Watchtower LAIBRARE YA PA INTANETI
Watchtower
LAIBRARE YA PA INTANETI
Cibemba
  • BAIBOLO
  • IMPAPULO
  • UKULONGANA
  • w91 5/1 amabu. 25-29
  • Twalilileni Ukutande Mbuto Yehova Akamesha

Vidio mulefwaya tamuli

Mukwai yafilwa ukutambika

  • Twalilileni Ukutande Mbuto Yehova Akamesha
  • Ulupungu lwa kwa Kalinda—1991
  • Utumitwe utunono
  • Ifipalileko
  • Ica Kumwenako Cisuma ica Bafyashi no Kukanshiwa
  • Mu Mulimo wa Bupainiya
  • Ukupeelwa kwa Mulimo—Ireland
  • Ulukaakala lwe Bungwe
  • Imbuto sha Cine Shamena
  • Ukwalula Imibele
  • Ukukansha Kwaibela pe Sukulu lya Gileadi
  • Ipaalo lya kwa Yehova Lilatwalilila
  • Icintu Cawamisha ica Kupeeleshako Ubumi Bwandi
    Ulupungu lwa kwa Kalinda—1995
  • Ifyo Twapaalwa pa Mulandu wa Kucita Ifyo Yehova Atweba
    Ulupungu lwa kwa Kalinda (Ulwa Kusambililamo)—2017
  • “Malaika Wa Kwa Yehova Apanga Inkambi Ukushinguluka Abamutiina”
    Ulupungu lwa kwa Kalinda—2009
  • Nasangile Ukwikushiwa mu Kubombela Lesa
    Ulupungu lwa kwa Kalinda—1993
Ulupungu lwa kwa Kalinda—1991
w91 5/1 amabu. 25-29

Twalilileni Ukutande Mbuto Yehova Akamesha

NGA FINTU CASHIMIKWA NA FRED METCALFE

MU KUBANGILILA kwa 1948, mu kati ka butumikishi bwandi ubwa ku ŋanda ne ŋanda, natandalile akalifarmu kanono ku nse ya Cork ku kapinda ka ku kulyo aka Ireland. Lintu nalondolwele kuli shibulimi untu naali, icinso cakwe calyalwike. Alikalifiwe, ukupunda ukuti naali umu Komyunisti, kabili abutukile ku kubuula foloko wakwe uwa mwi bala. Ukwabulo kushingashinga, nafumiine ku nse ye farmu mu kwangufyanya no kutolokela pa ncinga intu nashile pa mbali ya musebo. Akalupili palya kali akasuluka nga nshi, lelo nalicofeshe mu kwangufyanya ukufika pantu ningapela, ukwabulo kulolesha ku numa, ilintu naelengenye shibulimi alensukushila foloko wa mwi bala ukupalo lupiso.

Nakulile uwabeleshanya no kwankulako kwa musango uyo mu myaka ibili ukutula apo naishiile ku Ripabuliki ya mu Ireland ukufuma mu England pamo nga painiya waibela mu 1946. Impuka inono iya bakashimikila ba Bufumu iyo nailundileko, mupepi na 24 fye mu mpendwa, kale kale balikumanya ukufula kwa bulwani no musaalula. Lelo nali uwashininwa ukuti umupashi wa kwa Yehova mu kupelako kuti waletako ifisabo.—Abena Galatia 6:8, 9.

Pa ntanshi nshilashimika ifyo ifintu fyalundulwike, nangu cibe fyo, lekeni imushimikileko finono pa lwa bumi bwandi ubwa mu kubangilila no kukansha uko kwangafwile pe samba lya mibele ya kwesha iya musango yo.

Ica Kumwenako Cisuma ica Bafyashi no Kukanshiwa

Tata akumenye icine mu kubangilila kwa 1914. Ilintu aleya ku ŋanda ukufuma ku bwangalo bwa mupila mu Sheffield, England, abelengele trakiti ya Baibolo iyo yalondolwele imibele ya bafwa. Kale kale aali natandalila impendwa ya macalici mu kufwailisha ifyasuko ku fipusho fyakwe lelo mu kuba no kutunguluka kunono. Ico nomba abelengele muli iyo trakiti calimucincimwishe. Aipwishe amavolyumu mutanda aya Studies in the Scriptures ayo trakiti yasabankenye, kabili aliyabelengele mu kubilima, ilingi line ukufika ku maawala ya ku maca. Tata mu kwangufyanya aishibe icine.

Bwangu bwangu atendeke ukubishanya ne cilonganino ca cikaya ica Nte sha kwa Yehova, ukubishanya uko kwakokwele ukucila pa myaka 40, iyo ubwingi bwa iko abombele nga kangalila wa kutangilila. Ku kusekelela kwa kwa tata, babili aba muli bamunyina na bankashi yakwe bonse batatu bapokelele icine. Umo uwa muli bamunyina acitile ubunte kuli kaafwa we tuuka uwacaice, kabili wene na nkashi nankwe bonse babele Abena Kristu baipeela, abasubwa. Tata na munyina baupile aba bakashana babili.

Mu lupwa lwandi nali umo uwa bakalume bane uwakushiwe mu “kukansha no kukonkomesha kwa kwa Shikulu.” (Abena Efese 6:4, King James Version) Ndi uwa nsansa ukuti abafyashi bandi tabashile incende mu kulimbe cine muli ifwe. Pali iyo nshita takwali impapulo ishapekanishiwe ukucilisha ku kwaafwa abafyashi ukusambilisha abana icine ca Baibolo; lelo twalikwete isambililo lya Baibolo ilya lupwa ilya lyonse imiku ibili mu mulungu ukubomfya icitabo ca The Harp of God, pamo pene no kulanshanya kwa lyonse ukwe lembo lya kasuba.—Amalango 6:6, 7; 2 Timote 3:14, 15.

Mayo na tata na bo bene bali fya kumwenapo fyawamisha mu kutesekesha kwabo ukulongana na mu kupimpa kwabo ku butumikishi. Mu kulunda ku mibele yakwe iisuma iya ku mupashi, tata na kabili aali uwa mipuulwe, iyo apishishe ku bana bakwe. Ukubombesha kwa bafyashi bandi kwatungulwile ku fya kufumamo fisuma. Abana babo bonse abaume, nomba abali muli ba 60, bacili balebombela Yehova mu nsansa.

Mu Mulimo wa Bupainiya

Mu April 1939, pa mushinku wa myaka 16, nalipwishishe isukulu no kuba painiya wa nshita yonse. Tata ailundile kuli ine mu mulimo wa bupainiya no kunkansha mu kucilapo. Mu kwenda ne ncinga, twafimbile mu kukumanina icifulo conse mu kati na nkati ka makilomita 11 ukushinguluka umushi wesu. Cila bushiku bonse ifwe twasendele ututabo 50, kabili tatwali na kubwelela ku ŋanda ukufikila twatushalika.

Imyaka ibili pa numa nalikwete ishuko lya kuba pa kati ka bapainiya baibela aba kubalilapo ukusontwa mu Britain. Cali buseko ukupokelela ili paalo, lelo cali ca kukalifya ukusha umushi wa teokratiki uwa cingililwa mu nsansa. Mu nshita kabili mu kuba no kwaafwa kwa kwa Yehova, naliteulwike.

Umulimo wandi uwa bupainiya walipumfyanishiwe mu kati ka Nkondo ya Calo iya II lintu, mu kuba ne Nte shimbi ishacaice, nabikilwe mu cifungo pa mulandu wa kukanabuulamo ulubali. Mu Durham Prison, nasalilwe nga YP (Young Prisoner). Ici capilibwile ukuti naali no kufwala kaputula—icaba icabipisha mu miceele yatalala. Elenganya Wilf Gooch (nomba Komiti wa Musambo na kampanya mu Britain), Peter Ellis (icilundwa ca Komiti ya Musambo wa Britain), Fred Adams, na ine—bonse mupepi na mamita 1.8 ubutali—ukwiminina pamo mu tuputula ukupala bakalume ba ku sukulu!

Ukupeelwa kwa Mulimo—Ireland

Ukukonka pa kukakulwa kwandi ukufuma mu cifungo, nacitile bupainiya mu mbali shapusanapusana mu England pa myaka itatu. Lyene napokelele ukupeelwa kwa mulimo uko ukwali no kushinina ponse pabili ukwa kwesha kabili ukwa kwikusha apakalamba—Ripabuliki ya mu Ireland. Ico naishibe fye pa lwa kapinda ka ku kulyo aka Ireland cali ca kuti mupepi no uli onse kulya ali ni Roma Katolika. Lelo nasuulile ukulandapo kwa kufuupula ukwacitilwe na bamo kabili nshashingashingile ukupokelela ukupeelwa kwa mulimo. Iyi yali ni nshita ya kukusha kwa kupepa kwa cine, kabili naali uwashininkisha ukuti Yehova, ukupitila mu mupashi wakwe uwa mushilo, aali no kungaafwa.

Ubwingi bwa Nte mu Ripabuliki ya mu Ireland baali mu musumba ukalamba, Dublin, mu kuba fye na umo nelyo babili abasalangana kumbi. E ico, abantu abengi tababalile abamona fye nelyo ni umo uwa Nte sha kwa Yehova. Capamo na bapainiya baibela bambi batatu, natendeke umulimo mu musumba wa Cork. Tacali icayanguka ukusanga ukutwi ukumfwa. Pa Minsa yabo, bashimapepo lyonse basokele pa lwa ifwe, ukutwita “ifiwa fya Komyunisti.” Inyunshipepala na sho shasokele pa lwa mibombele yesu.

Kasuba kamo kabeya wa mushishi alelinganya umushishi wandi ukubomfya ulwembe (ulwatwa ulutali). Mu kati ka kulanshanya, aipwishe ico nalecita mu Cork. Ilyo namwebele, alikalifiwe no kundapisha. Ukuboko kwakwe kwaletutuma ku bukali, kabili naelengenye ukufuma mwi tuuka mu kuba no mutwe wandi uwanyongelwa mwi samba lya kuboko! Mwandi kwali kupepemuka lintu nafumine mwi tuuka lyakwe mu mucinshi!

Ulukaakala lwe Bungwe

Inshita shimo shimo twali no kulolenkana no lukaakala lwe bungwe. Ku ca kumwenako, kasuba kamo mu March 1948, twali abapamfiwa mu butumikishi bwa ku ŋanda ne ŋanda lintu ibungwe lyasanshile umunandi, Fred Chaffin. Ukusupilwa ne bumba, Fred abutukile pa citesheni ca mabasi no kupaapaata kuli namutekenya wa basi na kondakita ku kwaafwa. Mu cifulo ca ico, bailundile ku kusansa. Fred alibutwike mu kulundulukilako ku musebo kabili akwete amaka ya kubelama ku numa ya cibumba icitali icacingilile iŋanda ya kwa shimapepo.

Pali iyi nshita, naile mu kusenda incinga yandi. Pa kufika ku tauni, naali no kubomfya akashila ka mu mbali, lelo lintu nafikile mu musebo ukalamba, ibungwe lyalepembelela. Abaume babili bapokele icola no kusukusa ifyalimo. Lyene batendeke ukunguma no kumpanta. Mu kupumikisha umwaume alishile. Aali ni kapokola mu fya kufwala fya fye, kabili alamunwine ulubuli, ukunsenda na bakasansa ku citesheni ca bakapokola.

Uku kusansa kwapayenye icishinte ca ‘kusosela imbila nsuma kabili mu kuiikasha.’ (Abena Filipi 1:7) Lintu umulandu waletelwe ku cilye, kapokola uwampokolwele, uwali umu Roma Katolika umwine, apeele ubushinino, kabili abantu umo umo mutanda bapeelwe umulandu wa kucena kwa lukaakala. Umulandu walangile ukuti twalikwete insambu sha kuya ku mwinshi no mwinshi kabili wabombele nge ca kufuupula kuli bambi abo pambi batontonkenye ulwa kwalukila ku lukaakala.

Pa kubalilapo calangulwikwe ica busanso nga nshi ukutuma bankashi nga bapainiya mu fifulo fyapala Cork. Nangu cibe fyo, ilingi line camoneke ukube cawamapo kuli bankashi ukutandalila abanakashi abalesekelela. E co, pa ntanshi fye ya uku kusansa, Sosaite yali naituma bankashi bafikapo bapainiya babili ku Cork. Umo, Evelyn MacFarlane, pa numa abele mishonari kabili abombele umulimo usuma mu Chile. Umbi, Caroline Francis, uwashitishe iŋanda yakwe mu London pa kuti engacita bupainiya mu Ireland, abele umukashi wandi.

Imbuto sha Cine Shamena

Nga cali icayanguka ukutontonkanya ukuti twalepoosa inshita yesu mu kutande mbuto sha cine ca Bufumu pe samba lya mibele ya musango uyo. Ukumona icine camena uku no ku, nangu ni fyo, catungilile ukucetekela kwesu mu maka ya kwa Yehova ku kulenga ifintu ukukula. Ku ca kumwenako, Sosaite pa kashita kamo yatumine ishina na adresi ya mwaume uwalembele ukwipusha kope wa citabo ca Lekeni Lesa Abe Uwacine. Adresi yali mu Fermoy, akalitauni kanono amakilomita yamo 35 ukufuma mu musumba wa Cork. E co naliile pa ncinga yandi pa Mulungu ulucelo lumo ku kufwaya uyu muntu.

Lintu nafikile ku Fermoy, naipwishe umwaume ku kuntungulula. “Iye,” e fyo asosele, “[makilomita 14] na yambi mu musebo.” Natendeke ukuya na kabili na mu kupelako nafikile pa farmu mu musebo waponena pa kamushi kanono. Umulumendo uwaipwishe icitabo aiminine pa mpongolo ya pa farmu. Lintu nailondolwele, asosele ukuti: “Ico citabo cawamina ukufina kwa ciko nga golde!” Twakwete ukulanshanya kusuma, ica kuti nshailwike intamfu ya makilomita 50 ukubwelela ku ŋanda pa ncinga. Nelyo fye ni nomba, imyaka ukucila pali 40 pa numa, ndasekelela apakalamba lintu nakumanya ulya “mulumendo,” Charles Rinn, cila mwaka pa mabungano. Ilelo, kwabako ifilonganino ikumi mu ncende ya Cork.

Mu kati ka ba 1950, Caroline na ine twasalangenye imbuto sha cine mu fitungu fya pa kati ka Ireland. Ukukoselesha ku kushishimisha kwaishileko mu 1951 lintu abantu bafuuka ukupala “Shikulu” Hamilton na nafyala baankwileko mu kwangufyanya. “Shikulu” Hamilton abele kasabankanya wabatishiwa uwa kubalilapo mu County Longford.—1 Abena Tesalonika 2:13.

Umwa kwikala mwali ni mpika. Mu kwipipa fye lintu ukutitikisha kwabikilwe pa bene ba mpanga, batwipwishe ukuya. E co, pa kuba natulufya ififulo fitatu ukwa kwikala ukwapusanapusana mu kukonkana kwayangufyanya, twashitile itenti, icikuutulu, ne mifuko ya kulaalamo no kwenda na fyo muli motoka ya Y-model Ford. Twaimike itenti ukuli konse uko twafikile cila kasuba pa mpela ya kucitila ubunte. Pa numa, twashitile trailer (iŋanda itintwa na motoka) iyalepa amamita yane. Yali iinono, mu kuba ne fikabilwa fya ndakai ifinono—twali no kwenda citika wa kilomita ku kutapa amenshi ya kunwa—kabili takwali ica kulesha ukutalala, lelo kuli ifwe yali busambashi. Imipuulwe yandi yalyeshiwe kasuba kamo lintu nashelemwike pa mushila wa cimuti catalala no kuwa ubuseneme ukuponena mu cishima icitali, icafyenenkana, lelo tacalepeshe. Nalyo line, twasungile kangalila wa muputule no mukashi wakwe muli ilya trailer lintu batutandalile.

Pa nshita shimo abantu ba mitima isuma balangile icikuuku cishingenekelwa. Ku ca kumwenapo, twaile ku Sligo ku masamba ya Ireland mu 1958, imyaka cinekonsekonse pa numa bapainiya bambi abaupana batamfiwe ukufuma mwi tauni. Twapepele ukwaafwa kwa kwa Yehova ku kusanga icifulo ca trailer, kabili pa numa ya maawala ayengi aya kufwailisha, twafikile pa cifulo icikalamba apembwa amabwe, apalekwo kubomfiwa. Umwaume aleceme ŋombe mu mbali ya kashila atwebele ukuti ulupwa lwakwe bali e bene ba cifulo apembwa amabwe. “Bushe kuti twacibomfya?” e fyo twaipwishe, ukumwebo kuti tuli babomfi ba sosaite ya Baibulo. Asosele ukuti cali fye bwino.

Mu kwipipa aipwishe ukuti: “Ni Sosaite ya Baibolo nshi intu mwabamo?” Kali kashita ka kusakamika. Twamwebele ukuti twali Inte sha kwa Yehova. Ku kwilululwa kwesu kukalamba, atwalilile ukuba uwa bucibusa. Imilungu inono pa numa, atupeele lisiti wa mwaka onse uwa kusonkela kwa cifulo. “Tatulefwaya indalama ishili shonse,” e fyo asosele. “Lelo twalishiba ukukaanya uko imwe mwe bantu mulolenkana na ko, e co nga ca kuti uuli onse amwipusha insambu sha kuba pali ici cifulo, ici e cishibisho cenu.”

Ilintu twali mu Sligo, twaumfwile pa lwa mwaume, umwine we tuuka walumbuka kabili kateya wa mupila, uwalangile ubuseko ilintu bapainiya balimo baali bacili mwi tauni. Akwete ukumfwana kunono pa myaka cinekonsekonse, nangu cibe fyo, e co tatwaishibe fintu aali pali nomba. Ukumwentula kwabembela pa cinso ca kwa Mattie Burn lintu nailondolwele kwapeele icasuko. Imbuto sha cine ishalimbilwe imyaka ku numa tashafwile. Acili cilundwa cacincila ica kacilonganino kanono mu Sligo.

Ukwalula Imibele

Icifulo cimo icalangishe imibele ya bulwani iya bengi ukulola kuli ifwe cali litauni lya Athlone. Ilintu ukucitilo bunte kwakosa kwatendeke kulya mu 1950, bashimapepo bapekanishishe bonse abekala mu lubali lumo ulwe tauni ukusaina icalembwa ukusosa ukuti tabalefwaya Inte sha kwa Yehova ukutandala pa minshi yabo. Batumine ici ku buteko, ukulenga umulimo mu Athlone uwayafya nga nshi pa myaka imo. Pa kashita kamo ibumba lya misepela lyanjishibe nga Nte kabili batendeke ukupoosa amabwe. Lintu naiminine pa ntanshi ye windo lye tuuka, umwine andaalike ukwingila mwi tuuka—afwaishe ukucingilila amawindo yakwe ukucila ine—no kundeka mfumine ku mwinshi wa ku numa.

Nomba line, nangu cibe fyo, mu August 1989, lintu napeele ilyashi lya cililo mu Athlone ilya kwa munyina wa busumino, nshali na kucafwa lelo napapile ifyo Yehova acitile ifintu ukukula kulya. Pa mbali ya filundwa fya cilonganino, abantu ba cikaya bamo 50 bakutike mu mucinshi ku lyashi lya cililo mu Ŋanda ya Bufumu iisuma iyo bamunyina bakuulile.

Ukukansha Kwaibela pe Sukulu lya Gileadi

Mu 1961, nalaalikwe kuli kosi ya myeshi ikumi ku Watchtower Bible School of Gilead. Uyu kosi waibela aali wa bamunyina beka, e co Caroline na ine twapepele ubwite mu kusakamanisha. Tatwabala atupaatukana pa myaka 12. Mu kulundapo, apantu umukashi wandi na o alikwete ukufwaisha kwaswatuka ku kusangwa kwi Sukulu lya Gileadi no kuba mishonari, alifuupwilwe ukucilisha pa kukanalaalikwa. Lelo, pa kuba ne cumfwila, abikile amabuseko ya Bufumu pa ntanshi no kusumina ukuti ningile ukuya. Kosi yali lishuko lyawamisha. Lelo cali buseko ukubwelela ku ŋanda no kubimbwa mu mulimo mwi ofesi lya musambo wa Sosaite, ukupeela ukukoselesha ku Nte 200 nelyo ukucilapo abalelimba no kutapilisha mu Ireland mu kubangilila kwa ba 1960.

Imyaka imo pa numa, mu 1979, Caroline aile ku cishinte ca calo conse ica Nte sha kwa Yehova mu New York lintu nalaalikwe kuli kosi waibela uwa Gileadi uwa filundwa fya Komiti ya Musambo. Cali kwebekesha kwa cayalwike ukuba ulubali lwa kulekelesha ulwa bumi bwakwe. Imyaka ibili pa numa alifwile. Mu myaka yonse 32 iyo twabombele pamo mu mulimo wa nshita yonse, Caroline tabalile alufya ukupimpa kwakwe mu mulimo wa kwa Yehova nelyo ukucetekela kwakwe ukuti akalenga ifintu ukukula.

Nalemufuluka apakalamba. Icintu cimo icanengele ukushipikisha cali cipande muli magazini ya Awake! iya mu nshita, icakwete umutwe wa kuti “Learning to Live Without One You Love” (Ukusambilila Ukwikala Ukwabula umo Untu Watemwa). (February 8, 1981) Ifilamba fyalekonkoloka ilyo lyonse naibukisha pa lwa munandi waluba, lelo nacitile ico cilya cipande catubulwile no kuisunga uwapamfiwa mu mulimo wa kwa Yehova.

Ipaalo lya kwa Yehova Lilatwalilila

Umwaka umo pa ntanshi ya ici, mu April 1980, nalisangilweko lintu Munyina Lyman Swingle uwe Bumba Litungulula apeele icikuulwa cipya ica musambo mu Dublin. Mwandi kucincimushiwa ukumona bakasabankanya 1,854 mwi bala, ico pali iyo nshita casanshishemo na Northern Ireland! Kabili nomba, imyaka ikumi iyapitapo, Yearbook yacita lipoti icipimo ca pa mulu ica 3,451 ica 1990!

Pali iyi nshita nalikwata ipaalo lyalundwako. Ilintu nalebomba nga kafundisha we Sukulu lya Butumikishi bwa Bufumu, nakumene na Evelyn Halford, nkashi wayemba kabili uwapimpa uwaselele ku Ireland ku kubomba ukwali ukukabila kukalamba. Twalyupene mu May 1986, kabili ashinina ukuba ica kwaafwa ca cine cine kuli ine mu mibombele yandi yonse iya teokratiki.

Pa myaka yandi 51 iya mu mulimo wa nshita yonse ukutula apo nafumine ku sukulu, 44 yapooswa mu Ireland. Ca kukafyo mutima ukumona abengi abo naafwile abacili balebombela Yehova, bamo pamo nga baeluda na babomfi batumikila. Kuti nasosa ukwabulo kushimunuka ukuti bumo ubwa mabuseko yakulisha umo engakwata kwaafwa umo ukuba pa nshila ya ku bumi.

Caba ica kukoselesha icitetekelo ukumona ukupepa kwa cine kuletemfuma ukufuma ku cifulo cimo ukuya ku cinankwe mu Ireland, te mulandu no kukaanya kwatapata. Nomba, bakasabankanya bamo 3,500 babishanya ne filonganino ukucila pali 90 ukupulinkana icalo. Mu cishinka, takwaba mpela ku co Yehova engacita. Akalenga ifintu ukukula nga ca kuti mu mukoosha twalimba no kutapilila. (1 Abena Korinti 3:6, 7) Nalishiba ici ukube ca cine. Nalicimona ukucitika mu Ireland.

    Impapulo sha mu Cibemba (1982-2025)
    Isaleni
    Isuleni
    • Cibemba
    • Peleniko Bambi
    • Ifyo Mwingasala
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ifya Kubomfya
    • Amafunde Yesu
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Isuleni
    Peleniko Bambi