Abacaice Bepusha Ukuti . . .

Mulandu Nshi Cibusa Natemwisha Akuukiile?

‘ULEMONEKA ngo ulufishe cibusa watemwisha.’ Abantu e fyo basosa lintu umuntu umo alemonekako uwa bulanda nelyo uwapopomenwa. Lelo nga ca kuti mu cituntulu nulufya cibusa watemwisha, iyi nsoselo ilacilapo kubamo ubupilibulo.

Na kabushe, bucibusa bwa cine cine cintu cimo icaibela kabili icaumo mutengo. Baibolo isoso kuti: “Icibusa citemwa mu nshita yonse, kabili munyina afyalilwo kumanama.” (Amapinda 17:17) Ifibusa fisuma fitupayanishisha isenge no kutungilila. Fitulenga ukukula lwa mu nkuntu na lwa ku mupashi. Ilintu ifibusa fya patali nelyo abeshibishi kuti babako abengi, abantu abo wingacetekela mu cine cine no kuubamo ba kamo kamo fye.

E co nga ca kuti cibusa watemwisha nakuuka, ukwabulo kutwishika kuti wayumfwa uwapopomenwa. Umusepela we shina lya Bryan aibukishe fintu ayumfwile lintu cibusa atemwishishe akuukile. “Nalyumfwile umwenso, ukutalalilwa, no kubipilwa,” e fyo asosele. Napamo e fintu uyumfwa.

Ukulolenkana ne fyo Ifintu Fyaba mu Cine Cine

Ukutontonkanya pa milandu ilengele cibusa obe ukukuuka kuti pambi kwayafwa. Mu cine cine, te kuti uyo muntu tatesekeshe bucibusa bwenu. Ukukuuka kusangwike lubali lwa lyonse ulwa bumi bwa muno nshiku. Cila mwaka mu United States mweka, abantu ukucila pa mamilioni 36 balakuuka! Ukulingana na Bureau of Census (Akabungwe Kapenda Abantu) ku United States, umwina Amerika yaweyawe ali no kukuuka imiku 12 mu bumi bwakwe.

Mulandu nshi ukukuukakuuka muli iyi nshila? Imilandu ilapusanapusana. Indupwa ishingi shilakuuka pa kuti bengasangako incito shawamako na mayanda. Mu fyalo ifipiina, inkondo no bupiina fyalipatikisha amamilioni ya ndupwa ukukuuka. Kabili ilyo imisepela yakula ukufika ku bukalamba, abengi basalapo ukufuma pa ŋanda no kuyaikalila. Bamo balafumapo ku kwingila mu cupo. (Ukutendeka 2:24) Lelo bambi na bo kuti pambi bakuuka ku kusupila amabuseko ya ku mupashi. (Mateo 19:29) Pa kati ka Nte sha kwa Yehova, abengi balasha ififulo ifisuma ifyo babelesha pa kuti bengayabomba mu ncende shimo—napamo fye na ku fyalo fya cilendo—ukwaba ukubulisha kukalamba ukwa batumikishi ba Bwina Kristu. Bamo balakuuka mu calo cabo ciine ku kuya mu kubomba pa Bethel, ifili fikuulwa apo umulimo wa Nte sha kwa Yehova wangalilwa. Ee, nangu ca kuti twalitemwa ifibusa fyesu, tulingile ukucimona fye ngo lubali lwa bumi ukuti mu kuya kwa nshita, limbi kuti bakuuka.

Te mulandu ne calenga icibusa cobe ukukuuka, kuti pambi watontonkanya sana fintu uli no kupuupuutuka pa mulandu wa kulufya cibusa. Lelo ilintu caba ca cifyalilwa fye ukuyumfwa uwatalalilwa panono kabili uwabombomana, napamo nawishiba ukuti ukuifunga fye pa ŋanda takuli na kukwaafwa nangu panono. (Amapinda 18:1) E co natulanguluke pa fintu fimo ifingaafwako.

Ukutwalilila Ukumfwana

“Ishibo kuti icibusa cenu tacipwile,” e fyapanda amano Bryan munono. Ee, ukukuuka kwa kwa cibusa watemwisha ukwabulo kutwishika kuli no kwalula ukwampana kwenu, lelo tacilepilibulo kuti icibusa cenu cifwile ukupwa. Iciŋombe ca bapungwe Dokota Rosemarie White asosele ukuti: “Ukukuuka cintu cimo icakosa pa ciputulwa ca nshita icili conse mu bumi, lelo inshila ya kubombelamo na kwene mu kutunguluka yaba kutontonkanya fye pa lwa kwene ngo kwaluka, te mpela.”

Cinshi cintu wingacita pa kuti mwingatwalilila ukumfwana? Languluka ubulondoloshi bwalembwa mu Baibolo pa lwa kwa Davidi na Yonatani. Te mulandu no kupusana sana mu myaka, baali fibusa fyapalamisha. Lintu imibele yapatikishe Davidi ukufulumukila muli bunkole, taile fye ukwabulo kulaya cibusa wakwe. Mu cifulo ca ico, bakoseshe icibusa cabo ica pe, ukupinga fye ne cipingo, nelyo ukusuminishanya, ukuti bakatwalilila ukuba ifibusa.—1 Samwele 20:42.

Mu kupalako, kuti pambi walanda na cibusa obe ilyo ashilaya. Leka cibusa obe eshibe fintu wakatamika icibusa na fintu ulefwaya mukatwalilile ukumfwana. Patty na Melina, ifibusa fyatemwana abo nomba bekala bamailoshi 5,000 ukulekanishiwa ne milundu na bemba, e fyo bacitile. “Tulapekanya ukutwalilila ukumfwana,” e fyalondolwele Patty. Nangu cibe fyo, amapekanyo ya musango yo kuti yafilwa ukubomba, kano nga ca kuti mwaimikako imitantikile yashininkishiwa.—Linganyako Amose 3:3.

Baibolo itwebo kuti lintu umutumwa Yohane afililwe ukumona cibusa wakwe Gai, atwalilile ukumfwana na wene ukupitila mu ‘kumulembela kuli inki no mulembelo.’ (3 Yohane 13) Na imwe kuti mwasuminishanya ukulatumishanya kalata nelyo kardi lyonse, napamo cila mulungu nelyo cila mweshi. Kabili nga ca kuti abafyashi benu bamusuminisha ukutuma bafoni ukutali, limbi kuti muletumishanya inshita shimo shimo no kumfwa ifilecitika mu bumi bwenu. Nelyo pambi kuti mwasuminishanya ukutumishanya ubukombe bumbi ubwakopwa pali kaseti nelyo pali tepu wa vidio. Mu kuya kwa nshita, kuti pambi cacitikako fye no kutantika ukutandala pa mpela ya mulungu imo nelyo ukutuushisha capamo. Muli fyo icibusa kuti catwalilila ukutemfuma.

Ukucilika Icipunda

Nangu ni fyo, ukufumapo kwa kwa cibusa watemwisha kuli no kusha icipunda mu bumi bobe. Pali uyo mulandu, kuti wasanga ukuti inshita ikalamba uleba fye weka. Kwena, wileka iyo nshita yonaike. (Abena Efese 5:16) Ibomfye ku kucita ifintu fimo ifisuma—napamo kuti wasambilila ukulisha icilimba, ukusambilila ululimi lupya, nelyo ukusupila ica kuleseshamo icitendwe. Ukushitilako abalekabila ukubashitila ifya kushitashita ni nshila na imbi iya kubomfeshamo bwino inshita. Nga ca kuti uli umo uwa Nte sha kwa Yehova, kuti waingilishako umulimo obe uwa kushimikila ku cintubwingi. (Mateo 24:14) Nelyo pambi kuti watampako umulimo umo uwa kusambililamo Baibolo mu nshila ya kulengo buseko.

Ukulundapo, umutumwa Paulo afundile Abena Kristu mu Korinti ‘ukukushako’—e kuti, ukusanshamo bambi mu fibusa fyabo. (2 Abena Korinti 6:13) Napamo walipoosa sana inshita ikalamba ukuba na cibusa umo fye ica kuti walilaba na kuli bambi abengaba ifibusa. Imisepela pa kati ka Nte sha kwa Yehova basango kuti amashuko ya kusangilamo ifibusa e ko yaba icine cine mu filonganino mwine umo balongana. E co esha ukubangililako pa kuya ku kulongana no kukanaya bwangu pa numa. Ici cili no kukupeela inshita ikalamba iya kwishibilamo abantu. Amabungano ya Bwina Kristu no kubungana kunono ukwa kwisha fye kulapayanyako amashuko yambi aya kupangilamo ifibusa.

Nangu ni fyo, uku kusoka kuli ukwalinga: Wiba uwasuswa nga nshi ukusange fibusa fipya ica kuti watendeka ukubishanya mu kupalamisha ne misepela iishakwatako amabuyo ya ku mupashi kabili iishikatamika fintu iwe ukatamika. Abantu ba musango yo kuti bakubongolola kabili kuti bakucena nga nshi mu cifulo ca kukwaafwa. (Amapinda 13:20; 1 Abena Korinti 15:33) Kakatila ku misepela iyangwe fya ku mupashi iishimikwa ukuba ne myendele isuma.

Lintu wasanga umuntu uwangwe fya ku mupashi, lundulula bucibusa na wene ukupitila mu kutantika ukucitile fintu capamo. Liileni ica kulya capamo. Tandalileni iŋanda ya babenye. Kabiyeni muleendauka. Tantikeni ukubomfya akasuba kamo mu butumikishi bwa Bwina Kristu capamo, ukutandalila abantu ne mbila nsuma iya Bufumu bwa kwa Lesa. Mu kuba ne nshita no kubombesha, icibusa cipya kuti cakula. Pa mulandu wa kuti ukutemwa kwa Bwina Kristu kulatanunuka—‘kulakulilako’ ku kusanshamo bambi—lintu wapanga ifibusa fipya, taulekabila ukuyumfwa ukuti tauli uwa cishinka kuli cibusa obe uwakuuka.

Na kabili kuti washukila aka kashita ku kupalamina ku bantu aba kutemwisha ukucila—abafyashi bobe. Kuti baba aba kwaafwa apakalamba, nangu cingati pa kubalilapo kuti wayumfwa ukukanayangukilwa ukulaenda na bo. Umusepela we shina lya Josh atile: “Ala yali ncito pa kuti fye mpooseko akashita ukuba na bene, apantu pali ilya nshita nshali uwapalamina kuli bamayo nelyo batata. Lelo pali nomba e fibusa fyandi ifyapalamisha!”

Ibukisha, na kabili, ukuti ucili walikwata cibusa mu muulu. Nga fintu Dan uwa myaka ya bukulu 13 asosele, “mu cine cine tawaba weka pantu ucili walikwata Yehova.” Shifwe wa ku muulu e ko aba lyonse ukupitila mwi pepo. Ali no kukwaafwa ukubomba ne iyi mibele yaafya nga ca kuti wamucetekela.—Ilumbo 55:22.

Sungilila Imimwene Yashikatala

Imfumu ya mano Solomone yapeele uku kupanda amano: “Witila, Cinshi ico inshiku sha ntanshi shabela ishisuma ukucila shino?” (Lukala Milandu 7:10) Mu mashiwi yambi, wiikalilila fye ku fya kale; shukila inshita ya nomba na mashuko yonse ayaliko. Bill, uyo nomba ali mu myaka ya kubangilila kwa ba 20, e fyo fye acitile lintu cibusa wakwe aile. Aibukishe ukuti: “Pa numa fye ya kashita kanono natendeke ukupange fibusa fipya kabili nshaikalile fye ku fya kale. Naleesha ukuipekanishisha ku fya ku ntanshi no kucita ifya ndakai.”

Iyi mitubululo kuti yakwaafwa, lelo nalyo line kulaba ukuyumfwa ubulanda lintu cibusa watemwisha akuuka. Kuti pambi casendako inshita pa kuti ifibukisho fya tushita tusuma mwaleipakisha capamo fileke ukukukalifya. Ibukisha fye ukuti, ukwaluka kwaba lubali lwa bumi no kuti kukupayanishisha ishuko lya mu nshita ku kukosoka no kukula. Ilintu cimoneka ifyo te kuti cicitikeko ukupyanikisha pali cibusa waibela mu musango umo wine, kuti walundulula imibele iyo ili no kukulenga “umusuma kuli Lesa na ku bantu pamo.” (1 Samwele 2:26) Lintu wacite co, lyonse ukalakwata umuntu umo uo ukalatila ni cibusa obe!

[Icikope pe bula 13]

Ukushalikapo cibusa obe uwatemwikwa kwaba cintu ca kukalifya