Yehova Alebukisha Abalwala na Bakoloci
UKULOLENKANA ne “nshita ya bubi” kuti kwaba ukwakosa nga nshi. (Ilumbo 37:18, 19) Inshita ya musango yo kuti pambi yaisa mu mibele ya mushinku ulepitingana no kunakuka ukwendela pamo na o. Bamo bapita mu nshita ya kayofi lintu bacula ku bulwele bwabipisha, ubwa nshita ntali. Kuti pambi bayumfwa kwati ubulwele bwabo bulelama ubumi bwabo, ukuteka amatontonkanyo yabo yonse ne ncitilo.
Caliba ica kwebekesha, nangu ni fyo, ukwibukisha ukuti Yehova atonta amenso yakwe pa babomfi bakwe bonse. Cilenga umutima wakwe ukusamwa lintu ababomfi bakwe abaipeelesha batwalilila ukulanga bucishinka na mano te mulandu no bukote, ubulwele, nelyo imibele ya kwesha imbi. (2 Imilandu 16:9a; Amapinda 27:11) Imfumu Davidi itwebekesho kuti: “Yehova ali mupepi kuli bonse abalilila kuli wene, . . . ne nkuuta yabo ayumfwa.” Ee, aliba uwaibukila ulwa kushomboka kwabo; alabakosha mu kuba no mupashi wakwe. ‘Kabili akabapususha.’ Alabebukisha no kubaafwa ukushipikisha. (Ilumbo 145:18, 19) Lelo ni shani pa lwa ifwe? Bushe, ukupala Yehova, tulebukisha abalwala na bakoloci?
Ukunakuka pa mulandu wa kulwala nelyo ubukote fyaba fya cine cine ifya bumi muli iyi micitile ya ndakai. Fyaba fintu ifyo tufwile ukubomba na fyo ukufikila Yehova afikilisha imifwaile yakwe kwi sonde no mutundu wa muntu. Ilelo, abantu bafulilako balekala ukufika ku mushinku wapitingana nga nshi, e co impendwa ikalamba balibeleshanya no kunakuka kwa musango yo. Mu kulundapo, ilintu bacili abaice, abengi balapumwa ku masanso nelyo amalwele ayatiinya ubumi nelyo ayalemanika. Ukufikila ici calo cikote capita, ubulwele no bukote fikatwalilila ukuba ukusonsomba kukalamba.
Fintu tutesekesha abalwele besu na bakoloci abatwalilila nge fya kumwenako mu “kucula ne ca kutekanya”! Ee, “tuletila balishuka abashipikisha.” (Yakobo 5:10, 11) Abakote abengi abo amaka yabo nomba yacefiwa balyakana pa makumi ya myaka mu kusambilisha, ukukansha, no kumumunga abo nomba babuulo butungulushi mu cilonganino. Abakote abengi na kabili balasekelela ukumona ukuti abana babo balyakanako mu butumikishi bwa nshita yonse.—Ilumbo 71:17, 18; 3 Yohane 4.
Mu nshila imo ine, tulatesekesha abo pa kati kesu abalwala icabipisha kabili nalyo line, te mulandu no kucula kwabo, balatunguluka ukutukoselesha ukupitila mu citetekelo cabo. Lintu aba bapeela ubushininkisho bwe subilo lyabo ukwabula ukupungaila, ica kufumamo kucincimusha kukalamba no kukosha icitetekelo. Umutende wabo uwa muntontonkanya no kwikushiwa kusokolola icitetekelo ico mu cine cine cawaminwo kupashanya.
Ca kutulumusha kuli umo mu kupumikisha ukupumwa kuli kansa, ulupumo, nelyo imibele imbi iyo yalula ubumi bwa muntu yo umupwilapo. Caba na kabili bwesho bwakosa ku bafyashi ukumona abana babo balwala nelyo ukucula nge ca kufumamo ca busanso. Cinshi bambi bengacita ku kwaafwa? Inshita iili yonse iya kayofi ka musango yo bwesho kuli bumunyina bonse ubwa Bwina Kristu. Cili lishuko ukulanga ifyo ‘icibusa cili ni munyina afyalilwa ukumanama.’ (Amapinda 17:17) Mu cifyalilwa, te balwala bonse na bakoloci bengenekela ukwafwilisha kwa pa lwabo ukufuma ku cilundwa conse ica cilonganino. Lelo Yehova akamona kuli cene ukuti ukupitila mu mupashi wakwe abengi bayumfwa abaseshiwa ukwaafwa mu nshila ishalekanalekana. Kabili baeluda kuti baba abaibukila pa lwa ico ukuba abashininkisha ukuti takuli nangu umo uusuulilweko.—Mona Ukufuma 18:17, 18.
Esha Ukulangulukila
Mu kwesha ukwaafwa umo, caliba icacindama ukukwata ukumfwana kusuma, kabili ico cisendako inshita, ukutekanya, no kulangulukila. Pamo nga kaafwa, mu cifyalilwa ukafwaisha ‘ukukoselesha ku mashiwi’; lelo kutika mu kusakamanishisha pa ntanshi taulalanda nelyo ukubomba, nelyo kuti pambi wapelela mu kuba ‘kasansamusha wa kutendusha.’—Yobo 16:2, 5, NW.
Abalwala na bakoloci pa nshita shimo shimo bakacisange icakosa ukufisa ukufulunganishiwa kwabo. Abengi balitesa isubilo lyabo ku kwikalako ukwisapusunsuka ubucushi bukalamba, kabili nomba bayumfwa abaikatwa muli nakatango wa nshita, nakatango untu tabayumfwa abashininkisha ukucimfya. Na kabili, imibele yabo ilingi line ibalenga ukunaka no kusakamikwa. Ukusungilila icitetekelo icumi kabili icakosa cili kushomboka, ukucilisha lintu umo te kuti na kabili akonke ukufwaisha kwa mutima ukwa kukwata ukwakanamo kwakumanina mu butumikishi bwa Bwina Kristu. Eluda wa Bwina Kristu umo atandalile nkashi wa cikoloci; lintu alepepa nankwe, aipwishe ukuti Yehova alekelele imembu shesu. Pa numa ye pepo amwene ukuti nkashi alelila. Nkashi alondolwele ukuti ayumfwile ifyo akabile ukwelela kwaibela ukwa kwa Yehova pa kukanaba na maka ya kwakana mu kushimikila kwa ku ŋanda ne ŋanda na kabili. Ee, ukuyumfwa kwa kuba uushafikapo nelyo uwapelebela, nangu cingati ilingi line takulinga, kuti kwalenga umuntu uwa bulanda nga nshi mu mutima.
Ba uwaibukila ukuti amasakamika no kupopomenwa kuti fyayambukila ukushikatala kwa muntontonkanya. Pa mulandu wa kunakuka kwa bukote nelyo kukanshika kwa bulwele bwa kulengo kufunshika, umuntu kuti pambi ayumfwa uwashiwa kuli Yehova, nakalimo ukusoso kuti: “Bushe cinshi nacita? Mulandu nshi ukuculila?” Ibukisha amashiwi ya pa Amapinda 12:25 ayatila: “Ukusakamana kwa mu mutima wa muntu kulaukontamika; lelo icebo cisuma ciulengo kusamwa.” Esho kusanga icebo cisuma icikasansamusha. Abakoloci abali mu kukalipwa kuti nelyo fye, ukupala Yobo, balumbulula ukufwaisha kwa kufwa. Ici tacilekabila ukuba ica kutulumusha; esha ukulangulukilako. Ukuilishanya kwa musango yo takwaba bushininkisho bwa kubulisha icitetekelo nelyo ukucetekela. Yobo apepele ‘ukubelamikwa ku Mbo,’ nalyo line amashiwi yakwe pa numa fye ya uko kulumbulula yasokolola icitetekelo cakwe icakosa ukuti Yehova pa numa aali no kumubuusha. Icitetekelo cakosa cicilenga icingacitika ukupita mu fiputulwa fya nkumbabulili no kupopomenwa kabili nalyo line ukuba uwapalamisha kuli Yehova.—Yobo 14:13-15.
Ukulanga Umucinshi ku Balwala na Bakoloci
Caliba ca bucindami bukalamba ukusunga abalwala na bakoloci mu kuba no mucinshi no kubacindika. (Abena Roma 12:10) Nga ca kuti tabankwileko mu kwangufyanya nga nshi nga fintu balecita kale nelyo nga te kuti bacite ifingi, wilufya ukutekanya kobe. Wisuswa ukunyantukilamo ku kubuulo butungulushi. Te mulandu na mapange yesu ayasuma, nga ca kuti twabomba mu nshila ya kuumyo lupaka nelyo bulashi bulashi, mu kumonekesha cilapusula umucinshi wa pa lwakwe uwa muntu umbi. Mu lupapulo lwa badokota ulwasabankanishiwe mu 1988, kasapika, Jette Ingerslev, alondolwele cintu ibumba lya ba myaka ya bukulu 85 abene bene balangulwike icacindamisha ku mibele yabo iya bumi: “Bapeele imbali shitatu ishacilapo: ukuba na balupwa; ubutuntulu busuma ubwa bumi; kabili ne ca kulekeleshako lelo icishacepa, ukuba na maka ya kucito kuipingwila abene.” Mona ukuti icikolwe Yakobo tacefiwe ku bana bakwe lintu akotele; ukufwaya kwakwe kwalicindikwe.—Ukutendeka 47:29, 30; 48:17-20.
Abo abalwala bafwile na bo bene ukusungwa mu mucinshi. Eluda umo alufishe amaka yakwe aya kulanda, ukubelenga, no kulemba pa mulandu wa mpuso iyacitilwe mu kati ka kulepula. Ici cali ni mpumo yatapata, lelo baeluda banankwe bapingwilepo ukucite icili conse ico bengacita ku kumucingilila ukufuma ku kuyumfwa uwa fye. Nomba balabelenga amakalata yonse aya cilonganino kuli wene kabili balamusansha mu kupekanya kwa milandu imbi iya cilonganino. Pa kukumana kwa baeluda, balesha ukusanga cintu imimwene yakwe ili. Balamuleka ukwishiba ukuti bacili balamulanguluka ukuba eluda munabo no kutasha ukubapo kwakwe. Mu cilonganino ca Bwina Kristu, ifwe bonse kuti twacito kubombesha pa kuti takuli abalwala na bakoloci bayumfwa ‘abapooswa’ nelyo abashiwa.—Ilumbo 71:9.
Ukwaafwa ku Kunonka Ubukose bwa ku Mupashi
Ifwe bonse tukabila ica kulya ca ku mupashi ku kusungilila icitetekelo cesu icumi kabili icakosa. Uyo e mulandu twakoseleshiwa ukubelenga Baibolo ne mpapulo sha Baibolo cila bushiku no kwakanamo mu kupimpa mu kulongana kwa Bwina Kristu ne mibombele ya kushimikila. Ilingi line, abalwala na bakoloci balakabila ukwaafwa ku kupwishishisha ici, kabili caliba icakatama ukucita icili icashininkishiwa mu mulandu wabo uwaibela. Mu nsansa, abengi bacili kuti basangwa ku kulongana nga ca kuti bapeelwa imyendele no kwaafwa kunono mu Ŋanda ya Bufumu. Ukusangwako kwabo ku kulongana kwa musango yo kwa kukoselesha nga nshi ku cilonganino. Ukushipikisha kwabo kulacincimusha no kukosha icitetekelo.
Mu milandu iingi abalwala na bakoloci na bo kuti bakwata ukwakanamo kwabamo bupilibulo mu butumikishi bwa Bwina Kristu. Bamo kuti basanshiwa mwi bumba lya muli motoka ilya kucitilo bunte, kabili ukwabulo kutwishika bakayumfwa abapembesulwa pa kuba na maka ya kucito kutandala kunono. Lintu ici tacili na kabili icingacitika, kuti basanga ubuseko mu kucitilo bunte bwa mu lyashi ku bantu umo umo abo bakumana na bo. Nkashi uwapuminwe kuli kansa apingwilepo ukupoosa icili conse icasheleko ku bumi bwakwe mu kubombesha kwaibela ku kutwala pa ntanshi imbila nsuma. Ukushimikila kwakwe ukwashipa kwali ca kukoselesha kuli bonse. Apekenye fye ne cililo cakwe pa kuti ubunte busuma bukapeelwe kuli balupwa bashasumina, abanankwe ba pa ncito, na bena mupalamano. Imibele yakwe iya kulengo kumanama muli ifyo ‘yabelepo ku kulundulwilako imbila nsuma,’ kabili umupampamina wakwe ku kulumbulula icitetekelo no kucetekela wapeele inshiku shakwe isha kupelako ubupilibulo bwaibela.—Abena Filipi 1:12-14.
Cisuma ukwaafwa abalwala na bakoloci ukukoseleshiwa lwa ku mupashi. Indupwa kuti shabalaalika ku kwakana mu cungulo bushiku ca lupwa, nelyo ulubali lwe sambililo lyabo ilya lupwa kuti pa tushita lyaseshiwa ku ŋanda ya umo uushingenda. Nyina umo aletele abana bakwe abacepesha babili ku ŋanda ya kwa nkashi umukote pa kuti bengabelengela capamo Icitabo Candi ca Malyashi ya mu Baibolo. Ici calengele nkashi wa cikoloci uwa nsansa, kabili abana baliipakishe ukusakamana abapeele.
Kwalibako inshita, nangu ni fyo, lintu umuntu wanakuka talingile ukupumfyanishiwa mu kucilamo, kabili lyene kuti caba icawamisha pa tushita tumo tumo fye ukubelenga ifyebo fimo mu kupongomoka. Ibukisha, nangu ni fyo, ukuti nga ca kuti umuntu umo ali uwanakuka nga nshi lwa ku mubili ku kwakana mu kulanshanya, uyu kuti pambi acili alekabila kabili afwaisha ukubishanya kwa ku mupashi. Kuti twapepa na ba musango yo, ukubabelengela, nelyo ukushimika ifya kukumanya; lelo tulingile ukuba abasakamanishisha ukukanakokola mu kucishamo.
Kwalibako umulimo washila umo untu abalwele abengi na bakoloci bacili bengabomba: ukupepelako bambi. Abasambi ba mu kubangilila bapeele ubu butumikishi ubucindami bukalamba. Pa kashita kamo baakenye umulimo wa mu cilonganino mu nshila imo iya kuti abatumwa kuti batontomesha pe pepo. Epafra wa busumino alilumbulwa pamo ngo ‘uulepilikitila bambi pe mu kupepa.’ (Abena Kolose 4:12; Imilimo 6:4) Ipepo lya musango yo lyalicindamisha kabili lya kunonsha.—Luka 2:36-38; Yakobo 5:16.
Yehova alebukisha abalwala na bakoloci kabili alabasakamana mu nshita yabo iya kayofi. Mu kulingisha enekela ukuti na ifwe tulanguluke ico twingacita ku kubaafwa no kubatungilila. Ukwangwako tulanga kubelebesha umupampamina wesu ku kusungilila bumpomfu bwesu. Kabili tuli aba nsansa ukutontonkanya pa lwa mashiwi ya Mfumu Davidi aya kuti: “Yehova aishibe nshiku sha ba mpomfu, kabili icikwatwa cabo cikabapo umuyayaya.”—Ilumbo 37:18.
[Akabokoshi pe bula 28]
Ukupeela Ukwaafwa Kubomba mu kuba no kulangulukilako
IFIBUSA na balupwa balingile ukukwata ukwishiba kwa kutendekelako lelo ukwalungama ukwa fya kusakamana abalwala na bakoloci. Pa muulu wa conse, kuti bakoseleshiwa ukusungilila imibele ya mutima iyashininkishiwa ukulola ku bumi, ukuyumfwa abakabilwa kabili abatesekeshiwa, kabili ukukwata ukuyumfwa ukwa mucinshi. Muli fyo imibele yabo iya bumi ikatwalilila pa nshila iyo ikabakilila ubuseko bwabo muli Yehova, te mulandu no kukalipwa kwabo. Calimonwa ukuti abengi aba Nte sha kwa Yehova balekala ku mushinku ukalamba. Ica kusangwilako ca maka ukwabulo kutwishika buseko bwabo ubutuntulu mwi subilo lya ku ntanshi, imibele yabo iyabengeshima iya muntontonkanya, no kwakanamo kwabo mu mibombele ya Bufumu apo bengapesha. Presidenti uwa Watch Tower Society umuyashi, Frederick W. Franz, uwafwile mu mutende mu mwaka wakwe uwalenga 100 pa numa ya bumi bwa buseko ubwa kusandulula, aali ca kumwenako cawamisha ica ici.—Linganyako 1 Imilandu 29:28.
Mu cinkumbawile, ukwangwako ku milandu ya citendekelo iya kusakamana kwa cila bushiku kuti kwapilibula ifingi: ubusaka, ifya kulya fyalinga, amenshi yakumanina no mucele, ukutukusha umubili kwalinga, umwela usuma, ukucina kwanakilila, no kulanshanya kwa kucincimusha. Ifya kulya fyalinga kuti fyasangwila ku kumfwa kwawaminako, ukumona, imibombele ya muntontonkanya, no butuntulu bwa ku mubili, capamo no kucincitila kwakosa ukwa malwele. Ku bakoloci umulandu wayanguka uwa fya kulya fyalinga na menshi yafulisha kuti kwapilibula ubupusano pa kati ka mibele isuma no bulwele bwa bukote. Kuti pambi cafwaya ukutontonkanyapo pa kusanga umusango wa kutukusha umubili uko kulinga umuntu umo umo. Nkashi umo uwisa mu kubelengela nkashi umukote kabili uuli mupepi no kupofula atendeka no kupwisha ukutandala kwa mulungu umo na umo mu kuba no kucinda kwanakilila ukushinguluka umuputule na nkashi. Tepu lyonse ilateyanishiwa mu kuba ne nyimbo shasalwa, kabili bonse balaipakisha iyi “mibombele.”
Mu fyalo ifingi, amateyanyo ya kwaafwa kuti yapayanya ukwaafwa kwakatama ukubomba no kupeela ifyebo no kupanda amano pamo nga ku mibele yashininkishiwa ne fya kubomba na yene. (Kwena, Umwina Kristu alingile lyonse ukusakamana ukukanapumbwilwa mu mibombele iyo ipumfyanya ukufuma ku butumikishi bwa cine ubwa Bwina Kristu.) Inshita shimo shimo ukwaafwa kulapeelwa mu musango wa busanshi bwa kwimya no kubwesha, ifya kutungilila, ifya kuseemenako, icipuna ca mipeto, ifya kwaafwa ukumfwilako, na fimbipo. Apantu abakoloci abengi bayumfwa ukuti tabakabila icili conse nelyo ukuti tacilambula ukukwata ifintu fipya ifya musango yo, indupwa shifwile ilingi line ukupeela ukupanda amano kusuma nelyo fye ukubomfya ukunashanasha. Ica kwiswilako cisuma ku ciibi ca mu muputule wa kusambilamo kuti calenga ubuseko bwa cine cine ubwacilapo pa cipo ca maluba.
Ukusakamana abakoloci kuti kwaleta ukukanshika kukalamba kwa muntontonkanya ukwingi, ukucilisha nga ca kuti umuntu anakuka pa mulandu wa bukote. Ukunakuka pa mulandu wa bukote ilingi line kwisako panono panono. Umo kuti aesha ukukucilima pa kucilikila umulwele ukufuma ku kuba uwa kutumana mu kucishamo. Umuntu wanakuka pa mulandu wa bukote kuti mu kwangufyanya afulushiwa pali umo uyo untu apalamisheko nga nshi. Indupwa bafwile ukwiluko kuti umuntu alekota kuti alaba fye na conse pa lwa cine—ica kufumamo calubana ica kubongoloka kwa ku mubili, te bushininkisho bwa kulufya kwa busumino.
Nga ca kuti umulwele ali mu cipatala nelyo mu muputule wa kulelelamo, ukukumana kusuma na bakabomba kwalikatama pa kuti ababomfi bengeshiba ica kucita mu kulundanishiwa ne nshiku sha kufyalwa, Krisimasi, nelyo inshiku sha ku calo shimbi isha mwikalwe. Nga ca kuti ukulepula kulekabilwa, indupwa kuti balondolola no kulemba pa fipepala imimwene ya bumi bonse umulwele asungilila ukukuma ku kukuushishamo umulopa.