Amafya Tayalengele Nafilwa Ukubombela Lesa

NGA FINTU CASHIMIKWE NA BA IVAN MIKITKOV

Umukalamba wa bakapokola ba baSoviet State Security Committee (KGB) ansokele ukutila “Nga waikala mu mushi wesu, tukakubwekesha mu cifungo.” E lyo nafumine fye mu cifungo pa numa ya kukakwa imyaka 12. Bamayo na batata balilwele sana kabili balefwaya ukubasakamana. Cinshi nali no kucita?

NAFYELWE mu 1928 mu mushi wa T̩aul mu Moldova.a Ilyo nali no mwaka umo, batata, baAlexander batandalile Ias̩i, ku Romania, uko bakumenye abasambi ba Baibolo, nge fyo Inte sha kwa Yehova baleitwa pali ilya nshita. Ilyo batata babwelele ku T̩aul, bashimikileko ba lupwa lwabo na bena mupalamano babo ifyo basambilile. Tapakokwele akalibumba akanono aka Basambi ba Baibolo kalipangilwe mu T̩aul.

Apo nine nali umwaice sana pali bonse abana baume bane, ukufuma ku bwaice abo naleba nabo sana bantu abaishibe Lesa, abali ica kumwenako icisuma kuli ine. Mu kupita kwa nshita naishile ishiba ati, mu kubombela Yehova mwaliba ukukaanya kabili nalishibe ati cikaba icayafya kuli ine. Ndebukisha sana ifyo bakapokola balefwayafwaya libili libili mu ng’anda yesu ukumona nga natufisa impapulo sha Baibolo. Nshaletiina ilyo baleisa. Nalisambilile ukufuma mu Baibolo ukutila Umwana wa kwa Lesa, Yesu Kristu, ukubikapo na basambi bakwe, nabo balebacusha. Pa kulongana lyonse baletweba ati abasambi ba kwa Yesu bafwile ukwenekela ukucushiwa.—Yohane 15:20.

Nalikoseleshiwe Ukushipa Ilyo Kwaba Amafya

Mu 1934, ilyo nali fye ne myaka 6, mu cilonganino cesu ica mu T̩aul babelengele kalata ukutweba pa kucula kwa Bena Kristu banensu mu Nazi Germany. Batukoseleshe ukutila tulepepela bamunyinefwe abalecula. Nelyo ca kutila nali fye umwaice pali ilya nshita, nshalaba ulya kalata.

Pa numa ya myaka ine, nakwete ubwesho bwa kubalilapo ubwaeseshe icitetekelo candi. Ilyo twalesambilila pa fya mapepo pa sukulu, shimapepo wa baOrthodox libili libili alenjeba ukufwala umusalaba mu mukoshi. Nga nakaana aleeba bonse abana be sukulu mu kalasi ukufwala imisalaba yabo pa kulangilila ukuti bena bali bakapepa basuma. Shimapepo lyene aebele abana be sukulu mu kalasi uku ninshi alensonta ukutila: “Bushe kuti mwatemwa umuntu wapala uyu ukuba mu kalasi lyenu? Bonse abashilemufwaya bemye amaboko.”

Bonse abana be sukulu balimishe amaboko pantu baletiina shimapepo. Ilyo apilibukile kuli ine atile, “Wamona tapali nangu umo uulefwaya ukuba na iwe. Fuma muno nomba line fye.” Ilyo papitile inshiku shinono, umukalamba we sukulu alintandalile ku ng’anda. Lintu apwile ukulanda na bafyashi bandi alinjipwishe nga ca kutila nalefwaya ukutwalilila ukusambilila. Namwebele ukutila ndefwaya. Umukalamba we sukulu anjaswike ati, “Kulila fye natwalilila ukuba umukalamba we sukulu, shimapepo takakuleshe ukulaya ku sukulu.” Amashiwi yakwe yali aya cine. Shimapepo tabalile ancusha ilyo ulya mukalamba we sukulu alipo.

Ukucushiwa Kwaluminako

Mu 1940 icifulo twaleikalamo icaleitwa Bessarabia, catendeke ukutekwa na Soviet Union. Pa June 13 na 14, 1941, bonse abacincile mu fya mapolitiki kabili abali abalumbuka mu bwikashi, babatumine ku Siberia. Inte sha kwa Yehova sheka esho bashatumine ku Siberia. Lelo ukufuma ilya nshita, twalelongana no kushimikila mu bumfisolo.

Mu kupwa kwa June 1941, baNazi ba ku Germany basanshile Soviet Union umuku walimo mu kupumikisha, kabili baNazi ba ku Germany na baSoviet Union batwalilile ukubombela pamo. Tapakokwele, ifita fya bena Romania fyasanshile umusumba wa Bessarabia na kabili. Ici calengele ukuti icalo ca Romania ciletuteka na kabili.

Mu mishi iyapalamine, Inte sha kwa Yehova abakene ukwingila ubushilika mu Romania baliketwe, kabili abengi babakakile imyaka 20 ukubomba incito iyakosa. Batata babebele ukuya ku kapokola kabili balibomine sana pantu bali Nte ya kwa Yehova. Na ine bampatikishe ukufuma ku sukulu pa kuti njesangwa ku mapepo.

Lyene mu Nkondo ya Calo iya Bubili ifintu fyalyalwike. Mu March 1944 icalo ca Soviet bwangu bwangu capokele icalo icabelele ku kapinda ka ku kuso aka Bessarabia. Ilyo umweshi wa August walefika, ninshi nabapoka icalo conse. Iyo nshita nali fye umulumendo.

Tapakokwele, bonse abaume ba maka mu mushi wesu babengishe ubushilika mu Soviet. Lelo baNte bena balikene ukwingila ubushilika. E co balibakakile imyaka 10. Mu May 1945 Inkondo ya Calo iya Bubili mu Bulaya yalipwile kabili ubuteko bwa Germany bwalicimbile. Lelo baNte abengi mu Moldova batwalilile ukuba mu cifungo ukufikila mu mwaka wa 1949.

Amafya Yaliko pa Numa ya Nkondo

Lintu inkondo yapwile mu 1945, mu Moldova mwali icilala sana. Nangu ca kutila kwali icilala, ubuteko bwa Soviet bwatwalilile ukupinda abalimi ukupeela ifilimwa fyabo ifingi sana ku kulipila umusonko. Uku kupinda kwalengele kwaba icipowe icikulu. Lintu umwaka wa 1947 waletendeka, ninshi nalimona ifitumbi ifingi mu misebo ya T̩aul. Ndume yandi Yefim alifwile, kabili pa milungu iingi nalipomponteke sana ku nsala ica kuti nalefilwa no kwenda. Nomba ilyo icipowe capwile, fwe Nte sha kwa Yehova abashele abomi twalitwalilile ukushimikila pa cintubwingi. Ilyo naleshimikila mu mushi wesu, ndume yandi Vasile uwancilileko imyaka 7, wena aleshimikila mu mishi iyapalamine no mushi wesu.

Ilyo baNte bacililemo ukucincila mu mulimo wa kushimikila, abalashi batendeke ukumona ifyo twalecita. Ukushimikila kwesu ukubikapo no kukaana kwesu ukuba mu mapolitiki nelyo ukwingila ubushilika, kwalengele ubuteko bwa Soviet ukutendeka ukusokota mu mayanda yesu ukufwaya impapulo sha Baibolo no kutendeka ukutwikata. Mu 1949 baNte bamo ukufuma ku filonganino ifyapalamineko babatamfiishe ku Siberia. Ici calengele fwe bashele ukutendeka ukulacenjela pa kushimikila.

Ni pali iyi yine nshita e po natendekele ukulwala kabili ubulwele bwaile bulebipilako fye. Ba dokota batile nakwete TB ya mu mafupa, kabili mu 1950 bambikile citute ku kulu kwa ku kulyo.

Batubwekesha ku Siberia

Pa April 1, 1951, ninshi ncili na citute ku kulu, ine no lupwa lwandi na baNte bambi balitwikete no kutubwekesha ku Siberia. b Tatwakwete inshita ya kuipekanya, kanshi twasendele fye ifya kulya finono. Mu kwangufyanya ifya kulya fyasukile fyapwa.

Mu kupelako, pa numa ya kwenda mwi shitima imilungu mupepi na ibili, twafikile mu Asino, mu citungu ca Tomsk. Kulya, batendeke ukutwisha kwati ni ng’ombe. Nangu ca kutila kwalitalele sana, caliweme ukupupwako umwela. Mu May, ilyo imimana yatendeke ukutalala sana, batusendele mu bwato ukuya ku Torba ukwenda mu bwato bakilomita 100. Uku e ko twaletemene imiti mu kamba ka mu Siberia mu mpanga iyaba ne miti iingi sana. Kuno e ko twatendekele ukubomba incito yakosa kabili batwebele ukuti incito ikatwalilila fye ukukosa.

Apo ukuba mu kamba umo twaletema imiti takwalingene no kuba mu cifungo, lyonse baletuceeceeta. Ubushiku ulupwa lwesu balesendama pamo mu kalishitima akanono. Lulya lusuba twakulile amayanda. Iyi yali fye misakuta umo twali no kulauba mu nshita ya mpepo iyakonkelepo.

Balindeseshe ukubomba mu mpanga pa mulandu wa kutila nali na citute ku kulu. Bampele incito ya kupanga imisomali. Iyi ncito yanengele ukuba ne shuko lya kubombako umulimo wa kukopolola bamagazini ba Ulupungu lwa kwa Kalinda ne mpapulo sha Baibolo. Tatwaishibe ifyo ishi mpapulo shalefika kuli ifwe lyonse ukufuma ku masamba ya Bulaya ukushailepela.

Ukwikatwa no Kubikwa mu Cifungo

Mu 1953 balimfumishe citute ku kulu. Lelo pali iyi yine nshita te mulandu no kuba uwacenjela, ba KGB balemona imilimo yandi iya ku mupashi, pamo ne fyo nalekopolola impapulo sha Baibolo. Ici calengele ine na baNte bambi batwikate no kutukaka imyaka 12. Lelo, lintu baletulubulwisha, twalipeele ubunte ubusuma pali Lesa, Yehova, na pa fisuma ifyo afwaya ukucitila abantunse.

Fwe bafungwa balitutumine ku nkambi shapusanapusana ku Irkutsk, ba kilomita abengi ukutali ku kabanga. Ishi nkambi e mo balekandila abo baletontonkanya ukutila balwani ba calo ca Soviet Union. Ukufuma pa April 8, 1954, ukufika ku kutendeka kwa ba1960, nali mu cifungo mu nkambi ishalekanalekana 12 umwali incito iyakosa. Pa numa bankuushishe ku cifungo icikulu icali mu Mordovia apali amakilomita ukucila 3,000 ukulola ku masamba. Ici cifungo cali pa kati ka kapinda ka ku kuso na kabanga ka Moscow. Ukufuma pali ici cifungo ukuya ku Mexico pali bakilomita mupepi na 400. Kulya nalishukile pantu nasangile baNte aba busumino ukufuma ku ncende ishingi isha calo ca Soviet Union.

Ba Soviet baishibe ati ilyo baNte baleba pamo na bafungwa abashili Nte, bamo pali aba bafungwa balebe Nte sha kwa Yehova. Mu cifungo cikalamba ica mu Mordovia mwali ififulo fya kubombelamo ifingi. Ukufuma pa kamba ka kubalilapo ukufika pa kakulekelesha pali bakilomita 30 no kucilapo. Ba Soviet baeseshe ukututalusha ku bafungwa abashali baNte. BaNte mupepi na 400 babikilwe pamo mu kamba. Ba nkashi napamo 100 bababikile mu cifungo cimbi icikulu apalepeleko ukufuma mu cifungo twali.

Mu cifungo, nali uwacincila ukwafwilishako mu kupekanya ukulongana kwa Bwina Kristu no kukopolola impapulo sha Baibolo, isho baleleta mu nkambi mu bumfisolo. Abakalamba abalelolekesha pa bafungwa mu nkambi, basukile baishiba umulimo twalebomba. Tapakokwele, mu August 1961, balinkakile umwaka umo mu cifungo icabipisha ica buteko ica Vladimir apali bakilomita mupepi na 200 pa kati ka kapinda ka ku kuso na ku kabanga ka Moscow. Kensha wa ndeke umwina America, Francis Gary Powers, uo balashile imfuti pa May 1, 1960, ilyo aletwala inengu ku Russia, na o ali umufungwa mpaka mu February 1962.

Ilyo nali mu cifungo ca buteko, balempela fye ifya kulya ifyalinga. Naleshipikisha ukwikala ne nsala, nga filya fine cali lintu nali umwaice, lelo ico nafililwe fye ukushipikishako ni mpepo iyaliko muli ba1961 na ba1962. Imipaipi ya kukafya amenshi mu cifungo yalyonaike, kabili mwaletalala sana. Ilyo Dokota amwene ubwafya nakwete, apekenye ukuti bankuushishe ku cifungo cimbi icishakwete sana mpepo pa milungu yali no kukonkapo.

Ifyankoseshe

Ukutontonkanya kwabipa kuti kwalenga umo ukufuupulwa lintu ali mu cifungo pa myeshi iingi, kabili ifi e fyo abakalamba ba mu cifungo balefwaya. Lelo, nalepepa lyonse kabili umupashi wa kwa Yehova na malembo ayo naleibukisha fyalenkosha.

Ilyo nali mu cifungo ca buteko e lyo naibukishe sana amashiwi ya mutumwa Paulo ayalanda pa fyo tuba ‘abatitikishiwa, lelo abashafenenkeshiwa ukwabula apa kusunkanina’ na mashiwi ya kutila “tuli abapeshiwa amano, lelo te bashaba na pa kufumina nangu panono.” (2 Abena Korinti 4:8-10) Pa numa ya mwaka umo, bambwekeshe ku nkambi iikalamba iya mu Moldovia. Ni muli ishi nkambi, emo napwishishishe imyaka 12 iyo bankakile. Nafumine pa April 8, mu 1966. Ilyo nafumine mu cifungo bampeele ishina lya kuti “Umufungwa uushingaluka.” Ine nalitemenwe pa kumpeela ili shina pantu calangilile fye apabuuta ukutila nalitwalilile uwa busumino kuli Yehova.

Ilingi line abantu balanjipusha ifyo twalepokelela impapulo sha Baibolo ne fyo twaleshikopolola mu cifungo ca Soviet nangu baletukaanya. Iyi ni nkama iyo abantu fye abanono baishiba, nga filya umufungwa wakakiilwe pa fya bupolitiki, uwa ku Latvia uwaikele mu cifungo ca banamayo ica Potma imyaka ine alandile. Pa numa ya kufuma mu cifungo mu 1966, alembele ukutila: “Takuli uwaishibe ifyo baNte balepokelela impapulo ishingi mu cifungo.” Asondwelele ukuti: “Cali kwati bamalaika baleisa ubushiku no kuponya impapulo.” Cine cine ni Lesa fye e walengele ukuti umulimo wesu upwishishiwe!

Kwabako Ubuntungwa Panono

Ilyo nafumine mu cifungo, abaletungulula umulimo wa kushimikila balinjipwishe nga kuti naya ku masamba ya Ukraine, mupepi na Moldova, ku kwaafwa bamunyinefwe abali mu Moldova. Nomba apo ba KGB balenceeceeta na lintu nafumine mu cifungo, cali icayafya ukubomba imilimo imbi. Lintu imyaka ibili yapwile ninshi ba KGB bacili balentiinya ukutila kuti bambwesesha mu cifungo, nakuukile ku citungu ca Kazakhstan ica mu Soviet, uku kwena te lyonse abalashi balelolesha pa fipepala. Lyena mu 1969, lintu abafyashi bandi balwele sana, naile ku Ukraine mu kubasakamana. Kulya, mwi tauni lya Artyomosk, ku kapinda ka ku kuso aka musumba wa Donetsk, umukalamba wa ba KGB alinsopeshe pa kunjeba ukutila akambwekeshamo mu cifungo, nga filya nondolwele pa kutendeka kwa cino cipande.

Twasangile ukutila, umukalamba wa ba KGB aleesha fye ukuntiinya. Takwali umulandu uwa kunjikatila. Apo nalefwaya sana ukutwalilila ukubomba umulimo wa kushimikila uwa Bwina Kristu e lyo na ba KGB balenceeceeta lyonse konse uko naleya, natwalilile ukusakamana abafyashi bandi abalelwala. Bonse bene, batata na bamayo bafwile aba busumino kuli Yehova. Batata bafwile mu November 1969, lelo bamayo balitwalilile ukuba aba mweo mpaka mu February 1976 e lyo bafwile.

Ilyo nabwelele ku Ukraine, nali ne myaka 40. Lintu nalesakamana abafyashi bandi kulya, nalelongana no mukashana uwe shina lya Maria. Ali fye ne myaka 8 ilyo wena na bafyashi bakwe babatamfishe ukufuma ku Moldova ukuya ku Siberia mu kutendeka kwa April mu 1951 nga filya fine batamfishe ulupwa lwandi. Maria atile alitemenwe ukwimba. Apa e patendekele bucibusa bwesu kabili nangu cingatila bonse babili twali abakosa mu mulimo, twalikoseshe bucibusa bwesu. Ilyo umwaka wa 1970 walefika, twalisuminishenye ukuupana.

Tapakokwele sana umwana wesu umwanakashi, Lidia alifyelwe. Lyena mu 1983, ilyo Lidia ali ne myaka 10, uwali kale Inte ya kwa Yehova alinsoseele kuli ba KGB. Inshita ici cacitike ninshi nalibomba mu mulimo wa kwenda pa myaka mupepi na 10 mu ncende yonse iyali ku kabanga ka calo ca Ukraine. Abalekaanya umulimo wesu uwa Bwina Kristu baebele abantu ukupeela ubunte bwa bufi ilyo batwitile mu kulubulula, kabili bankakile imyaka 5.

Mu cifungo balintalwishe kuli baNte bambi. Nangu ca kutila pa myaka iingi nali neka mu cifungo, takwali nelyo umo nelyo icili conse icandeseshe ukupalamina kuli Yehova, kabili lyonse fye alenkoselesha. E lyo cimbi nalesanga inshita ya kucitilo bunte ku bafungwa bambi. Mu kulekelesha, pa numa ya kukakwa imyaka ine, balimfumishe mu cifungo kabili naileikala pamo no mukashi wandi no mwana wandi umwanakashi, abatwalilile ukubombela Yehova mu busumino.

Ukubwelelamo ku Moldova

Mu Ukraine twaikelemo umwaka na umbi umo, kabili pa numa twaile mu kwikala ku Moldova, uko balefwaya bamunyinefwe abakosa mu cine ukuya mu kwaafwa kulya. Pali iyi nshita icalo ca Soviet Union casuminishe abantu ukwenda ukuya ukuli konse uko balefwaya. Twafikile ku Bălţi mu 1988, uko Maria aikele nge mbutushi mu 1951. Ilyo cafikile mu 1988 baNte bali nalimo 375 mu Bălţi, umusumba wa bubili ku bukulu mu Moldova. Nomba baNte balicila pali 1, 500! Nali kangalila wenda mu Ukraine nangu ca kutila naleikala mu calo ca Moldova.

Mu March 1991, ilyo ukuteyanya kwesu kwalembeshiwe mwi funde mu calo ca Soviet Union, abantu abengi balifuupwilwe ku fyo baKomyunisiti bafililwe ukuteka. Abengi tabaishibe fya kucita kabili tabakwete isubilo lya nshita ya ku ntanshi. E ico ilyo icalo ca Moldova catendeke ukulaiteka, abantu abengi muli ici calo balefwaya sana ukusambilila icine ca mu Baibolo! Mu 1951 ilyo batupatikishe ukuya mu kwikala mu calo cimbi, mu Moldova mwali fye baNte abanono abashele, lelo ino nshita muli aka ka calo akanono akakwata abantu 4,200,000 mwaba baNte ukucila pali 18,000. Ifisuma ifyo twaipakisha fyalenga twalabako ku kucula twapitamo!

Muli ba1990, pa mulandu wa kulwala nalekele umulimo wa kwenda. Kulabako nshita ilyo ng’umfwa ububi pa mulandu wa kulwala. Lelo ico nasambilila ca kutila lyonse Yehova aleshiba ifyo tukabila pa kuti tukoseleshiwe. Alatukoselesha pa nshita iyalinga. Nga nali no kubwelela ku bwaice, bushe kuti nasala imikalile imbi? Iyo. Ico ningafwaisha, kuba uwashipa mu mulimo no kuba uwacincila.

Ng’umfwa ukutila Yehova alimpaala na babomfi bakwe bonse na bo alibapaala nangu bapita mu mafya yalekanalekana. Twalikwata isubilo ilya cine cine, ne citetekelo ca kuti nomba line fye abantu bonse bakaba no bumi ubwapwililika mwi sonde lipya ilya kwa Yehova.

[Amafutunoti]

[Icikope pe bula 20, 21]

Iyali ing’anda yesu ilyo batutamfishe ku Torba, mu Siberia, mu 1953. Bamayo na batata (ku kuso), e lyo ku kulyo kuli ndume yandi Vasile no mwana wakwe umwaume

[Icikope pe bula 21]

Mu cifungo, mu 1955

[Icikope pe bula 23]

Bankashi ba Bwina Kristu mu Siberia, lintu Maria uuli ku kuso pe samba ali ne myaka 20

[Icikope pe bula 23]

Tuli no mwana wesu umwanakashi, Lidia

[Icikope pe bula 23]

Pa bwinga bwesu, mu 1970

[Icikope pe bula 23]

Tuli na Maria, pali lelo