Baibolo—Icitabo Capangilwa Ukwilukwa

ABANTU bamo basumino kuti Baibolo yaba Cebo ca kwa Lesa icalengama ico cilingile ukukonkwa mu mano ya cine cine. Kuli bambi, “ubukombe bwa Baibolo bwalicilamo ukuba mu manshoko.” E fyasosele komiti wa filundwa 12 ifya cisumino no kusambilila ifya butotelo ifya cakaniko ca ciProtestanti icakulisha ica ku Canada. Shibutotelo Clifford Elliot, uwa United Church, ayumfwa ifyo kuli bamo “Baibolo isanguka iishingakolopanishiwa ku muntontonkanya, iishambukila muntu kabili iyabule ncito.”

Imimwene ya musango yo imya ifipusho fyalinga ifyawaminwa ifyasuko. Ifyakatama pali ifi fili fya kuti, Mulandu nshi Baibolo yalembeelwe? Bushe yaliba iyacilamo ukupelenganya kabili iyapikana ica kukanailukwa? Bushe umuntuuntu fye kuti aumfwikisha yene? Kwaafwa nshi kukabilwa kuli umo ukwiluka ubupilibulo bwa Malembo? Kabili mulandu nshi ukwishiba kwalungikwa ukwa Baibolo kwabela ukwakabilwa muli shino nshita shalulunkana?

Mulandu Nshi Baibolo Yalembeelwe?

Isambililo lya Cebo ca kwa Lesa lyonse lyaliba cintu cifwaikwa kuli abo abali no kunonka ububile no kusuminisha kwa kwa Lesa Wapulishamo, Yehova. Ishamfumu, bashimapepo, abafyashi, abaume, abanakashi, na bana—aba cuma na babusu pamo pene—bakambishiwe ukulubulako inshita ukufuma ku mibombele yabo iya cila kasuba ku kulanguluka Icebo ca kwa Lesa icalembwa mu kukatama kabili mu kubamo ipepo.—Amalango 6:6, 7; 17:18-20; 31:9-12; Nehemia 8:8; Ilumbo 1:1, 2; 119:7-11, 72, 98-100, 104, 142; Amapinda 3:13-18.

Ku ca kumwenako, Yoshua akambishiwe ukuti: “Ibuuku lya Malango wangwe ukuti lilebelengwa lyonse mu kupepa kobe. Ulesambilila lyene akasuba no bushiku, kabili wangwe ukuti uleumfwila conse icalembwamo. Lyene ukasambala kabili ukatunguluka.” (Yoshua 1:8, Today’s English Version) Ukusambilila kwasakamanisha ukwa musango yo no kubomfya kwa Malango ya kwa Lesa fyali no kufumamo ukutunguluka ne nsansa. Yehova afwaile ukuti “abantu ba misango yonse” baali no kumfwikisha Icebo cakwe, Baibolo, te kwiluka fye kweka lelo no kubeela cene, mu kuba ne cilolelo ca kupokelela ica bupe ca bumi.—1 Timote 2:3, 4, NW; Yohane 17:3.

Bushe Yaba Iyapikana ica Kukanailukwa?

Pa ntanshi Yesu talanina ukuya ku muulu, acilengele icaumfwika ukuti alefwaya programu mukalamba uwa masomo ya Baibolo ukutwalilila mu kusaalala kwe sonde. (Imilimo 1:8) Alishibe ukuti Baibolo yapangilwe ukwilukwa. Pa numa ya kulondolola ukuti Yehova aali namupeela amaka yonse mu muulu na pe sonde, apeele ikambisho lya kulungatika ilya kuti: “E ico kabiyeni, kalengeni aba nko shonse ukuba abasambi [nelyo, aba kusambilila], mulebabatishisha mwi shina lya kwa Tata ne lya Mwana ne lya Mupashi wa mushilo: mulebasambilisha ukubaka fyonse ifyo namwebele.”—Mateo 28:19, 20.

Pa ntanshi ya kubatishiwa, abasambi bapya bali no kusambilishiwa pa lwa kwa Yehova, Umwana wakwe, ne mibombele ya mupashi wa mushilo. Mu kulundapo, baali no kufundwa amalango ya micitile ya fintu iya Bwina Kristu. (1 Abena Korinti 9:21; Abena Galatia 6:2) Ku kufika pali ici ica kufumamo, abayana balekabila intanshi ukutetekela ukuti Baibolo yafumine kuli Yehova ne ca bubili ukuti yapangilwe ukwilukwa.—Mateo 10:11-13.

Cinshi cifwaikwa kuli iwe pa kumfwikisha Baibolo? Umwana wa kwa Lesa alibombeshe na maka ukulondolola Amalembo. Alishibe ukuti Ifyalembwa fya Mushilo fyali fya cine no kuti fyakwetemo ukufwaya kwa kwa Yehova ukwalumbululwa. (Yohane 17:17) Ukukuma ku kupeelwa kwakwe ukwa mulimo, Yesu Kristu atile: “Nalifyelwe no kwisa pano isonde kuli iyi mifwaile imo, ukwisashimika pa lwa cine. Onse uuli uwa bucine omfwa kuli ine.” (Yohane 18:37, TEV; Luka 4:43) Yesu tashimbile ukusambilisha abo abakwete imitima ne mintontonkanya yaisuka. Pali Luka 24:45, twaebwa ukuti: “E lyo [Kristu Yesu] akupulwile imitima yabo ukuti beluke amalembo.”

Mu kati ka butumikishi bwa kwa Yesu ayambwile mu kukakuka ukufuma mu Cebo calembwa, ukulondolola no kulosha ku malembo mu “Malango ya kwa Mose na muli bakasesema na mu sha Malumbo.” (Luka 24:27, 44) Abo abaumfwile ubulondoloshi bwakwe ubwa mu Malembo baliseshiwe apakalamba pa kumfwikisha kwakwe ukwalengama, pamo pene na ku maka yakwe aya kusambilisha. (Mateo 7:28, 29; Marko 1:22; Luka 4:32; 24:32) Kuli wene, Amalembo yali citabo cayanguka.

Baibolo na Bakonshi ba kwa Yesu

Umutumwa Paulo, kapashanya wa kwa Yesu Kristu, amwene ukukabila kwa kusambilisha bambi fintu Amalembo yakwetemo. Na o wine alishibe ukuti yapangilwe ukwilukwa. E mulandu wine asambilishishe pa cintubwingi kabili mu kukanatwishika alondolwele Amalembo mu mayanda ya abo abalefwaya ukumfwikisha yene. Paulo alengele apo aiminine ukwishibikwa lintu atile: “Mwalishibe fyo nshamutanine conse icingaba ica kumwafwa ilyo naleshimikila no kumusambilisha pa cintubwingi na mu mayanda yenu.” (Imilimo 20:20, TEV) Mu kulanshanya kwakwe apelulwile ukufuma mu Malembo, ukulondolola no kushininkisha ifishinka fyakwe mu kuba ne fya kuloshako. (Imilimo 17:2, 3) Aali uwasekelela mu kwaafwa bambi ukumfwikisha ubupilibulo bwa Malembo.

Bushe ulafuluka ukumfwikisha ifintu ifyo Yesu na basambi bakwe basambilishe? (1 Petro 2:2) Abekashi ba mu Berea wa pa kale balikwete ukufwaisha kwa musango yo, kabili baali abaswatuka ukutetekela cintu umutumwa Paulo alebasambilisha pa lwa kwa Kristu. E co balikoseleshiwe ukusambilila Amalembo cila bushiku na muli ifyo ukuba abaebekeshiwa ukuti imbila nsuma baumfwile mu cituntulu yali e cine. Pa mulandu wa kuti imintontonkanya yabo yali iyaisuka, “abengi ba muli abo balitetekele.”—Imilimo 17:11, 12.

Pa kumfwikisha Baibolo, umo afwile ukukwata imibele ya mutima iyalungama, ukufwaisha kwafumaluka ukwa kusambilila, no ‘kwibukila ulwa kukabila kwakwe ukwa ku mupashi.’ (Mateo 5:3, NW) Lintu Yesu aipushiwe ukuti: “Ni pa mulandu nshi musosela kuli bene mu milumbe?” ayaswike ati: “Kuli imwe kwapeelwo kwishibe fya nkama ifya bufumu bwa mu muulu, lelo kuli aba takwapeelwa.” Calisobelwe ukuti aali no ‘kwasamwina akanwa kakwe ku milumbe no kushimike fyafiswa.’ (Mateo 13:10, 11, 35) E co Yesu alandile ukupitila mu milumbe ku kupaatukanya kakutika wa fye kabili uufwaisha fye ukwishiba ukufuma kuli kepusha wafumaluka. Abasambi ba kwa Yesu balangishe ukufumaluka kwabo pa kashita kamo lintu baingile na wene mu ŋanda no kutila: “Twilwileni umulumbe wa mankumba ya mu cilime.”—Mateo 13:36.

Cili icamonekesha ukuti tulakabila ukwafwa nga ca kuti tuli no kumfwikisha Baibolo. Shibutotelo Hal Llewellyn, kalemba wa United Church uwa kusambilila ifya butotelo, icitetekelo, no kwikatanya amabutotelo, atile: “Caliba icakatama nga nshi ukulenga ukumfwika cintu Baibolo ipilibula kuli ifwe na fintu ibelengwa no kwilulwa.” Lelo nangu ca kuti te bonse abamwensekesha cene, icishinka cili ca kuti te kuti tumfwikishe Baibolo pa lwesu. Tukabila ukwaafwa.

Kwaafwa Nshi Kwabako?

Mu Baibolo ca cine mwaliba insoselo sha kupelenganya, ifipusho fya kufulunganya, no bulondoloshi bwashika ifyo fikabila ukufisululwa. Kuti pambi capangilwe fye ukuti fibe ifyafisama, ukubomfya ukulinganya kwabamo ubupilibulo ifyo fishapangilwe ukwilukwa pa nshita fyalembelwe. Lelo fyalisanshishemo imifwaile ya kwa Yehova. Ku ca kumwenako, Ukusokolola 13:18 kutila “impendwa ya ciswango . . . myanda mutanda na ’makumi mutanda na mutanda.” Ilintu ici cikomo citila “pano e pali amano,” tacilondolola ubupilibulo bwa iyo mpendwa. Yehova, ukupitila mu kuteyanya kwakwe, nangu cibe fyo, alisuminisha ababomfi bakwe aba bucishinka ukumfwikisha ubupilibulo bwa iko ilelo. (Mona umukululo, “Ipitilo lya Kwaafwa Ukumfwikisha Baibolo.”) Na iwe wine kuti wanonka uku kumfwikisha mu kuba no kwaafwa kwa abo ababelesha ‘ukulungiko kusose cebo ca Cine.’—2 Timote 2:2, 15, 23-25; 4:2-5; Amapinda 2:1-5.

Yesu inshita shimo alebomfya imilumbe ku kulangisha ukwankulako nelyo ukukanayankulako ku bukombe bwa Bufumu. Alangilile ukuti bamo tabaali na kulunduluka pa mulandu wa kufuupulwa ku kukaanya ukufuma ku fibusa na bantu babo. Bambi nabo baali no kusuminisho “bucushi napamo ukulamata” ukonaula ukutesekesha kwabo ukwa bukombe bwa Bufumu. Nalyo line bambi baali no kusuminisha imilandu ya cila bushiku iya bumi, “ukusakamana kwa pano isonde no longolo lwa fyuma,” ukufimbilisha ukutemwa ukuli konse uko pambi bengakwata ukwa mbila nsuma. Pa lubali lumbi, kwaliba abo mu nsansa abankulako kabili abaitemenwa ukumfwa icebo caumo mutengo no kwiluka. “[Balateta] no kulila pa fya muselu fyonse ifilecitwa” mu kati ka Kristendomu, ifitungwa ukucitilwa mwi shina lya kwa Yesu Kristu. Aba musango yo balafwaisha ukufundwa mu nshila sha kwa Yehova na muli ifyo ukumfwikisha ico balebelenga muli Baibolo.—Mateo 13:3-9, 18-23; Esekiele 9:4; Esaya 2:2-4.

Kuli abo abalefwaya ukumfwikisha mu kulengama imifwaile ya kwa Yehova pa lwabo, Yehova kuti ashininkisha ifyo ukwaafwa kwakabilwa nakupayanishiwa. Ukulangilila, Baibolo icita lipoti ukuti umupashi wa kwa Yehova watungulwile Filipi kabila wa mbila nsuma ku kwaafwa umwina Etiopia uwalelanguluka ibuuku lya mu Baibolo ilya kwa Esaya ilyo ali pa lwendo ukufuma ku Yerusalemu. Mu nshila pa kuya ku mwakwe, alebelenga lyene mwi celeta lyakwe. Mu kumfwila ukutungulula kwa mupashi wa mushilo uwa kwa Yehova, Filipi alibutukile kwi celeta no kwipusha ati: ‘Bushe waumfwikisha ifyo ulebelenga?’ Uyu mwaume aali uwapetama kabili umufumacumi icalinga ukusumino kuti alefwaya ukwaafwa. Filipi mu buseko afundile uyu muntu wa nsala ya ku mupashi uwaitemenwa ukusambilila. Ukufunda kwalimwafwile ukumfwikisha Amalembo. Alisambilile ico aali no kucita nomba nga ali no kuipakisha ukwampana kwasenaminwa na Yehova pa kuti enganonka ubumi bwa muyayaya. Asangwike umubomfi wa kwa Yehova uwa nsansa, uwabatishiwa, uwakonkelele ubumi ubwali bwa kutemuna kuli Lesa.—Imilimo 8:26-39.

Kuti pambi walikwata Baibolo mu ŋanda mu mobe, kabili limbi waliibelenga imiku ne miku. Mu kupalishako nga nshi walikumanya impika imo ine nge yakumenye ulya mwina Etiopia wafumaluka, uwapetama. Taleumfwikisha ico alebelenga. Alekabila ukwaafwa kabili tashimunwike ukupokelela ukwaafwa uko Yehova Lesa aali uwaitemenwa ukupayanya. Ukupala Filipi, Inte sha kwa Yehova baliba aba nsansa ukukwaafwa ukumfwikisha ifintu pa lwa kwa Lesa ifyalembwa mu Cebo cakwe, Baibolo. Balishiba ukuti Yehova e wapayenye Baibolo no kuti yapangilwe ukwilukwa kabili ilingile ukwilukwa.—1 Abena Korinti 2:10; Abena Efese 3:18; 2 Petro 3:16.

Mulandu Nshi Baibolo Yabela Iyakabilwa?

Tuleikala mu nshita yacilapo ukuba iye pamfya mu lyashi lya kale ilya buntunse. Baibolo ilosha kuli yene ngo “kusondwelela kwa micitile ya fintu.” (Mateo 24:3, NW) Ifya kuponako ifingi ifilecitika mu kufikilishiwa kwa busesemo bwa Baibolo ukutula mu mwaka wa 1914 filangisha ukuti mu kwangufyanya nomba Ubufumu bwa mu muulu ubwa kwa Lesa buli no ‘kushonaula no kupesha aya makamfulumende yonse.’—Daniele 2:44.

Ibelengele we mwine icasobelwa muli Baibolo pali Mateo icipandwa 24, Marko icipandwa 13, na Luka icipandwa 21. Walamona ukuti ifya kuponako fyalondololwa fisanshamo icibulungwa conse. Fibimbamo inkondo sha calo conse—ishapusanako ukufuma ku nkondo shonse shimbi. Ukutula pa Nkondo ya Calo iya I, twalicitilo bunte ku kucepelwa kwa fya kulya ukwasobelwe, ifinkukuma, no bupulumushi ubwafulisha. Kabili nomba inko shilemoneka ukuba pa nembenembe ya kucita ukutunga uko kukapayanya icishibilo cishingalubwa ica kuti ubonaushi bwa calo nabusungamina. Ukukuma kuli ici, umutumwa Paulo alembele ukuti: “Ubushiku bwa kwa [Yehova, NW] bukesa ngo mupupu ubushiku. Ilyo balesosa, abati, Mutende, kabili, Takuli ca kusakamana, e lyo uboni ubwa kupumikisha bwabemina, . . . kabili takwakabe ukupusuka nakalya.” (1 Abena Tesalonika 5:2, 3) Ni bani aba abashakapusuke? Paulo alondololo kuti: “Abakaano kwishiba Lesa, na ku bashinakila mbila nsuma ya kwa Shikulwifwe Yesu.” (2 Abena Tesalonika 1:7-9) Ulubali lwa ico cishibilo cabamo ifingi lwali no kufikilishiwa kuli abo abomfwila ikambisho lyapeelwa pali Mateo 24:14 ilya kushimikile ‘mbila nsuma ya bufumu ku fyalo fyonse.’

Amamilioni ya Nte sha kwa Yehova balefikilisha ili ikambisho mu fyalo 231 ne fishi fya muli bemba. Batandalila amayanda ya bantu no kubalaalika ukusambilila pa lwa kamfulumende wa Bufumu bwa kwa Yehova. Mu cikuuku balalondolola incitilo umo umo afwile ukubuula pa kuba pa kati ka bakapusunsuka ba ino micitile ya fintu no kwikala mwi sonde lya paradise umushakabe ukuloosha, ukuteta, ukukalipwa, nelyo imfwa.—Ukusokolola 21:3, 4.

Inshita ya cino calo cibifi ilepwa lubilo lubilo, kabili cili icakabilwa kuli bonse abalefwaya ukufyuka impela ya cino calo ukusambilila icabimbwamo mu ‘kunakile mbila nsuma’ na muli ifyo ukupusunsuka uboni. Umuku ukakonkapo Inte sha kwa Yehova bakatandalila pa mobe, mulandu nshi te kupokelela ubwite bwa kukwata isambililo lya Baibolo ilya cila mulungu? Ne cawamisha, mulandu nshi te kubalombela ukusambilila Baibolo nobe pa mulandu wa kuti ulefwaya ukuyumfwikisha?

[Akabokoshi pe bula 8]

IPITILO LYA KWAAFWA UKUMFWIKISHA BAIBOLO

YESU atwebekeshe ukuti pa numa ya mfwa yakwe no kubuushiwa, aali no kwimya “umusha wa cishinka kabili uwashilimuka” uwali no kubomba nge pitilo lya kumfwaninamo. (Mateo 24:45-47) Umutumwa Paulo aishibishe ili pitilo ku Bena Kristu ba ku Efese lintu alembele ukuti “mu lukuta musokolwelwe . . . amano ya finsangwansangwa aya kwa Lesa, umwabelo kupanga kwa nshita sha muyayaya uko acitile muli Kristu Yesu Shikulwifwe.” (Abena Efese 3:10, 11) Cali cilonganino ca Bena Kristu basubwa, icafyelwe pa Pentekoste wa 33 C.E., e caseekeshiwe ne “fyasokololwa.” (Amalango 29:29) Pamo nge bumba, Abena Kristu basubwa babomba ngo musha wa cishinka kabili uwashilimuka. (Luka 12:42-44) Umulimo wabo uwapeelwa na Lesa waba kupayanya ukumfwikisha kwa ku mupashi ukwa “fyasokololwa.”

Kwati fye fintu ubusesemo bwa Baibolo bwasontele ku ntanshi kuli Mesia, na kabili bututungulula kwi bumba lyaikashiwa mu kupalamisha ilya Nte sha Bwina Kristu ishasubwa isho nomba ishibomba ngo musha wa cishinka kabili uwashilimuka.a E litwaafwa ukumfwikisha Icebo ca kwa Lesa. Bonse abalefwaya ukumfwikisha Baibolo balingile ukutesekesha ukuti “amano ya finsangwansangwa aya kwa Lesa” kuti yaishibikwa fye ukupitila mwi pitilo lya kwa Yehova ilya kumfwaninamo, ukulilumbula, umusha wa cishinka kabili uwashilimuka.—Yohane 6:68.

[Futunoti]