Ifya Kwaafwa Abapopomenwa Ukunonko Buseko Cipya Cipya

EPAFRODITI, umusambi wa Bwina Kristu mu mwanda wa mwaka wa kubalilapo, alipopomenwe. Alituminwe ku kusakamana ukukabila kwa mutumwa Paulo uwabikilwe mu cifungo lelo aponene mu kulwala kwabipisha. Nangu cingati Epafroditi alipolele, alipopomenwe pantu icilonganino cakwe ica pa mwabo, ica mutumine ku Roma, kabili ‘calyumfwile ukuti alilwele.’ (Abena Filipi 2:25, 26) Ukubo kutali fyo lelo kufwayo kwilulule mintontonkanya yabo pa lwa ici kwaletele ukupopomenwa. Mu kupalako, na kabili ayumfwile kuti bamulangulwike ukube cifilwafilwa. Ni shani fintu engabo waafwiwa ku kunonka ubuseko bwakwe cipya cipya?

Epafroditi alituminwe ukubwelelamo ku mwabo ku Filipi ukusenda kalata ukufuma ku mutumwa Paulo. Mulya, Paulo afundile icilonganino ukuti: “Mupokeleleni muli Shikulu, no kusekelela konse. Kabili cindikeni ababe fi.” (Abena Filipi 2:27-30) Abena Kristu ba ku Filipi bacincishiwe ukupalamika Epafroditi mupepi na bene mu nshila iyo ingalinga imibele yaibela iya kubishanya kwamonekesha ukwa cilonganino ca Bwina Kristu. Amashiwi yabo aya cikuku kuti yamulanga ukuti alikatamikwe apakalamba, ee, ‘uwacindikwa.’ Uku kusakamana kwa kusekelela kuti kwaya ukwalepesha mu kumwafwilisha ku kusanga ukwilulukwa ukufuma ku kupopomenwa kwakwe ukwa muntontonkanya.

Ici ca kumwenako cilelangililo kuti nangula Abena Kristu nga bonse ‘basekelela pe muli Shikulu,’ bamo pa kati kabo bacula imisango yapusanapusana iya kupopomenwa. (Abena Filipi 4:4) Ukubipisha kwa ukupopomenwa kukalamba ukwa muntontonkanya caliba kupumfyanya kukalamba ukwa nkuntu uko ukwatungulula na ku kuipaya. Pa nshita shimo, ifya miti miti ifya muli bongobongo ne mbali shimbi isha mubili shilabimbwamo. Nangu ni fyo, ukupopomenwa ilingi line kuti kwacefiwa ukupitila mu kwiluka ukwaafwa kulepayanishiwa na bambi. Muli fyo, Paulo apele ukukonkomensha ukuti: “Landeni mu cikuku ku myeo yapopomenwa.” (1 Abena Tesalonika 5:14, NW) Ifilonganino fya Nte sha kwa Yehova fifwile, muli fyo, mu kubamo buseko ukupayanya ukwaafwa kwa mu nkuntu ku bantu bapopomenwa. Ici cishingamo calimwenwe no kuteyanya kwa Bwina Kristu bwa muno nshiku ku numa mu 1903, apantu The Watch Tower lyene yasosele ulwa bantu bapopomenwa, nelyo abatompoke mitima ukuti: “Abatompoke mitima na banaka, kuti bakabila ukwaafwa, ukutungililwa, ukukoseleshiwa.” Lelo ni shani fintu wingaafwa abantu bapopomenwa?

Ica kubalilapo, pa kulangilila ‘ukulangulukilana,’ kuti pambi waba na maka ya kwaafwa uwapopomenwa ku kusokolola “ukusakamana,” mu mutima wakwe. Pa numa, “icebo cisuma” ukufuma kuli iwe pambi kuti camwaafwa ukusekelela. (1 Petro 3:8; Amapinda 12:25) Ukumuleka fye ukuilandila mu buntungwa kabili ukwiluko kwangwako kobe kuti kwaleta ukwilulukwa kukalamba. “Nalikwete impendwa ya fibusa abo bantu ningapongolwelako ukuyumfwa kwa mutima wandi,” e fyalondolwele Mary, Umwina Kristu umushimbe uwalwishenye no kupopomenwa. “Nalefwaya umo uwingakutika.” Ukukwata umo untu wingakana na o amatontonkanyo yashika pa lwa kushikitika kwa bumi kuti capilibula ifingi nga nshi.

Ifingi filakabilwa, nangu cibe fyo, ukucila fye pa kumfwa no kupeela ukupanda mano kwayanguka pamo nga, “Lolesha pa lubali lwa busuma bwa bumi bobe” nelyo, “Tontonkanya mu nshila yashininkishiwa.” Imilandile ya musango yo kuti yasenuka ukubulisha kwa kulangulukilako kabili ukubo mupwilapo ku nse ya cifulo lintu umuntu na umbi abo wapopomenwa, nangu fye nga fintu Amapinda 25:20 yalangilila mu kusoso kuti: “Ukwimbo lwimbo ku mutima uwafiita cili ngo kufuulo muntu ica kufwala mu bushiku bwa mpepo.” Ukulandapo kwacishamo ukwabulo kupelulula kuti na kabili kwasha umuntu uwapopomenwa uwapumfyanishiwa ukucila na po. Mulandu nshi? Pantu ukubombesha kwa musango yo takulondolola imilandu ya kupopomenwa kwakwe.

Koselesha Mu Kuba Na Mashiwi

Umuntu uwapopomenwa bubi bubi tayumfwa fye uwa bulanda lelo nakalimo uwa fye kabili uwabulwe subilo. Ishiwi lya ciGreek ilyapilibulwa “imyeo yapopomenwa” mu kukonke shiwi lipilibula “aba mweo unono.” Umo umusambi wa ciGreek alondolola ishiwi muli yi nshila ukuti: “Umo uulebombela pe samba lya bwafya bwa musango yo, ukuti umutima wakwe ulebila mu kati na nkati kakwe.” Muli fyo, amaka ya nkuntu shakwe nayapwa, no bucindami bwakwe nabufumuka.—Linganyeniko Amapinda 17:22.

Yobo icikolwe asosele ukuti: “Kuti namulengo kutalila ku kanwa kandi.” (Yobo 16:5) Ishiwi lya ciHebere ilipilibulo “kutalila” inshita shimo lipilibula “kukosha” nelyo “ukwikasha.” Libomfiwa ku kulondolola fintu itempele ‘lyapangilwe ilyakosa’ pa kubomfya ifisolobelo fya kuwamishishako. (Esaya 41:10, NW; Nahumu 2:1, NW; 2 Imilandu 24:13) Amashiwi yobe mu kubamo umucenjelo yafwile ukukuula cipya cipya ukuyumfwa kwa muntu uushacindama uwapopomenwa, injelwa pa mulu wa njelwa, ukulandila muli iyo nshila. Ukucite fi cifwaya ukuti iwe wipushe “amaka ya kupelulula” kwakwe. (Abena Roma 12:1, NW) Ulwafumine ulwa 1903 ulwa The Watch Tower ulwambwilwe mu kubangilila lwasosele ukukuma ku bantu bapopomenwa ukuti: “Ukubulisha . . . ubucindami bwa pa lwabo, bakabilwa ukusunkilwa pa ntanshi panono, pa kuletako ukulamuka uko bakwata mu cine cine, ku kukoseleshiwa kwabo kwine no kwe paalo no ko ukwa cinshingwa-ŋanda conse ica citetekelo.”

Ica kumwenako ca mu Baibolo ica kwa Elkana no mukashi wakwe wapopomenwa Hana cilangilila fintu wingakoselesha na mashiwi, nge fyacitile Yobo. Elkana akwete abakashi babili. Umo uwa bene, Penina, akwete abana abengi, lelo Hana ali ŋumba. Mu kupalako, Hana ailangulwike uwa fye. (Linganyeniko Ukutendeka 30:1.) Kwati ici cisendo tacali icafina nga nshi, Penina alemufulwisha ku cipimo ica kuti alepona mu filamba no kumufiisha ku mukoshi. Nangula Elkana tali uwaibukila ulwa kushika kwa kupopomenwa kwakwe, pa kumona imibele yakwe, aipwishe ukuti: “Hana, cinshi ico ulelilila? kabili cinshi ico ushileliila? [kabili cinshi ico umutima obe waumfwilo bubi?, NW].”—1 Samwele 1:1-8.

Ifipusho fya mutembo, ifya kwa Elkana ifyabulo kupeelo mulandu fyapeele Hana ishuko ukubika ukuyumfwa kwakwe mu mashiwi. Nampo nga alyaswike nelyo iyo, alyafwilishiwe ukubebeta umulandu mu kupalako ayumfwilile uwa fye. E co, na kabili, umweo wapopomenwa pambi kuti asosa ukuti, ‘Naliba fye umuntu wabipa.’ Kuti pambi waipusho kuti, ‘Mulandu nshi uyumfwila muli iyo nshila?’ Lyene kutika mu kusakamanishisha lintu aletuula pali iwe icisendo cintu omfwa mu mutima wakwe.—Linganyeniko Amapinda 20:5.

Elkana lyene aipwishe Hana ici cipusho cimo cine ica kukoselesha kuti: “Bushe ine nshawama kuli iwe ukucila abana baume ikumi?” Hana alicinkwilweko pa lwa citemwishi cakwe kuli wene, te mulandu no buumba bwakwe. Alangulwike wene uwa mutengo, kabili muli fyo kanshi kuti asondwelela ukuti: ‘Cisuma, nshili uwa fye na kuba. Mu cituntulu nalikwata ukutemwa kwashika ukwa mulume wandi!’ Amashiwi yakwe yakoseleshe Hana, pantu alitendeke ukulya kabili alile na kwi tempele.—1 Samwele 1:8, 9.

Kwati fye nga fintu Elkana aali uwashininkisha no kucebusha ukusakamana kwa mukashi ku kulingana no mulandu wakwe ku kuyumfwa bwino umwine wine, abo abalefwaya ukwaafwa abantu bapopomenwa bafwile ukucita cimo cine. Ku ca kumwenako, Umwina Kristu uwe shina lya Naomi asosele ci pa lwa ca mwaafwile ukunonko buseko bwakwe cipya cipya ukuti: “Bamo aba fibusa batashishe inshila intu nakushishemo umwana wandi umwaume, inshila intu nasungilemo iŋanda yandi, kabili ne nshila fye intu nasungilemo imimonekele yandi te mulandu no kupopomenwa. Uku kukoselesha kwapilibwile ifingi!” Ee, ukutasha kwawaminwa kulaafwa umweo wapopomenwa ukumona imibele yakwe iisuma no kupanga ukulinganya kwalinga ukwa mucinshi wa pa lwakwe.

Nga ca kuti umukashi obe alipopomenwa, mulandu nshi te kufwaila ukumukuulilila mu kumfwana na mashiwi ya Amapinda 31:28, 29? Palya tubelengo kuti: “Abana bakwe baima no kumulumbwilo kupaalwa; wiba amutasha, ati: Abana banakashi abengi bacito bunyinu, lelo iwe wacisha bonse.” Nalyo line, umukashi wapopomenwa te kuti apokelele ukucindikwa kwa musango yo, apantu limbi kuti ayumfwa kwati alefilwa pa mulandu wakukanaba na maka ya kusakamana icishingamo ca cinshingwa-ŋanda ca lupwa pamo pene no kutontonkanya ukuti afwile ukucita. Pa kumwibukishako ulwa mwanakashi untu aba mu kati, na fintu aali pa ntanshi ya kukumanya ukupopomenwa, nangu cibe fyo, kuti waba na maka ya kumushinina ukuti ukulumbanya kobe takuli kwa kupumya. Kuti pambi na kabili wasumino kuti cintu nomba acita cimininako ukubombesha kwasumbuka. Kuti pambi wasoso kuti: ‘Ninjishiba cintu cacikusendela pa kuti ucite ci. We kutashiwa pa kuti ulebikako uko kubombesha kukalamba!’ Ukupokelela ukusuminisha ne lumbo kuli umo umubiye na bana, abo abaishiba umo bwino, kuli kwacindama ku kukuulilila cipya cipya umucinshi wa pa lwakwe.—Linganyeniko 1 Abena Korinti 7:33, 34.

Ukubomfya kwa filangililo fyashimpwa pali Baibolo pambi kuti fyaba ifya kwaafwa umuntu wapopomenwa ukumona kwaluka nshi mu kutontonkanya pambi kwingaba ukwalinga. Ku ca kumwenako, nakalimo umo aba uwacishamo ukukuntukilwa pa lwa milandu ya bambi. Kuti pambi walanshanya ica kumwenako ca kwa Epafroditi no kwipusha ukuti: ‘Mulandu nshi uletontonkanya abelele uwapopomenwa lintu aishibe ukuti icilonganino ca pa mwabo calyumfwile pa lwa kulwala kwakwe? Bushe mu cituntulu aali cifilwafilwa? Mulandu nshi Paulo asosele ulwa kumucindika? Bushe umutengo uutuntulu uwa kwa Epafroditi ngo muntu washintilile pa mashuko ya mulimo akwete?’ Amepusho ya musango yo pambi kuti yaafwa Umwina Kristu wapopomenwa ukubomfya kwa pa lwakwe no kwibukisha ukuti te cifilwafilwa.

“Koselesheni Abanaka”

Baibolo icincisho kuti: “Koselesheni abanaka.” (1 Abena Tesalonika 5:14) Ukubako kwa mibombele ya fibusa fya Bwina Kristu abengapayanya ukusakamana kubomba buli busuma na bumbi ubwa butotelo bwa cine. Ifibusa ifituntulu ni abo “abengaafwa lintu kuli ukupopomenwa,” kabili mu cine cine bapalamana no muntu uupopomenwe. (Amapinda 17:17, NW) Lintu umutumwa Paulo aumfwile “ubulanda” kabili no “mwenso mu kati,” alisansamushiwe “pa kwisa kwa kwa Tito.” (2 Abena Korinti 7:5, 6, NW) Mu kupalako, ukutandala kwa kukafyo mutima no kutuma amalamya pa nshita shalinga kuti mu kucitikako fyabe fyatashiwa mu kushika ku myeo yapopomenwa. Kuti pambi waipusha nga ca kuti kuti kwabako inshila ibomba intu wingapeela, pamo ngo kutumwa ku fya kushita, ukucito mulimo wa mu ŋanda, ne fyapalako.a Umwina Kristu we shina lya Maria asoso kuti: “Lintu napopomemwe, umunandi alilembele kuli ine imiku iingi kabili lyonse alisanshishemo amalembo ya kukoselesha. Nalebelenga kalata imiku ne miku, ninshi ndelila pa kuibelenga. Amakalata ya musango yo yali kwati ni golde kuli ine.”

Pa numa ya kukoselesha icilonganino ku kwaafwa “imyeo yapopomenwa” Paulo asoso kuti: “Tekanyeni kuli bonse. Cenjeleni ukuti nangu umo ebwesesha bubi pa bubi.” (1 Abena Tesalonika 5:14, 15) Ukutekanya kwalicindama, pantu pa mulandu wa kukalipwa kwa muntontonkanya, ukutontonkanya kwapusana, no kunakuka pa mulandu wa kufufyo tulo, umuntu wapopomenwa pambi kuti ayankula mu kuba no kulanda kwa “kasuswi.” nge fyacitile Yobo. (Yobo 6:2, 3) Rachelle, Umwina Kristu uo nyina abele uwapopomenwa mu kubipisha, asokolwele ukuti: “Inshite shingi Mayo kuti asose icintu cimo ica kucena nga nshi. Ishingi isha ishi nshita, naeseshe ukuicinkulako ulwa musango untu Mayo mu cituntulu aba—ukutemwa, inkumbu, kabili na bukapekape. Nasambile ukuti abantu bapopomenwa balande fintu ifingi ifyo fintu bashipilibula. Icintu cabipisha cintu umo engacita kubwekeshamo amashiwi ya bubifi nelyo incitilo.”

Abanakashi Abena Kristu bamo abakosoka pambi ukucilisha kuti baba mu cifulo ca kuleta ukwilulula kuli bambi abanakashi abalecula ukulunguluka kwa nkuntu. (Linganyeniko 1 Timote 5:9, 10.) Aba abanakashi ba Bwina Kristu balinga kuti bacipange cipope ku kulanda na ba musango yo mu cikuku pa tushita twalinga. Pa nshita shimo calicilapo ukulingisha ukuti bankashi Abena Kristu bakosoka ukucila bamunyina e bo batwalilile ukwaafwa umwanakashi. Pa kuteyanye imilandu no kuyangalila mu kulinga, baeluda ba Bwina Kristu kuti bamona kuli cene ukuti imyeo yapopomenwa apokelela ukusakamana kwakabilwa.

Baeluda Ne Ndimi Shasambilila

Ukucilisha bakacema ba ku mupashi bafwile ukwato “kwishiba kabili ukuwiluka” pa kuti “bengeshiba ifya kulanda pa kukoselesha abafunshika.” (Yeremia 3:15; Esaya 50:4, Beck) Nga ca kuti eluda tasakamene, nangu cibe fyo, kuti mu kukaanaishiba apanga umuntu wapopomenwa ukuyumfwa icabipisha. Ku ca kumwenako, ifibusa fya kwa Yobo batatu mu kutunga baile ku “kwisamulililo bulanda, no kumusansamusha.” Lelo amashiwi yabo, ukuseshiwa ne mimwene yalubana iya macushi ya kwa Yobo, yabombele ku ‘kumushonaula’ ukucila pa kumusansamusha.—Yobo 2:11; 8:1, 5, 6; 11:1, 13-19; 19:2.

Ifipande fyapusanapusana mu mpapulo sha Watch Tower shalitantika ifishinte ifyo fingabomfiwa mu kufunda umo umo.b Abengi baeluda balibomfya ifyo ifyebo fya musango yo. Nalyo line, mu milandu imo ukulandapo kwabulwe tontonkanyo kuli baeluda—ponse pabili pa cipimo ca pa lwabo nelyo mu malyashi— kwaliba ukwa kucena. E co lekeni baeluda ‘belanda akapuuka ka kusosa ngo kulasaula kwa lupanga’ lelo mu kuba no ‘lulimi lwa ba mano uluposha.’ (Amapinda 12:18) Nga ca kuti eluda atontonkanya ulwa kulinga kwa maka aya kulandapo kwakwe pa ntanshi ya kulanda, amashiwi yakwe kuti yaba aya kukokolola. E ico, baeluda, beni abayangufyanya ukukutika no bakokola ukufika pa nsondwelelo ukwabula ukukwata icikope icituntulu.—Amapinda 18:13.

Lintu baeluda babuulo buseko bwaibela mu bantu bapopomenwa, aba musango yo bayumfwa abatemwikwa kabili abatashiwa. Ukusakamana kwabulwa kaso kwa musango yo kuti pambi kwasesha abantu umo umo kukusuulako ukulandapo ukuli konse ukwa kufuupula. (Yakobo 3:2) Abantu bapopomenwa ilingi line balafimbilikishiwa no mulandu, kabili baeluda kuti babaafwa ukukwata imimwene yashinikishiwa iya milandu. Nangu fye ni lintu ulubembu lwabipisha nalucitwa, ukusakamana kwa ku mupashi ukupayanishiwa na baeluda kuti kwaafwa ‘ababilikita ukundapwa.’—AbaHebere 12:13.

Lintu abantu bapopomenwa bayumfwo kuti amapepo yabo yali ayashafikapo, baeluda kuti bapepa na bo pamo no kubapepelako. Pa kubelenga na bo ifipande fyashimpwa pali Baibolo ifilebomba no kupopomenwa, baeluda kuti ‘basuba’ aba bantu mu kuba na mashiwi ya ku mupashi aya kutalalika. (Yakobo 5:14, 15) Baeluda kuti na kabili baafwa umo uwapopomenwa ukubuula intampulo sha mu Malembo ku kupwisha ukupusana ukuli konse uko umwaume nelyo umwanakashi pambi engakwata na umbi, ici nge cili e mpika. (Linganyeniko Mateo 5:23, 24; 18:15-17.) Ilingi line, ukukansana kwa musango yo, ukucilisha mu lupwa, fyaba pa ntulo ya kupopomenwa.

Ibukisho kuti ukupuputuka kulasendako inshita. Nangu kubombesha kwa kwa Elkana ukwa kutemwa takwailulwile ukupopomenwa kwa kwa Hana mu kwangufyanya. Amapepo yakwe yene pamo pene no kwebekesha kuli shimapepo mukalamba mu kupelako kwatungulwile ku kwilulukwa. (1 Samwele 1:12-18) E co, bo watekanya nga ca kuti ukwankulako kuli ukwashingashinga. Kwena, baeluda mu cinkumbawile tabali bashiŋanga kabili muli fyo pambi kuti basanga ukubombesha kwabo ukwapelebela mu milandu imo. Bena, pamo ne filundwa fimbi ifya lupwa lwa muntu wapopomenwa, pambi kuti bakabilwa ukukoselesha uyo umo ukufwaya ukwaafwa kwasumbuka. Nga cakabilwa, baeluda nelyo ifilundwa fya lupwa kuti balondolola mu kulengama ku uuli onse uwa kwaafwa kwasumbuka ubucindami bwa kucindika ifisumino fya butotelo ifya muntu wapopomenwa.

Ukufikila icalo cipya ica kwa Lesa, takwakabale akuba umuntu wa butuntulu bwapwililika lwa ku mubili, umuntontonkanya, na mu nkuntu. Pali ino nshita, Umwina Kristu uuli onse uulufya ubuseko pa mulandu wa kupopomenwa kuti akwata ubukose te kufuma ku cilonganino ca Bwina Kristu ceka lelo na kabili ukufuma kuli Tata wesu uwa mu mulu, “uusansamusha abapopomenwa.”—2 Abena Korinti 7:6, New American Standard Bible.

[Amafutunoti]

[Akabokoshi pe bula 29]

IFYA KULANDA MU KUSANSAMUSHA

□ KUTIKA MU KUSAKAMANA—Mu kuba na mepusho ya kwiluka ‘tapulamo’ ukuyumfwa kwa mutima wa muntu. Bo wayangufyanya ukumfwa no kukokola ukufika pa nsondwelelo pa ntanshi ya kukwata icikope cakumanina.—Amapinda 20:5; 18:13.

□ LANGISHO KULANGULUKILAKO—“Ukulangulukilana” kufwile ukulundana no ‘mutembo’ ilintu uleesha ukwishibisha inkuntu na umo uwapopomenwa. ‘Lileni pamo no ulila.’—1 Petro 3:8; Abena Roma 12:15.

□ BO UUSHIPIKISHA—Kuti pambi casenda ukulanshanya kwabwekeshiwabwekeshiwapo, e co bo watekanya. Suulako ku kulanda kwa “kasuswi” uko umo uwapopomenwa engalanda pa mulandu wa kukalifiwa.—Yobo 6:3.

□ KOSELESHA MU KUBA NA MASHIWI—Afwa umuntu wapopomenwa ukumona imibele yakwe iisuma. Peela ukutasha kwashininkishiwa. Langilila ifyo impika, ifyakukumanya fyabipa ifyapita, nelyo ukupelebela takulangilila ubucindami bwa umo. Londolola umulandu Lesa amutemenwa no kusakamana pa lwa wene.—Yobo 16:5.