Tulafwaya Uwa Kutupususha!
PA MUKOTI umo apo bemba amalasha mupepi na ku Pittsburgh, mu Pennsylvania, ku United States of America, inshita imo paliswile amenshi. Lelo palya pene pa mukoti, paliko incende inono imo ifi apashali menshi amamita 73 ukuya pa nshi apo bashimaini 9 balicilikilwe. Ilyo papitile inshiku shitatu, balya bashimaini balibafumishe pa mukoti ninshi bali fye bwino sana. Bushe babapuswishe shani?
Ababapuswishe babomfeshe mapu ya mukoti e lyo na kamashini akapimine ifyo pa mukoti palemoneka no kulanga apali abacilikilwe. Abapuswishe bashimaini baimbile icilindi icinono fye icailefika apo bacilikiilwe. Pali ici cilindi e po baingishishe ico bashimaini baleninamo umo umo ilyo balebafumya muli ilya ncende bapene bafwile. Balya bashimaini bapuswike balyumfwile bwino kabili balitashishe nga nshi pa kubapususha.
Fwe bengi, tatwakatale atucilikilwapo pa mukoti nga balya bashimaini 9, nelyo ukuba mu kayofi akengalenga twafwa. Nangu cibe fyo, ifwe bonse tulakabila uwa kutupususha pantu tulacula ku malwele, ubukote e lyo ne mfwa iine. Yobo umuntu wacishinka uwaliko kale sana atile: “Umuntu uwafyalwa ku mwanakashi wa nshiku shinono, kabili uwaisulamo ukutenkana [nelyo amacushi]. Aba nge luba ilyabalula, no kubonsa; kabili afyuka nge cinshingwa, no kwiminina iyo.” (Yobo 14:1, 2) Napapita imyaka ukucila 3,500 ukutula apo Yobo asosele aya mashiwi, lelo filya fine alandile e fyo caba na pali nomba, pantu na kuba muntu nshi engafisama ilyo imfwa yaisa? Te mulandu na kuntu twikala nelyo ifyo tusunga bwino ubumi bwesu, bonse tukabila ukupusuka ku kucula, ubukote ne mfwa ifyo tushingaleuka.
Ba Sayantisti na bantu bambi balabombesha ukuti abantu baleikala imyaka iingi pa calo ukucila iyo abengi bekala. Akabungwe kamo kalandile ukuti ico kafwaya “kupwisha imfwa iyatukuma bonse” no “kwafwilisha bonse ababamo ukubombesha pa kuti abantu bonse belafwa.” Lelo ukufika na ino nshita, abasambilila sayansi na bantu fye bambi ababombesha, balifilwa ukulenga abantunse baleikala imyaka iingi sana ukucila pali 70 nelyo 80 iyo Mose alandilepo muli Baibolo imyaka 3,500 iyapita.—Amalumbo 90:10.
Nampo nga mwalisumina ukuti ifyo Yobo alandile pa bumi ne mfwa fya cine nelyo tamwasumina, te ca kutwishika ukuti, ilyo imyaka ileya ilepita, na imwe ‘mukalasela kwati cinshingwa’ no kutaluka ku fibusa fyenu, balupwa, ing’anda, na fyonse ifyo mwacita pano calo. Na mu kulekelesha mukafwe. Solomone, Imfumu ya mano iya mu Israele wa pa kale alembele ukuti, “Pantu aba mweo bantu abaishibo kuti bakafwa, lelo abafwa bantu abashaishiba kantu nangu kamo, kabili takwaba cilambu kuli bene; pantu iciibukisho cabo calabwa.”—Lukala Milandu 9:5.
Ica bulanda cimo ico Baibolo yalandapo ca kutila, imfwa ‘yaliteka nge mfumu,’ kwati fye ni kateka uwipayaula abantu. Cine cine, umulwani wa kulekeleshako uo abantu bonse bakabila ukupokololwako, ni mfwa. (Abena Roma 5:14; 1 Abena Korinti 15:26) Balya abasambilila sana ifya kupususha abantu muno calo te kuti bamupusushe umuyayaya. Lelo Kabumba wa bantunse bonse, Yehova Lesa alipekanya inshila isuma iya kupusushishamo abantu.
[Abatuminishe Ukubomfya Icikope pe 3]
Abakopele ici cikope ni ba Gene J. Puskar-Pool/Getty Images