Bushe ‘Mwaliba Abakosa Nge Cela Lelo Abanakilila Nga Akamwela Kasuma’?

A NEW Testament Wordbook iyalembwa na William Barclay, ilanda pa fyo Baibolo ibomfye shiwi lya ciGriki ilya pra·ysˈ itila: “Mu ciGriki ca basoma ili shiwi lisuma nga nshi. Ku fintu, lipilibula ‘ukunakilila.’ Ku ca kumwenako, libomfiwa ku kulondolola akamwela katalalila nelyo ishiwi lyanakilila. Ku bantu lipilibula ‘ukufuuka nelyo icikuuku’ . . . . Mu kunakilila mwaliba [ubufuuke] lelo mu kunakilila kwine mwaliba amaka ya cela . . . Te kunakilila ukwabulamo amaka, ukwa kukuntukilwa fye, nelyo ukwatalalila.” Natubebete ifyo ili shiwi libomfiwa mu malembo ne fyo twingamwenamo lintu mu bumi bwesu twalundulula ukunakilila, icaba cisabo ca mupashi wa kwa Lesa.

Intanshi, elenganyeni ibala ililelimwa. Pa kashita akanono, umwaume uulelimamo aleka kabili ainamukako. Akasuba nakalanguka, umulimo naukosa, pa menso napabomba ku mabe. Pa kwinuno mutwe, aumfwa akamwela kanakilila katalalika umubili wakwe uwanaka. Fintu apembesulwa! Akoseleshiwa ukutwalililo kubomba no buseko. E fyo caba na mu filonganino fya bantu ba kwa Lesa ababombesha, nga twalangisha imibele ya bukapepa iya kunakilila tukapembesulwa muli cino calo cayafya kabili ica macushi.

Te ca kutwishika ukuti Yehova e ulangisha iyi mibele mu micitile yakwe yonse ku kutupa ica kumwenako. Nangu cingati Yehova taatekelesha ulubembu no bubi, mu kutemwa alipayanya inshila ya kumupalama ukupitila mwi lambo lya cilubula na bushimapepo bwa kwa Yesu Kristu. E ico, abapepa Yehova na babomfi bakwe kuti bafwaya ukupalama kuli wene ukwabula umwenso. (AbaHebere 4:16; 10:19-22; 1 Yohane 4:17, 18) Yesu aliminineko Yehova Lesa mu kupwililika nga nshi ica kuti ali na maka ya kusoso kuti: “Uwamona ine, amona na Tata.” Kabili atile: “Iseni kuli ine, bonse mwe bacucutika kabili abafinwa, na ine nalamupeelo kutusha. Sendeni ikoli lyandi no kusambilila kuli ine, pa kuti ndi wafuuka [iciGriki, pra·ysˈ] kabili uwapetama umutima; e lyo mwalasango kutusha ku mitima yenu; pantu ikoli lyandi lyalyanguka, ne cisendo candi calipepuka.” (Yohane 14:9; Mateo 11:28-30) E fyo caba na kuli Yehova Lesa, abamutemwa kuti bamupalama, kabili nga balomba kuti abapa ukunakilila, ukucetekela kukalamba, na maka.

Imibele Ilangilila Amaka

Ukufuuka nelyo umutima wanakilila te mibele ya muntu uwanaka. Icela icishakosa kuti cakosa lintu caengelwa pamo ne fyela fimbi kabili kuti cakwata imibele yaibela no busuma bumo kabili kuti cakwata amaka ayengi. Ne fwe bene nga twalundulwilako imibele ya kunakilila mu micitile yesu yonse kuti twamwenamo, kabili imibele yesu imbi iya Bwina Kristu ikawaminako, kabili tukaba abatemwikwa kuli Lesa na ku bantu, kabili cikalangisha ukuti mu mibele yesu mwaliba amaka. Yesu Kristu atile: “Ndi wafuuka kabili uwapetama umutima.” (Mateo 11:29; 2 Abena Korinti 10:1) Bushe Yesu alandile fi pantu tacetekele nelyo ukusumina mu calungama? Iyo! Yesu alishibe ukuti amaka ya kwa Wishi e yalemwafwilisha, kabili alishangile mu calungama; kabili aali uwapama nga nshi lintu calekabile fyo.—Mateo 23:13-39; linganyeniko Mateo 21:5.

Icitetekelo na maka filalengo muntu ukuba uwanakilila. Te kuti atelenteshiwe nelyo ukusensenunwa mu kwanguka. Taba uwaumina kumo nelyo uushiteuluka lintu alebomba na bambi. Ukutwishika, ukukalifiwa, ukubulwe citetekelo ne subilo, no kupelelwa filalengo muntu ukukanaba uwanakilila. Ipinda lya mu Baibolo lilondolola uushafuuka ati: “Umuntu uushaba no kukaanyo mutima aba ngo mushi uwapumpuntwa apashabe linga.” (Amapinda 25:28) Amatontonkanya yonse ayabipa kuti yamusansa no kumutunka ukucite fyabipa.

Icisabo ca Mupashi

Ukunakilila caba cisabo ca mupashi wa mushilo uwa kwa Lesa, amaka yakwe yabomba. (Abena Galatia 5:22, 23) E ico, Lesa e Ntulo ya kunakilila, kabili umuntu afwile ukulomba umupashi kuli wene kabili afwile ukulundulula ici cisabo ca mupashi pa kuti engaba uwanakilila icine cine. E co, ukunakilila takufuma mu maka yesu fwe bene, lelo kufuma mu kupalama kuli Lesa.

Ukukanaba uwanakilila kuletako ukubilima, ubukali, ukukanateko mutima, no lubuli. Akalumwa no lubuli, nga fyasuminishiwa ukulunduluka, kuti fyaletako ifimfulunganya ifingi. Lubali lumbi, ukunakilila kukalenga abakonshi ba kwa Kristu ukukanalundulule mibele ya musango yo. Abena Kristu bafundwa ukuba abaikatana kabili aba mutende ukupitila mu “bupete bonse no kunakilila.”—Abena Efese 4:1-3; Yakobo 3:13, 17.

Ilingi line muli Baibolo ishiwi “ubufuuke,” lyendela pamo ne shiwi “umutima,” ku ca kumwenako, “umutima uwafuuka.” E ico, ukunakilila kwa cine cine kwalicila pa mibele ya ku nse, iya mu lupita nelyo iya limo limo; lelo kwaba lubali lwa muntu wine, nelyo umutima wakwe. Umutumwa Petro alosha ku “cisamo icishingabola ica mutima uwafuuka kabili uwatalala,” icifuma mu mutima wesu uwa mampalanya.—1 Petro 3:3, 4.

Umutumwa Paulo alembelo kuti: “Fwaleni . . . ukunakilila.” Ukubelenga fye mu lupita, cilemoneka kwati alelanda pa mimonekele ya ku nse; lelo mu cipandwa cimo cine Paulo akonkomesha ukuti: ‘Fwaleni ubuntu bupya, ubo mu kwishiba bulelengwa cipya cipya nge cipasho ca kwa Kalenga wa buko.” (Abena Kolose 3:10, 12; Abena Efese 4:22-24) Ici cilelangililo kuti ukunakilila tatufyalwa na ko lelo kwaba mibele ya mutima, iyo maka maka twinganonka nge cisabo ca mupashi wa kwa Lesa ukupitila mu kwishiba kwalungika no kubomfya uko kwishiba.

Ukunakilila Kulakabilwa Kuli Bakangalila

Muli kalata wakwe uwa kukambisha umulumendo Timote ukusunga bwino icilonganino, Paulo amukambishe ifya kukalulula imilandu yayafya, ati: “Umubomfi wa kwa Shikulu tafwile ukucito lubuli; lelo afwile ukuba uwa congwe kuli bonse, uwakampuko kusambilisha, uushipikisha; afunde ifibambe mu kufuuka. Nalimo Lesa engabapeela ukulapila.” (2 Timote 2:24, 25) Pano twamona ifyo ukunakilila kwapalana no kutekanya. Umuntu uwanakilila aleshiba umulandu alingile ukukalulula ubwafya bumo: Lesa nabusuminisha, e co pamo nga kangalila afwile ukukalulula ubwafya pa kuti bonse ababimbilwemo bamwenemo. Talingile ukubilima, afwile ukutekanya ukufikila ubwafya bwakalululwa.

Lintu balebomba na bamunyinabo, baeluda na bakangalila benda balingile ukwibukisha ifyo Lesa abacitila. (Abena Galatia 6:1) Pa kucite fyo, tabalingile ukubomfyo bukali pa kukalipila uulufyenye lelo balingile ukwesho kumupuupuutula ne mitima iyanakilila. Ici cikawamina bonse ababimbilwemo kabili bakamwenamo.

Lintu kwaimako ubwafya nelyo umuntu nga afulwa, ukunakilila kuti kwatontololako ubwafya, lelo ubukali kuti bwalundako fye ubwafya. Ipinda litila: “Ukwasuka ukwafuuka kubweshe cipyu, lelo icebo ca kulungulusha ciimyo bukali.” (Amapinda 15:1) Ukunakilila kuti kwawamyako ifintu. “Ku kutekanya uwa bukali anashiwa, no lulimi ulwanaka lutobe fupa.”—Amapinda 25:15.

Ukunakilila Kulakabilwa Lintu Tulesalapulwa

Solomone alondolola icishinte cisuma na cimbi icibimbamo ukunakilila nelyo ukufuuka. Alanda pa cibelesho ca kuba abatalama lintu uuletwangalila aletulungika nelyo ukutusalapula. Nalimo kuti twafulwa ica kuti twakaana ukunakila, no kuleka umulimo twapeelwa. Lelo Solomone asoko kuti: “Ngo mutima wa kwa kateka wakoopokela, wifuma uko uli; pantu ukufuuka kushimye membu shikalamba.”—Lukala Milandu 10:4; linganyeniko Tito 3:2.

Imibele yalinga iya kufuuka no kunakilila lintu tulesalapulwa kuti yatucingilila ku cipyu ca uletwangalila kabili kuti yawamyako ubuntu bwesu ukupitila mu kubaka imitima yesu no mulimo twapeelwa, e lyo no kubomfya ukusalapula. E fyo ciba pali bufi nga uuletwangalila ni Yehova Lesa kabili lintu aletusalapula ukupitila mu bantu alaashika.—AbaHebere 12:7-11; 13:17.

E co, bushe twaliba ‘abanakilila nga kamwela kasuma’ mu micitile yesu? Bushe twalikwata ‘amaka ya cela’ ayafuma ku mibele ya bukapepa iya kunakilila? Nga e fyo twaba, lyene ukunakilila kukalengo kuti tukalekoselesha no kupembesula bamunyinefwe ba Bwina Kristu.