Ukusungilila Ukumfwana pa Kati ka Baeluda na Babomfi Batumikila

MU KWIPIPA pa numa ya Pentekoste 33 C.E., imibele yalefwaya ukwaafwa kwa mu kampampa yalimineko mu cilonganino ca Bwina Kristu icapangilwe fye. Imitantikile yali naimikwa ku kusakamana bamukamfwilwa baali mu kukabila. Lelo pa numa ya kashita kanono “aba ciHela batendeke ukuŋwinta aba ciHebere, ico bamukamfwilwa babo balecililwa mu kupyunga kwa bushiku no bushiku.”—Imilimo 6:1.

Uku kuilishanya kwafikile mu matwi ya batumwa. “E lyo abe kumi na babili baitile icinabwingi ca basambi, no kutila, Taciyene kuli ifwe ukuleke cebo ca kwa Lesa no kuyapyungila pa matebulo. E ico, mwe bamunyinefwe, muimwene abaume cinelubali ba muli imwe abashimikwe cisuma, abaisulamo Umupashi na ’mano, tubasonte pa mulimo uyu.”—Imilimo 6:2, 3.

Ici cilangilila icishinte cacindama ica kuteyanya mu kati na nkati ka cilonganino ca Bwina Kristu. Abaume bashingamwa bamo balabomfiwa ku kusakamana imilandu ya lyonse, ilintu bambi basakamana ukwangwako kwafinako ukwa ku mupashi. Ici calikwata icacitangilileko. Muli Israele wa pa kale, Aarone ne ntuntuko shakwe balisontelwe ukubomba nga bashimapepo ku kucita amalambo kuli Lesa. Nangu cibe fyo, Yehova akambishe ukuti abena Lebi babaafwe pa ‘kubake fipe fyonse ifye hema lya Kulaishanya.’ (Impendwa 3:5-10) Mu kupalako, bakangalila ilelo balafwilishiwa ku babomfi batumikila.

Ulubali lwa Baeluda na Babomfi Batumikila

Amalembo yalondolola ififwaikwa fyasumbukisha kuli bonse baeluda na babomfi batumikila. (1 Timote 3:1-10, 12, 13; Tito 1:6-9) Tabacimfyanya lelo babombela ku buyo bumo bwine—ukukuulilila icilonganino. (Linganyako Abena Efese 4:11-13.) Nangu ni fyo, kwalibako ubupusano bumo mu mulimo babomba mu cilonganino. Pali 1 Petro 5:2, bakangalila baebwa ukuti: “Cemeni umukuni wa kwa Lesa uuli kuli imwe, ukuumona, te ku kupatikishiwa lelo ku kuitemenwa; te ku kumwenamo ubunonshi bwa nsoni, lelo ku kucincila kwa mutima.” Balalubulula kuli Lesa pa nshila bafikilishishamo uku kuseekesha kwashila.—AbaHebere 13:17.

Ni shani pa lwa babomfi batumikila? Amalembo tayafwaya ukuti babe abafikapo cimo cine mu maka yabo aya kusambilisha. Imilimo yabo mu nshila imo yalipusanako kufuma kuli iyo iya baeluda. Mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo C.E., ukwabulo kutwishika kwaliko ifintu ifingi mu nshila ya ku mubili, iya lyonse, nelyo ifyabeleshiwa ifyo fyafwaile ukusakamanwa, nakalimo ukusanshamo ukushita kwa fipe fya kulembulwilapo Amalembo nelyo fye ukubomba umulimo wa kulembulula wine.

Ilelo, ababomfi batumikila batwalilila ukufikilisha imilimo yacindama iyalekanalekana mu kati na nkati ka cilonganino, pamo nga ukusakamana amaakaunti ya cilonganino ne fifulo fya kubombelamo, ukwananya bamagazini ne fitabo, no kuwamya Iŋanda ya Bufumu. Ababomfi batumikila bamo abakwata ukulamuka kuti pambi babomfiwa fye na mu kusambilisha, inshita shimo shimo ukutungulula Amasambililo ya Citabo mu Cilonganino, ukubomba pa mbali mu Kulongana kwa Mulimo, no kupeela amalyashi ya cintubwingi.

Lintu baeluda na babomfi batumikila babombela capamo mu kumfwana, ukukabila kwa cilonganino—konse kubili ukwa ku mupashi no kwa mateyanyo—kulasakamanwa mu nshila yashikatala. Ifilundwa fya cilonganino lyene balaba aba buseko, abakosa, kabili abasandulula lwa ku mupashi. Ibukisha cintu Paulo alembeele abasubwa mu Efese ati: “Umubili onse wasuminkaniwa no kupikaniwa ku mfyufyu shonse sha kulundilapo, umwabelo kubomba kwa mulingo wa cilundwa conse, ukulengo Mubili ukule no kuikuula mu kutemwa.”—Abena Efese 4:16.

Baeluda na babomfi batumikila bafwile ukutukuta ukulundulula ukumfwana kwapalako, uko e kuti, ukusuminishanya, ukuwikishanya, ukubombela pamo, no kwikatana. Nangu cibe fyo, ukumfwana kwa musango yo takwisako mu kuicitikilako fye. Kufwile ukulundululwa no kubakililwa mu kusakamanishisha.

Cintu Baeluda Bengacita

Ulutampulo lwacindama kwishiba ukuti ukwampana kwa kwa eluda ku mubomfi utumikila te kulya ukwa kwa shikulu ku musha nelyo umwine wa ncito ku waingila incito. Ukwabako ukumfwana kwa cine cine, baeluda bamona ababomfi batumikila nga batumikishi banabo aba kwa Lesa. (Linganyako 1 Abena Korinti 3:6-9.) “Ku mucinshi mube abatangishanya,” e fisosa Abena Roma 12:10. Baeluda kanshi balasengauka ukusunga ababomfi batumikila mu nshila isho pambi shingamoneka ukuba isha kucefya nelyo ukucenda. Balakoselesha ukuitendekelako kwalinga, ukucila ukubongolola kwene. Ukusunga ababomfi batumikila mu mucinshi kukongamina ku kuleta imibele yawamisha muli bene no kubaafwa ukuipakisha umulimo wabo mu cilonganino.

Baeluda balingile na kabili ukusunga mu muntontonkanya ukuti umulimo wabo uwa kucema umukuni wa kwa Lesa uwaseekeshiwa kuli bene usanshamo bamunyina balebomba nga babomfi batumikila. Ca cine, abaume ba musango yo abashingamwa benekelwa ukuba Abena Kristu bakosoka. Nangu ni fyo, ukupala umukuni onse uwashala, balakabila ukusakamana kwa pa lwabo ukufuma ku nshita ne nshita. Baeluda balingile ukuba abasekelela nga nshi mu kulunduluka kwabo ukwa ku mupashi.

Ku ca kumwenako, lintu umutumwa Paulo akumenye umulumendo Timote, ilyo line fye amwensekeshe ukulamuka kwa kwa Timote kabili “afwaile ukuti aye nankwe.” (Imilimo 16:3) Timote abombele nga cibusa wa kwenda nankwe uwa kwa Paulo, ukupokelela ukukansha kwaumo mutengo nge ca kufumamo. Iye, imyaka pa numa Paulo aali na maka ya kulembela Abena Kristu mu Korinti ukuti: “Ni ’co e co natumiine kuli imwe Timote, uuli mwana wandi uwatemwikwa kabili uwa cishinka muli Shikulu, e ukalenga imwe ukwibukishe mibele yandi iya muli Kristu.”!—1 Abena Korinti 4:17.

Baeluda, bushe mwalitendeka ukubomfya ukulamuka kwakumanina ukwa babomfi batumikila mu cilonganino cenu? Bushe mulabafwilisha ukulunduluka pa kubapeela ukukansha kwa pa lwabo mu kulanda kwa pa cintubwingi no kusokota kwa mu Baibolo? Bushe mwalilaalikako abafikapo ukuya na imwe pa kutandala kwa bucemi? Bushe mulabomba na bo mu butumikishi bwa mwi bala? Mu mulumbe wa kwa Yesu uwa matalanti, shikulu aebele ababomfi bakwe aba busumino ukuti: “Cisuma, we musha musuma kabili uwa cishinka!” (Mateo 25:23) Bushe mu kupalako waliba uwa bukapekape mu kulumba no kutasha ababomfi batumikila abo mu kuicefya bafikilisha ukupeelwa kwabo ukwa mulimo mu nshila ishaiwamina? (Linganyako Amapinda 3:27.) Nga te ifyo, bushe bakayumfwa ukuti umulimo wabo tautashiwa?

Ukulanshanya mu kupalako kwalikatama ku kwampana kwabamo kumfwana ukwa mibombele. (Linganyako Amapinda 15:22.) Imilimo tailingile ukupeelwa nelyo ukupokwa ku maka nelyo mu nshila ya cimfulumfulu. Baeluda balingile ukulanshanya mu kubamo ipepo fintu ukulamuka kwa kwa munyina kwingabomfiwa mu kucilapo kuwama mu cilonganino. (Linganyako Mateo 25:15.) Lintu ukupeelwa umulimo kwacitwa, munyina alingile ukulondolwelwa mu kukumanina ukukuma ku cileenekelwa kuli wene. “Apashaba mitubululo,” e fisoka Amapinda 11:14, “uluko lwa bantu lulawa.”

Tacawamisha ukweba fye munyina ukutendeka ukubombela pa maakaunti, bamagazini, nelyo dipartimenti ya fitabo ukufuma ku mubomfi umbi. Inshita shimo umubomfi mupya uwapeelwa umulimo alapyana icipimo ca fyalembwa fishalungikwa nelyo ifishakumanina. Fintu cibe ca kukalifyo mutima! “Lelo fyonse ficitwe busaka busaka kabili mu kukonkana,” e fikambisha 1 Abena Korinti 14:40. Baeluda balingile ukubuula ukuitendekelako ku kukansha bamunyina, ukubeshibisha inshila sha cilonganino no kwimika ica kumwenako abene mu kukonka inshila sha musango yo. Ku ca kumwenako, baeluda bali no kutantika ukuti amaakaunti ya cilonganino yapendulukwemo cila myeshi itatu. Ukulekelesha imitantikile yacindama iya musango yo kuti kwatungulula ku mpika no kunashako umucinshi ababomfi batumikila bakwata ku makambisho ya kuteyanya.

Lelo tutile munyina amoneka ukuba uwa mulekelesha mu kubomba pa kupeelwa kwa mulimo kumo. Mu cifulo ca kususwa ukumufumyapo pa mulimo wakwe, baeluda balingile ukulanshanya imilandu na wene. Nakalimo impika ili kubulisha ukukansha. Nga ca kuti munyina atwalilila ukukwata amafya ukubombela pa mulimo wakwe, nakalimo kuti acita bwino mu mulimo umbi.

Baeluda na kabili kuti balundulula ukumfwana pa kulangisha ukuicefya. Abena Filipi 2:3 bakoselesha Abena Kristu ‘ukukanacite cintu mu kuisakamana nangu ni ku matutumuko, lelo mu kupetama ukutunga abanabo ukuba abacila bene.’ Eluda muli fyo alingile ukwesha ukubombela capamo nga ca kuti kapyunga amutungulula ukwikala mu cipuna cimo mu ŋanda ya Bufumu, ukukanapelulula ukuti pantu ni eluda, talekabila ukumfwila. Nakalimo kapyunga alebombela fye pa mitubululo ya kwikala mu fiputulwa fyapusanapusana ifya Ŋanda ya Bufumu, nangu cingati alingile ukwibukisha ukuti takwabako ifunde lya kuti bonse bafwile ukucite fyo.a Eluda akasengauka ukulengulula ukupingulapo pa milandu iyapeelwa ku mubomfi utumikila.

Ababomfi Batumikila Ababombela pa Kumfwana

“[Ababomfi batumikila, NW] ifyo fine babe aba mushiye,” e fyalandile umutumwa Paulo. (1 Timote 3:8) Ukumona kwabo ukupeelwa kwa mulimo mu kukatama—pamo ngo lubali lwa mulimo wabo uwashila—kulacita ifingi ku kucilikila ukukangana ukwimako. Nga ca kuti uli mubomfi utumikila, bushe ulabomba imilimo yobe mu kuba no kucincimuka? (Abena Roma 12:7, 8) Bushe waliibikilishako we mwine pa kuti wingaba uwalamuka mu kubomba pa milimo yobe? Bushe walishintililwapo no kucetekelwa? Bushe ulalangisha umupashi wa kuitemenwa lintu caisa ku kupeelwa kwa mulimo? Umubomfi utumikila mu calo ca mu Africa cimo abomba pa mbali sha mulimo ishapusanapusana shitatu mu cilonganino. Cinshi caba e mibele yakwe iya mutima? “Kwena, cipilibula fye umulimo wakosa uwalundwako,” e fyo asosa, “kabili umulimo wakosa te kuti ukwipaye.” Mu cine cine, abo abaipeela abene balaipakisha insansa shacilishapo.—Imilimo 20:35, NW.

Na kabili kuti wacita ifyafulilako ku kutwala pa ntanshi ukumfwana pa kubombela capamo mu kukumanina na baeluda. “Beni aba cumfwila ku balemutungulula, no kubanakila,” e fisosa AbaHebere 13:17, “pantu bene balinde myeo yenu, nga ’bantu abakaba no kulubulula. Lekeni bacite ico no kusekelela, te mu bulanda iyo; pantu nga cabe fi, ninshi te ca kumwafwa cintu.” Ca cine, baeluda bantu bashapwililika, kabili kuti pambi caba icayanguka ukusanga ifilubo muli bene. Nalyo line imibele ya mutima iya kulengulula iletako ukubulwo kucetekela. Kuti yaonaula ubuseko bobe no kwambukila bambi mu cilonganino icabipisha nga nshi. Umutumwa Petro muli fyo apeele uku kupanda amano: “Mwe balumendo, petameni ku bakalamba. Awe, imwe bonse, ikakeni mu musana aka kufwala ka bupete ku kupyungilana . . . E ico ipetamikeni mwi samba lya kuboko kwa maka kwa kwa Lesa, ukuti amusansabike mu nshita iyene.”—1 Petro 5:5, 6.

Ukufunda kwa musango yo kwaliba ukwalinga ukucilisha nga ca kuti uleyumfwa ifyo ulecililwa ku mashuko ya mulimo. Nakalimo ‘walitinamina bucilolo,’ lelo takwabako ukusontwa ukwacitwa. (1 Timote 3:1) Ukuicefya kuti kwakwaafwa ukusungilila “imibele ya mutima iya kulolela.” (Inyimbo sha Bulanda 3:24, NW) Ukucila ukuyumfwa uwakalifiwa ukulola kuli baeluda—mu kushininkisha icingacefyako ukwampanako kobe ukwa mibombele—bepushe nga ca kuti kuliko incende umo pambi wingawamyako. Ukuitemenwa kobe ukwa cine cine ku kupokelela no kubomfya ukufunda ukwabulo kutwishika kukamoneka ngo bushininkisho bwa kukula kwa ku mupashi.

Ukuicefya kwa bukapepa no kulinga kuti fyaafwa umubomfi utumikila ukusungilila ukushikatala kwakwe nga ca kuti alikwatako ukulamuka kwaibela nelyo amashuko ya masomo ne fya kwangalila capamo. Fintu cingaba ica kutunka kuli wene ukwesha ukucisha baeluda nelyo ukwalwila ukusakamana ku kulamuka kwakwe kwine! Amapinda 11:2 yatucinkulako kuti “ku bafundikana kwaba amano.” Munyina wafundikana aliba uwaibukila ulwa kupelebela kwakwe. Aliba uwaitemenwa ukubomba mu mutalalila lwa pa nshi no kubomfya ukulamuka kwakwe ku kutungilila baeluda. Ukufundikana na kabili kuti pambi kwaafwa wene ukwibukilo kuti ilintu kuti pambi akwata ukwishiba ukwingi mu nshila ya ku calo, nalyo line kuti pambi abulisha mu ncende shacindama isha mano ya ku mupashi no kwiluka—imibele umo baeluda pambi bengapulamo.—1 Abena Korinti 1:26–2:13; Abena Filipi 1:9.

Mu kumonekesha, baeluda na babomfi batumikila balabomba imbali shakatama. Capamo kuti bacite fingi ku kukuulilila bonse mu cilonganino. Lelo pa kucite fyo, bafwile ukubombela capamo mu kumfwana, “no bupete bonse no kunakilila, pamo no kutekanya, abashipikishanya mu kutemwa, abacincilo kubaka buumo bwa Mupashi mu cikakilo ca mutende.”—Abena Efese 4:2, 3.

[Futunoti]

[Ifikope pe bula 27]

Baeluda bamona ababomfi batumikila, te pamo nga aba pa nshiko, lelo nga batumikishi banabo aba kwa Lesa