Ukupwishe Fikansa fya mu Kubumbwa Konse Limo na Limo
“[Yehova, “NW”] uuli pa kwa kulyo kobe akabongaule shamfumu mu kasuba ka bukali bwakwe.”—ILUMBO 110:5.
1, 2. Mu mwaka wa 70 C.E., ca kuponako nshi pambi cabikile ukutwishika pali bumulopwe bwa kwa Yehova Lesa ubwa mu kubumbwa konse, lelo ukufika pali ilya nshita, ni kuli bani ukusenamina kwakwe kwayalwililwe?
BUMULOPWE bwa mu kubumbwa konse ubwa kwa Kabumba wa mulu ne sonde e fikansa fyacila pali fyonse ku cinso ca bantu na bamalaika. Mu kwipipa, ifikansa fikapwishishiwa ku nshita yonse, lelo pa myanda ya myaka iingi abalwani ba kwa Yehova balisonsomba bumulopwe bwakwe. Mu cine cine, ukonaulwa kwa musumba wa Yerusalemu mu 70 C.E. pamo pene ne tempele lya uko ilyapeelwe kuli Yehova kuti pambi kwabikile ukutwishika pali bumulopwe bwa kwa Kabumba ubwa mu kubumbwa konse. Nangu ni fyo, kwaliko umulandu utuntulu untu Yehova tasalile lilya ukuba Lesa wa bulwi mu kwimininako Israele wa ku mubili.
2 Wali mulandu nshi? Ukufika pali ilya nshita Yehova Lesa aali nayalwila ukusenamina kwakwe ku luko lupya, Israele wa ku mupashi, “Israele wa kwa Lesa,” nga fintu umutumwa Paulo eta icilonganino ca kwa Yesu Kristu. (Abena Galatia 6:16) Ukufika pali nomba, nangu ni fyo, mu kati ka ciitwa Inkulo ya Bwina Kristu, Yehova talwilako Israele wa ku mupashi nga Lesa wa bulwi mu nshila imo ine intu alwilileko Israele wa cifyalilwa pe samba lya cipingo ca Malango ya kwa Mose. Asuminishe fye na bashilika ba ku Roma, pa kutunkwa ku baYuda, ukwipaya Yesu Kristu pa cimuti ca kucushiwilwapo pa Cipanga. Ico caali imyaka 37 pa ntanshi ya konaulwa kwalenga bubili ukwa Yerusalemu ku bena Roma, mu 70 C.E.
3, 4. Ukufuma ku nshiku sha kwa Mose ukutentemuka ukufika ku Mfumu Hisekia, ni shani fintu Lesa ailangishe umwine ukuba umuntu wa bulwi, lelo mu mulandu wa bena Israele ba ku mupashi, cinshi cabe ca cine ukukuma ku kulwa kwakwe no kulwa kwabo?
3 Ukufuma mu nshiku sha kwa kasesema Mose ukutentemuka ukufika ku kuteka kwa Mfumu Hisekia iya Yerusalemu, Yehova Lesa alwilile uluko lwa kwa Israele mu cipesha amano, kabili abena Israele balwile pe samba lyakwe mu kuba ne fyanso fya kulenge mfwa. (Amalango 1:30; 3:22; 20:3, 4; Yoshua 10:42) Lelo te ifyo mu mulandu wa kwa Israele wa ku mupashi! Ukufuma pa mfwa ya kwa Yesu Kristu ku nse ya Yerusalemu ukutentemuka ukupulinkana Inshita yesu Iyaishibikwa, uyu Lesa umuntu wa bulwi tasalapo ukulwilako Israele wa kwa Lesa mu bulwi bwa ku mubili. Mu kulinganako, tasuminisha abena Israele ba ku mupashi abapanga icilonganino ca Bwina Kristu ukulwa ne fyanso fya ku mubili ifya nkondo. Abena Kristu balikwata umusango umbi uwa bulwi uwa kulwa.
4 Mu kusuminishanya ne ci, umo uwa bakalwa bakalamba uwa citetekelo ca Bwina Kristu alembele Abena Kristu banankwe mu Korinti, Greece ukuti: “Ifyanso fya bulwi bwesu te fya buntunse, lelo fya maka muli Lesa ku kuwisha amalinga ayakosa; tuwisha ifya fikansa, na conse icasansabala icaimikwa ku kukaanyo kwishiba Lesa, kabili tutwala amapange yonse muli bunkole ku cumfwila ca kuli Kristu; kabili twaiteyanyo kukanda bucintomfwa bonse, ilyo icumfwila cenu cikafishiwapo.” (2 Abena Korinti 10:4-6) Mu kubangilila muli kalata umo wine, Paulo alandile ulwa “fyanso fya bulungami ifya ku kulyo na ku kuso.”—2 Abena Korinti 6:7; moneni na kabili Abena Efese 6:11-18.
Yehova Ukulwa pa Armagedone
5. Mwi bala lya Getsemane, cifulo nshi Yesu abuulile ukulola ku kubomfya kwa fyanso fya ku mubili mu kuipokolola, kabili ni nshila nshi iya ncitilo abasambi bakwe babuula?
5 Yesu Kristu, lintu aali pe sonde, tabalile alukila ku fyanso fya kulenge mfwa mu kuipokolola. Pa bushiku bwa kufutukwa kwakwe mwi bala lya Getsemane, umusambi wakwe uwaipeelesha Simone Petro asomwene ulupanga no kukwempo kutwi kwa musha wa kwa shimapepo mukalamba uwa ciYuda. Lelo Yesu mu cipesha amano abwesesheko cipya cipya ukutwi mu cifulo ca kuko no kusoso kuti: “Bonse ababuulo lupanga bakafwa ku lupanga. Bushe uletila nshingapaapaata Tata, na o nomba line kuti antumina bamalaika amatulwe ayacila ikumi na yabili? Nga kanshi yengafishiwa shani amalembo ayatila cili no kube fi?” (Mateo 26:52-54) Mu kulolenkana ne ci conse, bakapashanya ba cine aba Mwana wa kwa Lesa uwa kuipeele lambo balasunga ukushibuulamo lubali kwabo, ponse pabili mu kulungatika na mu kukanalungatika, lintu caisa ku bulwi bwa ku calo.—Yohane 17:16; 18:36.
6. Mu kati ka bulwi bwa bushiku bukalamba ubwa kwa Lesa Wa maka yonse pa Armagedone, cifulo nshi Inte sha kwa Yehova bakabuula?
6 Pano, lyene, lekeni inko shipeelwe icishibilo ca kuti mu kati ka “kulwa kwa bushiku bukalamba bwa kwa Lesa wa maka yonse” kulya “kuntu ukwitwa mu ciHebere Armagedone,” Inte sha kwa Yehova tabakakane mu kulwa. Bakashiila ico kuli Lesa umuntu wa bulwi, “Yehova wa milalo,” pamo na matulwe yakwe aya bamalaika pe samba lya bumushika bwa kwa Yesu Kristu.—Ukusokolola 16:14-16; 19:11-21; Ilumbo 84:12.
Yehova Ali Mupepi no Kutampa Cipya Cipya Imibombele Yakwe iya Bulwi
7. Pamo nga Lesa umuntu wa bulwi, ni kwi lumbo nshi Yehova aishile ishibikilwa, kabili bushe acili amonwa nge fyo?
7 Lesa wa kwa Israele wa pa kale aishile ku kwishibikwa no kwitwa nga Yehova tseva·’ohthʹ, nelyo Yehova wa milalo. (1 Samwele 1:3, 11) Pa Abena Roma 9:29 (King James Version) umutumwa wa Bwina Kristu Paulo alosha kuli Esaya 1:9 no kulembo kuti: “Shikulu wa Sabaoth [Milalo] abulatushilako ulubuto, nga twali nga Sodomu, kabili ngatwalengelwe ukupalana na Gomora.” Na kabili, umusambi wa Bwina Kristu Yakobo alemba ukuti: “Ukukuuta kwabo uko baseepele kwaingile mu matwi ya kwa Shikulu wa sabaoth.” (Yakobo 5:4, KJ; American Standard Version) E co Paulo na Yakobo bamwene Lesa nga Yehova wa milalo mu kati ka mwanda wa myaka wa kubalilapo uwa Nshita yesu Iyaishibikwa. Mu kati ka myanda ya myaka 18 iyakonkapo, Lesa taingila mu bulwi bwa ku mubili mu kwimininako Israele wa ku mupashi, Israele wa kwa Lesa, mu nshila acitilemo kuli Israele wa pa kale, nalyo line acili ni Yehova wa milalo.
8-10. (a) Ni nani asuminishe inkondo mu mulu, kabili mulandu nshi Mikaele ali uwacilapo kufikapo ukucito bulwi? (b) Cinshi caali ica kufumamo ca nkondo mu mulu, kabili butali bwaba shani ubwa nshita isheleko pa ntanshi ya nkondo ya bushiku bukalamba ubwa kwa Yehova?
8 Pa kufyalwa kwa Bufumu bwa buMesia mu 1914 pa kupwa kwa “nshita ya Bena fyalo,” inkondo yalibuukile mu kuteka kwa mu mulu ukwa kwa Yehova Lesa. (Luka 21:24, KJ) Ni nani uwasuminishe ilya nkondo? Yehova Lesa umwine wine. Atumine Umwana wakwe uwabikwa pa cipuna ca bufumu mu cibansa ca bulwi pe samba lye shina Mikaele pantu uyu Umo alibo wacilishapo kulinga ukwasuka icipusho caba muli lilye shina, uko e kuti, “Nani Uwaba Nga Lesa?” Mikaele ilyo line fye atendeke ukubomba ngo mwiminishi wa kulwa uwa kwa Yehova wa milalo.
9 Mu kulinganako, tubelenga pa Ukusokolola 12:7-10 ukuti: “Awe kwabuukile ubulwi mu mulu, Mikaele na bamalaika wakwe baile ku kulwa ne ciŋwena; ne ciŋwena calwile, na bamalaika wa ciko, lelo balifililwe, kabili tabakwete apa kwikala kwabo mu mulu. Kabili iciŋwena cikalamba capooselwe pa nshi, icisoka cikote iciitwa [Ciwa, NW] kabili Satana, icilufya bonse abaikala mu calo conse; capooselwe pe sonde, na bamalaika wa ciko bapooselwe pamo na co. E lyo naumfwile ishiwi likalamba mu mulu, lileti, Nomba fyaise pusukilo na ʼmaka, no bufumu bwa kwa Lesa wesu, no lupaka lwa kwa Kristu wakwe: ico apooselwe kashinina wa bamunyinefwe.”
10 Ukufika pali nomba, ukucila pa myaka 70 pa numa ya bulya bulwi mu myulu, “inshita inono fye” e yashalako pa ntanshi inkondo ya bushiku bukalamba ubwa kwa Yehova tabulabuuka kabili pa ntanshi Lesa talailangisha umwine mu kumonekesha nga Yehova wa milalo ku nkulo ilipo iya mutundu wa muntu.—Ukusokolola 12:12; Sekaria 14:3.
Kalwila wa Kwebelwa kwa kwa Yehova
11. Ni nshita nshi iyasontwa intu abashalapo ba mukuni unono ne bumba likalamba balolela, kabili cinshi mu kwanga bakaawilo tupundu?
11 Pe samba lya kupuutwamo, Imfumu Solomone iya kwa Israele wa pa kale yalembele ukuti: “Ku cintu conse kwabe nshita iyalingwa, kwaba ne nshita ku mulandu onse mwi samba lya kasuba: . . . inshita ya bulwi, ne nshita ya mutende.” (Lukala Milandu 3:1-8) Pe sonde abasambi ba Mfumu ileteka uuli “uwacila Solomone” balolela inshita na kashita ka kuti Wene atungulule bamalaika ba mu mulu aba kucimfya ukwingila mu kutendeka kwa bulwi pa Har–Magedone. (Mateo 12:42; Ukusokolola 19:11-16) Kulya “akashicemena [inko] ku nkonto ya cela,” ukushitobaula “ku nkonto ya cela.” (Ukusokolola 19:15; Ilumbo 2:9) Fintu abasambi bakwe abasunga umutende, abacingililwa bakaawila utupundu ukulubulwa kwabo ukwa kupuutamo mwenso ukalamba! Ici cikasanshamo bonse aba “mukuni unono” aba mpyani shinankwe isha Bufumu ne “bumba likalamba” ilya “mpaanga shimbi” ishakwe abakwate subilo lya kupyana isonde lya Paradise pe samba lya kuteka kwakwe ukwa kupango mutende ukwa myaka ikana limo. (Luka 12:32; Ukusokolola 7:9-17; Yohane 10:16) Mu kwanga, “mu cintelelwe ca Wa maka yonse,” bakaawilo tupundu ukucimfya kwapwililila ukwa Mfumu Kacema, Yesu Kristu, mu kwebelwa kwa bumulopwe bwa mu kubumbwa konse ubwa kwa Yehova Lesa.—Ilumbo 91:1.
12. Inkondo ishininda ukufuma kwi pa nko, kabili mu kuba na ca kufumamo nshi ukulingana ne Ilumbo 68:1, 2?
12 Ukwabula amakukumya, kuti pambi nomba casoswa ukuti inkondo ukufuma ukutali bushilya bwa bufumu bwa muntu kabili ukubimbamo ukubomfya kwa fyanso fyaandikwa mu kulungika ukucisha amabomba yakwe aya manyukiliya ileshininda ku cinso ca nko shonse isha pe sonde, nampo nga ni mu kati nelyo ku nse ya kuteyanya kwa United Nations. Kutikeni: “Ilyo Lesa aima, abalwani bakwe bapaswa, na ʼbamupata bafulumuka ku cinso cakwe; ngo kuululwa kwa cushi ico umwela waulula, ngo kusungululwa kwe pula pa mbali ya mulilo, e fyo baloba ababifi ku cinso ca kwa Lesa!”—Ilumbo 68:1, 2.
13. Ilyo amapekanyo ku nkondo yaletwalilila, ni kuli ani uko amashiwi ye Ilumbo 45:1-6 nomba yalungikwa mu nshila yacilishapo kulinge nshita?
13 Amapekanyo ku nkondo yacila pa nkondo shonse nomba yalecitwa. Pamo nga Kalwa wa kwa Lesa waba pa ntanshi, Kalwila wa kwebelwa kwa kwa Yehova alandwa mu mashiwi yakonkapo ayashikilwe pe samba lya kupuutwamo ne cilundwa ca luko lwa kwa Israele ukuti: “Wayembo kucila abana ba bantu, ukusenamina kwaitulwilwa pa milomo yobe, ico Lesa akupaalila umuyayaya. Kakilo lupanga lobe pe tanta lyobe, we mpalume, bukatebebe bobe no bucindami bobe. Mu bucindami bobe tentema no kushuka, pa mulandu wa cishinka no kufuuka no bulungami. Leka ukwa kulyo kobe kukulange ifya kutiinya. Imifwi yobe yalitwa; abantu na ʼbantu bawila mwi samba lyobe; mu mitima ya balwani ba mfumu mwalaswa. We Lesa, icipuna cobe ca bufumu ca muyayaya umuyayaya; umulumbu wa bufumu bobe, mulumbu wa bulungami.”—Ilumbo 45:1-6.
Inko Shatekela Kabungwe Pali Yehova
14, 15. Pa numa ya kukakulwa ukufuma mu kulindikwa, mashiwi nshi ukufuma mwi Ilumbo 2 abatumwa bayambwile nga yalefikilishiwa, kabili kulomba nshi kuli Lesa bacitile?
14 Mu kwangufyanya fye pa numa ya kwimikwa kwa cilonganino ca Bwina Kristu pa bushiku bwa Pentekoste 33 C.E., Abena Kristu basubwa bailwike ukubomba kwe Ilumbo 2:1, 2. Ili lembo libelengwa ukuti: “Cinshi ico inko shalulunkanina, na ʼbantu na ʼbantu baetetwile busha? Imfumu sha pano isonde shaibikako, na ʼbakankaala batekela akabungwe pali Yehova na pa wasubwa wakwe.” Pa numa lintu abatumwa ba Wasubwa wa kwa Yehova babe nabacula ukwikatwa kwabo ukwa kubalilapo no kusungwa bubi bubi ku baYuda ba bulwani, bailundile cipya cipya ku Bena Kristu banabo kabili lyene bayambwile aya mashiwi aye Ilumbo 2 ilyashikilwe ne Mfumu Davidi. Imilimo 4:23-30 icita lipoti umulandu, ukusoso kuti:
15 “Awe ilyo balekelwe baye, baile ku banabo, no kubeba fyonse ifyo bashimapepo bakalamba na ʼbakalamba basosele. Na bo, pa kuumfwa, basanswile amashiwi yabo kuli Lesa umutima umo, no kutila, Mwe Mwine lubanda, ni ʼmwe mwacitile umulu na pano nse na bemba, na fyonse ifilimo; mwasosele ku Mupashi wa mushilo mu kanwa ka kwa shifwe Davidi kalume wenu, amuti, Cinshi ico inko shalulunkanine, na ʼbantu na ʼbantu baetetwile ifintu fya fye? Imfumu sha pano isonde shayandamika, na bakateka bakunganina [Yehova, NW] na Kristu wakwe. Pantu cine cine mu musumba uno Herode na Ponti Pilato, pamo na ʼBena fyalo na ʼbantu ba kwa Israele, balonganine Kalume wenu wa mushilo Yesu, uo mwasubile, bacitile fyonse ifyo ukuboko kwenu no kupanga kwenu kwalingile libela ukuti fikesaba. E ico na nomba, mwe [Yehova, NW], moneni pa mapange yabo, no kupeela abasha benu ukulande cebo cenu no kushipa konse, pa kutambiko kuboko kwenu ku kuundapa, no kucitile fishibilo ne fipesha amano mwi shina lya kwa Kalume wenu wa mushilo Yesu.”
16, 17. (a) Mu lyashi lya kale lyonse ilya buntunse, bushe icili conse calibala acicitikako ica kulinganya ne catampile ukucitika mu 1914? Londolola. (b) Ni nshila nshi iya ncitilo inko shiletwalilila ukubuula, muli iyo nshila ukulenga Yehova Lesa ukukakililwako ukulemba cinshi, ukukuma kwi ‘buku lyakwe ilya Fya bulwi’?
16 Nangu cibe fyo, lintu caisa ku nko shalulunkana, ishamfumu ukuibika capamo nga umo, intungulushi sha bupolitiki ukutekela akabungwe pali Yehova na pa Wasubwa Wakwe, Yesu Kristu, cinshi mu lyashi lya kale lyonse ilya buntunse cingalingana ne catampile imyaka 76 iyapitapo mu 1914? Ulya tawali fye mwaka lintu inkondo ya calo iya kubalilapo iya kubako kwa buntunse konse yapuukile lelo ukucilisha umwaka lintu inshita sha Bena fyalo, “inshita shasontwa isha nko,” shapwile! (Luka 21:24, NW) Ilumbo 2 mu kulengama lyakwete ukufikilishiwa kwa liko ukwacilapo bukulu ukutampa muli ulya mwaka.
17 Pa kupwa kwa nshita sha Bena fyalo mu 1914, takwali nangu lumo ulwa nko—nelyo fye inko sha ciitwa Kristendomu, abo abana calo ba shiko abengi baimona abene beka mu nshila ya butotelo nga bena Israele ba ku mupashi—shakongamine ku kusengela umo Uwasubwa wa kwa Yehova, Yesu Kristu, pa kwisa pa cipuna ca bufumu ica kuteka pe sonde. Kabili nomba, imyaka 71 pa numa “imbila nsuma iyi ya bufumu” yatendeke ‘ukubilwa ku fyalo fyonse ku kubo bunte ku nko shonse,’ ukufuma mu 1919 ukuya ku ntanshi, inko mu kati na ku nse ya Kristendomu mu cishinka tashakawile Imfumu yabilishiwa pa nshita yalepa iya kwa Yehova no kulaya ukunakila kuli wene ilyo basotolako imitekele yabo ine pe sonde. (Mateo 24:14) Mu kucilanako, mu kupelako na bafika ku nshita ne mibele lintu balelenga Yehova ukukakililwako ukulemba, nga fintu cili, impelelekesho yacindamisha kwi “buku lya Fya bulwi fya kwa Yehova.”—Impendwa 21:14.
Ukucimfya kwa Bukata ukwa kwa Lesa Umuntu wa Bulwi
18. Ni ncitilo nshi pa lubali lwa kwa Yehova twatemwa, kabili ni nani akaba mupepi nankwe, nga fintu cili, ku kufikilishiwa kwe Ilumbo 110?
18 Akuyeni ku ntanshi, lyene, ukwingila mu mulimo wa bulwi, Mwe Yehova wa milalo, mu kuba no Mwana wenu uwa cifumu, Yesu Kristu, mupepi na imwe! Kuli wene kwalungikwa amashiwi ya mu busesemo aya kuti: “Ube no bufumu mu kati ka balwani bobe. [Yehova, NW] uuli pa kwa kulyo kobe akabongaule shamfumu mu kasuba ka bukali bwakwe. Shikulu akalandula ku nko, akabesushe fitumbi, akabongaule mitwe pa calo icapabuka.”—Ilumbo 110:2, 5, 6.
19. Ukukuma ku kulwa kwa bushiku bukalamba ubwa kwa Lesa Wa maka yonse ukuli fye pa ntanshi yesu, lipepo nshi tupepa kuli wene mu kwimininako ibumba likalamba ilya mpaanga shimbi?
19 Mwe Yehova wa milalo, lekeni ababomfi benu aba busumino pe sonde babe inte sha kwanga isha kucimfya kwenu ukushingalinganishiwako ukupitila mu Mfumu yenu umuntu wa bulwi, Yesu Kristu, pa kashita ka nkondo ya bushiku bukalamba bwa kwa Lesa Wa maka yonse pa cifulo iciitwa mu ciHebere Armagedone! (Ukusokolola 16:14) Capamo na bashalako ba bena Israele ba ku mupashi aba cine, lekeni ibumba likalamba ilya bapale mpaanga ‘abasamba amalaya yabo, no kuyabuutusha mu mulopa wa Mwana wa mpaanga’ mu kwanga ‘bafume mu bucushi bukalamba’ ku kuba inte shenu isha pe sonde ku ciyayaya conse! (Ukusokolola 7:14) Pe samba lya kusakamana kwenu ukwabamo kutemwa, lekeni bapusunsuke ukwabulo kufwa ukwingila mu bufumu bwabule nkondo ubwa Mwana wenu uwacimfya, uukateka pe sonde lyasangululwa ilili no kwalwilwa muli paradise wayemba, mu kumfwana ne mifwaile yenu iya kutendekelako. Balekeni babe ubunte bumoneka kuli bonse abafwa ababuushiwa mu kwebelwa kwa bumulopwe ubuli bwenu mu kulungama pa kubumbwa konse! Tulemutasha pa kuti mukaba lyene namupwisha ifikansa fya mu kubumbwa konse limo na limo, ee, kuli pe na pe!
Bushe Uleibukisha?
◻ Fikansa nshi ifyacila pali fyonse ifili ku cinso ca bantu na bamalaika?
◻ Kucilana nshi kwabako pa kati ka kulwila kwa kwa Yehova Israele wa pa kale na Israele wa ku mupashi?
◻ Mu kati ka Armagedone, cifulo nshi Inte sha kwa Yehova bakabuula, kabili mulandu nshi?
◻ Ni lilali Ilumbo 2:1, 2 lyakwete ukufiki- lishiwa ukushabalile akucitika kale?
◻ Ni shani fintu ifikansa fya mu kubumbwa konse fikapwishishiwa limo na limo?
[Icikope pe bula 24, 25]
“Ibumba likalamba” likaawilo tupundu Imfumu Kacema iyacimfya iya kwa Lesa