Ukucema Impaanga sha kwa Yehova Ishaumo Mutengo mu Mutembo

BAELUDA bakutike mu kusakamana kwaswatuka. Baali nabenda mupepi na bakilomita 50 ukufuma ku Efese ukuya ku Milete ku kupokelela amakambisho ukufuma ku mutumwa Paulo. Nomba balilengelwe ubulanda ukumfwa ukuti uyu wali no kuba e muku wa kupelako baali no kumona wene. E co balishibe ukuti amashiwi yali no kukonkapo yali no kuba ayakatama apakalamba: “Muyangwe mwe bene no mukuni onse, uo umupashi wa mushilo wamusonta bakangalila, ukucema icilonganino ca kwa Lesa, ico ashitile ku mulopa wa Mwana wakwe wine.”—Imilimo 20:25, 28, 38, NW.

Ukuloshako kwa kwa Paulo ukwipi kuli bakacema mu kushininkisha kwalengele ifyebo ukumfwika kuli balya baeluda ba ku Efese. Baali ababeleshanya no mulimo wa kuceme mpaanga mu mpanga yashingulwikeko. Na kabili baali ababeleshanya no kuloshako ukwingi kuli bakacema mu Malembo ya ciHebere. Kabili balishibe ukuti Yehova aipashenye umwine kuli Kacema wa bantu bakwe.—Esaya 40:10, 11.

Paulo alandile ulwa bene nga “bakangalila” pa kati ka “mukuni,” kabili nga “bakacema” ba “cilonganino.” Ilintu inumbwilo “bakangalila” ilangilila cintu umulimo wabo waba, ishiwi “kacema” lilondolola ifyo bali no kubomba ubo bwangalishi. Ee, bakangalila baali no kulela icilundwa cimo na cimo ica cilonganino mu nshila imo ine iya kutemwa iyo kacema aali no kusakamaninamo umukuni wakwe uwa mpaanga.

Ilelo, banono baeluda abakwatapo ukubelesha kwa pa lwabo ukwa kuceme mpaanga sha cine cine. Lelo Baibolo ilaloshako imiku iingi kuli fyonse fibili impaanga na bakacema, ukucilisha mu mano ya mampalanya, umo amashiwi ya kwa Paulo yakwatila amaka yabelelela. Kabili ifingi kuti fyasambililwa ukufuma ku fyalembwa pa lwa bakacema abo Lesa asenamine mu nshita sha ku kale. Ifya kumwenako fyabo ifyamonekesha kuti fyaafwa baeluda ba muli kano kasuba ukumona imibele bakabila ukulundulula nga bengacema icilonganino ca kwa Lesa.

Kacema Wabulo Mwenso Davidi

Lintu twatontonkanya pa lwa bakacema ba pa nshita ifyalembwa mu Baibolo fyalecitika, mu kupalishako twalaibukisha Davidi, pantu atendeke nga kacema wa mpaanga. Limo ilya masambililo ya kubalilapo tusambilila ukufuma ku bumi bwa kwa Davidi lili lya kuti ukuba kacema te cifulo ca kulumbuka. Na kuba, lintu kasesema Samwele afikile ku kusuba umwana mwaume wa kwa Yese nge mfumu ya nshita ya ku ntanshi iya Israele, Davidi wacaice pa kubalilapo alisuulilwe. Cali fye ni pa numa Yehova abe nakaana bamunyina bakalamba cinelubali e lintu Davidi alumbwilwe, uwali mu mpanga “alecemo mukuni.” (1 Samwele 16:10, 11) Nangu ni fyo, imyaka ya kwa Davidi iyapooselwe nga kacema yamupekanishishe umulimo wa kupinda uwa kucema uluko lwa Israele. “[Yehova] asalile Davidi umubomfi wakwe no kumubuula ku macinka ya mpaanga, . . . ku kucema abena Yakobo abantu bakwe,” e fisosa Ilumbo 78:70, 71. Mu kulingisha, Davidi alembele Ilumbo lyalenga Ps 23 ilyayemba kabili ilyalumbuka, ukutampa na mashiwi ya kuti: “Yehova e mucemi wandi.”

Ukupala Davidi, baeluda mu cilonganino ca Bwina Kristu balingile ukubomba nga bakacema banono abaicefya kabili te kufwaya ukulumbuka kushalinga. Nga fintu umutumwa Paulo alembele kuli Timote, abo abatinamina ici cishingamo ca bucemi ‘mulimo usuma bafwaya,’ te kulumbuka.—1 Timote 3:1.

Nangula cingati umulimo wa kwa Davidi nga kacema wa cine cine wali wa pa nshi, pa nshita shimo wafwaile ubukose bukalamba. Ku ca kumwenako, lintu impaanga ukufuma mu mukuni wa kwa wishi shataakanishiwe pa kashita kamo ku nkalamo na pa kashita kambi kuli bere, Davidi ukwabula umwenso asanshile no kwipaya ishi nama mbi. (1 Samwele 17:34-36) Uku kwali kulangisha kwa kupapusha ukwa bukose lintu umo alanguluka ukuti inkalamo kuti yaipaya inama ishakulisha ukuicila. Kabili bere wabutuluka uwa ku Suria uwaleikala mu Palestine, ukufina ukufika ku makilogramu 140, kuti aipaya impombo mu kuba no lupi lumo ulwa cisansa cakwe.

Ukwangwako kwa kwa Davidi ukwashipa ku mpaanga sha kwa wishi ca kumwenako cishaiwamina kuli bakacema mu cilonganino ca Bwina Kristu. Umutumwa Paulo asokele baeluda ba ku Efese ulwa “mimbulu ikali” iishali no “kusunga umukuni mu mutembo.” (NW) (Imilimo 20:29) Mu nshita sha muno nshiku namo mwine, utushita tukemako lintu bakacema ba Bwina Kristu bali no kulangisha ubukose nga bengacingilila ubusuma bwa ku mupashi ubwa mpaanga sha kwa Yehova.

Ilintu impaanga shili no kucingililwa mu kushipa, na kabili shilingile ukusungwa mu kuba no mutembo ukalamba, mu kupashanya kacema wakwato kutemwa Davidi na Kacema Musuma, Yesu Kristu. (Yohane 10:11) Pa kwishiba ukuti umukuni wa kwa Yehova, baeluda tabalingile ukuba abakaluka ku mpaanga, “ukuumyo lupaka pa baseekeshiwa kuli [bene].”—1 Petro 5:2, 3; Mateo 11:28-30; 20:25-27.

Ukulubulula

Icikolwe Yakobo aali ni kacema na umbi uwalumbuka. Ailangulwike umwine ngo washingamwa pa lwakwe ku mpaanga imo na imo iyaseekeshiwe ku kusakamana kwakwe. E co mu busumino asakamene imikuni ya kwa shifyala, Labani, ica kuti pa numa ya myaka 20 mu mulimo wakwe, Yakobo kuti asoso kuti: “Impaanga shenu shikota ne mbushi shenu shikota tashapulumwine, na basukusuku ba mu mikuni yenu nshaliile. Iyataakaniwe ku fiswango nshatwele kuli imwe; nine yaleshingama; mu minwe yandi e mo mwalefwaya iyaibwa akasuba ne yaibwo bushiku.”—Ukutendeka 31:38, 39.

Bakangalila ba Bwina Kristu balangisha ukwangwako ukwacilanapo pa mpaanga isho Kacema wa myeo yesu, Yehova Lesa, “ashitile ku mulopa wa Mwana wakwe wine.” (Imilimo 20:28; 1 Petro 2:25; 5:4) Paulo aebekeshe ici cishingamo cafina lintu acinkwileko Abena Kristu ba ciHebere ukuti abaume abaletungulula mu cilonganino “balinde myeo yenu, nga bantu abakaba no kulubulula.”—AbaHebere 13:17.

Ica kumwenako ca kwa Yakobo na kabili cilangisho kuti umulimo wa kwa kacema tawakwata apa kupelela mu nshita. Mulimo wa kasuba no bushiku kabili ilingi line ukabila ukuipeela bulilambo. Aebele Labani ukuti: “Akasuba nalenashiwa ku cikabilila, na ku tukalambya twa mpepo ubushiku; no tulo twandi twalesalangana ku menso yandi.”—Ukutendeka 31:40.

Ici mu cishinka ca cine ulwa baeluda ba Bwina Kristu bakwata ukutemwa abengi ilelo, nga fintu ica kukumanya cakonkapo cilelangilila. Munyina alitekelwe mu muputule wa kusakamaninamo abalwalishe uwa cipatala pa numa ukufwailisha mumena wa kuli bongobongo kwafuminemo ukupikana. Ulupwa lwakwe lwatantike ukulamulinda mu cipatala akasuba no bushiku. Ku kupayanya ukutungilila kwa mu nkuntu no kukoselesha, umo uwa baeluda ba cikaya ateulwile ukutantika kwakwe ukwapamfiwa pa kuti engatandalila umulwele no lupwa lwakwe cila bushiku. Nangula ni fyo, pa mulandu wa mibombele ya cila kasuba iya kusakamana abalwalishe iya cipatala, tacali icingacitikako lyonse kuli wene ukupempula mu kati ka kasuba. Ici capilibwile ukuti eluda ilingi line aali no kuba ku cipatala ubushiku sana. Lelo mu nsansa aleyako inshita ya bushiku iili yonse. “Nailwike ukuti nali no kupempula pa nshita yawamine umulwele, te nshita iyawamine ine,” e fyasosele eluda. Lintu munyina apolele icalinga ukuseshiwa ku ncende imbi mu cipatala, eluda atwalilile no kupempula kwakwe ukwa kukoselesha kwa cila bushiku.

Ico Mose Asambilile nga Kacema

Baibolo ilondolola Mose nga “uwafuukisha ukucilamo mu bantu bonse aba pano isonde.” (Impendwa 12:3) Nangu cibe fyo, icalembwa cilangisho kuti ici te fyo cali lyonse. Ilyo ali umulumendo, alipeeye umwina Egupti pa kupuma umwina Israele munankwe. (Ukufuma 2:11, 12) Te ncitilo ya muntu wafuuka nangu panono! Nalyo line, Lesa pa numa aali no kubomfya Mose ku kutungulula uluko lwa mamilioni ukupula mu matololo ukuya ku Calo Calaiwe. Mu kumfwika, lyene, Mose aali mu kukabila kwa kukansha kwalundwapo.

Ilintu Mose aali kale kale napokelela ukukansha kwa ku calo mu “mano yonse ya bena Egupti,” ifyalundwapo fyalekabilwa kuli wene ku kucema umukuni wa kwa Lesa. (Imilimo 7:22) Musango nshi uku kukansha kwalundwapo kwingakwata? Cisuma, pa myaka 40 Lesa asuminishe Mose ukubomba nga kacema wacendwa mu calo ca Midiani. Ilyo alesakamana imikuni ya kwa shifyala, Yetro, Mose alundulwile imibele iisuma pamo ngo kutekanya, ukufuuka, ukuicefya, ukushishimisha, ukunakilila, no kuilama. Na kabili asambilile ukulolela pali Yehova. Ee, ukusakamana impaanga sha cine cine kwafishishepo Mose ku kuba kacema wakampuka uwa luko lwa Israele.—Ukufuma 2:15–3:1; Imilimo 7:29, 30.

Bushe iyo te mibele ine iyo eluda akabila nga engasakamana abantu ba kwa Lesa ilelo? Eyo, pantu Paulo acinkwileko Timote ukuti “umubomfi wa kwa Shikulu . . . afwile ukuba uwa congwe kuli bonse, uwakampuko kusambilisha, uushipikisha; afunde ifibambe mu kufuuka.”—2 Timote 2:24, 25.

Kuti pambi kwabako inshita ilyo eluda engayumfwa uwakalifiwa pa mulandu wa kuti alikwata ubwafya mu kulundulula iyi mibele mu kukumanina. Nangu ni fyo, talingile ukunenuka. Nga fintu cali kuli Mose, kuti pambi casendako inshita ntali ukulundulula mu kukumanina imibele ikabilwa kuli umo ukuba kacema musuma. Mu kupita kwa nshita, nangu cibe fyo, ukubombesha kwa mukoosha ukwa musango yo kukalambulwa.—Linganyako 1 Petro 5:10.

Pamo nga eluda, nakalimo taulebomfiwa sana nga bambi. Bushe kuti caba ukuti, nga fintu cali kuli Mose, Yehova alekusuminisha ukulundulula mu kukulilako imibele imo iyakatama? Te kwesha ukulaba ukuti Yehova “asakamana imwe.” Nangu cibe fyo, na kabili tulingile ukusunga mu muntontonkanya ukukabila kwa ‘kufwala ubupete ku kupyungilana; pa kuti Lesa acincintila aba miiya, lelo ku bapetama apeelo kusenamina.’ (1 Petro 5:5-7) Nga ca kuti waibikilishako no kupokelela ukukansha Yehova asuminisha, kuti waba uwacilapo ukuba uwa mulimo kuli wene, nga fintu fye Mose aali.

Impaanga sha kwa Yehova Shonse Shalyumo Mutengo

Bakacema bashintililwapo, abakwato kutemwa aba mu nshita ifyalembwa muli Baibolo fyalecitika balikwete itontonkanyo lya kushingamwa ukulola ku mpaanga imo na imo. Icintu cimo cine cilingile ukuba ica cine ku lwa bakacema ba ku mupashi. Ici cili icaumfwika ukufuma ku mashiwi ya kwa Paulo aya kuti: ‘Mwangwe . . . umukuni onse.’ (Imilimo 20:28) Ni bani bengasanshiwa mu “mukuni onse”?

Yesu apeele icilangililo pa lwa muntu uwakwete impaanga umwanda lelo mu kwangufyanya asapike iyalubente nga engaibwesha ku mukuni. (Mateo 18:12-14; Luka 15:3-7) Mu nshila yapalako kangalila alingile ukukwata ukwangwako ku cilundwa cimo cimo ica cilonganino. Ukuleko kubomba mu butumikishi nelyo ukuleko kusangwa mu kulongana kwa Bwina Kristu takupilibula ukuti impaanga taili na kabili ulubali lwa mukuni. Atwalilila ukuba ulubali lwa “mukuni onse” pali uyo baeluda bafwile “ukulubulula” kuli Yehova.

Ibumba limo ilya baeluda lyabele ilyasakamikwa ukuti bamo abalebishanya ne cilonganino balisensenwinwe mu kuleko kubomba. Umutande wa aba bantu umo umo walipekanishiwe, kabili ukubombesha kwaibela kwalicitilwe mu kubatandalila no kubaafwa ukubwelela ku mukuni wa kwa Yehova. Fintu aba baeluda baali aba kutasha kuli Lesa ukuti pa ciputulwa ca myaka ibili na citika, baali na maka ya kwaafwa abantu ukucila pali 30 ku kuba abacincila mu mulimo wa kwa Yehova na kabili. Umo uwa abo abaafwiwe muli iyo nshila alekele ukubomba pa myaka imo 17!

Ukufina kwa ici cishingamo kwalyebekeshiwa mu kulundapo pali bakangalila ku cishinka ca kuti impaanga shashitilwe “ku mulopa wa Mwana [wa kwa Lesa] wine.” (Imilimo 20:28) Takuli umutengo wacilapo uwali no kulipilwa kuli ishi mpaanga shaumo mutengo. Kabili tontonkanya ulwa nshita yonse no kubombesha ifipooswa mu butumikishi ku kufwaya no kwaafwa umuntu umo umo uwapale mpaanga! Bushe ukubombesha kwapalako takulingile ukucitwa ku kusunga bonse mu kati na nkati ka mukuni wa kwa Lesa? Mu kushininkisha, impaanga iili yonse mu cilonganino yalyumo mutengo.

Nelyo fye lintu icilundwa ca cilonganino caibimba mu ncitilo yabipisha, icishingamo ca baeluda tacaluka. Batwalilila ukuba abayangwako kuli bakacema, ukutukuta mu mutembo kabili mu kutekanya ukupususha kacita wa fibi nga cingacitika. (Abena Galatia 6:1, 2) Ku ca bulanda, mu tushita tumo cilaba icamonekesha ukuti icilundwa ca cilonganino takwete ubulanda bwa bukapepa pa membu shabipisha isho acitile. Bakacema bakwata ukutemwa lyene balikwata icishingamo ca mu Malembo ukucingilila bambi mu mukuni kuli uku kusonga kwa kubosha.—1 Abena Korinti 5:3-7, 11-13.

Nelyo ni fyo, Yehova Lesa emika ica kumwenako capwililika ku kutambulula inkumbu ku mpaanga shalelubanta. Kacema wesu uwa cililishi atila: “Iyaluba nkafwaya, ne yauluba nkabwesha, ne yafunika nkakakako, ne yalwala nkakosha.” (Esekiele 34:15, 16; Yeremia 31:10) Mu kupashanya ici ica kumwenako cawamisha, ukutantika kwabamo ukutemwa kwalicitwa kuli bakacema ba ku mupashi aba muno nshiku ukutandalila abantu batamfiwa, abo nomba abengankula ku kwaafwa kwabo. Uku kubombesha kwabamo inkumbu ku kubwesha impaanga shaluba isha musango yo kwaliletako ifisabo fishaiwamina. Nkashi umo uwabweshiwe atile: “Lintu baeluda batandele, kwali e kukoselesha nakabile ku kubwela.”

Ukwabulo kutwishika amashiwi ya kwa Paulo kuli baeluda ba ku Efese pa Milete yaiswilemo ubupilibulo—kuli bene na kuli bakangalila ilelo. Ukuloshako kwakwe kuli bakacema kwali kucinkulako kwa mibele ya kucebusha iilingile ukuba iyamonekesha muli bakangalila—imibele pamo ngo kuicefya no bukose, nga fintu yacitilwe ica kumwenako mu mfumu umucemi Davidi; itontonkanyo lya pa lwabo ilya kushingamwa no kucingilila kwa kusakamana, ukwamonekeshe mu mulimo wa kwa Yakobo uwa kasuba no bushiku; no kuitemenwa ku kupokelela ukukansha kwalundwapo mu kutekanya, nga fintu calangililwe kuli Mose. Mu cine cine, ifi ifya kumwenako fya mu Baibolo fikaafwa baeluda ba filonganino ukulundulula no kulangisha imibele ikabilwa pa kuti mu mutembo “[bengacema] icilonganino ca kwa Lesa, ico ashitile ku mulopa wa Mwana wakwe wine.”