Ukulwila Impanga ya “Mushilo”

ABALEELWA Inkondo ya Mushilo iya Kubalilapo, iyasuminishiwe na papa wa Roma, balipokolwele Yerusalemu pa July 15, 1099, pantu e co balelwisha. Baipayaulwile abantu ni sotambe! Abapuswike fye ni kateka no walemulinda, pa numa ya kulipila amafisakanwa ayengi nga nshi. Mu lupapulo lwakwe ulwa The Crusades, Antony Bridge atushimikila fintu cali ku baShilamu na baYuda abo basangile mu musumba lilya. Atila: “Ilyo fye abashilika ba nkondo ya mushilo babasuminishe ukwipaya abena musumba, basangwike fye kwati mashilu no kwipayaulula abantu icipayeipaye . . . Abaume, abanakashi, na bana, bonse ukulofya . . . Ilyo balofeshe abantu bonse, abashilika batanteme umulongo no kuya balecinda pelete mu misebo ya mu musumba . . . baile na ku Calici lya Holy Sepulchre (Inshishi Iitakatifu) ku kutasha Lesa.”

Ukufuma fye apo abaalelwa inkondo ya mushilo bapokolwela Yerusalemu, mwaliba ukutintana mu Kristendomu ukwa baRoma Katolika, baEastern Orthodox, na macalici yambi ayo abene batila aya Bena Kristu. Mu 1850, ukutintana kwa bashimapepo pa lwa mpanga sha mushilo mu Yerusalemu ne mpanga shabela lwa mupepi, e kwabalamwine Inkondo balwilile ku Crimea. Abena England, abena France, no Buteko bwa bena Ottoman balwile na bena Russia no kulofya abantu 500,000.

Inkondo ya mushilo tayapwishishe ukutintana kwa Kristendomu ukulwila Yerusalemu ne mpanga sha uko isha mushilo. Abena Ottoman abaleteka Israele lilya, baeseshe ukuleta umutende ukupitila mu kupakula imipaka mu musumba, balyakenye mpanga ku macalici yonse. Incenshi mu fya mpanga ya Israele, Dokota Menashe Har-el mu lupapulo lwakwe ulwa This Is Jerusalem, atile: “Ukupakula imipaka kwalisuminishiwe . . . na kabungwe ka United Nations mu November 1947 ilyo bashikile Icipoope ca Kupakula Imipaka. Lyene balitendeke ukubomfya ici cipoope mwi sonde lyonse.” E calenga icalici lya Holy Sepulchre ukuba ilya bonse, baRoma Katolika, baGreek Orthodox, baArmenian, abaSyrian, na baCopt. Abashimbe baume aba fya mapepo abena Ethiopia na bo bene balisukile bayaikuminishako, balitumako abantu abekala mu tuyanda bakuula pa mutenge we calici. Abengi baishiba ukuti icalici lya Holy Sepulchre e lyashilisha pa macalici yonse aya Kristendomu. Mwaisula imfuba, ifipasho, na bakolona. Impanga na imbi intu abene batila ya mushilo ni Gordon’s Calvary, na kuba, baProtestanti bamo balicindika nga nshi iyi mpanga pantu abene batila e ko baipaile Yesu no kumushiika.

Yesu aebele umwanakashi wa pa kale uwasumine mu mpanga ya mushilo ukuti: “Inshita ileisa ilyo tamwakapepele Tata nangu ni mu lupili ulu nangu ni mu Yerusalemu. . . . Bakapepa bene bene bakapepela Tata mu Mupashi na mu cine.” (Yohane 4:21-24) Kanshi Abena Kristu bene bene tabacindika impanga sha mushilo. Ubonaushi bwa Yerusalemu wabulwe citetekelo ku milalo ya bena Roma mu 70 C.E., kusoka kwa maka kuli Kristendomu. Ukupepa utulubi kwakwe, amalekano, no mulandu wa mulopa, filamulanga fye apabuuta ukuti Ubwina Kristu bwakwe bwa kuibepa fye. E cikalenga wene ukonaulwa ku bonaushi bwasobelwa na Lesa, ubukesaonaula ukupepa konse fye ukwapanga Babele Mukalamba.—Ukusokolola 18:2-8.