Ifyo Mwingabaafwa

Dokota Mark S. Gold atile: “Abaice abapopomenwa balakabila ukwafwiwa. Lelo abaice te kuti baisangile ubo bwafwilisho abene beka. Umukalamba intanshi afwile ukwishiba ubwafya no kukanabwangusha. Ici e cayafyako.”

CINSHI mwingacita nga mwatunganya ukuti umupungwe wenu napopomenwa? Ica ntanshi, mwisondwelela bwangu umulandu. Na kuba, ifishibilo kuti fyaba fya bulwele bumbi.a Kabili, abacaice bonse balabombomanapo. Lelo nga ca kuti catwalilila kabili cilemoneka kwati te kupopomenwa fye ukwa pa nshita iinono, kuti cawama ukuyamona dokota. Pali uyu mulandu, cisuma ukulaibukisha amashiwi ya kwa Yesu aya kuti: “Abatuntulu tabakabila ing’anga iyo, kano abalwele.”—Mateo 9:12.

Londolweleni dokota wenu fyonse, ukusanshako ne fyo umupungwe alwike pa kati apa ifilengele ukuti abe umunang’ani. Shininkisheni ukuti dokota apoosako inshita ya ku kutika ilyo mulemweba ifishibilo ilyo ashilasanga ubulwele. Dokota David G. Fassler atile: “Te kuti cicitike ukulonganya ifyebo fyonse ifingafwa ukwishiba bwino ifyo umwana ali mu maminiti fye 20.”

Mwiumfwa mwenso ukwipusha dokota ifipusho mukwete. Ku ca kumwenako, nga ca kuti dokota atila umupungwe wenu alwele ukupopomenwa kwabipisha, napamo kuti mwafwaya ukwipusha umulandu dokota asondwelele fyo. Nga muletwishika ukusanga kwa kwa dokota, mwebeni ukuti mulefwaya ukumonako dokota na umbi. Ukwabula no kutwishika, dokota wine wine takamuleshe ukucite co.

Ifya Kucita no Bwafya

Nga ca kuti umupungwe wenu nalwala ukupopomenwa kwabipisha, mwilaumfwa nsoni. Icishinka ca kuti, ukupopomenwa kuti kwaingilila na bacaice basuma. Ca cine, Baibolo ilanga ukuti imibele ya bulanda yalikumineko bamo abaeseshe ukubombela bwino Lesa, te mulandu no mushinku wabo. Tontonkanyeni ulwa kwa Yobo wa busumino, uwayumfwile ukuti Lesa alimushile icalengele ukuti alemona ubumi nge camakankamike. (Yobo 10:1; 29:2, 4, 5) Hana ali mubomfi wa kwa Lesa uwa “shikitiko mutima” ica kuti alekele no kulya. (1 Samwele 1:4-10) Lyene kwali na Yakobo umwaume waipeleshe ku kubombela Lesa, uwalooseshe pa nshiku ishingi ilyo umwana wakwe afwile kabili “akene ukusansamuka.” Ca cine, Yakobo afikile fye na mu kusosa ati ali no kukonka umwana wakwe ku mbo! (Ukutendeka 37:33-35) Kanshi, ukupopomenwa kulengwa ne nkuntu te lyonse kulangilila ukuti umo ninshi nabulisha bumupashi.

Nalyo line, ukupopomenwa kwa mupungwe kuti kwayansha abafyashi. Nyina wa mwana umupungwe uwapopomenwa atile: “Mfwile ukusakamana sana ifyo ndesosa no kucita. Ndasakamikwa, ukumfwo mwenso, ukukaluka, uwakalipa kabili ndafunshika.” Nyina na umbi atile: “Ilyo nalemona nyina aleshita ifya kushita no mwana wakwe umukashana nalebipilwa pantu naleti nalipanishe ishuko lya kuya mu kushita no mwana [wandi umukashana] kabili nshakabale nkwatapo ishuko nge li na kabili.”

Ukuyumfwa kwa musango yo kwaliba fye bwino. Lelo, limo limo, kuti kwacilamo. Nga ca kuti ico cacitika, mulandu nshi mushingebelako umunenu uo mwacetekela? Amapinda 17:17 yatila: “Icibusa citemwa mu nshita yonse, kabili munyina afyalilwo kumanama.” Na kabili, te kwesha ukulekelesha ipepo. Baibolo yatulaya ukuti nga twapoosa icisendo cesu pali Lesa, akatulama.—Amalumbo 55:22.

Ukupeela Bambi Umulandu

Abafyashi abengi abakwata abana abapungwe abapopomenwa balafupulwa icine cine kabili bayumfwa ukuti e balengele. Nyina umo atile: “Ilyo umwana apopomenwa, kulaba ukuyumfwa uwa mulandu kabili tapali nangu umo uwingakulenga ukukanayumfwa muli uyo musango. Kulaba ukuipusha ati, ‘Cinshi twalufyenye? Ni pi ifintu fyayalukile? Bushe nasangwilileko shani?’” Bushe abafyashi kuti bashikatala shani mu mibele ya musango yu?

Takuli kutwishika ukuti imikalile ya pa ng’anda iya kotoka kuti yakuma sana umwana. E mulandu wine Baibolo ipandila amano bashibo ati: “Mwisonga abana benu, epali banenuka.” (Abena Kolose 3:21) Kanshi, kuti caba bwino nga ca kuti abafyashi bapituluka mu nshila bafundilamo abana babo no kwaluka. Lelo ukupopomenwa te lyonse kulengwa ne mifundile ibi. Ca cine, icimfulumfulu kuti casangwa na mu mayanda yasuma ayengi. Kanshi, abalecita apapela amaka yabo ukwafwa abana babo tabalekabila ukuyumfwa aba mulandu.

Calicindama na kabili ukukanapeela umulandu umupungwe uupopomenwe. Pantu na kuba, takwata maka ya kulama ifilemucitikila. Nyina umo atile: “Nshakatale mupeela umulandu pa kulwala kansakala nelyo akalaso.” Akonkenyepo ukusosa ati: “Lelo napopomenwe fye. Naipeele umulandu pa kuti umwana wandi alilwele—icinenga ukubipilwa.” Ukumona ukupopomenwa ukuti bulwele ukucila ukukumona ngo bunake kuti kwayafwa abafyashi na bantu bambi ukupoosa amano ku fyo bengaafwilisha uulwele.

Ukupuupuutula umupungwe uwapopomenwa kuti kwaleta amafya yene yene pa cumfwano ca bafyashi. Umukashi umo atile: “Twaleipeela imilandu, maka maka ilyo twatontonkanya pa bumi twaleenekela ukukwata na pa bumi twakwete pa mulandu wa mwana wesu umwaume.” BaTim, abo umwana wabo umwanakashi alwala ukupopomenwa, batile: “Calyanguka ukupeela umulandu umwina mobe. Nga ca kuti abafyashi bali na mafya mu cupo cabo ilyo umwana talalanga ifishibilo fya kupopomenwa, imibele ya mwana iya kupesha amano kuti yalenga cayafya no kwafya ku bafyashi.” Mwileka ukupopomenwa kwa mwana kulenge mupusane mu cupo cenu! Ca cine, tapaba ifikankaala ifitumbukamo nga mulepeeleshanya imilandu—nampo nga ni mwe bene, umwana wenu, nelyo abena mwenu. Icikalamba ica kucita kukoselesha uulwele.

Ukwafwa

Baibolo ipanda Abena Kristu amano ukuti: “Kosheni abatompoke mitima.” (1 Abena Tesalonika 5:14) Nga ca kuti umupungwe uwapopomenwa aleimona ukukanaba icintu, kuti mwamwafwa. Mu nshila nshi? Kwena te kulalanda amashiwi yapala aya, “Taufwile ukulaumfwa ifyo” nelyo, “Iyo mibele ukwete ibi.” Ukucila, tukuteni ukuba ne cililishi pa kuba “abalangulukilana.” (1 Petro 3:8) Paulo afundile Abena Kristu ‘ukulila pamo na balila.’ (Abena Roma 12:15) Ibukisheni ukuti, umuntu uupopomenwe icine cine alabipilwa. Tatwingelenganya ubukali omfwa, kabili tabepa fye pa kuti bamupooseko amano. Pa numa ya kukutika, esheni ukulenga uupopomenwe aleilumbulwila. Ipusheni umulandu aleyumfwila ifyo. Lyene, mutembo mutembo kabili mu mutekatima afweni umupungwe ukwishiba umulandu ukuimona kwakwe ukukanaba icintu kushibelele bwino. Ukumweba ulwa kutemwa kwa kwa Lesa no luse lwakwe kuti kwayafwa uulwele ukumfwako bwino.—1 Petro 5:6, 7.

Kwaliba na fimbi ifyacila pali fi ifyo mwingacita. Ku ca kumwenako, kuti mwakabila ukushininkisha ukuti umupungwe wenu uupopomenwe alekumanisha ukutusha, alelya bwino, kabili aletukushako no mubili. (Lukala Milandu 4:6) Nga ca kuti bamupeela umuti, kuti cawama ukumwafwa ukumona ubucindami bwa kulanwa. Mwitompoka ukumwafwa, kabili mwibwelela numa mu kulanga ukutemwa.

Ca cine, ukupopomenwa kwa mupungwe kuti caba ca kucululusha, kuulwele na ku ba pa ng’anda bonse. Kuli pele pele, ukutekanya, ukushipikisha, no kutemwa fikaba e ntendekelo ya kwafwilapo abapungwe abapopomenwa.

[Futunoti]

[Amashiwi pe bula 11]

Umuntu uupopomenwe icine cine alabipilwa. Tatwingelenganya ubukali omfwa

[Akabokoshi pe bula 13]

NGA ULI MUPUNGWE UWAPOPOMENWA

E ko bali abengakwaafwa, kabili imibele ulimo kuti yapwa. Napamo icilelenga ukuti upopomenwe kuti caba (1) ukufulungana kwa mibombele ya bongobongo nelyo (2) ificitika mu bwikashi ifyo ushingacitapo nangu cimo nelyo ukulama. Pali fi fyonse fibili, te iwe ufwile ukupeelwa umulandu pa kupopomenwa. Nalyo line, cinshi wingacitapo?

Baibolo itila “kuli icibusa icilambatilo kucilo wa bwananyina.” (Amapinda 18:24) Mulandu nshi ushingafwaila cibusa wa musango yo no kumulondolwela fyonse ifili ku mutima obe? Umo pa bafyashi bobe nelyo umukalamba wakosoka kuti akwafwilisha sana ukucimfya ukupopomenwa.

Nga ca kuti abafyashi bobe batunganya ukuti nupopomenwa icabipisha, kuti bakutwala kuli dokota uwaishiba sana ukundapa amalwele ya musango yo. Cikankaala ukucita ici, pantu ilingi ukupopomenwa kuti kwatontololwa ukubomfya umuti, nga ca kuti e po uli. Ku ca kumwenako, nga kufulungana kwa mibombele ya bongobongo, kuti bakupeela umuti wa kucilima ukupopomenwa. Nga ca kuti e fyo cili kuli iwe, wilaumfwa insoni ukunwa umuti. Uleyafwa fye imibombele ya mubili obe ukuba bwino, kabili ici kuti calenga waumfwako bwino no kushikatala mu bumi bobe.

Abengi abalwala ukupopomenwa balisanga icisansamushi pa kulabelenga Baibolo na pa kupalama kuli Lesa mwi pepo. Baibolo itulaya ati: “Yehova aba mupepi na ku baputuke misana, kabili abafunshike mitima alabapususha.”b—Amalumbo 34:18.

[Futunoti]

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 14]

UKWAFWA NE SUBILO KU BAPOPOMENWA

Apo ukupopomenwa lyashi lyayafya ukulondolola bwino, te milandu yonse twingalondolola muli ifi fipande ifipi ifikonkene. Nalyo line, bakasabankanya ba Loleni! nabashininkisha ukuti ifishinka fyalandwapo kuti fyayafwa abapungwe na bafyashi babo ukushipikisha ubu bulwele bunasha.

Napamo namumona ukuti ubutungulushi ubwingi ubupeelwe mu cipande cafumako bufumine muli Baibolo. Ca cine ukuti, citabo ca kale. Lelo, ukufunda kwa iko kulabomba na lelo line nga filya fine kwalebomba ilyo yalembelwe. Mulandu nshi? Pantu nangu ca kuti imibele yalyaluka, umuntu ena tayaluka. Tushingwana na mafya yamo yene ayaleshingwanako na ba mu nkulo sha kale. Ubupusano fye bulipo bwa kuti amafya ya lelo yena yacilapo ubukulu ukucila aya kale.

Lelo, kuli umulandu na umbi, uo Baibolo yabela iya kwafwa: Yalipuutwamo na Lesa. (2 Timote 3:16) Apo e Kabumba wesu, alishiba ico tukabila pa kuti tube ne nsansa no kwikala bwino.

Ca cine, Baibolo te citabo cafya cipatala. Kanshi, taitukanya ukufwaya inshila shisuma isha kundapilwamo amalwele, pamo nga ukupopomenwa. Nalyo line, mu Baibolo mwaba ifishinte ifingatwafwa ukusansamusha abalelwala. Ukucila na pali co, mwaba ubulayo bwa kwa Lesa ubwa kuti alaswa ondape amalwele yonse. (Amalumbo 103:3) Ca cine, bufwayo bwa kwa Yehova ubwa “kupuupuutule mitima ya bafunshika.”—Esaya 57:15.

Bushe kuti mwatemwa ukwishibilapo na fimbi pe subilo ili? Mukwai monaneni ne Nte sha kwa Yehova uko kwine mwikala nelyo lembeleni ku keyala kamo pe bula 5 ilya uno magazini.

[Icikope pe bula 10]

Tukuteni ukulangulukilana

[Icikope pe bula 11]

Nga ca kuti imibele ya kupopomenwa iya mupungwe yatwalilila, kuti caba bwino ukuyamona dokota

[Ifikope pe bula 12]

Mwe bafyashi, mwilayangufyanya ukuipeela umulandu, umwina mwenu, nelyo umupungwe wenu