Ubutungulushi bwa Bulesa pa Kusala uwa Kuupana Nankwe

“Ndekushilimuna, kabili ndekulange nshila iyo ufwile ukwendamo; ndekupanda amano na menso yandi pali iwe.”—AMALUMBO 32:8.

1. Finshi fikabilwa pa kuba ne cupo cisuma?

BAKALISHA batendeka ukulisha ing’oma shabo. Kemba aingilamo ne shiwi lishaiwamina. E lyo ulwimbo lwaumfwika bwino. Abaume babili balepatula ifibokoshi fyafina mu cimbayambaya cikalamba. Umo alepoosela umunankwe ifibokoshi, na o aleyanka ifyo fibokoshi busaka busaka. Ifi fintu fibili fimoneka kwati tafikabila ukubombesha pa kuficita. Lelo nani engesha ukuficita ukwabula intanshi ukubelesha, ukwabula uwa kubomba nankwe uwafikapo, kabili maka maka ukwabula ubutungulushi bwalungama nelyo ukufunda. Ne cupo cisuma na co kuti camoneka kwati cibako fye ukwabula ukubombesha. Lelo na co cine cishintilila pa kuba no wa mu cupo musuma, ukubombela pamo, kabili maka maka pa kufunda kwa mano. Cine cine, ubutungulushi busuma bulakabilwa.

2. (a) Nani watendeke icupo, kabili mulandu nshi? (b) Bushe bamo bopana shani?

² Ca cifyalilwa ku mulumendo nelyo umukashana umushimbe ukutontonkanya pa lwa wa kuupana nankwe—uuli no kuba umwina mwakwe. Ukutula apo Yehova Lesa atendekele icupo, ukuupana kwa mwaume no mwanakashi kwaba kwa cifyalilwa mu bumi. Lelo, umwaume wa kubalilapo, Adamu, taisalile umukashi. Ku kutemwa Yehova apeele Adamu umukashi. (Ukutendeka 2:18-24) Aba ababalilepo ukuupana bali no kufyalana, pa kuti isonde lisulemo abantu. Pa numa ya ico cupo ca kubalilapo, abalesala uwa kuupana nankwe baleba bafyashi ba mukashana no mulumendo, inshita shimo pa numa abo balefwaya bopane basumina. (Ukutendeka 21:21; 24:2-4, 58; 38:6; Yoshua 15:16, 17) Ilyo ukusalila uwa kuupana nankwe kucili kwaliseeka mu fyalo fimo na ku bantu bakonka intambi shimo shimo, abengi lelo balaisalila uwa kuupana nankwe.

3. Uwa kuupana nankwe alingile ukusalwa shani?

³ Umo afwile ukusala shani uwa kuupana nankwe? Bamo bakonka imimonekele—ifyo amenso yatemwa. Bambi balolesha pa ndalama, ukufwaya umuntu uwingabasakamana bwino no kubapeela ifyo balekabila no kufwaya. Lelo bushe ifi fintu fyeka kuti fyalenga umo ukuba ne cupo ca nsansa? Amapinda 31:30 yatila: “Iciyembo ca kulufya, no kuyemba mupu, lelo umwanakashi [uutina Yehova, NW], wene akatashiwa.” Umu e muli icishinka cikalamba: Bikenimo Yehova ilyo mulesala uwa mu cupo.

Ubutungulushi bwa Kutemwa Ukufuma Kuli Lesa

4. Bwafwilisho nshi Lesa apeela ukukuma ku kusala uwa mu cupo?

⁴ Shifwe wa mu muulu uwa kutemwa, Yehova, alitupeela Icebo cakwe icalembwa ku kututungulula muli fyonse. Atila: “Ine ndi Yehova Lesa obe, uukusambilisho kuti ucenjele, uukwensha mu nshila iyo ufwile ukuyamo.” (Esaya 48:17) E co, te ca kupapa ukusanga muli Baibolo ubutungulushi bubomba lyonse mu kusala uwa kuba nankwe mu cupo. Yehova afwaya ifyupo fyesu ukutwalilila kabili ukuba ifya nsansa. E co, alitupeela ubwafwilisho pa kuti tumfwikishe no kubomfya ubu butungulushi. Bushe ifyo te fyo twingenekela kuli Kabumba wa kutemwa?—Amalumbo 19:8.

5. Cinshi cacindama nga ca kuti insansa shili no kutwalilila mu cupo?

⁵ Ilyo Yehova atendeke icupo, alefwaya cibelelele. (Marko 10:6-12; 1 Abena Korinti 7:10, 11) E mulandu wine ‘apatilo kulekana,’ kabili asuminisha fye co nga kwaba “ubulalelale.” (Malaki 2:13-16; Mateo 19:9) E ico, ukusala uwa kuba nankwe mu cupo cintu cakakala sana kabili tacilingile ukumonwa nge cayanguka. Finono tupingulapo ifingaleta insansa nelyo ubulanda ifyo icupo cingaleta. Ilyo ukusala bwino kuti kwawamya ubumi bwa muntu no kumuletela insansa, ukukanasala bwino kuti kwaleta ubulanda bwa mutatakuya. (Amapinda 21:19; 26:21) Pa kuti insansa shitwalilile, calicindama ukusala bwino no kuitemenwa ukuba uwakakililwako lyonse, pantu Lesa atendeke icupo nge cintu cali no kubomba bwino ilyo pali ukumfwana no kubombela pamo.—Mateo 19:6.

6. Mulandu nshi abalumendo na bakashana maka maka balingile ukupooselako amano ilyo balesala uwa kuupana nankwe, kabili cinshi cingabafwa ukupingulapo bwino?

⁶ Abalumendo na bakashana maka maka balingile ukupoosa amano ku kumona ukuti imimonekele isuma ne nkuntu tafibalengele ukupingulapo bubi bubi ilyo balesala uwa kuupana nankwe. Cine cine, abopana pa mulandu wa ifi tabakokola ukutendeka ukuba ne misuula no kuba no lupato. (2 Samwele 13:15) Lubali lumbi, ukutemwa kutwalilila kuti kwalundululwa ilyo tuleishiba umwina mwesu kabili ilyo tuleishiba bwino na ifwe. Tufwile no kwishiba ukuti icingatuwamina te kuti cibe e co umutima ukabila pa kubala. (Yeremia 17:9) E mulandu wine ubutungulushi bwa bulesa ubusangwa mu Baibolo bwacindamina nga nshi. Butwafwa ukwishiba ifyo twingapingulapo bwino mu bumi. Kemba wa malumbo aiminineko Yehova ilyo atile: “Ndekushilimuna, kabili ndekulange nshila iyo ufwile ukwendamo; ndekupanda amano na menso yandi pali iwe.” (Amalumbo 32:8; AbaHebere 4:12) Ilyo icupo kuti catupeela ukutemwa tukabila na bucibusa ifyaba fintu fya cifyalilwa, kabili cilaleta na mafya ayakabila ukukosoka no mucetekanya.

7. Mulandu nshi bamo bashikonkela ukufunda kwa mu Baibolo pa lwa kusala uwa kuupana nankwe, lelo ici kuti caleta finshi?

⁷ Ca mano ukumfwila ifyo Katendeka wa cupo asosa pa mulandu wa kusala uwa kuupana nankwe. Lelo, pambi tatupoosako amano ilyo twapokelela ukufunda kwa mu Baibolo ku bafyashi nelyo kuli baeluda ba Bwina Kristu. Napamo kuti twamona kwati tabatwishiba bwino, ne nkuntu kuti shatulenga twakonka ifyo umutima ulefwaya. Lelo, lintu twamona ifyo caba icine cine, kuti twabipilwa pa mulandu wa kuti tatwaumfwilile ukufunda kusuma uko batupeele ku kuleka ifintu fituwamine. (Amapinda 23:19; 28:26) Kuti twaisanga mu cupo mushaba ukutemwa, na bana abatwafya ukusunga, napamo no mwina mwesu uushasumina. Mwandi kuti cabipa nga ca kuti icintu cifwile ukutuletela insansa ishingi catuletela ubulanda!

Ukuipeelesha Kuli Bukapepa Cintu Icacindama

8. Ukuipeelesha kuli bukapepa kulenga shani icupo ukutwalilila kabili ukuba ica nsansa?

⁸ Ca cine, ukutemwana kulakosha icupo. Lelo ifyo bonse mwakatamika fyalicilapo ukucindama nga icupo cili no kutwalilila kabili nga cili no kuba ica nsansa. Bonse nga mwaliipeelesha kuli Yehova Lesa palaba ukwikatana kutwalilila uko kushingafuma ku cintu cimbi. (Lukala Milandu 4:12) Nga ca kuti ubumi bwa Bena Kristu baupana bwaba pa kupepa kwa cine ukwa kwa Yehova, balaba abaikatana lwa ku mupashi, mu muntontonkanya, na mu mibele. Basambilila capamo Icebo ca kwa Lesa. Bapepela capamo, kabili ico cikatanya imitima yabo. Baya bonse ku kulongana kwa Bwina Kristu kabili babombela capamo mu butumikishi bwa mwi bala. Ifi fyonse filafwa ukubalenga ukuba abaikatana lwa ku mupashi uko kubapalamika. Icacilapo no kucindama ca kuti, ici cilenga Yehova ukubapaala.

9. Cinshi Abrahamu acitile pa kusalila Isaki umukashi, kabili cinshi cacitike?

⁹ Pa mulandu wa kuipeelesha kuli bukapepa, icikolwe ca busumino Abrahamu alefwaya ukutemuna Lesa lintu inshita yafikile iya kusalila umwana wakwe Isaki umukashi. Abrahamu aebele umubomfi wakwe uwa pa ng’anda uwacetekelwa ati: “Ndekulengo kulapa Yehova, Lesa wa mu muulu kabili Lesa wa pano isonde, ukuti wikabuulila mwana wandi umukashi pa bana banakashi ba bena Kanaani, abo naikala mu kati kabo; kano ku calo ca ku mwesu na ku bantu bandi, e ko ukayebuulilo mwana wandi Isaki umukashi. . . . [Yehova] akatuma malaika wakwe ku ntanshi yobe, no kuleka ukabuulile umwana wandi umukashi kulya kuntu.” Rebeka ali mukashi musuma nga nshi, uo Isaki atemenwe sana.—Ukutendeka 24:3, 4, 7, 14-21, 67.

10. Milimo nshi iya mu Malembo iyo abalume na bakashi bakwata?

¹⁰ Nga ca kuti tuli Bena Kristu bashaupa nelyo abashaupwa, ukuipeelesha kuli bukapepa kukatwafwa ukulundulula imibele ikatulenga ukuba ne fifwaikwa mu cupo ifya mu Malembo. Imilimo ya balume na bakashi imo iyalandwapo no mutumwa Paulo ni yi: “Mwe bakashi, nakileni ku balume benu, nga kuli Shikulu; . . . Mwe balume, temweni abakashi benu, ifyo na Kristu atemenwe ulukuta no kuipeela pa mulandu wa luko, . . . E fyo na balume bafwile ukutemwa abakashi babo, nge mibili yabo iine. . . . Na imwe umo umo, onse atemwe umukashi wakwe ifyo aitemwo mwine, no mukashi abe na katiina ku mulume wakwe.” (Abena Efese 5:22-33) Nga fintu twamona, amashiwi ya kwa Paulo ayapuutwamo yakomaila pa bucindami bwa kutemwa no mucinshi. Ukukonka uku kufunda kusanshamo ukuba na katiina kuli Yehova. Kukabila ukuipeelesha no mutima onse ilyo ifintu fiweme na lintu fyabipa. Abena Kristu abaletontonkanya pa kuupana bafwile ukuba na maka ya kubomba uyu mulimo.

Ukusala Inshita ya Kwingila mu Cupo

11. (a) Kufunda nshi kwaba mu Malembo pa lwa nshita umuntu engengila mu cupo? (b) Ca kumwenako nshi cilanga ubusuma bwaba mu kukonka ukufunda kwa mu Baibolo ukwalembwa pali 1 Abena Korinti 7:36?

¹¹ Ukwishiba lintu tuli abaipekanya ukwingila mu cupo kwalicindama. Apo inshita ilapusana ku muntu umo umo, Amalembo tayalanda imyaka umuntu alingile ukuupa nelyo ukupwa. Lelo, yalanga ukuti cisuma ukulolela ukufika lintu ‘twacila pa kutemfuma kwa bwaice,’ lintu insuuna ingatulenga twafilwa ukusala bwino. (1 Abena Korinti 7:36, NW) Michelle asosa ukuti: “Nga namona abanandi baleishishanya no kwingila mu cupo, abengi abali mu myaka ya bupungwe, inshita shimo calekosa ukukonka uku kufunda. Lelo nailwike ukuti uku kufunda kufuma kuli Yehova, kabili atweba fye ifituwamina. Lintu nalolele ukuti papiteko inshita ilyo nshilaingila mu cupo, canengele ukupoosa sana amano kuli bucibusa bwandi na Yehova no kwishiba ifingi mu bumi, ifyo ushingeshiba ilyo uli mu myaka ya bupungwe. Ilyo papitile imyaka nali uwaipekanya bwino ukubomba imilimo ya mu cupo ne fya kucita na mafya yabamo.”

12. Mulandu nshi cawamina ukukanasuswa ukwingila mu cupo ilyo umo acili umwaice?

¹² Abasupila ukwingila mu cupo ilyo bacili abaice basanga ukuti ifyo bakabila no kufwaya filaaluka ilyo balekosoka. Lyene beluka ukuti ifintu ifyo balefwaya pa kubala tafili ifyacindama. Umukashana wa Bwina Kristu umo apingwilepo ukuupwa ilyo afishishe imyaka 16. Banakulu na banyina baupilwe pali uyo mushinku. Lintu umulumendo atemenwe akeene ukumupa pali iyo nshita, asalile umbi uwaipekenye ukucite co. Lelo, ku ntanshi, alibipilwe nga nshi pa kususwa ukuupwa.

13. Ilingi abopana bwaice bwaice finshi babulisha?

¹³ Ilyo muletontonkanya pa cupo, calicindama ukumfwikisha bwino fyonse ifyasanshiwamo. Ukwingila mu cupo bwaice bwaice kuti kwaleta amafya ayengi ayo abaice baupana bashingapwisha bwino. Tabeshiba ifingi kabili tabakosoka, ifyo fyaba fintu fikabilwa ku kupwisha amafya ya mu cupo na pa kukusha abana. Abantu balingile ukwingila mu cupo ilyo lintu bali abaipekanya lwa ku mubili, lwa mu muntontonkanya, na lwa ku mupashi ukutwalilila ukuba pamo.

14. Finshi fikabilwa pa kupwisha amafya mu cupo?

¹⁴ Paulo alembele ukuti abaupana “bakaba no kupamfiwa mu mubili.” (1 Abena Korinti 7:28) Kukaba amafya pantu icupo ca bantu babili abakwata ubuntu bwapusana kabili inshita shimo kuti bakwata ne mimwene yapusana. Pa mulandu wa kukanapwililika kwa buntunse, kuti pambi caafya ukufishapo umulimo wesu mu cupo uwa mu Malembo. (1 Abena Korinti 11:3; Abena Kolose 3:18, 19; Tito 2:4, 5; 1 Petro 3:1, 2, 7) Pa kuti umo afwaye ubutungulushi bwa bulesa no kubukonka pa kupwisha amafya mu kutemwa, ukukosoka no kushikatala kwa ku mupashi filakabilwa.

15. Mulimo nshi abafyashi bengabomba pa kupekanishisha abana babo ukwingila mu cupo? Langilileni.

¹⁵ Abafyashi kuti bapekanishisha abana ukwingila mu cupo ukupitila mu kubafwa ukumfwikisha ubucindami bwa kukonka ubutungulushi bwa bulesa. Ukupitila mu kubomfya bwino Amalembo ne mpapulo sha Bwina Kristu, abafyashi kuti baafwa abana babo ukwishiba nga ca kuti bene nelyo abo balefwaya ukuupana nabo bali abaipekanya ukukakililwako mu cupo.a Blossom umukashana wa myaka 18 aletontonkanya ukuti pali icintemwa pali wene no mulumendo umo mu cilonganino alimo. Ali mutumikishi wa nshita yonse, painiya, kabili balefwaya ukuupana. Lelo abafyashi bakwe bamwebele ukuti aloleleko fye umwaka umo, apo bamwene ukuti ali mwaice. Pa numa Blossom alembele ukuti: “Ndatasha sana ukuti naumfwilile kulya kufunda kwa mano. Muli ulya wine mwaka, nalikosokeleko kabili natendeke no kumona ukuti uyu mulumendo takwete imibele ingamulenga ukuba umwina mwandi musuma. Kuli pele pele afumine mu kuteyanya, kabili napuswike ku cintu cali no kundetelela. Mwandi cisuma ukukwata abafyashi ba mano abapingula ifisuma!”

‘Upileni Muli Shikulu Epela’

16. (a) Abena Kristu kuti baeshiwa shani pa lwa ‘kupila muli Shikulu epela’? (b) Lintu Abena Kristu batunkwa ukuupana no ushasumina finshi balingile ukucita?

¹⁶ Ukufunda kwa kwa Yehova ku Bena Kristu kwaba ukwaumfwika ukwa kuti: ‘Upileni muli Shikulu epela.’ (1 Abena Korinti 7:39) Abafyashi ba Bwina Kristu na bana babo kuti baeshiwa muli ici. Mu nshila nshi? Abacaice kuti bafwaya ukwingila mu cupo, lelo napamo mu cilonganino te kuti mube aba kuupana nabo. Napamo e fyo cilemoneka. Kuti limbi mu ncende imo abanakashi balifula ukucila abaume, nelyo napamo takulemoneka uwalinga muli iyo ncende. Umulumendo uushilongana kuti atemwa umukashana wa Bwina Kristu (nelyo umukashana uushilongana kuti atemwa umulumendo wa Bwina Kristu), kabili kulaba ukutitikishiwa kwa kusuula ifipimo ifyo Yehova aimika. Mu mibele ya musango yu, kuti cawama ukutontonkanya pa ca kumwenako ca kwa Abrahamu. Inshila imo iyo atwalililemo ukuba cibusa wa kwa Lesa yali ya kushininkisha ukuti umwana wakwe Isaki aupa kapepa wa cine uwa kwa Yehova. E fyo na Isaki acitile ku mwana wakwe Yakobo. Ukubombesha kwalefwaikwa ku bakuminweko, lelo ici catemwine Lesa kabili alibapaalile.—Ukutendeka 28:1-4.

17. Mulandu nshi ukuupana no ushasumina kwingaletela amafya, kabili cinshi cacindamina sana ‘ukupila muli Shikulu epela’?

¹⁷ Kwaliba bamo abashasumina abasanguka Abena Kristu. Lelo, ukuupana no ushasumina ilingi kulaleta amafya. Ababa kwi koli limo na bashatetekela tabakwata ifisumino fimo fine, ifipimo, nelyo ubuyo. (2 Abena Korinti 6:14) Ici kuti calenga ukulanshanya ukwafya no kucefya insansa mu cupo. Ku ca kumwenako, Umwina Kristu umo umwanakashi alebipilwa sana pa mulandu wa kuti pa numa ya kulongana kwa kukuulilila, lintu aya ku ng’anda talelanshanya ifya ku mupashi no mwina mwakwe uushasumina. Kwena icacilapo ukucindama ca kuti, ‘ukuupila muli Shikulu epela’ kulanga ukuti umuntu aba na bucishinka kuli Yehova. Nga twakonka Icebo ca kwa Lesa, kampingu tatucusha, pantu tulecita ica “kutemuna ku cinso cakwe.”—1 Yohane 3:21, 22.

18. Ilyo muletontonkanya pa cupo, fintu nshi ifyacindama ifyo mulingile ukwangwa, kabili mulandu nshi?

¹⁸ Lintu muletontonkanya pa cupo, imibele isuma na bumupashi bwa muntu mulefwaya ukuupana na o e fyo mulingile ukwangwako intanshi. Ubuntu bwa Bwina Kristu, pamo no kutemwa Lesa no kuipeelesha kuli wene no mweo onse, fyalicindama sana ukucila ukuyemba. Abaishiba bwino umulimo wabo uwa kuba abaupana bakosa lwa ku mupashi kabili abafishapo uyu mulimo balasenaminwa kuli Lesa. Kabili icingakosha sana abaupana caba kuipeelesha bonse kuli Kabumba no kukonka ubutungulushi bwakwe no mutima onse. Muli iyi nshila Yehova alacindikwa, ne cupo citendekela pa ca kukuulapo cakosa lwa ku mupashi ico cikalenga mwatwalilila ukuba pamo.

[Futunoti]

Kuti Mwayasuka Shani?

• Mulandu nshi tukabila ubutungulushi bwa bulesa pa kusala uwa kuupana nankwe uwafikapo?

• Ukuipeelesha kuli bukapepa kuti kwakosha shani icupo?

• Abafyashi kuti bapekanishisha shani abana babo pa lwa cupo?

• Mulandu nshi cacindamina ‘ukuupila muli Shikulu epela’?

[Ifikope pe bula 17]

Ukukonka ukufunda kwa kwa Lesa mu kusala uwa kuupana nankwe kuti kwaleta insansa

[Ifikope pe bula 18]

‘Ukuupila muli Shikulu epela’ kuleta amapaalo ayengi