Mwe Bacaice—Cincintileni Umupashi wa Calo

“Awe ifwe te mupashi wa pano isonde twapokelele, lelo Umupashi uwafuma kuli Lesa.”—1 ABENA KORINTI 2:12.

1, 2. (a) Bupusano nshi twingamona pa bacaice ba ku calo na bacaice ba mu filonganino fya Nte sha kwa Yehova? (b) Mulandu nshi twingatashisha baNte bacaice abengi?

INYUNSHIPEPALA ya ku Australia iya The Sun-Herald yatile: “Abacaice bali abafuupulwa, abasuulwa kabili ni bacipondoka.” Yalundilepo ukuti: “Ifyalembwa fya mu cilye filangilila ukuti kwali ukwingilishiwako kwa mapesenti 22 [ukucila umwaka wapwile] mu mpendwa ya bacaice abalelubulula mu filye pa mulandu wa bumpulamafunde . . . Abana baleipaya pa cipimo ca miku itatu ukucila ifyo cali mu myaka ya pa kati ka ba 1960 . . . Kabili ukupusana mu mibele pa bakalamba na bacaice kulengele abacaice abengi balebomfya imiti ikola, balenwa ifikola no kuipaya.” Lelo iyi mibele taili fye mu calo cimo. Mwi sonde lyonse, abafyashi, bakafundisha, na basambilila ifya muntontonkanya baleilishanya pa lwa mibele abacaice balimo.

² Mwandi pali ubupusano bukalamba pa bacaice ba lelo na bacaice basuma abasangwa mu filonganino fya Nte sha kwa Yehova! Tatuletila balipwililika. Na bo bene balashomboka no “lunkumbwa lwa bulumendo.” (2 Timote 2:22) Lelo pamo nge bumba, aba bacaice basalapo icalungama kabili balikaana ukunakila ku mupatikisha wa calo. Tulemutasha ukufuma pa nshi ya mutima mwe bacaice bonse mwebalecimfya mu kulwisha “imicenjelo” ya kwa Satana! (Abena Efese 6:11, utulembo twa pe samba, NW) Ukupala umutumwa Yohane, tuletila: “Nalemba kuli imwe, mwe balumendo [na bakashana], ico muli abakosa, ne cebo ca kwa Lesa caikala muli imwe, kabili mwacimfyo Mubifi.”—1 Yohane 2:14.

3. Ishiwi lya kuti “umupashi” kuti lyapilibula nshi?

³ Lelo, pa kutwalilila ukucimfya umubifi, mufwile ukucincintila na maka ico Baibolo ita “umupashi wa pano isonde.” (1 Abena Korinti 2:12) Ukulingana no lupapulo lumo pa lwa ciGriki, “umupashi” kuti wapilibula “imibele iyapulamo mu mweo uuli onse kabili iyakwata amaka pali wene.” Ku ca kumwenako, nga mwamona ukuti umo aba no mufulo, kuti mwatila akwata “umupashi” uubi. “Umupashi” wenu, imibele, nelyo uko mwakongamina mu kutontonkanya filenga mwasala ifyo mupingulapo; filenga mulecita ifyo mucita no kulanda ifyo mulanda. Ku ca kupapusha, abantu umo umo na mabumba kuti baba no “mupashi.” Umutumwa Paulo alembeele ibumba lya Bena Kristu ukuti: “Ukusenamina kwa kwa Shikulu Yesu Kristu kube no [mupashi wenu, NW].” (Filemone 25) E co mupashi nshi wakwata cino calo? Apantu “pano isonde ponse palaala mu maka ya Mubifi,” Satana Kaseebanya, umupashi wa calo te kuti ube uusuma, bushe te ifyo?—1 Yohane 5:19.

Ukwishiba Umupashi wa Calo

4, 5. (a) Mupashi nshi wakwete aba mu cilonganino ca mu Efese ilyo bashilaba Abena Kristu? (b) “Kateka wa bucibinda bwa mu lwelele” nani, kabili “ulwelele” cinshi?

⁴ Paulo alembele ukuti: “Na imwe pa kuba abafwa mu mampuulu na mu membu, umo mwaendele kale umwabelo bwikashi bwa calo cino, umwabela kateka wa bucibinda bwa mu lwelele, umupashi uulebomba nomba mu bana ba bucintomfwa; muli abo na ifwe bonse twaendawikemo kale mu lunkumbwa lwa mibili yesu, abacita amafwayo ya mubili na ya matontonkanyo, kabili twali ku cifyalilwa abana ba kukalipilwa, ifyo na bantu bambi baba.”—Abena Efese 2:1-3.

⁵ Ilyo bashilaba Abena Kristu, abena Efese tabaishibe ukuti bali bakonshi ba kwa “kateka wa bucibinda bwa mu lwelele,” Satana Kaseebanya. “Ulwelele” te cifulo ca cine cine uko Satana ne fibanda fyakwe bekala. Lintu Paulo alelemba aya mashiwi, Satana Kaseebanya ne fibanda fyakwe bali bacili na maka ya kuya ku muulu. (Linganyeniko Yobo 1:6; Ukusokolola 12:7-12.) Ishiwi lya kuti “ulwelele” lipilibula umupashi, nelyo imibele, iyayandatila icalo ca kwa Satana. (Linganyeniko Ukusokolola 16:17-21.) Ukupala ulwelele lwatushinguluka, uyu mupashi waba mpanga yonse.

6. Bushe “bucibinda bwa mu lwelele” cinshi, kabili bubomba shani pa bacaice abengi?

⁶ Lelo “bucibinda bwa mu lwelele” cinshi? Ici cifwile cilanda pa maka yakalamba ayo ulu “lwelele” lwakwata pa bantu. Paulo atile uyu mupashi ‘ubomba mu bana ba bucintomfwa.’ E co umupashi wa calo uletako umupashi wa bucintomfwa na bucipondoka, kabili umupatikisha wa fibusa ni nshila imo umo ubu bucibinda bubombela. Nte umo umukashana atila: “Ilyo uli mu sukulu bonse kuti balekukoselesha ukupondokako panono. Abacaice balakucindika nga wapondokako muli fimo fimo.”

Umumonekela Umupashi wa Calo

7-9. (a) Lumbulenipo inshila shimo umo umupashi wa calo umonekela mu bacaice ilelo. (b) Bushe mwalimonapo ifi fintu uko mwikala?

⁷ Ni mwi mumo umumonekela umupashi wa calo mu bacaice ilelo? Ubucenjeshi na bucipondoka. Ilyashi muli magazini umo lyatile ukucila pa mapesenti 70 aya ba ku koleji abashele no mwaka umo ukuti bapwishe na bali mu mwaka wa kulekelesha batile balibepelepo ilyo bali ku sekondari. Imilandile ya musaalula, iya mitumfyo ne ishasanguluka na yo yaliseeka. Kwena, inshita imo, Yobo no mutumwa Paulo babomfeshe ico bambi bengamona ngo kutumfya ilyo bakwete umulandu usuma uwa kukalipila. (Yobo 12:2; 2 Abena Korinti 12:13) Lelo, ilingi umusaalula mu milandile ya bacaice abengi waba kutukana.

⁸ Na cimbi icishibisha umupashi wa calo caba kucishamo ukukokoloka. Amakalabu ya bushiku aya bacaice, ifiila fya kucinda kwalaluka,a ne misango imbi iya fiila fya kucinda kwalaluka fyaliseeka pa bacaice. Ukucishamo mu mifwalile no kupempenkana na fyo fyaliseeka. Bafwala ifya kufwala ifikulu ifya bakemba ba nyimbo sha rap no kukonka ifili mu fashoni ifyalubana, pamo ngo kufwatika pa mubili, abacaice ba lelo abengi bakwata umupashi wa bucipondoka uwa cino calo. (Linganyeniko Abena Roma 6:16.) Ukobelwa ne fikwatwa nako cishibilo na cimbi. Ukulingana no lupapulo lumo ulusambilisha, “lyonse bashimakwebo balesabankanya sana ku bacaice ifintu ifisuma.” Ilyo abacaice mu United States balepwisha isukulu, ninshi balitamba ukusabankanya 360,000 ukwa pa televishoni. Ifibusa fyenu na fyo kuti fyamupatikisha ukushita. Umukashana wa myaka 14 atila: “Bonse bepusha ukuti, ‘Ni bani babilile sweta yobe, ijeketi, nelyo jeans?’”

⁹ Ukutula mu nshita sha mu Baibolo, inyimbo shabipa shaba cisolobelo ca kwa Satana ku kubimbula imibele yabipa. (Linganyeniko Ukufuma 32:17-19; Amalumbo 69:12; Esaya 23:16.) Kanshi te kuti tupape ukuti inyimbo shakwata amashiwi yalanda pa fya kulaalana, ishe shiku kabili isha congo shaliseeka. Na cimbi icishibisha umupashi ushasanguluka uwa cino calo ni bucisenene. (1 Abena Korinti 6:9-11) Inyunshipepala ya The New York Times ishimika ukuti: “Ku bacaice, ukulaalana kuli nge co bonse bafwile ukupitamo . . . Ukucila pa bantu babili muli batatu abali mu mwaka wa kulekelesha ku sekondari balilaalapo na umo.” Icipande cimo mu lupapulo lwa The Wall Street Journal capeele ubushinino bwa kuti abana pa kati ka myaka 8 na 12 baali “bacisenene.” Cing’ombe ca pa sukulu uwapokele penshoni nomba line atile: “Nomba natutendeka ukumona bamo bamo abali mu gredi 6 balepula amafumo.”b

Ukukaana Umupashi wa Calo

10. Ni shani fintu abacaice bamo aba mu ndupwa sha Bwina Kristu banakila umupashi wa calo?

¹⁰ Ku ca bulanda, Abena Kristu bacaice bamo balinakila umupashi wa calo. Umukashana umo umwina Japan atila: “Ku bafyashi bandi na Bena Kristu banandi nali ne mibele isuma. Lelo nalecita ne fintu fya ku calo.” Uwacaice wa ku Kenya atila: “Pa nshita imo nalekonkelela ifya ku calo, icasanshishemo amaparte, inyimbo sha cipalakata, no kukwata ifibusa fyabipa. Nalishibe ukuti ici calilubana, lelo naeseshe ukusuulako fye ukusubila ukuti mu kuya kwa nshita nkaleka. Lelo nshalekele. Ifintu fyaile filebipilako fye.” Uwacaice na umbi uwa ku Germany atila: “Catendekele no kukwata ifibusa fyabipa. Lyene natendeke ukupeepa. Nalefwaya ukukalifya abafyashi bandi, lelo naleikalifya fye.”

11. Cinshi calengele Kalebu ukukanakonkelela ibumba lintu inengu 10 shaletele ulukumo lubi?

¹¹ Nalyo line, kuti mwacincintila umupashi wa calo. Natubebete ica kumwenako ca kale ica kwa Kalebu. Lintu inengu 10 abali ni bakuuwe baletele ulukumo lubi ulwa Calo Calaiwe, wene, na Yoshua, balikene ukunyanyatilwa no kukonkelela ibumba. Mu kushipa batile: “Icalo ico twalalenyemo ku kucilengula, calo cisuma apakalamba nga nshi. Yehova nga abekelwa muli ifwe, kuti atwingisha mu calo ici, no kucipeela kuli ifwe; cine cine calo icifumfumune shiba no buci.” (Impendwa 14:7, 8) Cinshi calengele Kalebu ukushipikisha uyu mupatikisha onse? Pa lwa kwa Kalebu Yehova atile: “Abo musango umbi.”—Impendwa 14:24.

Ukuba “Umusango Umbi”

12. Mulandu nshi cacindamina ukuba “umusango umbi” mu milandile?

¹² Ilelo cikabila ukushipa na maka pa kuba no “musango umbi,” nelyo imibele, e kuti ukupusana na ba ku calo. Inshila imo mwingacitilamo ico kusengauka imilandile ya musaalula. Ku ca kupapusha, ishiwi lya ciNgeleshi ilya “sarcasm” lyafuma kuli verbu wa ciGriki uupilibula “ukusumaula umunofu nge mbwa.” (Linganyeniko Abena Galatia 5:15.) Nga fintu fye ameno ya mbwa yengasuma umunofu kwi fupa, imilandile ya musaalula ilaseebanya bambi. Lelo Abena Kolose 3:8 bamikonkomesha ‘ukufuula ne fi fyonse: ubukali, icipyu, umufulo, imiponto, ilyashi libi.’ Kabili Amapinda 10:19 yatila: “Mu bwingi bwa fyebo tamubula bupulumushi, uulame milomo yakwe alishilimuka.” Lintu umuntu amusaalula, ‘pilibwileniko ne saya libiye,’ nalimo ukupitila mu kulanda no wa miponto mu kutekanya kabili mu mutende pa mbali.—Mateo 5:39; Amapinda 15:1.

13. Ni shani fintu abacaice bengalamona ifikwatwa mu nshila yalinga?

¹³ Inshila na imbi iya kuba “umusango umbi” kumona ifikwatwa mu nshila yalinga. Kwena, ca cifyalilwa fye ukufwaya ukukwata ifisuma. Na Yesu Kristu wine afwile alikweteko ica kufwala cimo icisuma sana. (Yohane 19:23, 24) Lelo, lintu mwaobelwa ne fikwatwa no kulomba abafyashi benu lyonse ukuti bamushitile ifintu ifyo bashingakumanisha ukushita, nelyo lintu mulefwaya fye ukupashanya abacaice bambi, ninshi napamo tamwaishiba ukuti umupashi wa calo walikwata sana amaka pali imwe. Baibolo itila: “Conse ca pano isonde, lunkumbwa lwa mubili, no lwinso lwa menso, na mataki ya miikalile ino, tacafuma kuli Shifwe, lelo ca pano isonde.” Mwinakila bucibinda bwa mupashi wa kutemwa ifikwatwa uwa cino calo! Sambilileni ukuteka umutima kuli ifyo mwakwata.—1 Yohane 2:16; 1 Timote 6:8-10.

14. (a) Ni shani fintu abantu ba kwa Lesa mu nshiku sha kwa Esaya bacishishemo ukukokoloka? (b) Busanso nshi Abena Kristu bacaice bamo bapitamo ku makalabu ya bushiku na maparte ya cimfulumfulu?

¹⁴ Ukukanacishamo ukukokoloka nako kwalicindama. Kasesema Esaya atile: “Kalanda ku bacelelo lucelocelo, basupile ca kunwa icikola, abakokola ukufika ku macaca wasuka umwangashi wababimbule mitima. Kwaba na nsango ne pango, akaoma ne cimpeta, no mwangashi, ku mitebeto yabo. Lelo umulimo wa kwa Yehova tabawangwa, ne cacitwa ku minwe yakwe tabacimona.” (Esaya 5:11, 12) Ku ca bulanda, Abena Kristu bacaice bamo baliibimba mu maparte ya cimfulumfulu. Lintu ibumba lya Bena Kristu bacaice lyaipushiwe pa lwa ficitika ku makalabu ya bushiku aya bacaice, nkashi wacaice umo atile: “Lyonse kulaba ulubuli. Mpulikilwa fye pa lubuli.” Munyina wacaice alundapo ukuti: “Ukunwa, ukupeepa, ne fyapalako.” Munyina wacaice umbi atile: “Abantu balakolwa. Baba fye nge fiwelewele! Kabili kulaba imiti ikola. Ifintu fyabipa ifingi filacitika. Nga ca kuti ulaya kulya no kutontonkanya ukuti tafyakakukume, ninshi uleibepa fye.” Kanshi e mulandu wine Baibolo yatantawila iciwowo, nelyo “amaparte ya cimfulumfulu,” pa “milimo ya bumubili.”—Abena Galatia 5:19-21; Byington; Abena Roma 13:13.

15. Mimwene nshi iyalinga pa lwa kukokoloka isangwa mu Baibolo?

¹⁵ Ukusengauka ukukokoloka kwabipa takwakapilibule ukuti tamwakulasansamuka mu bumi. Tupepa “Lesa wa nsansa,” uufwaya ukuti muipakishe ubwaice bwenu! (1 Timote 1:11; NW; Lukala Milandu 11:9) Lelo Baibolo isoka ukuti: “Umuntu uwatemwo musamwe [“ukukokoloka,” Lamsa] akamono kubulwa.” (Amapinda 21:17) Nga ca kuti mwacindamika ukukokoloka pa fintu fyonse mu bumi bwenu, mukaba uwabulwa lwa ku mupashi. E co mulekonka ifishinte fya Baibolo pa lwa kukokoloka. Kwaliba inshila ishingi isha kuipakishishamo ishikamukosha te kumonaula.c—Lukala Milandu 11:10.

16. Ni shani fintu Abena Kristu bacaice bengaba aba musango umbi?

¹⁶ Ukulinga mu mifwalile no kupempenkana, ukukaana amafashoni ya calo, kukamishibisha nga bapusanako. (Abena Roma 12:2; 1 Timote 2:9) E fyo cikaba nga mulesala ne nyimbo sha kukutikako. (Abena Filipi 4:8, 9) Umwina Kristu wacaice umo atila: “Nalikwata inyimbo isho ningile ukupoosa, lelo shilomfwika bwino sana!” Umulumendo umbi atile: “Kuli ine inyimbo citeyo pantu nalishitemwa. Nga nasanga ukuti cimo nacilubana ne shi nyimbo, nelyo nga ca kuti abafyashi bandi bancinkulako pa lwa shene, mfwile ukupatikisha umuntontonkanya wandi ukukwata amaka pa mutima wandi pantu mu mutima nalishitemwa.” Mwe bacaice, ‘mwiluba amapange ya kwa Satana’! (2 Abena Korinti 2:11) Alebomfya inyimbo mu kwesha ukufumya Abena Kristu bacaice kuli Yehova! Ifipande fyalifuma mu mpapulo sha Watch Tower ifilanda pa nyimbo sha rap, isha heavy metal, ne sha cipalakata.d Lelo impapulo sha Watch Tower te kuti shilandepo pa musango wa nyimbo shonse ishipya ishafuma. E co mulingile ukubomfya “ubupanda” no “mucetekanya” ilyo mulesala inyimbo.—Amapinda 2:11.

17. (a) Por·nei’a cinshi, kabili ibimbamo incitilo nshi? (b) Cinshi Lesa afwaya pa lwa mibele isuma?

¹⁷ Mu kulekelesha, mufwile ukuba ne mibele yasanguluka. Baibolo ikonkomesha ukuti: “Fulumuko bulalelale.” (1 Abena Korinti 6:18) Ishiwi lya ciGriki ilya bulalelale, por·neiʹa, lilanda pali fyonse ificitwa ku fya mfwalo ifisanshamo ukubomfya ubwamba ku bantu bashaupana. Ici kuti casanshamo ukulaalana kwa mu kanwa no kucenya ubwamba ku mumbo. Abena Kristu bacaice abengi balicita ica musango yu, ukulatontonkanya ukuti te bulalelale balecita. Lelo, Icebo ca kwa Lesa cilondolola bwino ukuti: “Uku e kufwaya kwa kwa Lesa, ukushishiwa kwenu, ukuti mutalukeko ku bulalelale: ukuti onse uwa muli imwe eshibe ukukwato mukashi wakwe wine mu mushilo kabili mu mucinshi.”—1 Abena Tesalonika 4:3, 4.

18. (a) Ni shani fintu uwacaice engasengauka ukukoweshiwa ku mupashi wa calo? (b) Cinshi cikalandwapo mu cipande cikonkelepo?

¹⁸ Pa mulandu wa bwafwilisho bwa kwa Yehova, kuti mwasengauka ukukoweshiwa ku mupashi wa calo! (1 Petro 5:10) Lelo, ilingi Satana alafungushanya ifiteyo fyakwe ifyabipa, kabili inshita shimo kuti capinda umucetekanya wine wine nga ca kuti muli no kumona ububi bulimo. Icipande cikonkelepo cilembelwe ku kwafwa abacaice ukulundulula ukulingulula kwabo.

[Amafutunoti]

Ifipusho fya Kupitulukamo

◻ “Umupashi wa pano isonde” cinshi, kabili wakwata shani “bucibinda” pa bantu?

◻ Ni mwi mumo umumonekela umupashi wa calo mu bacaice ilelo?

◻ Ni shani fintu Abena Kristu bacaice bengaba aba “musango umbi” mu milandile no kukokoloka?

◻ Ni shani fintu Abena Kristu bacaice bengaba aba “musango umbi” mu mibele ne nyimbo bakutikako?

[Icikope pe bula 9]

Abacaice abengi balangilila ukupitila mu myendele yabo ukuti batekwa kuli “bucibinda” bwa mupashi wa calo

[Icikope pe bula 10]

Mulesala inyimbo sha kukutikako

[Icikope pe bula 11]

Cikabila ukushipa pa kucincintila umupashi wa calo