Lekeni Ukuilama Kwenu Kubeko no Kufulisha
“Ku citetekelo cenu lundeniko . . . [ukuilama, NW].”—2 PETRO 1:5, 6.
1. Ni mu mibele nshi iishaba ya lyonse Umwina Kristu pambi engapeela ubunte?
YESU atile: “Mukatwalwa pali bakateka ne shamfumu pa mulandu wandi, ukuti mushimike ubunte pali bene.” (Mateo 10:18) Nga ca kuti walitilwe pa cinso ca kwa kateka, kapingula, nelyo presidenti, cinshi wingalandapo? Nakalimo pa kubalilapo pa lwa mulandu utwalilwe kulya, ukupeelwa kobe ukwa mulandu. Umupashi wa kwa Lesa kuti wakwaafwa ukucite co. (Luka 12:11, 12) Lelo bushe kuti waelenganya ukulanda pa lwa kuilama? Bushe ulanguluka ulo ukuba ulubali lwakatama ulwa bukombe bwa Bwina Kristu?
2, 3. (a) Ni shani fintu cacitike ukuti Paulo aali no kupeela ubunte kuli Felikisi na Drusila? (b) Mulandu nshi ukuilama kwabelele mutwe walinga kuli Paulo ukulandapo muli ilya mibele?
2 Langulukeni ica kumwenako ica cine cine. Umo uwa nte sha kwa Yehova aliketwe no kuletwa ku kupingulwa. Lintu apeelwe ishuko lya mu nshita ilya kulanda, afwaile ukulondolola ifisumino fyakwe ngo Mwina Kristu, nge nte. Kuti mwabebeta icalembwa kabili mwalasanga ukuti apeele ubunte bwalongoloka “ulwa kulungama, no [kuilama, NW], no kupingula ukuleisa.” Tulelosha ku ca kukumanya ca mutumwa Paulo mu Kaisarea. Kwali ukulubulwisha kwa kubalilapo. “Inshiku shimo pa numa Felikisi alifikile no mukashi wakwe Drusila, uwali muYuda, kabili atuminwe ku kwita Paulo kabili alikutike kuli wene ulwa kutetekela muli Kristu Yesu.” (Imilimo 24:24, NW ) Ilyashi lya kale licita lipoti ukuti Felikisi “alebelesha umusango onse uwa bunkalwe no lunkumbwa, ukubomfya amaka ya mfumu mu kuba ne cifyalilwa conse ica musha.” Aupile imiku ibili ilyo talanashanasha Drusila ukuleka umulume wakwe (ukulwisha ifunde lya kwa Lesa) no kuba umukashi wakwe uwalenga butatu. Napamo aali ni Drusila e walefwaya ukumfwa ulwa butotelo bupya, ubuKristu.
3 Paulo alitwalilile ukulanda “ulwa kulungama, no [kuilama], no kupingula ukuleisa.” (Imilimo 24:25) Ici cilingile calengele ukumonekesha ukucilana pa kati ka fipimo fya kwa Lesa ifya bulungami no bunkalwe no lufyengo ifyo Felikisi na Drusila bali ulubali lwa fiko. Paulo kuti pambi aenekele Felikisi ukulangisha ubulungi mu mulandu wa kwa Paulo. Lelo mulandu nshi uwa kulandila pa “[kuilama] no kupingula ukuleisa”? Aba bacisenene babili baleipusha ico “ukutetekela muli Yesu Kristu” kwasanshishemo. E co balekabila ukwishiba ukuti ukukonka wene kufwaya ukushinshibika amatontonkanyo ya umo, imilandile, ne ncitilo, ico ukuilama kupilibula. Abantunse bonse bali no kulubulula kuli Lesa pa kutontonkanya kwabo, amashiwi, ne ncitilo. Muli ifyo, icacilapo ukukatama ukucila ukupingula ukuli konse ukufuma kuli Felikisi mu mulandu wa kwa Paulo kwali kupingula uko kateka no mukashi wakwe balolenkene nako pa cinso ca kwa Lesa. (Imilimo 17:30, 31; Abena Roma 14:10-12) Mu kumfwika, ashumfwa fye ubukombe bwa kwa Paulo, ‘Felikisi aiketwe umwenso.’
Kwalikatama Lelo Takwayanguka
4. Mulandu nshi ukuilama kwabela ulubali lwacindama ulwa buKristu?
4 Umutumwa Paulo aishibe ukuilama ngo lubali lwacindama ulwa buKristu. Umutumwa Petro, umo uwa bakubishanya bapalamisha aba kwa Yesu, ashininkishe ci. Lintu alelembela abo “abakumako ku mbela ya bulesa” mu muulu, Petro acincishe ukulangisha imibele imo iyali iyakatama, pamo nge citetekelo, ukutemwa, ukuilama. E co, ukuilama kwalisanshiwemo muli uku kwebekesha: “Ifintu ifi nga fyaba muli imwe no kufulisha, kuti fyamucita abapilikita, kabili abatwale fisabo mu kwishiba Shikulwifwe Yesu Kristu.”—2 Petro 1:1, 4-8.
5. Mulandu nshi tulingile maka maka ukuba abayangwako pa lwa kuilama?
5 Mwalishiba, nangu cibe fyo, ukuti caliba icayanguka ukusoso kuti tulingile ukulangisha ukuilama ukucila fintu caba ukubelesha kwene mu bumi bwesu ubwa cila bushiku. Umulandu umo uli wa kuti ukuilama kwaliba ukwacepa mu kulinganishiwako. Pali 2 Timote 3:1-5 Paulo alondolwele imibele ya mutima iyali no kwanana mu nshita shesu, mu “nshiku sha kulekelesha.” Imibele imo iyali no kwishibisha iciputulwa cesu ya kuti abengi baali no kuba “ababulo [kuilama, NW].” Tulamone ci ukushininkisha ukuba ica cine kuli bonse, bushe te ifyo?
6. Ni shani ukubulwo kuilama kwaba ukwamonekesha ilelo?
6 Abantu abengi basumino kuti mu kutendekelako caliba icisuma “ukufumya ifili ku mukoshi” nelyo “ukupuuka mu bukali.” Imimwene yabo ikoshiwa ku bantu balumbuka abalumbulwa mu malyashi ya pa mulabasa abamoneka ukusuulako ukuilama ukwa musango uuli onse, ukwikusha ukutuninkisha kwabo. Ukulangilila: Abengi abatemwa amangalo balisanguka ababelesha ukulangisha kwalaluka ukwa nkuntu, nelyo fye ukukalipa kwa lukaakala. Bushe te kuti mwibukishe, nelyo fye ukufuma mu nyunshipepala, ifya kucitika uko ukulwa kwatapata nelyo ukwe bungwe kwabalamwike ku fyangalo? Icishinka cesu, nangula ni fyo, tacilefwaya ukuti tupeeleshe inshita yakulilako ku kupituluka mu fya kumwenako fya kubulwo kuilama. Kuti mwatantawila incende ishingi umo tukabila ukulangisha ukuilama—ukulya no kunwa, imyendele yesu na ba bwamba bwapusana, ne nshita ne ndalama ifipooswa pa fya kuleseshamo icitendwe. Lelo ukucila ukupita fye ulubilo mu mbali sha musango yo, lekeni tubebete ulubali lukalamba lumo umo tufwile ukulangisha ukuilama.
Ukuilama Ukukuma ku Nkuntu Shesu
7. Lubali nshi ulwa kuilama lwawaminwa ukusakamana kwesu ukwaibela?
7 Abengi aba muli ifwe balitunguluka mu kubamo amano mu kulama no kushinshibika incitilo shesu. Tatwiba, ukuwila muli bucisenene, nelyo bukomi, twalishiba cintu ifunde lya kwa Lesa lyaba pa lwa bubi bwa musango yo. Nangula ni fyo, twaba shani abatunguluka mu kulama inkuntu shesu? Mu kupita kwa nshita, abo abafilwa ukulundulula ukuilama kwa mu nkuntu ilingi balalufya ukuilama ukukuma ku ncitilo shabo. E co natutontomeshe pa nkuntu shesu.
8. Cinshi Yehova enekela ukufuma kuli ifwe ukukuma ku nkuntu shesu?
8 Yehova Lesa tenekela ifwe ukuba bamashini, pa kuti tatukwete nelyo ukulangisha inkuntu ishili shonse. Pa nshishi ya kwa Lasaro, Yesu “ashinshimukile mu mutima wakwe no kusakamikwa.” Lyene “Yesu alilile ifilamba.” (Yohane 11:32-38) Alangishe inkuntu shapusanininako lintu, mu kuba no kulama kwapwililika ukwa ncitilo shakwe, atamfishe abalekabule ndalama ukufuma mwi tempele. (Mateo 21:12, 13; Yohane 2:14-17) Abasambi bakwe aba bucishinka nabo bene balangishe inkuntu shashika. (Luka 10:17; 24:41; Yohane 16:20-22; Imilimo 11:23; 12:12-14; 20:36-38; 3 Yohane 4) Nalyo line, balimwensekeshe ukukabila kwa kuilama nga ca kuti inkuntu shabo tashali na kutungulula ku lubembu. Pa Abena Efese 4:26 palenga ici ukumfwika lintu patila: “Kalipeni, lelo mwibembuka; mwileka kasuba kawe mucili no bukali.”
9. Mulandu nshi ukulama inkuntu shesu kwabela ukwakatame fyo?
9 Kwalibako ubusanso bwa kuti Umwina Kristu kuti pambi amoneka ukulangisha ukuilama, ilintu, mu cishinka, inkuntu shakwe shilafuma mu kulamwa. Ibukisheni ukwankulako lintu Lesa asuminishe ilambo lya kwa Abele: “Kaini afulwe cibi, ne mpumi yakwe yawa. E lyo Yehova atile kuli Kaini, Cinshi ico wafulilwa? Cinshi ico iwilile ne mpumi yobe? Bushe auwamya, nga te kuti upokelelwe? Kabili nga tauwemye, pa mwinshi palaalililo lubembu; kabili ukufuluka kwakwe kuti kwalola kuli iwe.” (Ukutendeka 4:5-7) Kaini alifililwe ukulama inkuntu shakwe, icamutungulwile ku kwipaya Abele. Inkuntu ishishalamwa shatungulwile ku ncitilo iishalamwa.
10. Cinshi wasambilila ukufuma ku ca kumwenako ca kwa Hamani?
10 Langulukeni, na kabili, ica kumwenako ca kwa Mordekai na Estere. Umulashi uwe shina lya Hamani alikalipe pa kuti Mordekai taali na kukontama kuli wene. Pa numa Hamani mu cilubo atontonkenye ukuti aali no kulangwa ububile. “Hamani afumine bulya bushiku nasamwa no kusansamuko mutima. Lelo Hamani pa kumona Mordekai mu mpongolo ya mfumu, na o no kwima iyo nangu kututuma pa cinso cakwe, Hamani aiswilemo icipyu pali Mordekai; lelo Hamani akakile umweo, aile na ku ŋanda yakwe.” (Estere 5:9, 10) Aali uwasuswa mu kumfwa inkuntu ya buseko. Lelo na kabili aali uwasuswa ukumfwa icipyu pa kumona fye umo uo afimbila. Bushe muletontonkanya ukuti lintu Baibolo itila Hamani “akakile umweo” cipilibula ukuti aali ica kumwenako mu kuilama? Napacepa. Pali iyo nshita, Hamani alamine incitilo shakwe no kulangisha ukuli konse ukwa nkuntu mutima, lelo alifililwe ukulama icipyu cakwe ica kalumwa. Inkuntu mutima yakwe yamutungulwile ku kupangila ubukomi.
11. Mu cilonganino ca mu Filipi, ni mpika nshi yalimo kabili cinshi pambi catungulwile kuli yene?
11 Mu musango umo wine, ukubulwo kulama inkuntu shesu ilelo kuti kwacena Abena Kristu icabipisha. ‘Yangu,’ e fintu bamo bengayumfwa, ‘ico te kuti cibe ni mpika mu cilonganino.’ Lelo caliba ni mpika. Abena Kristu babili abasubwa mu Filipi bakwete ukupusana kumo ukwabipisha, uko Baibolo ishilondolola. Elenganyeni ci nge cacitike: Yuodia alaalike bamunyina bamo ne nkashi ku ca kulya nelyo ukukumana kwa kwangalila capamo ukusuma. Suntuki talaalikwe, kabili aumfwile uwacenwa. Nakalimo alyankwileko pa kukanalaalika Yuodia pa kashita kambi. Lyene bonse babili batendeke ukufwaya ifilubo fya munankwe; mu kupita kwa nshita, balekele fye no kusoshanya. Mu bulondoloshi bwa ca kucitika ukupale co, bushe impika ya kutendekelako kuti yaba kukanalaalikwa ku ca kulya? Iyo. Ico kuti caba fye lusase. Lintu aba bankashi basubwa babili bafililwe ukulama inkuntu shabo, ulusase lwasangwike umulilo wa mpanga. Impika yalitwalilile kabili yalikulile ukufikila umutumwa aali no kucilima.—Abena Filipi 4:2, 3.
Inkuntu Shobe na Bamunonko
12. Mulandu nshi Lesa atupeelela ukupanda amano ukusangwa pali Lukala Milandu 7:9?
12 Ca cine, tacaba icayanguka ukulama inkuntu sha umo lintu aleyumfwa uwasuulwa, uwacenwa, nelyo alesungwa mu mpatila. Yehova alimone co, pantu alibebeta ukwampana kwa buntunse ukufuma ku kutendeka kwa muntu. Lesa atufundo kuti: “Wifiitwa bwangu mu mutima obe, pantu ukufiitwa kwikala mu fifuba fya bawelewele.” (Lukala Milandu 7:9) Moneni ukuti Lesa apeela ukusakamana intanshi ku nkuntu te ku ncitilo. (Amapinda 14:17; 16:32; Yakobo 1:19) Ipusheni mwe bene ukuti, ‘Bushe ningile ukupeela ukusakamana kwakulilako ku kulama inkuntu shandi?’
13, 14. (a) Mu calo, cinshi ilingi line icifuma mu kufilwa ukulama inkuntu? (b) Fintu nshi pambi ifingatungulula Umwina Kristu ku mufimbila?
13 Abantu abengi mu calo abafilwa ukulama inkuntu shabo batendeka icilandushi—ukukansana kwakaluka, nelyo fye ukwa lukaakala, pa fibi ifyacitwa kuli umo nelyo lupwa lwakwe ifya cine cine nelyo ifya kwelenganya. Lintu fye inkuntu shafuma mu kulamwa, kuti shakwata ukusonga pa nshita yalepa. (Linganyeniko Ukutendeka 34:1-7, 25-27; 49:5-7; 2 Samwele 2:17-23; 3:23-30; Amapinda 26:24-26.) Mu kushininkisha Abena Kristu, te mulandu ne cikulilo cabo ica luko nelyo ica ntambi, balingile ukumona ubunkalwe bwatapata no mufimbila nge fyalubana, ifyabipa, ifili no kusengaukwa. (Ubwina Lebi 19:17) Bushe umona ukusengauka umufimbila ngo lubali lwa kuilama kobe ukukuma ku nkuntu?
14 Kwati fye ni mu mulandu wa kwa Yuodia na Suntuki, ukufilwa ukulama inkuntu kuti kwatungulula ku mpika nomba. Nkashi kuti pambi ayumfwa uwasuulwa pa kukanalaalikwa ku mutebeto wa bwinga. Nelyo pambi cali mwana wakwe nelyo umufyala uushasanshiwemo. Nelyo nakalimo munyina kuti alishitile motoka wabomfiwapo ukufuma ku Mwina Kristu munankwe, kabili mu kwipipa pa numa yalifwile. Ukwabulo kusakamana umulandu, ici calengele ukuyumfwa kwacenwa, inkuntu tashalaminwe, kabili abo ababimbilwemo balikalifiwe. Lyene cinshi cingacitika?
15. (a) Fya kufumamo nshi ifya kulengo bulanda ifyafuma mu mufimbila pa kati ka Bena Kristu? (b) Kufunda nshi ukwa Baibolo ukubomba pa kulemenena ku kusunga umufimbila?
15 Nga ca kuti umuntu uwakalifiwa tabombele pa kulama inkuntu shakwe no kupanga umutende na munyina, umufimbila kuti waimako. Kwalibako imilandu imo uko Nte aipwishe ukukanatumwa kwi Sambililo lya Citabo pa Cilonganino limo pantu “tatemenwe” Umwina Kristu umo nelyo ulupwa ulusangwa kulya. We ca bulanda! Baibolo itila kuti caba kucimfiwa ku Bena Kristu ukutwalana ku filye fya ku calo, lelo bushe te kuti cibe kucimfiwa na kabili nga ca kuti twalesengauka munyina pa cilubo capita ico atucitile nelyo ico acitile kuli lupwa? Bushe inkuntu shesu shisokolola ukuti tubika ukwampana kwa mu lupwa pa ntanshi ya mutende na bamunyinefwe ne nkashi? Bushe tutila kuti twaba abaitemenwa ukufwila inkashi shesu, lelo inkuntu shesu shatusesha ica kuti tatulanda nankwe nomba. (Linganyeniko Yohane 15:13) Lesa atweba mu kulungatika ukuti: “Mwiba ababwesesho muntu nelyo umo ububi pa bubi, . . . Nga cingacitwa; mube aba mutende ku bantu bonse nga caba mu maka yenu. Mwiba abalandula, mwe batemwikwa, lelo peeleni ubukali bwa kwa Lesa apa kupita.”—Abena Roma 12:17-19; 1 Abena Korinti 6:7.
16. Ca kumwenako nshi cisuma Abrahamu aimike mu kubomba ne nkuntu?
16 Ulutampulo ukulola ku kunonka cipya cipya inkuntu shesu kwaba kulenga umutende nelyo ukupikulula akafiimbo, ukucilo kuleka ubulwani ukutwalilila. Ibukisheni lintu impanga tayali no kukumanisha imikuni ya kwa Abrahamu iikalamba ne ya kwa Lote, na bacilambu babo muli ifyo batendeke ukulwa. Bushe Abrahamu alekele inkuntu mutima ukumulama? Nelyo bushe alangishe ukuilama? Mu kutasha, atubulwile ukupikulula kwa mutende kuli uku kukansana; ukuleka umo na umo akwate impanga yapaatukako. Kabili apeele Lote ishuko lya kubalilapo ukusala. Ukushininkisha ukuti Abrahamu takwete icilulo no kuti tasungile umufimbila, pa numa aile ku kulwila Lote.—Ukutendeka 13:5-12; 14:13-16.
17. Ni shani fintu Paulo na Barnaba bafililwe pa kashita kamo, lelo cinshi cakonkelepo pa numa ya ico?
17 Na kabili kuti twasambilila pa lwa kuilama ukufuma ku ca kucitika icasanshishemo Paulo na Barnaba. Pa numa ya kubombela pamo pa myaka, tabasuminishenye pali nampo nga kuti basenda Marko pa lwendo. “Kwaponene akafiisha mutima, e pa kulekana, na Barnaba wena asendele Marko no kuya mu bwato ku Kupro.” (Imilimo 15:39) Ukuti aba baume bakosoka bafililwe ukulama inkuntu shabo pali kalya kashita kulingile ukutupayanishisha ukusoka. Nga cingacitika kuli bene, kuti cacitika kuli ifwe. Nangu ni fyo, tabasuminishe ukukanaumfwana ukulunduluka nelyo icilandushi ukukula. Icalembwa cishinina ukuti aba bwananyina babimbilwemo banonkele cipya cipya ukulama inkuntu shabo kabili pa numa babombele capamo mu mutende.—Abena Kolose 4:10; 2 Timote 4:11.
18. Nga ca kuti inkuntu shacenwa, cinshi Umwina Kristu wakosoka engacita?
18 Kuti twaenekele fyo kuti kwabako ukuyumfwa kwa kucenwa, nelyo fye umufimbila, pa kati ka bantu ba kwa Lesa. E ko kwali ku nshita sha baHebere na mu nshiku sha batumwa. Na kabili kwalicitika pa kati ka babomfi ba kwa Yehova mu nshita yesu, pantu ifwe bonse tatwapwililika. (Yakobo 3:2) Yesu acincishe abakonshi bakwe ukubomba mu kwangufyanya ku kupikulula impika sha musango yo pa kati ka bamunyina. (Mateo 5:23-25) Lelo calicila napo ukuwama ukucilikila kwene pa kabala ntanshi ukupitila mu kuwamyako ukuilama kwesu. Nga ca kuti wayumfwa uwasuulwa nelyo wakalifiwa ku cintu icinono mu kulinganishiwako ku cintu munonko nelyo nkashi asosele nelyo acitile, mulandu nshi te kulama fye inkuntu shobe no kulabako fye? Bushe mu cituntulu cili cafwaikwa ukubinga uyo muntu umbi, kwati te kuti wikushiwe ukufikila uyo muntu asumina ukuti nalufyanya? Ni kwi wapela ukutunguluka mu kulama inkuntu shobe?
Kuti Cacitika!
19. Mulandu nshi cacibela icalinga ukuti ukulanshanya kwesu kwacitonta pa kulama inkuntu shesu?
19 Twabomba maka maka no lubali lumo ulwa kuilama, ukulama inkuntu shesu. Kabili ulo e lubali lwa mpikwe pantu ukufilwa ukulama inkuntu shesu kuti kwatungulula ku kulufya ukulama ululimi lwesu, ukutuninkisha kwesu ukwa bwamba, imiliile yesu, ne mbali shimbi ishingi isha bumi uko tufwile ukulangisha ukuilama. (1 Abena Korinti 7:8, 9; Yakobo 3:5-10) Koseni, nangu ni fyo, pantu kuti mwawamyako mu kusungilila ukuilama.
20. Mulandu nshi twingabela abashininkisha ukuti ukuwamyako kuti kwacitikako?
20 Yehova aliba uwaitemenwa ukutwaafwa. Ni shani twingaba abashininkisha? Cisuma, ukuilama kwaba ni cimo ica fisabo fya mupashi wakwe. (Abena Galatila 5:22, 23) Muli ifyo, ukufika ku cipimo uko tubomba ku kufikapo no kupokelela umupashi wa mushilo ukufuma kuli Yehova no kulangisha ifisabo fya uko, ukufika kuli ico cipimo kuti twaenekela ukuba abacilapo ukuilama. Te kwesha ukulaba ukwebekesha kwa kwa Yesu ukwa kuti: “Shinwe wa mu muulu [akacishamo] nga nshi ukupo [mupashi] wa mushilo ku bamulomba.”—Luka 11:13; 1 Yohane 5:14, 15.
21. Cinshi upampaminepo ukucita ku nshita ya ku ntanshi pa lwa kuilama ne nkuntu shobe?
21 Mwielenganya ukuti cikaba icayanguka. Kabili kuti pambi caba fye ne cakoselako kuli bamo abakulile ukushinguluka abantu abo abasuminishe ukulumbulula kushalamwa ukwa nkuntu shabo, kuli bamo abakuntukilwa mu kwanguka, nelyo kuli bamo abashatalile besha ukulangisha ukuilama. Ku Mwina Kristu wa musango yo, ukuleka ukuilama ukubako no kufulisha kuti pambi kwaba kusonsomba kwine kwine. Lelo kuti cacitika. (1 Abena Korinti 9:24-27) Ilyo tulepalamisha nga nshi ku mpela ya micitile ya fintu iilipo, ukukanshika no kutitikisha kukengilishiwako. Tatuli no kukabila ukuilama ukwacepako lelo ukwafulilako, ukwafulilako nga nshi! Ibebete we mwine ukukuma ku kuilama kobe. Nga ca kuti wamona imbali umo ulekabila ukuwamyako, bombelapo. (Ilumbo 139:23, 24) Ipusha Lesa ukukupeela umupashi wakwe. Akakukutika kabili akakwaafwa pa kuti ukuilama kobe kukabeko no kufulisha.—2 Petro 1:5-8.
Ifishinka fya Kubelebeshapo
◻ Mulandu nshi ukulama inkuntu shobe kwabela ukwakatama ifyo?
◻ Cinshi wasambilila ukufuma ku ca kumwenako ca kwa Hamani ne ca kwa Yuodia na Suntuki?
◻ Cinshi mu bufumacumi ukesha ukucita nga ca kuti wafulushiwa?
◻ Ni shani fintu ukuilama kwingakwaafwa ukusengauka umufimbila uuli onse?
[Icikope pe bula 18]
Lintu aali pa cinso ca kwa Felikisi na Drusila, Paulo alandile pa lwa bulungami no kuilama