Ukulunguluka kwa Ciyayaya—Mulandu Nshi Cabela Icifundisho ca Kusakamika?

“Niŋumfwo kuti mwalitamfya shimapepo wenu. Cinshi calubene?”

“Kwena, atwalilile ukutweba ukuti bonse tuli no kuya ku helo.”

“Cinshi cintu shimapepo mupya asosa?”

“Shimapepo mupya na o atila tuli no kuya ku helo.”

“E co cinshi cili ubupusano?”

“Kwena, ubupusano buli bwa kuti lintu shimapepo wa kale asosele cene, aumfwikile kwati alitemenwe pa lwa cene; lelo lintu umupya asosa cene, omfwika kwati ciletobaula umutima wakwe.”

UKUBIKWA mu citabo ca filangililo, ili lyashi libelebesha mu nshila ya liko ukuti bakasambilisha ba Baibolo abengi, pamo na baya ku macalici, tabakakuka ne cisambilisho ca helo. Mu kumonekesha, lisuminisha na kabili cintu uwasambilila ifya butotelo umwina Canada Clark H. Pinnock alandile ukuti: “Pa fipande fyonse ifya butotelo ifyacululusha kampingu wa buntunse pa myanda ya myaka, ndetunganya ifinono nga fyalilenga ukusakamikwa kwacepako ukucila ubwilulo bwapokelelwa ubwa helo ngo kukanda kwa mu butuntulu ukwa ciyayaya ukwa mubili uumi no mweo.”

Ifya Kufumamo fya Mibele Isuma

Mulandu nshi, lyene, abengi bacushiwilwa pa lwa kumoneka kwa mulilo uko kulangishiwa mu Kristendomu? (Mona umukululo.) Profesa Pinnock asontako kuti: “Imfundo ya kuti icibumbwa icumi cilingile ukupita mu kulungulushiwa kwa ku mubili no kwa muntontonkanya ukupitila mu nshita yabulo kupwa ili ya kusakamika apakalamba, kabili itontonkanyo lya kuti ici cibikwa pali bene ku cipope ca bulesa lilacena ukushininwa kwandi pa lwa kutemwa kwa kwa Lesa.”

Ee, ukusambilisha kwa kulunguluka kwa ciyayaya kutambika impika ya mibele isuma. Ku ca kumwenako, Abena Kristu bafumaluka babelebesha pa fipusho fyaimishiwe kuli Katolika uwasambilila ifya butotelo Hans Küng ifya kuti: “Bushe Lesa wa kutemwa . . . alingile ukutamba ku ciyayaya conse uku kulungulushiwa kwabule impela, ukwabule subilo, ukwabule nkumbu, ukwabulo kutemwa, ukwa bunkalwe ukwa mubili no muntontonkanya ukwa fibumbwa fyakwe?” Küng atwalilila ukuti: “Bushe aba uukongwesha watalame fyo? . . . Cinshi twingatontonkanya ulwa muntunse uwaikwishe icilaka cakwe ica kulandula mu kukalipisha na mu kukanaikushiwa?”a Mu cine cine, ni shani fintu Lesa uutweba muli Baibolo ukuti tuli no kutemwa abalwani besu engafwaya ukulungulushisha abalwani bakwe ku ciyayaya? (1 Yohane 4:8-10) Icishili ca kupapusha, abantu bamo basondwelela ukuti imibele ya helo tayumfwana fye ne mibele ya kwa Lesa, ukuti ici icifundisho tacipanga amano ya mibele isuma.

Abasumina bambi abengi besha ukutalalika kampingu wabo pa kutalukako ukufuma kuli aya mepusho. Ukulolesha ku lubali lumbi, nangu cibe fyo, takupanga uku kupelenganya ukufumapo. E co lekeni tulolenkane no mulandu. Cinshi caba ifya kufumamo fya mibele isuma ifyaikatilila kuli ici cifundisho? Muli Criswell Theological Review, Profesa Pinnock alembo kuti: “Ukulungulusha kwa ciyayaya takwatekeleshiwa ukufuma ku mimwene ya mibele isuma pa mulandu wa kuti kucita Lesa icingulungulu ca cilaka ca mulopa uubakilila inkambi ya kulungulushiwilwamo iya Auschwitz ya ciyayaya ku finakabupalu ifyo tasuminisha fye no kufwa.” Epusho kuti: “Ni shani fintu uuli onse mu kuba ne cililishi muli wene engatwalilila ukuba tondolo ukulanguluka imfundo ya musango yo [icifundisho ca cishilano ica helo]? . . . Ni shani fintu Abena Kristu mu kulinga bengabilisha umulungu wa bunkalwe uwa musango yo kabili uulandula?”

Ukulangisha ukusonga kwabipa ici cifundisho pambi cakwata pa mibele ya muntu, Pinnock alandapo kuti: “Ndapapa nampo nga bukatu bwaba shani bwacitwa na abo abasumina muli Lesa uulungulusha abalwani bakwe?” Asondwelela ati: “Bushe iyi taili ni mfundo ya kufulunganya kwakulisha iilekabila ukulangulukapo kwalundwapo?” Ee, nga ca kuti ubunkalwe bwa musango yo bwalandwa ngo bufuma kuli Lesa, te ca kupapa ukuti abaya ku macalici abakuntukilwa balebuula ukulanguluka kwa bubili pa mulilo wa helo. Kabili cinshi cintu bamona? Impika na imbi iilesansa imfundo ya kulunguluka kwa ciyayaya.

Helo no Bulungi

Abengi abapeelako itontonkanyo ku cifundisho ca cishilano ica helo basango kuti cimoneka ukulangisha Lesa ngo uulebomba mu lufyengo, e co cilacena amano yabo aya cifyalilwa aya bulungi. Mu nshila nshi?

Usanga icasuko cimo pa kulinganya icifundisho ca kulungulusha kwa ciyayaya ne cipimo ca bulungi na kuba icapeelwe na Lesa ica kuti: “Ilinso pa mulandu wa linso, ilino pa mulandu wa lino.” (Ukufuma 21:24) Ku mifwaile ya kupaasha, bomfya ku cifundisho ca mulilo wa helo ilyo ifunde lya bulesa ilyapeelwe kuli Israele wa pa kale, ifunde lya kukanda kwa mulinganya. Ni nsondwelelo nshi intu mu kupalishako walafikako? Iya kuti beka fye abo ababembu abacita ukulungulusha kwa ciyayaya e bawaminwa ukulungulushiwa kwa ciyayaya ukwalinganako—ukulungulusha kwa ciyayaya pa mulandu wa kulungulusha kwa ciyayaya. Lelo apantu abantunse (te mulandu no kubipisha) kuti balenga fye ukulungulusha kwapelela, ukubapingwila ku kulungulushiwa ku ciyayaya kupanga ukukanalingana pa kati ka misoka yabo no kukandwa kwabo ukwabulo kupwa ukwa mulilo wa helo.

Ukubikwa mu kwanguka, ubupingushi kuti bwaba ubwafinisha. Kuti bwacila “ilinso pa mulandu wa linso, ilino pa mulandu wa lino.” Kabili lintu walanguluka ukuti ukusambilisha kwa kwa Yesu kwakeenye imfundo ya kulandula, kuti pambi wasumino kuti Abena Kristu ba cine bali no kucululuka nga nshi ku kufwaya ukumona ubulungi mu kulungulusha kwa ciyayaya.—Mateo 5:38, 39; Abena Roma 12:17.

Ukulungamika Icifundisho

Te mulandu ne co, abasumina abengi batwalilila ukwesha ukulungamika icifundisho. Shani? Kalemba wa ciBritish Clive S. Lewis alandilako bakacingilila abengi mu citabo cakwe The Problem of Pain ukuti: “Takwaba icifundisho ico ningaba uwacishapo ukuitemenwa ukufumya mu Bwina Kristu ukucila ici, nga cali mu maka yandi. Lelo calikwata ukwafwilisha kwakumanina ukwa Malembo kabili, ukucilisha, ukwa mashiwi yene aya kwa Shikulwifwe.” Muli fyo, bakafwilisha basumino kuti ukulungulusha kwa ciyayaya kwa kutulumusha, lelo pa nshita imo ine, bakakatila pa kuti icifundisho likambisho pantu bayumfwe fyo Baibolo ilasambilisha cene. E fimona uwasambilila ifya butotelo Pinnock ukuti: “Pa kusumina ububi bwa ciko, basubila ukushinina ukucetekela kwabo ukushipungaila muli Baibolo kabili na bumpalume bumo mu kusumina kwabo icine ca kulengo munsokwe ica musango yo pa mulandu fye wa kuti amalembo yasambilisha cene. Balenga cene ukumfwika kwati ukukanaluba kwa Baibolo e kwali pa mulandu. Lelo bushe e fyo cili mu cituntulu?”

Na iwe wine kuti pambi watwishika nampo nga ukukambisha kwa Baibolo kukusha ukwabula ukusalapo lelo ukupokelela ici cifundisho. Cinshi cintu Baibolo mu cituntulu isosa?

[Amafutunoti]

[Akabokoshi pe bula 5]

IFIPASHO FITATU IFYA MINTONTONKANYA YAPALANA

Ukutumbula kwa Cisumino ukwa pa Westminster, ukwapokelelwa kuli baProtestanti abengi, kulondolola ukuti abashili ba ku muulu “bakapooswa mu kulungulushiwa kwa ciyayaya, no kukandwa ku bonaushi bwa ciyayaya.” “Mu Bwina Kristu bwa Roma Katolika,” e filondolola The Encyclopedia of Religion, “helo imonwa ukuba imibele ya kukandwa kwabule mpela . . . ukwishibikilwa . . . ku kucula kwa mulilo no kulungulusha kumbi.” Iyi encyclopedia ilundako kuti “UbuKristu bwa Eastern Orthodox” bwakanako “icisambilisho ca kuti helo e cifulo ca mulilo wa ciyayaya no kukandwa ukupembelela abatiipwa.”—Volyumu 6, amabula 238-9.