Ba Nsansa Abaicefya

“Lesa acincintila aba miiya, lelo ku bapetama [“baicefya,” NW] apeelo kusenamina.”—1 PETRO 5:5.

1, 2. Ni shani fintu Yesu mu Lyashi lyakwe ilya pa Lupili ayampenye umulandu wa kuba uwa nsansa ku kuba uwaicefya?

BUSHE ukuba uwa nsansa no kubo waicefya fyalyampana? Mu lyashi lyakwe lyalumbukisha, Yesu Kristu, umuntu wakulisha uwabalile abako uwa mweo, alondolola insansa pabula, nelyo ukwanga. (Mateo 5:1-12) Bushe Yesu ayampenye ukuba uwa nsansa ku kuba uwaicefya? Ee, alyampenye, pantu ukuicefya kwalibimbwamo mu bwingi bwa nsansa shintu alumbwile. Ku ca kumwenako, umuntu ali no kuba uwaicefya pa kwibukila ukukabila kwakwe ukwa ku mupashi. Ni abo fye abaicefya beka e baba ne nsala ne cilaka ca bulungami. Kabili aba cilumba tabafuuka kabili tababa na luse, kabili tabacita mutende.

² Abaicefya baliba aba nsansa pantu calilungama kabili calibamo bufumacumi ukuicefya. Mu kulundapo, abaicefya baliba aba nsansa pa mulandu wa kuti ca mano ukuba uwaicefya; cilawamya ukwampana na Yehova Lesa na Bena Kristu banensu. Mu kulundapo, abantu baicefya baliba aba nsansa pa mulandu wa kuti caba ni numbwilo ya kutemwa pa lubali lwabo ukuicefya.

3. Mulandu nshi ubufumacumi butukakililako ukuba abaicefya?

³ Mulandu nshi ubufumacumi butufwaila ukuba abaicefya? Ku cintu cimo, pantu ifwe bonse twalipyana ukukanapwililika kabili tutwalilila ukucite filubo. Umutumwa Paulo asosele ukulosha ku mwine ati: “Naishibo kuti muli ine (e kutila mu mubili wandi) tamwaikale cisuma; pantu ukufwayo kucite cisuma kwaba kuli ine, lelo ukucicita e ko nafilwa.” (Abena Roma 7:18) Ee, ifwe bonse twalibembuka kabili twalipelebela ku bukata bwa kwa Lesa. (Abena Roma 3:23) Ukufumaluka kukatutalusha ku cilumba. Ukusumine filubo cifwaya ukuicefya, kabili ubufumacumi bukatwaafwa ukusumina ukupeelwo mulandu ilyo lyonse twacite cilubo. Apantu tutwalililo kupelebela ku cintu tutukuta ukucita, twalikwata umulandu wawama uwa kubela abaicefya.

4. Mulandu nshi uwa kutuninkisha uwapeelwa pali 1 Abena Korinti 4:7 uwa kubela kwesu abaicefya?

⁴ Umutumwa Paulo atupeela umulandu na umbi uo ubufumacumi bwingatucitila ukuba abaicefya. Atila: “Ni ani amucilanya? Cinshi ukwete ico tawapokelele? Lelo nga walicipokelele, cinshi ico waitakishisha ngo ushapokelele ica bupe?” (1 Abena Korinti 4:7) Takwaba kutwishika pa lwa cene, kuli ifwe ukuibuulila ubukata, ukuba aba cilumba pa lwa fikwatwa fyesu, amaka, nelyo ukufikapo kwesu, te kuti cibe bufumacumi. Ubufumacumi busangwila ku kukwata kwesu kampingu musuma pa ntanshi ya kwa Lesa, ukuti twingaba na maka ya “kwenda bwino bwino [“mu bufumacumi,” NW] muli fyonse.”—AbaHebere 13:18.

5. Ni shani ubufumacumi na bo bukatwaafwa lintu twacita icilubo?

⁵ Ubufumacumi bulatwaafwa ukuba abaicefya lintu twacite cilubo. Cikatulenga ukuba abacilapo kuiteyanya ukusumina ukupeelwa umulandu, mu cifulo ca kwesha ukuilungamika fwe bene nelyo kutamisho mulandu pa muntu umbi. Muli fyo, ilintu Adamu apeele Efa umulandu, Davidi tapeele Bati-sheba umulandu, ukusoso kuti, ‘Nga talesambila pa mulola. Nshali na kusengauka ukutunkwa.’ (Ukutendeka 3:12; 2 Samwele 11:2-4) Mu cituntulu, kuti pambi casoswa ukuti ku lubali lumo, ukubo mufumacumi kulatwaafwa ukuba abaicefya; pa lubali lumbi, ukuba baicefya kutwaafwa ukuba abafumacumi.

Icitetekelo Muli Yehova Citwaafwa Ukuba Abaicefya

6, 7. Ni shani fintu icitetekelo muli Lesa citwafwilisha ukuba abaicefya?

⁶ Icitetekelo muli Yehova na co cikatwaafwa ukuba abaicefya. Ukutesekesha fintu Kabumba, Mulopwe wa Kubumbwa konse abo mukulu, mu cine cine cikatucilikila ku kuikatamika fwe bene mu kucishamo. Fintu kasesema Esaya atucinkulako bwino ulwa ici! Pali Esaya 40:15, 22, tubelengo kuti: “Moneni, inko shili nge toni ilipona ku ca kutapilamo, kabili shitungwa ngo bunguluulu bwa pa ca kulingilo kufina. . . . E waikala pa cinshingwa-ŋanda ca calo, na baikalapo bamoneka nge fipaso.”

⁷ Icitetekelo muli Yehova na kabili cikatwaafwa lintu twayumfwo kuti twacula ku lufyengo. Ukucilo kutefya pa lwa mulandu, tukalolela mu kuicefya pali Yehova, nga fintu kemba wa malumbo atucinkulako pa Ilumbo 37:1-3, 8, 9. Umutumwa Paulo apanga icishinka cimo cine ati: “Mwiba abalandula, mwe batemwikwa, lelo peeleni ubukali bwa kwa Lesa apa kupita; pantu calembwa, aciti, Icilandushi candi, ine nkabweseshapo: e fyo [Yehova, NW] asosa.”—Abena Roma 12:19.

Ukuicefya—Inshila ya Mano

8. Mulandu nshi ukuicefya kuwamisha ukwampana na Yehova?

⁸ Kwalibako imilandu iingi intu ukuicefya kwabela ni nshila ya mano. Umo waba wa kuti, nga fintu cilangililwe kale, cilawamya ukwampana na Kapanga wesu. Icebo ca kwa Lesa mu kumfwika cilondolola pa Amapinda 16:5 ukuti: “Onse uwatakalalo mutima [“uwa cilumba,” NW] wa muselu kuli Yehova.” Tubelenga na kabili pa Amapinda 16:18 ukuti: “Icilumba citangililo kufunaulwa, no kutuuma kwa mutima kutangililo kuipununa.” (Amapinda 16:18, NW) Pa nshita imo aba cilumba balakumanyo bulanda. Ni fyo fine fye cilingile ukuba pa mulandu wa cintu tubelenga pali 1 Petro 5:5 ukuti: “Imwe bonse, ikakeni mu musana aka kufwala ka bupete ku kupyungilana; pa kuti Lesa acincintila aba miiya, lelo ku baicefya apeelo kusenamina.” Kuti mwasanga icishinka cimo cine mu cilangililo cintu Yesu apeele ica muFarise no musangushi abo umo umo balepepa. Cali musangushi waicefya uwashininkishiwe ukuba uwalungamikwa ukucilapo.—Luka 18:9-14.

9. Ukuicefya kwa kwaafwa nshi mu nshita sha bulwani?

⁹ Ukuicefya yaba ni nshila ya mano pantu ukuicefya kucilenga ukuba icacilapo kwanguka kuli ifwe ukumfwila ukufunda ukusangwa pali Yakobo 4:7 apatila: “E ico lambeni kuli Lesa.” Nga tuli abaicefya, tatwakapondoke lintu Yehova atusuminisha ukucula ku bulwani. Ukuicefya kukatulenga ukuba abaikushiwa ne mibele yesu no kushipikisha. Umuntu wa cilumba taba uwaikushiwa, lyonse afwaya ifyacilapo, kabili alapondoka pa mibele ya bulanda. Pa lubali lumbi, umuntu waicefya alashipikisha amafya ne fya kwesha, nga fintu fye Yobo acitile. Yobo apitile mu kulufya ifikwatwa fyakwe fyonse kabili apuminwe no bulwele bwatapata, kabili lyene umukashi wakwe amupandile fye na mano ya kubuule nshila ya cilumba, ukusoso kuti: “Tukeni Lesa, no kufwa.” Ni shani fintu ayankwileko? Icalembwa ca Baibolo citwebo kuti: “Atile kuli wene, Kwati kusosa kwa umo uwa mu banakashi bapumbu e fyo ulesosa. Kabili ubusuma tupokelela kuli Lesa; bushe te kuti tupokelele no bubi? Muli ici conse Yobo tabembwike ku milomo yakwe.” (Yobo 2:9, 10) Pa mulandu wa kuti Yobo ali uwaicefya, tapondweke lelo mano mano ainashishe ku cili conse Yehova asuminishe ukwisa pali wene. Kabili mu kupelako apokelele cilambu cafumba.—Yobo 42:10-16; Yakobo 5:11.

Ukuicefya Kulawamya Ukwampana na Bambi

10. Ni shani fintu ukuicefya kuwamyako ukwampana kwesu na Bena Kristu banensu?

¹⁰ Ukuicefya ni nshila ya mano pantu kulawamya ukwampana na Bena Kristu banensu. Paulo alatufunda bwino ukuti: “Mwicita cintu mu kuisakamana nangu ni ku matutumuko, lelo mu kupetama mutunge abanenu ukuba abacila imwe bene; mwiba abalolekesha ifya imwe bene, lelo abalolekesha ne fya banenu.” (Abena Filipi 2:3, 4) Ukuicefya mu kubamo amano kukatutalusha ku kucimfyanya na bambi nelyo ukwesha ukucisha bambi. Imibele ya muntontonkanya iya musango yo ilete mpika kuli ifwe na ku Bena Kristu banensu.

11. Mulandu nshi ukuicefya kwingatwafwila ukusengauka ukucite filubo?

¹¹ Ilingi line ukuicefya kukatwaafwa ukusengauka ukucite filubo. Shani fyo? Pantu ukuicefya kukatutalusha ku kuba abacishamo kuicetekela. Ukucila, tukatesekesha ukufunda kwa kwa Paulo pali 1 Abena Korinti 10:12 apatila: “Uuletila naiminina ndi, acenjele epali awa.” Umuntu wa cilumba aliicetekelo mwine, e co alisansalikwa ku kucite filubo pa mulandu wa kusonga kwa ku nse nelyo amabunake yakwe yene.

12. Ukuicefya kukatwaafwa ukufikilisha ukukakililwako nshi ukwa mu Malembo?

¹² Ukuicefya kukatwaafwa ukukumanisha icifwaikwa ca kuba mu kunakila. Pa Abena Efese 5:21, twafundwa ukuti: “Mube abanakilana mu kutiina Kristu.” Mu cine cine, bushe ifwe bonse tatukabila ukuba mu kunakila? Abana bakabila ukuba abanakila ku bafyashi babo, abakashi ku balume babo, na balume kuli Kristu. (1 Abena Korinti 11:3; Abena Efese 5:22; 6:1) Lyene, mu cilonganino icili conse ica Bwina Kristu, bonse, ukusanshako ababomfi batumikila, bali no kulanga ukunakila kuli baeluda. Bushe tacili ca cine na kabili ukuti baeluda balanakila kwi bumba lya musha wa cishinka, ukucilisha nga fintu limininwako na kangalila wa muputule? Lyene na kabili, kangalila wa muputule akabila ukuba mu kunakila kuli kangalila wa citungu, kabili kangalila wa citungu kuli Komiti wa Musambo uwa calo alebombelamo. Ni shani pa lwa filundwa fya Komiti wa Musambo? Bafwile ukuba “abanakilana” e lyo na kabili ukunakila kwi Bumba Litungulula, ilimininako ibumba lya musha wa cishinka kabili uwashilimuka, abo, mu kukonkapo, baba no kulubulula kuli Yesu, Imfumu yabikwa pa cipuna. (Mateo 24:45-47) Ukupala mwi bumba ilili lyonse ilya baeluda, ifilundwa fye Bumba Litungulula bali no kucindika imimwene ya bambi. Ku ca kumwenako, umo pambi kuti atontonkanye fyo nakwata imfundo ishaiwamina. Lelo kano fye nga impendwa yalinga iya filundwa fimbi basumina ku mitubululo yakwe, ali no kubika pa mbali iyo mfundo. Mu cine cine, ifwe bonse tukabila ukuicefya, pantu ifwe bonse twaliba mu kunakila.

13, 14. (a) Ni mu mibele nshi ukucilisha ukuicefya kukatwaafwa? (b) Ca kumwenako nshi Petro aimike ukukuma ku kupokelela ukufunda?

¹³ Ukucilisha ukuicefya kumonwa nge nshila ya mano mu kuti ukuicefya kucilenga ukucilapo kwanguka kuli ifwe ukupokelela ukufunda no kusalapula. Umo na umo uwa ifwe akabila ukusalapula pa nshita shimo, kabili tucita bwino ukumfwila ukufunda kwaba pa Amapinda 19:20 ukutila: “Umfwo kupanda amano, pokelelo kusalapula, ku kuleka ube uwa mano mu nshiku ishikakonkapo.” Nga fintu calondololwa bwino, ukuicefya kulafumyamo lubola mu kwebaula nelyo mu kusalapula. Mu kulundapo, umutumwa Paulo, pa AbaHebere 12:4-11, atufunda pa lwa mano ya kunakila mu kuicefya ku kusalapula. Ni muli iyi nshila fye mweka twingasubila ukulungika inshila yesu iya ku nshita ya ku ntanshi mano mano na mu kukonkapo ukunonka icilambu ca bumi bwa muyayaya. We ca kufumamo ca nsansa fintu ico cikaba!

¹⁴ Muli kuno kuloshako kuti twasontako ku ca kumwenako ca mutumwa Petro. Apokelele ukufunda kwatapata ukufuma ku mutumwa Paulo, nga fintu tusambilila ukufuma mu bulondoloshi bwa pa Abena Galatia 2:14 apatila: “Ilyo namwene ukuti tabendelo mulungeme mu cine ca mbila nsuma, natile kuli Kefa [Petro] ku menso ya bonse, Iwe, pa kubo muYuda, nga wikalo musango wa Bwina fyalo kabili te wa buYuda iyo, cinshi ico upatikishisha Abena fyalo ukuba abaYuda?” Bushe umutumwa Petro ayumfwile ukukalifiwa? Tatwalilile, nga ca kuti alikalipe, nga fintu cingamonwa ku kuloshako kwakwe ukwa pa numa kuli “munyinefwe uwatemwikwa Paulo” pali 2 Petro 3:15, 16.

15. Kwampana nshi kwaba pa kati ka kuba kwesu abaicefya no kuba kwesu aba nsansa?

¹⁵ Kwalibako na kabili umulandu wa kuteko mutima, ukwikushiwa. Tatwingaba aba nsansa kano fye twaba abaikushiwa ne cipendwilo cesu, amashuko yesu, amapaalo yesu. Umwina Kristu waicefya abuule mimwene ya kuti: “Nga Lesa acisuminisha, kuti nacipokelela,” icili mu cituntulu e cintu umutumwa Paulo asosa, nga fintu tubelenga pali 1 Abena Korinti 10:13 ukuti: “Ica kwesha tacamusanga kano ica buntuuntu fye; lelo wa cishinka Lesa, uushakamuleke ukweshiwa ukucila muli ico mwinganasha; lelo pamo ne ca kwesha akacita na pa kufuminamo, ukuti mube na maka ya kucishipikishako.” E co twamona na kabili ifyo ukuicefya kwabela ni nshila ya mano, pantu kutwaafwa ukuba aba nsansa te mulandu na cintu icipendwilo cesu pambi cingaba.

Ukutemwa Kukatwaafwa Ukuba Abaicefya

16, 17. (a) Ca kumwenako nshi ica mu Malembo icebekesha imibele yakulisha mu kutwaafwa ukuba abaicefya? (b) Ca kumwenako nshi ica ku calo na co icilangilila ici cishinka?

¹⁶ Ukucila pa cili conse cimbi, ukutemwa kwabula kaso, a·gaʹpe, kukatwaafwa ukuba abaicefya. Mulandu nshi Yesu abelele na maka ya kushipikisha mu kuicefya ifyo ica kukumanya cakwe ica pa cimuti ca kucushiwilwapo cintu Paulo alondolola ku bena Filipi? (Abena Filipi 2:5-8) Mulandu nshi ashalangulukile pa kuba uwalingana na Lesa? Pantu, nga fintu umwine wine asosele: “Natemwa Tata.” (Yohane 14:31) Uyo e mulandu wine pa nshita shonse alelungika ubukata no mucinshi kuli Yehova, Wishi wa ku muulu. Muli fyo, pa kashita kambi aebekeshe ukuti ni Wishi wa ku muulu eka fye e wali umusuma.—Luka 18:18, 19.

¹⁷ Ukulangilila ici cishinka cili ca kucitika mu bumi bwa kwa kalemba umo uwa nshintu uwa mu kubangilila umwina America, John Greenleaf Whittier. Uyu mwaume alikwete umukashana atemenwe ukufuma ku bwaice, kabili limo pa kucimfyanya kwa kulumbule nsopelo sha mashiwi, umukashana asopelele shiwi mu kulungika, ilintu wene alililufyenye. Umukashana ayumfwile ukubipilwa nga nshi pa lwa cene. Mulandu nshi? Nga fintu kalemba wa nshintu aibukishe, atile: “Ndi uwa bulanda ukuti nacisopela lilye shiwi. Nalipata ukukucila . . . pantu nawishiba, nalikutemwa.” Ee, nga ca kuti twalitemwa umo, tukafwaya uyo ukuba pa muulu, te pe samba lyesu, pa mulandu wa kuti ukutemwa kulaicefya.

18. Ukuicefya kukatwaafwa ukumfwila kufunda nshi ukwa mu Malembo?

¹⁸ Ili lisambililo ilisuma ku Bena Kristu bonse, ukucilisha bamunyina. Lintu caisa kwi shuko lyaibela ilya mulimo, bushe tukasekelela ukuti munyinefwe napokelela lyene mu cifulo ca ifwe, nelyo bushe tukayumfwamo akalitoni ka kalumwa na kafindwe? Nga ca kuti mu cine cine twalitemwa munyinefwe, tukasekelela ukuti napokelela kulya kupeelwo lubali kwaibela nelyo ukwishibikwa nelyo ishuko lya mulimo. Ee, ukuicefya kukacilenga ukube caanguka ukumfwila ukufunda kwa kuti: “Ku mucinshi mube abatangishanya.” (Abena Roma 12:10) Ubupilibulo bumbi bubelengwo kuti: “Cindikeni umo no munankwe pa muulu wa mwe bene.” (New International Version) Lyene na kabili, twalifundwa ku mutumwa Paulo ukuti: “Mu kutemwa e mo mubelane abasha.” (Abena Galatia 5:13) Ee, nga twalikwata ukutemwa, tukaba aba nsansa ukupyungila bamunyinefwe, ukuba basha kuli bene, ukubika amabuseko no busuma bwabo pa ntanshi ya bwesu, ico icifwaya ukuicefya. Ukuicefya kukatutalusha na kabili ku kuitakisha na muli fyo ukusengauka ukusonkomona muli bambi umupashi wa kalumwa na kafindwe. Paulo alembele ati ukutemwa “takucita mataki, takutuumikwa.” Mulandu nshi? Pantu inkuntu iyaba ku numa ya kuitakisha no kutuumikwa kaso, amatutumuko, ilintu ukutemwa e capulamo mu kubulwa kaso.—1 Abena Korinti 13:4.

19. Fya kumwenako nshi ifya mu Baibolo ifilangilila ukuti ukuicefya no kutemwa fyendela pamo, kwati fintu icilumba na kaso fyendela pamo?

¹⁹ Ukwampana kwa kwa Davidi ne Mfumu Shauli no mwana wakwe Yonatani ca kumwenako camonekesha ica fintu ukutemwa no kuicefya fyendela pamo na fintu icilumba na kaso mu nshila yapalako fyendela pamo. Pa mulandu wa kutunguluka kwa kwa Davidi mu bulwi, abanakashi ba mu Israele baimbile abati: “Shauli aipaya abakwe amakana, Davidi aipaya abakwe amakana amakumi.” (1 Samwele 18:7) Ukukanaba uwaicefya lelo, ukucila, ukuba uwaisulamo ne cilumba, Shauli ukufuma ilya nshita no kuya ku ntanshi asungilile ulupato lwa bukomi ukulola kuli Davidi. Fintu ici cali icapusanako ku mupashi wa mwana wakwe Yonatani! Tubelengo kuti Yonatani atemenwe Davidi ngo mweo wakwe wine. (1 Samwele 18:1) E co ni shani fintu Yonatani ayankwileko lintu, mu kukonkana kwa fya kuponako, cali icamonekesha ukuti Yehova alepaala Davidi no kuti ni wene, te Yonatani, uwali no kupyana Shauli nge mfumu ya Israele? Bushe Yonatani ayumfwile akalumwa nelyo akafindwe? Nakalya! Pa mulandu wa kutemwa kwakwe ukukalamba ukwa kuli Davidi, ali na maka ya kusosa, nga fintu tubelenga pali 1 Samwele 23:17 ukuti: “Witiina: pantu ukuboko kwa kwa Shauli tata takwakakusange; kabili iwe ukabe mfumu pali Israele, na ine nkaba kuli iwe uwa cibili; Shauli tata na o aliishibe fi.” Ukutemwa kukalamba ukwa kwa Yonatani kuli Davidi kwamulengele mu kuicefya ukupokelela cintu akutulwike ukuba kufwaya kwa kwa Lesa ukukuma ku wali no kupyana wishi nge mfumu ya Israele.

20. Ni shani fintu Yesu alangishe ukwampana kwapalamisha pa kati ka kutemwa no kuicefya?

²⁰ Ukwebekesha mu kutwalilila ukwampana pa kati ka kutemwa no kuicefya cintu cacitike pa bushiku bwa kulekelesha buntu Yesu Kristu aali na batumwa bakwe pa ntanshi talafwa. Pali Yohane 13:1, tubelengo kuti Yesu, “pa kutemwa abakwe abali pano isonde, abatemenwe na ku mpela.” Ukukonka pali co, tubelengo kuti Yesu asambile amakasa ya batumwa bakwe, ukubomba ngo mubomfi wa pa nshi. Mwandi lisambililo lya maka ilya kuicefya!—Yohane 13:1-11.

21. Mu kusupawila, mulandu nshi tulingile ukubela abaicefya?

²¹ Mu cine cine, kwalibako imilandu iingi iya kubela abaicefya. Ukuicefya e cintu calungama, icabamo bufumacumi. Yaba ni nshila ya citetekelo. Cilawamya ukwampana na Yehova Lesa na basumina banensu. Yaba ni nshila ya mano. Pa muulu wa fyonse, yaba e nshila ya kutemwa kabili ileta insansa sha cine cine.

Ni Shani Wingasuka?

◻ Ni mu nshila nshi ubufumacumi bwabela ubwa kwaafwa mu kuba uwaicefya?

◻ Mulandu nshi icitetekelo muli Yehova cingatwafwila ukuba abaicefya?

◻ Cinshi cilanga ukuti ukuicefya ni nshila ya mano?

◻ Mulandu nshi ukutemwa ukucilisha kwabelo kwa kwaafwa ku kuba kwesu abaicefya?

[Icikope pe bula 21]

Yobo mu kuicefya ainashishe kuli Yehova. ‘Tatukile Lesa no kufwa’

[Icikope pe bula 23]

Petro mu kuicefya alinakiile lintu Paulo amufundile pa cintubwingi