Ukulinga Iciunda

NGA ca kuti kalanda talelandisha, bamo mwi bumba kuti batendeka ukushipula. Nga ca kuti kalanda alelanda fye mu kantepentepe mu mulimo wa mwi bala, napamo mwine ng’anda takapooseko amano. Pa kulongana na po, nga ca kuti abaleasukapo mwi bumba tabaleikatisha amashiwi, ibumba talyakakoseleshiwe nge fyo lilekabila. (Heb. 10:24, 25) Lubali lumbi, nga ca kuti kalanda akusha sana iciunda apashilingile, ibumba kuti lyaumfwe nsoni—nelyo fye ukukalipa.—Amapi. 27:14.

Moneni Ibumba Lyenu. Ni bani mulelandako? bushe ni ku muntu umo? ku lupwa? ku kalibumba kalekumana ukuya mu mulimo wa mwi bala? ku cilonganino conse? nelyo kwi bungano likalamba? Cintu cayeba ukuti iciunda mwingabomfya kwi bumba limo pambi teti cilinge ukubomfya kuli limbi.

Pa nshita ishingi, ababomfi ba kwa Lesa balilanda ku mabumba yakalamba. Pa kupeele tempele mu Yerusalemu mu nshiku sha kwa Solomone, takwali fisoselo. E ico Solomone aiminine pa cisebele casansuka, alapaala abantu “ne shiwi likalamba.” (1 Isha. 8:55; 2 Imila. 6:13) Ilyo papitile imyaka iingi nga nshi, pa numa ya kupongololwa kwa mupashi wa mushilo pa Pentekoste mu 33 C.E., cinkupiti wa bantu abalefwaya ukumfwa na balepumya fye, alikungene ukushinguluka akalibumba ka Bena Kristu mu Yerusalemu. Petro abomfeshe amano, ‘alimine, asanswile ne shiwi lyakwe.’ (Imil. 2:14) Mwafumine ubunte bwine bwine.

Kuti mwaishiba shani nga ca kuti iciunda cenu cili fye bwino ukulingana ne bumba ne mibele? Ukwankulako kwe bumba e co mwingeshibilako bwino. Nga mwamona bamo mwi bumba balesanga ubwafya pa kumfwa, mulingile ukwesha ukusansulako shiwi.

Nampo nga mulelanda ku muntu umo atemwa kwi bumba, cisuma ukutontonkanya pa bali mwi bumba. Nga muli uushumfwikisha, kuti mwakabila ukwikatishako ishiwi. Lelo nga mwatendeka ukupunda, abantu abo napamo abalefilwa fye ukwankulako bwangu pa mulandu wa bukoloci tabakatemwe. Kuti balati tamwaba na mucinshi. Mu ncende shimo, ukwikatisha ishiwi pa kusosa cishibilo ca kuti umuntu nakalipa nangu tatekenye.

Tontonkanyeni na pa Congo Cipumfyanya. Ilyo muli mu butumikishi bwa mwi bala, ificitika nangu cibe shani fili no kulenga mwaluleko ishiwi ilyo muleshimikila. Napamo kuti mwakabila ukulandisha ilyo kuli icongo ca bamotoka, abana balekafya, imbwa shilebosa, icongo ca nyimbo, nelyo ica televishoni. Lelo, mu ncende umo amayanda yapalamana, kuti mwalenga mwine ng’anda insoni nga mulebilikisha ica kuti na bena mupalamano balacebukilako.

Kwaba ifingi ificitika ifyo bamunyina bashomboka na fyo ilyo balelanda amalyashi pa cilonganino nelyo pa mabungano. Ukulanda kwi bumba pa nse kwalipusana no kulanda ilyashi mu ciyanda umuli ne fisoselo. Ku Latin Amerika bamishonari babili balelanda ilyashi lya ku cintubwingi pa lubansa lwa ng’anda ya muntu umo uwalesambilila icine ilyo mu bwina mupalamano abantu balesefya no kupuusha ifya kupuusha e lyo lwa mupepi mukolwe na o aikalile fye ukulila!

Pa kati ka lyashi, kuti kwacitika cimo icingakabila ukuti mwikatisheko ishiwi nelyo mupemwine mpaka icongo cicepeko. Ku ca kumwenako, nga ca kuti mulelonganina apaba umutenge wa malata, napamo kuti kwaisa imfula mu kupumikisha ica kuti kuti cayafya sana ukumfwa kalanda. Umwana nga alila nelyo nga kwaisa abacelelwe, nangu cibe shani kuli no kubako ukupumfyanya. Sambilileni ukwalula ishiwi ilyo kwaba ukupumfyanya pa kuti ibumba lyenu linganonkelamo mu fyebo mulelanda.

Nga mwalikwata ifisoselo fikamwafwa sana, lelo tacipilibula ukuti ninshi capwa taleikatishako ishiwi nga ca kuti cakabilwa ukuti acite fyo. Mu ncende mulya amalaiti yaya libili libili, bakalanda balapatikishiwa ukutwalilila ilyashi ukwabula ifisoselo.

Tontonkanyeni na pa Fyebo Mulelandapo. Umusango wa fyebo mulelandapo na o e upima iciunda cilekabilwa. Nga ca kuti ifyebo filekabila ukulanda na maka, mwileka fibulwe ubupilibulo ukupitila mu kufilanda mu milandile yatompoka. Ku ca kumwenako, nga mulebelenga ifyebo mu Baibolo ifilimo icipyu, ishiwi lifwile ukuluma ukucila lintu mulebelenga ukufunda pa lwa kulangisha ukutemwa. Lingeni ishiwi lyenu ku fyebo, lelo sakamaneni ukukanacite fyo mu nshila ilelenga abantu ukupoosesha amano kuli imwe.

Tontonkanyeni pa Buyo Bwenu. Nga mulefwaya ukucincimuna ibumba ukuti libombe umulimo mu kupimpa, kuti mwakabila ukulanda mwi shiwi lya maka. Nga mulefwaya baalule imitontonkanishishe yabo, mwibafuupula ukupitila mu kulumya ishiwi. Nga mulefwaya ukusansamusha, ilingi line ishiwi lyatekanya e libomba bwino.

Ishibeni Bwino Ico Mulelundilako Iciunda. Nga mulefwaya uupamfiwe amukutike, ukukushako ishiwi ilingi kulaafwa. Abafyashi balishibe ci, e co balasansula amashiwi nga baleita abana babo ukuti babwele ukufuma ku kwangala. Ukwikatisha shiwi kuti kwakabilwa na lintu ceyamani pa kulongana kwa cilonganino nelyo ukukalamba alefwaya abantu bashikatale pabe umuyano. Ilyo bakasabankanya balebomba ubutumikishi bwa mwi bala, kuti babilikisha umutende ilyo balebinga abalebomba mu lubansa.

Nangu ni lintu uyo muntu atendeka ukukutika, calicindama ukutwalilila ukulanda ne ciunda calinga. Ukutembeleka sana ishiwi kuti kwalenga balamona kwati ulelanda taipekenye nelyo ukuti tacetekela mu fyo alesosa.

Nga ca kuti mulefwaya abantu ukucita cimo, ukusansule shiwi kuti kwalenga bacita ifyo mulelanda. (Imil. 14:9, 10) Nga mwabilikisha pa kweba umuntu ukucita cimo, kuti mwamupususha no kumupususha. Mu Filipi, kalinda wa cifungo ali apepi no kuipaya pantu atile abafungwa bonse balifyukile. “Paulo abilikishe ishiwi likalamba, ati, Wiicita cabipa; pantu e mo tuli bonse.” Ici calipuswishe ulya mwaume wapene aipaye. E lyo Paulo na Sila bashimikile ulya kalinda wa cifungo na ba ng’anda yakwe, kabili balipokelele icine.—Imil. 16:27-33.

Ifya Kuwamyako Iciunda. Bamo balakabila ukubombesha pa kwishiba ifya kulinga iciunda. Bamo napamo tabalandisha pantu ishiwi lyabo lyalinakilila. Lelo nga babombesha, kuti bawamyako, nangu ca kuti ishiwi likatwalilila ukuba ilyanakililila. Angweni ku mipeemene, ifya kwiminina, ne mikalile. Belesheni ukwiminina abaololoka no kukanafutubala pa kwikala. Ololokeni, no kwingisha umwela uwingi. Shininkisheni ukuti mwaba umwela muli bapwapwa. Ni uyu mwela, nga ulelamwa bwino, e ulenga mulelinga iciunda pa kulanda.

Ubwafya bambi baakwata bwa kulandisha. Napamo icalenga kubombela pa nse nelyo ukwaba sana icongo. Napamo baafuma uko bonse balandisha kabili uko ifya kupumfyanya fyaseeka. Ico kuti calenga balemona ati nga ulefwaya ukupoosapo pa kulanshanya kano walandisha. Ilyo baletwalilila ukumfwila ukufunda kwa mu Baibolo ukwa kufwala “umutima wa nkumbu, icongwe, ubupete, ukunakilila, ukutekanya,” bakasuka abeshiba ukulinga iciunda ilyo balelanshanya na bambi.—Kol. 3:12.

Ukupekanya bwino, ukubelesha mubelesha pa kubombako umulimo wa mwi bala lyonse, ne pepo kuli Yehova fikamwafwa ukulanda ne ciunda calinga. Nampo nga mulelanda pa cisebele nelyo ku muntu umo mu butumikishi bwa mwi bala, tukuteni ukulatontonkanya pa fyo uyo muntu engafwiwa nga aleumfwa ifyo mulesosa.—Amapi. 18:21.