Ifyo Twatemwa Amabala Yayemba

BUSHE mwalitemwa icibote ico musanga ilyo mwaya mwi bala lyayemba pa kufwaya ukutalukako ku congo no kubilingana kwa mikalile? Bushe amabala yayemba aya lunkoto, amaluba, imiti ya cintelelwe, ne fishiba e ko mwatemwa ukuya no kukokoloka no lupwa lwenu nelyo ukuyaololako amolu ne cibusa? Ee, fintu amabala yayemba yaba ya kutontolola, aya kupembesula, aya mutende, kabili ayondapa fye no kundapa!

Nangu ca kuti abengi tabatemwa ukulima amabala yayemba, napamo pa mulandu wa nshita, ifwe bonse tulabekelwa mu kubalabata kwa mabala yayemba, ifyena, ifiunda, ne fitwalo. Thomas Jefferson—uwali kashila ŋanda, sayantisti, loya, kelenganya, kabili presidenti wa United States—alitemenwe amabala yayemba. Alembele ukuti: “Takwaba umulimo natemwa ngo kulima umushili. . . . Ncili naliipeelesha ku bulimi. Lelo nangu ndi mukote, ku bulimi kwena ndi wacaice.”

Abengi bayumfwa nga Jefferson. Ukulundapo, cila mwaka amamilioni ya batandashi balakonkomokela ku mabala yalumbuka mu calo—yamo aya yene yaba ni Kew Gardens (Amabala ya Maluba aya Cifumu), mu England; amabala ya mu Kyoto, Japan; amabala ya mu Palace of Versailles, mu France; amabala ya Longwood Gardens, mu Pennsylvania, U.S.A. Ifyalo ifingi na fyo fyalikwata imisumba umo amayanda yaba mu misebo mwatantama imiti, yakwata ifimpusa, imiti, no kubalabata kwafulisha ukwa maluba—kwati ni tuparadise tunono.

Amabala Yayemba Kuti Yawamyako Ubutuntulu bwa Bumi

Calimonwa ukuti lintu abantunse bapoosako amano ku bubumbo, ubutuntulu bwabo ubwa bumi kuti pambi bwawaminako, nangu ca kuti uku kupoosako amano kwaba fye kutamba amaluba, imiti, ifimpusa, ne fyuni pa nsolokoto. Ici calengele icipatala ca mu New York City ukulima ibala lyayemba pa mutenge. Umulashi wa mu cipatala atile: “Lyalitemwikwe nga nshi. Lyaba ca kwingilishako ukucincimuka ku balwele na bakabomba. . . . Tulilanguluka ukuti kuti lyaundapa mu nshila ishingi.” Ee, ukufwailisha kulanga ukuti imibili ya bantu, umuntontonkanya, ne nkuntu kuti fyanonshiwa ukupitila mu kuipakisha ububumbo.

Ukulundako, umuntu uwatemwisha ifya ku mupashi kuti ayumfwa uwapalama kuli Lesa lintu ali pa kati ka fintu Aalenga. Ulu lubali lwa bulimi lubwelela fye ku numa ukufika na kwi bala lya kubalilapo pe sonde, Ibala lya Edene, umo Lesa pa kubalilapo alelanshanya no muntu.—Ukutendeka 2:15-17; 3:8.

Uku kutemwa amabala yayemba kwaba fye konse konse. Kabili nga fintu twalamona, ici calikwata ubupilibulo. Nangu cibe fyo, ilyo tushilalanda pa lwa ulo lubali, tulemulomba ukuya na ifwe ku “kutandalila” amabala yayemba aya kale yamo yamo no kumona ifyo abantunse fye bonse bafulukisha Paradise icine cine.