Lesa Alikwata Ishina!

Ishina lya kwa Lesa nani? Abantu bonse balikwata amashina. Na kuba, abantu abengi balenika fye ne fitekwa fyabo amashina! Bushe te kuti twenekele Lesa ukukwata ishina? Ukwabula no kutwishika, calicindama ukukwata ishina no kulibomfya muli bucibusa ubuli bonse na mu kulanshanya. Bushe kuti twaenekela ifyapusanako ukulosha kuli bucibusa bwesu na Lesa? Icipapusha ca kuti abengi abaitunga ukutetekela Lesa wa mu Baibolo tababomfya ishina lyakwe. Lelo, ishina lya kwa Lesa lyalishibikwa pa myaka iingi. Ilyo mulebelenga fino fipande fikonkene, mwalamona imiku iyo ishina lya kwa Lesa lyabomfiwe ku bantu abengi. Kabili ne cacilapo, mwalasambilila ico Baibolo isosa pa fyo ukwishiba ishina lya kwa Lesa kwacindama.

MULI ba1600, ifyalo fya ku Bulaya ifingi fyalepanga indalama sha museke apalembelwe ishina lya kwa Lesa. Pa ndalama ya ku Germany iyapangilwe mu 1634, pali ishina lya kwa Yehova. Isho ndalama shaishibikwe ku bengi nge ndalama sha Yehova nelyo indalama sha museke isha Yehova, kabili shalibomfiwe pa myaka iingi.

Yehovaa e shina lya kwa Lesa ilyaishibikwa pa myaka iingi sana. Mu lulimi lwa ciHebere, umo babelenga ukufuma ku kulyo ukulola ku kuso, ili shina lilembwa mu makonsonanti yane, e kuti, יהוה. Ifi filembo fine ifya ciHebere—ifyapilibulwa YHWH—fiitwa Tetragramatoni. Ili shina ilyalembwa muli Tetragramatoni lyalilembelwe na pa ndalama sha ku Bulaya pa myaka iingi.

Ishina lya kwa Lesa na kabili kuti lyasangwa pa fikuulwa, pa fyapangwa ifyo bebukishishako fimo, pa fyalengwa e lyo na mu fitabo fye fingi ifya nyimbo sha ku calici. Icitabo ca ku Germany ica Brockhaus cilando kuti pa nshita imo baProtestanti, abali bacilolo ba buteko, balefwala amabaji apo bafwatike akasuba e lyo na Tetragramatoni. Ici cishibilo, icalebomfiwa na pa mendela na pa ndalama, caleitwa ukuti baji apaba Yehova na Kasuba. Kanshi, aba mapepo sana aba ku Bulaya abaliko muli ba1600 na 1700 balishibe ukuti Lesa Wa maka yonse alikwete ishina. Ne cacililepo ukucindama, tabaletiina ukulibomfya.

Ishina lya kwa Lesa talyali cintu ca nkaama nangu fye ni mu nshita icalo ca America caletekwa ku calo cimbi. Ku ca kumwenako, tontonkanyeni pali Ethan Allen, umushilika wa ku America uwa mu kabungwe ka-alwile ifintu. Ukulingana ne fyalembwa pali wene, mu 1775 aebele abalwani bakwe ukucimba “mwi shina lya kwa Yehova Mukalamba.” Pa numa, lintu Abraham Lincoln ali kateeka, bampanda mano bakwe bamo balelanda lyonse pali Yehova muli bakalata balemulembela. Ifyalembwa fimo umwaba ilyashi lya kale ilya ku America umusangwa ishina lya kwa Lesa e mo fyaba mu malaibrare ayengi aya cintubwingi. Ifi fya kumwenako fye finono ifilelangilila fintu ishina lya kwa Lesa lyalumbuka pa myaka iingi.

Ni shani pali leelo? Bushe abantu balilabako kwi shina lya kwa Lesa? Nakalya. AmaBaibolo yapusanapusana yalabomfya ishina lya kwa Lesa mu fikomo ifingi. Nga mwaya ku laibrare nelyo mwasapika muli badikishonari benu kuti mwasango kuti ishina lya kuti Yehova lilabomfiwa ukwingi mu ndimi sha cikaya ukulingana no bupilibulo bwa Tetragramatoni. Ku kulangilila, icitabo ca Encyclopedia International cilalondolola busaka busaka ishina Yehova ukuti “e bupilibulo bwa muno nshiku ubwe shina lyashila ilya kwa Lesa mu ciHebere.” Ulupapulo lwa nomba line ulwa The New Encyclopædia Britannica lulondolola ukuti Yehova “lishina lya kwa Lesa ilyo Abena Kristu na baYuda babomfya.”

Kuti mwaipusho kuti: ‘Bushe abantu pali leelo balipoosako amano kwi shina lya kwa Lesa?’ Ishina lya kwa Lesa, ilyalembwa mu nshila shalekanalekana, licili lilamoneka mu fifulo ifingi ifya cintubwingi. Ku ca kumwenako, ishina Yehova lyalilembwa pa cifutu ca cikuulwa mu Musumba wa New York. Mu musumba umo wine, ili shina lyalilembwa bwino mu ciHebere kabili lyaliyemfya icitesheni ce shitima apasangwa sana abantu. Nangu ni fyo, napamo banono fye pa bengi abapita pali ifi fifulo abatontonkanyapo pa bucindami bwa ifi fyalembwa.

Bushe abantu balikatamika ishina lya kwa Lesa uko mwikala? Nelyo bushe abengi beta Kabumba ati “Lesa,” kwati nalimo e shina lyakwe? Mwalasanga ukuti abantu abengi tabatontonkanya no kuti Lesa alikwata ishina. Nga imwe mutontonkanyapo shani? Bushe mulomfwa bwino ukubomfya ishina lya kwa Lesa, Yehova?

[Futunoti]

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 4]

Imfumu Iyaishibishe Ishina lya kwa Yehova

Mu 1852 ibumba lya bamishonari bafumine ku Hawaii ukuya ku fishi fya Micronesia. Basendele kalata ya kubalondolola apo Imfumu Kamehameha III, iyaleteka ifishi fya Hawaii pali ilya nshita yafwatike. Muli uyu kalata, uwalembelwe mu cilimi ca ku Hawaii kabili uwalembeelwe bakateka ba pa fishi fya bemba wa Pacific, mwali amashiwi ayaleti: “Abasambilisha pa lwa kwa Yehova, Lesa Uwapulishamo bali mupepi no kwisa ku fishi fyenu ku kwisa musambilisha Icebo Cakwe pa mulandu we pusukilo lyenu. . . . Aba bakasambilisha basuma nabawaminwa ukubacindika no kubalanga bucibusa kabili ndemukoselesha ukukutika ku fyo balesambilisha. . . . Ndemukoselesha ukupoosa ifilubi fyenu fyonse, pokeleleni Shikulu Yehova ukuba Lesa wenu, ukumupepa no kumutemwa kabili Akamupaala no kumupususha.”

[Icikope]

Imfumu Kamehameha III

[Abatusuminishe]

Hawaii State Archives

[Icikope pe bula 3]

Tetragramatoni, e kuti “ifilembo fine,” ifipanga ishina lya kwa Lesa mu ciHebere