Bushe Kuti Mwawikishanya?

Icitabo ca Couples in Crisis cisoso kuti: “Calyanguka ukubutukila ku cilye ukuyafisha umulandu wa kulekana, lelo nalyo line kufwile kwaliba ifyupo ifingi ifyaba fye bwino kabili kuti fyabomba bwino nga ca kuti amafya yapikululwa.”

UKU kulandapo kwaumfwana ne sambilisho lya kwa Yesu Kristu ilya kale na kale pa lwa kulekana. Nangu atile calisuminishiwa ku wa kaele ukuleka umunankwe nga ca kuti acito bucende, tatile ninshi calaala capwa e fyo cifwile ukuba. (Mateo 19:3-9) Uwa kaele pa baupana kuti nakwata imilandu ya kwesha ukupusushisha icupo. Kacita wa fibi kuti acili alitemwa umukashi wakwe.a Napamo kuti alasakamana kabili aliipeelesha ku bana no kubapeela ifyo bakabila bonse. Ukulangulukilako ifyo akabila umwine ne fikabila abana, umukashi wa kaele kuti apingulapo ukuwikishanya no mulume ukucila ukulekana. Nga ni fyo, finshi engatontonkanyapo, kabili ni shani fintu bengabomba na mafya yemako pa kukuula cipya cipya icupo cabo?

Ilyo tucili pa mubalo, natulandikishe ukuti ukulekana nelyo ukuwikishanya tafyayanguka. E lyo ukulekelela fye uwa bucende tacilemoneke fyo cikapwisha amafya yashikama mu cupo. Ilingi cifwaya ukuiceeceeta kwasakamanisha, ukulanshanya kwakakuka, no kubombesha nga icupo cingapusushiwa. Ilingi line abaupana tabeshiba inshita ifwaikwa no kubombesha kwabimbwamo ku kukuula icupo cipya cipya. Lelo, abengi balishipikisha kabili balikwata ifyupo fisuma.

Ifipusho fya Kwasuka

Pa kuti mwishibe ifya kupingula, uwa kaele alekabila ukulondolola ifyo aleyumfwa no kwishiba fintu engacita. Kuti atontonkanya pa fyakonkapo: Bushe alefwaya ukubwela? Bushe alileka bucibusa no mucende wakwe, nelyo bushe aleshimunuka ukucite fyo bwangu bwangu? Bushe alilomba ubwelelo? Nga ni fyo, bushe cine cine nalapila, uwabipilwa icibi pa lwa cintu acitile? Nelyo bushe atila nine nalengele? Bushe mu bufumacumi ali uwa bulanda pa fintu akukalifye? Nelyo bushe akalifiwe fye pantu namwishiba ukuti alikwata umucende wakwe?

Ni shani pa lwa ku ntanshi? Bushe alitampa ukubombelapo ukupwisha imisango ne mibele yalengele acite ubucende? Bushe apampamine pa kukaanabwekeshapo icilubo? Nelyo bushe acili alasenga abanakashi no kupanga bucibusa bwapalamisha na bo? (Mateo 5:27, 28) Bushe alefwaisha sana ukukuula cipya cipya icupo? Nga ni fyo, cinshi alecitapo? Nga mwayasuka ifi fipusho bwino bwino kuti mwacetekele fyo kuti mwawikishanya ne fintu kuti fyaenda bwino.

Ukulanshanya Kwakakala

Kalemba wa Baibolo umo atile: “Ukushaba kupanda amano amapange yafulunganiwa.” (Amapinda 15:22) E fyo ciba ukwabula no kutwishika nga ca kuti uwa kaele alefwaya ukulanda pa mibele ya munankwe uwa bucende. Ukwabula ukulanda pali tonse fye, kuti balanshanya fye mu kufumaluka ukulondolola ifishinka pa lwa cacitike no kufumyapo umutunganya. Ici mu kukonkapo kuti cayafwa bonse babili ukukanatalukana pa mulandu wa kukanaumfwana no kufiitwa kwaikalilila ku mukoshi. Ca cine ukuti ukulanshanya kwa musango yo kukaba ukwa kukalifya bonse babili. Lelo abengi balisanga ukuti kusuma nga nshi mu kubwesha ukucetekela.

Icintu na cimbi icakatama nga mulefwaya ukubweshanya fye bwino caba kwesha ukwishiba amafya yaba mu cupo—ayo bonse babili bengabombelapo. Zelda West-Meads apanda amano ati: “Lintu mwalanshanya pali uyu mulandu wabipisha, mwapingula ukuti tuwikishanye, no kuti icupo citwalilile, bombeleni pa fyalubene no kubukulula icupo cenu.”

Napamo tamwalecindikana. Napamo mwalilekeleshe ifya ku mupashi. Napamo tamwaleba pamo inshita ikalamba. Napamo tamwaletemwa sana umwina mwenu napamo ukumutasha, no kumucindika ifyo alekabila. Ukupimununa amabuyo yenu ne fyo mwakatamika kukamwaafwa nga nshi ukupalamana no kucilikila ubucende ku ntanshi.

Ukubelelo Luse

Te mulandu no kwesha kwafumaluka, uwa kaele napamo kuti camukosela ukubelelo mulume wakwe uluse, pali bufi ukubelelo luse umwanakashi abembwike nankwe. (Abena Efese 4:32) Nangu cibe fyo, kuti abombela pa kuleka ukukalifiwa na kafindwe panono panono. Icitabo cimo cipanda amano ukuti: “Uwa kaele afwile ukwishibo kuti kwaliba inshita ya kulabako ku fyacitike no kutendeka ubumi cipya cipya. Calicindama ukukanalalumbula ulubembu lwa munobe lyonse nga muleumana kwati kufwaya ukumupesha.”

Abengi basanga ukuti mu kwesha ukucefyako ukufiitwa kukalamba nelyo ukukulabililako fye, mu kupita kwa nshita ubukali bakalipile umulume bulapwa. Ico calicindama nga nshi mu kukuula cipya cipya icupo.

Bwesheni Ukucetekela na Kabili

Umwanakashi umo uwasakamikwe alilishike ati: “Bushe tukatala atucetekelana kabili?” Ukusakamikwa kwakwe kwali fye bwino pantu ubucenjeshi bwa wa bucende nabonaula ukucetekela nelyo ukuletamo ukutwishika ukukalamba. Ukucetekela kwaba nge cipe ce bumba icayanguka ukutoba lelo icayafya ukubumba na kabili. Icishinka cili ca kuti pa kuti ukwampana ukuli konse kutwalilile no kubomba bwino, kufwile ukuba ukucetekelana no kucindikana.

Ilingi line ici cikasanshamo ukubwesha ukucetekela na kabili. Ukucila ukukanapoosako amano no kulapinda fye ukucetekelwa, uwa mulandu kuti aafwako ukukuula cipya cipya ukucetekela ukupitila mu kukanafishilisha no kuba umufumacumi pa fintu alecita. Abena Kristu bakoseleshiwa ‘ukufuulo bufi, no kulanshanya icine.’ (Abena Efese 4:25) Zelda West-Meads asosa ukuti, pa kuti ucetekelwe na kabili, napamo pa kubala “ufwile ukumwishibisha [umukashi obe] bwino bwino konse uko walapita. Mwebe uko uleya, ilyo ulebwela no kushininkisha ukuti uko kwine e ko wapita.” Nga kwaba ukwaluka, mwishibishe.

Umucinshi kuti wakokola ukubwesha kabili kuti wakabila ukubombesha pa kukuula cipya cipya. Uwacitile ubucende kuti aafwa umukashi ukupitila mu kumutemwisha no kumutasha—ukweba umukashi libili libili ukuti alamutasha kabili alimutemwa. Impanda mano yacindikwa pa lwa fyupo yatile: “Mutashe pali fyonse acita.” (Amapinda 31:31, Today’s English Version) Umukashi na o kuti abwesha ukuicetekela ukupitila mu kucita sana ifintu aishibisha ukucita.

Cilakokola

Ku mulandu no bukali bufuma mu kubulwa bucishinka, te ca kupapa ukuti nangu papita imyaka iingi kuti mwaibukisha ici cintu ca kukalifya. Lelo, ilyo ukukalipwa kuleya kuletontoloka, bonse babili bakabila ukuicefya, ukutekanya, no kushipikisha ku kubaafwa ukukuula cipya cipya ukucetekela no mucinshi.—Abena Roma 5:3, 4; 1 Petro 3:8, 9.

Icitabo citila To Love, Honour and Betray cikoselesha ukuti: “Ukukalifiwa kwa pa myeshi ya kubalilapo iinono takubelelela. Kulapwa mu kuya kwa nshita . . . Kwi pele pele mukasanga ukuti papita inshiku shafulilako, imilungu, ne myeshi nelyo fye imyaka ukwabula no kutontonkanyapo.” Ilyo mwatwalilila ukubomfya ifishinte fya mu Baibolo mu cupo cenu no kulomba ipaalo lya kwa Lesa no kutungulula, ukwabulo kutwishika “umutende wa kwa Lesa uwapulamo mu kwiluka konse” ukamutontolola.—Abena Filipi 4:4-7, 9.

Pedro ashimiko kuti: “Nga naibukisha icatucitikile, nsanga ukuti calyalula imikalile yesu. Tucili tulakabila ukuwamyako mu nshita mu nshita mu cupo. Lelo tucili pamo mu cupo. Tuli ba nsansa.”

Lelo ni shani nga ca kuti umukashi tamwenepo umulandu wa kulekelela umulume wabula bucishinka? Ni shani nga ca kuti alekelela umulume (ukumulekelela fye ukwa kukanaba no bukali ku mukoshi) kabili asalapo ukulekana nga fintu Baibolo isosa? b Finshi ukulekana kwingapinda? Belengeni mu kukonkapo ifyabimbwamo mu kulekana, ne fyo bamo bashipikisha.

[Amafutunoti]

[Akabokoshi pe bula 6]

UKWAFWA KUSUMA

Pa kumona ifintu ubwingi ifingalangulukwapo, kuti cawama ukufwaya ukwaafwa ku mpanda mano iyabelesha kabili iishalemenena kumo. Ku ca kumwenako, Inte sha kwa Yehova, shalikwata baeluda ba mu cilonganino aba cikuuku kabili aba cililishi.—Yakobo 5:13-15.

Impanda mano, ifibusa, na balupwa bakoseleshiwa ukukanaeba abali no bwafya ukukonka ifyo baletontonkanya. Bakoseleshiwa ukukanafwaisha ukuti abantu balekane nelyo ukusuusha ukulekana nelyo ukuwikishanya ukushimpa pa Malembo. Nkashi wa Bwina Kristu umo uwalekene no mulume akonkomesha ati: “Mututungilile fye sana, no kuleka fwe bene tupingulepo ica kucita.”

Ukufunda kufwile ukushimpwa sana pali Baibolo. Uwalekwa umo atila: “Mwibeba ifyo bafwile ukuyumfwa nelyo ifyo bashifwile ukuyumfwa. Lelo lekeni bailandile ifili ku mutima.” Ukulangulukilako, ukutemwa kwa bwananyina, no mutima wa nkumbu fikatontolola ifilaso ifilengwa no kufutukwa mu cupo. (1 Petro 3:8) Impanda mano yabelesha yatile: “Kuli akapuuka ka kusosa ngo kulasaula kwa lupanga; lelo ululimi lwa ba mano lulaposha.”—Amapinda 12:18.

Umulume umo uo umukashi acitile ubucende atila: “Ico nalekabila kunangulukilako, ukusansamusha, no kukoselesha. Kabili umukashi wandi alefulukisha ukutungululwa kwa kulungatika no kutashiwa pa kwesha aleesha—ukutungilila kwine kwine ukwingamwaafwa ukushipa.”

Nga ca kuti umuntu atontonkanyapo no kupepelapo kabili apingulapo ukulekana nelyo ukupaatukana pa milandu ya mu Malembo, ukufunda takufwile ukupeelwa mu nshila ya kuti camulenga ukuyumfwa ngo wa mulandu. Lelo, uyo muntu afwile ukwafwiwa ukucimfya uku kuyumfwa uwa mulandu nangu line takwete mulandu.

Umo untu umwina mwakwe acitile ubucende atile: “Nga mulefwaya ukuba aba cisansamushi nga nshi, mwilaba ukuti inkuntu sha buntunse ishakosesha nashibimbwamo.”

[Akabokoshi pe bula 7]

UMULANDU BAMO BAPINGWILAPO UKUKANALEKANA

Mu mekashi ayengi, kwaba abakashi abashakwata mwa kulosha lelo abekalilila fye no mulume uushileka ukucito bucende. Ku ca kumwenako, abakashi ba Bwina Kristu bamo abekala umwaba intulubundi nelyo mu mishi ya babusu balikalilila na balume ba bucende abo abatwalilila ukusakamana ulupwa, nangu ca kuti napamo no kupepa tabapepa. Muli fyo, balakwata umwa kwikala, ukucingililwa bakabila, indalama, e lyo ne ng’anda ilashikatalako pa mulandu wa kuti mwaliba umulume, nangu ca kuti mucende. Bapelulula ukuti ukwikala pamo muli yo mibele babamo, nangu ca kuti tayawama kabili tayayanguka, kwalibapeela imikalile yawamako ukucila nga baileifwaila imikalile abene pa lwabo.

Pa numa ya kushipikisha imibele ya musango yu—inshita shimo pa myaka iingi—bamo bamo balikwata ipaalo lya buseko ilya kumona abalume babo kwi pele pele baalula imikalile yabo no kuba abalume ba Bwina Kristu aba cishinka kabili aba kutemwa.—Linganyeniko 1 Abena Korinti 7:12-16.

Kanshi, abasalapo ukwikalilila no mwina mwabo nangu ca kuti wa bucende kabili talapila, tabafwile kulengululwa. Baalikele pa nshi no kupingulapo mu kukosa kabili bafwile ukwafwilishiwa no kutungililwa, pantu e fyo bakabila.

[Akabokoshi pe bula 8]

MULANDU WA KWA ANI?

Ca cine ukuti mu milandu imo iya bucende, ukukanapwililika kwa wa kaele napamo e kwalengele ukulakangana mu cupo, nalyo line Baibolo ilondolola ukuti “umuntu onse atunkwa pa kulembulwa no kubelelekwa ku lunkumbwa lwakwe lwine; e lyo ulunkumbwa ilyo lwaimita lufyalo lubembu.” (Yakobo 1:14, 15) Nangu ca kuti kuti kwaba ifingi ifingalenga, “ulunkumbwa lwakwe” umuntu umwine, e lulenga sana ukucito bucende. Nga ca kuti ukupelebela kwa mwina mwenu kulalenga amafya mu cupo, ukucito bucende te nshila ya kuyapwishishamo.—AbaHebere 13:4.

Lelo, amafya ya mu cupo kuti yapwa nga ca kuti bonse babili umulume no mukashi bakoselela mu kubomfya ifyaba mu Baibolo. Ifi fisanshamo ‘ukushipikishanya, no kubelelano luse.’ Na kabili bafwile ukukosapo ukulangisha imibele pamo nga ‘umutima wa nkumbu, icongwe, ubupete, ukunakilila, ukutekanya.’ Icacindamisha ca kuti, bafwile ‘ukufwalilapo no kutemwa, [pantu] e kukakila fyonse pamo mu kwitabana.’—Abena Kolose 3:12-15.

[Icikope pe bula 7]

Ukukutikisha sana lintu umo alelanda kuti kwafwa abaupana ukukuula icupo cipya cipya