Ukwishibisha Umupashi wa Mushilo
BUSHE walishibe ukuti umupashi wa mushilo ulasonga ubumi bwa uuli onse uwa ifwe? Kabili bushe walishibe ukuti kuti wacita ukuwamya kukalamba mu bumi bobe? Ici kuti pambi ca kupapusha. Na kuba, kuti pambi waipusha ukuti: ‘Ni ani nelyo cinshi umupashi wa mushilo?’
Nga ca kuti waba kuli limo ilya macalici ya Kristendomu, nakalimo walyumfwa shibutotelo ukubatisha akanya “mwi shina lya kwa Tata ne lya Mwana no Mupashi wa Mushilo.” (Mateo 28:19, The New English Bible) Lintu bepushiwa ukwishibisha umupashi wa mushilo, bashibutotelo abengi mu kwangufyanya bankulako ukuti: ‘Umupashi wa mushilo muntu walenga butatu uwa Bulesa Butatu, uwalingana mu nshila shonse kuli Lesa Wishi na kuli Shikulu Yesu Kristu.’
Nangu cibe fyo, iyi mimwene tayasungilwe mu kusaalala mu kati ka myanda ya myaka iya kubalilapo inono iya Nshita yesu Yaishibikwa. Ku kulangilila: Imyanda ya myaka itatu imo pa numa ya mfwa ya batumwa ba kwa Yesu Kristu, Gregory wa ku Nazianzus alembele ukuti: “Bamo batunga ukuti [umupashi wa mushilo] maka (energeia), bamo batila cibumbwa, bamo batila waba ni Lesa, bamo te kuti bapingulepo ni cili kwi ica ifi.”
Ilelo, amacalici ayengi mu Kristendomu yalapokelela imimwene ya basumina muli Bulesa Butatu iya mupashi wa mushilo. Lelo bushe ico e cintu Baibolo yafwilisha? Nelyo bushe caba fye litontonkanyo ilyashimpwa pa cishilano? Mu cituntulu, Baibolo tailanda pa lwa mupashi wa mushilo mu nshila imo ine iyo ilanda pa lwa kwa Lesa nelyo pa lwa kwa Yesu. Ku ca kumwenako, muli Baibolo, umupashi wa mushilo tawakwata ishina lya uko.
Bushe ubo bulondoloshi fye ubushacindama? Iyo, amashina yalicindama mu Baibolo. Lesa aebekeshe ukucindama kwe shina lyakwe line lintu asosele ukuti: “Ine ndi Yehova, e shina lyandi; no bukata bwandi nshibupeela kuli umbi, nangu ukutashiwa kwandi ku fimpashanya.” (Esaya 42:8) Ubucindami bwe shina lya kwa Yesu Kristu bwalikomailwepo pa ntanshi ya kufyalwa kwakwe lintu malaika aebele Maria ukuti: “Ne shina lyakwe ukamwinike Yesu.” (Luka 1:31) Nga ca kuti amashina ilya kwa Tata ne lya Mwana yalicindama ifyo, mulandu nshi umupashi wa mushilo tawakwatile ishina lya uko? Mu kushininkisha, ubu bulondoloshi bweka bulingile ukulenga umuntu ukupapa nampo nga umupashi mu cine cine walilingana na Tata no Mwana.
Amalembo no Mupashi wa Mushilo
Mu Malembo ya ciHebere, nelyo “Icipingo ca Kale,” mwalibamo ukuloshako ku “mupashi wa mushilo” kabili ku “mupashi [wa kwa Lesa] wandi.” (Ilumbo 51:11; Yoele 2:28, 29) Tubelengo kuti umupashi wa mushilo kuti waisula mu muntu, ukwisa pali wene, no kumufimbilikisha. (Ukufuma 31:3; Abapingushi 3:10; 6:34) Ulubali lumo ulwa mupashi wa mushilo uwa kwa Lesa kuti lwapokwa ukufuma ku muntu umo no kupeelwa kuli umbi. (Impendwa 11:17, 25) Umupashi wa mushilo kuti waba icibombelo pa muntu umo, ukumulenga ukuba na maka ya kucita imilimo yacila pa buntunse.—Abapingushi 14:6; 1 Samwele 10:6.
Cinshi mu kubamo ukupelulula cingasondwelelwa ukufuma ku bulondoloshi bwa musango yo? Mu kushininkisha te mu kuti umupashi wa mushilo waba muntu. Ni shani fintu ulubali lwa muntu lwingapokwa ukufuma ku muntu umo kabili ukupeelwa kuli umbi? Mu kulundapo, takwabako ubushinino bwa kuti lintu Yesu aali pe sonde, abaYuda ba busumino bamwene umupashi wa mushilo pamo ngo muntu uwalingana kuli Wishi. Mu cituntulu tabapepele umupashi wa mushilo. Ukucila, ukupepa kwabo kwalungatikwe kuli Yehova eka, Umo uyo Yesu umwine aitile “Tata” kabili “Lesa wandi.”—Yohane 20:17.
Ukupala iciitwa ifyo Icipingo ca Kale, ulubali lwa Baibolo ulwitwa Amalembo ya ciGreek aya Bwina Kristu, nelyo “Icipingo Cipya,” lusosa ukuti umupashi wa mushilo kuti ‘waisula’ mu muntu nelyo ‘ukuba pali’ wene. (Imilimo 2:4; Luka 2:25-27) Umupashi wa mushilo ‘walipeelwe,’ ‘ukupongololwa pali,’ no ‘kwananishiwa.’ (Luka 11:13; Imilimo 10:45; AbaHebere 2:4) Pa Pentekoste 33 C.E., abasambi bapokelele ‘ulubali lumo’ ulwa mupashi wa kwa Lesa. (Imilimo 2:17) Amalembo na kabili yalanda ulwa lubatisho mu kuba no mupashi wa mushilo kabili no lwa kusubwa na wene.—Mateo 3:11; Imilimo 1:5; 10:38.
Ubulondoloshi bwa musango yo ubwa mu Baibolo bushinino kuti umupashi wa mushilo tawaba muntu. Iyi nsondwelelo yalyebekeshiwa lintu tumona ukuti umupashi wa mushilo walitantikwa pamo ne fintu fimbi ifishili bantu. Ku ca kumwenako, Baibolo ilondolola ukuti Stefani aali umuntu “waisulamo icitetekelo no [mupashi] wa mushilo.” (Imilimo 6:5) Kabili umutumwa Paulo aitashishe umwine pamo ngo mutumikishi wa kwa Lesa “mu kusanguluka, mu kwishiba, mu kutekanya, mu congwe, mu [mupashi] wa mushilo, mu kutemwa ukushili kwa cimbepa.”—2 Abena Korinti 6:4-6.
Ca cine, pa nshita shimo Baibolo ilangilila umupashi wa mushilo ngo muntu. Ku ca kumwenako, Esaya asosele ukuti abapondoshi bamo ‘balungulwishe umupashi wa mushilo uwa kwa Lesa.’ (Esaya 63:10) Paulo asosele ifyo kuti ‘walengwo bulanda.’ (Abena Efese 4:30) Kabili amalembo yafulilako yasosa ukuti umupashi wa mushilo ulatungulula, ukupingula, ulalanda, no kucitilo bunte. (Yohane 14:26; 16:13, 14; 1 Yohane 5:7, 8) Lelo na kabili Baibolo ilangilila ifintu fimbi ifishakwata bumi ngo muntu, pamo nga amano, imfwa, no lubembu. (Amapinda 1:20; Abena Roma 5:17, 21) Ici mu cituntulu ni nshila yamonekesha iyo Amalembo inshita shimo shimo yalumbulwilamo imilandu.
Ilelo, tulanda ulwa Baibolo mu musango umo wine lintu tusosa ukuti isosa icintu cimo nelyo isambilisha icifundisho. Mu kubomfya inumbwilo sha musango yo, tatupilibula ukuti Baibolo yaba muntu, bushe e fyo? Kabili nelyo fye ni Baibolo taipilibula ukuti umupashi wa mushilo waba muntu lintu ibomfya inumbwilo sha kulinganya.
Cinshi, lyene, icaba umupashi wa mushilo? Tawaba muntu. Ukucila, waba maka yabomba aya kwa Lesa umwine, ayabomfiwa na wene mu kupwishishisha ukufwaya kwakwe. (Ukutendeka 1:2) Lelo ni shani fintu ubumi bwesu busongwa ku mupashi wa mushilo? Kabili ni shani fintu pa lwesu twingamwenamo apakalamba mu mibombele ya uko?