Bushe Walikoseleshapo Uuli Onse pa Kati Apa?
ELENA aali fye ne myaka ya bukulu 17 lintu badokota basangile ukuti alikwete kansa ya mwikala mani. Nyina, Mari, aali no kusambilila ukwikala no kushikitika kwa kumona Elena mu kukalipwa kwabipisha.
Mu kupelako, Elena aliseshiwe ukutwalwa ku cipatala cimo mu Madrid, Spain, bakilomita 1,900 ukufuma ku mwabo mu fishi fya Canary. Mu Madrid ibumba lya badokota lyali ilyaitemenwa ukulepula ukwabula ukubomfya umulopa. (Imilimo 15:28, 29) Lelo mu kwipipa pa numa ukulepula kwatendeke, cabele icamonekesha ukuti Elena alwele ubwa mfwa. Kansa yalisalangene umubili wakwe onse kale kale, kabili abaishibisha ifya kulepula balifililwe ukwaafwa. Elena afwile inshiku cinekonsekonse pa numa ya kufika mu Madrid.
Mari taali na kulolenkana na cilya ca kukumanya cabipisha eka. Ukubomfya indalama shabo, baeluda ba Bwina Kristu babili baliile nankwe capamo no mwana mwaume wakwe ibeli ku Madrid kabili batwalilile ukuba kulya ukufikila imfwa ya kwa Elena. “Bangafwile ukubomba no kuyumfwa kwa kupelelwa uko nakwete lwa nkati,” e fyalondolola Mari. “Nshakabale ndaba ifyo bankoseleshe. Ukutungilila kwabo ukwa ku mupashi no kwaafwa kubomba fyali ifyaumo mutengo. Baali ‘mwa kufisama ku mwela’ umwa cine cine.”—Esaya 32:1, 2.
Yehova alatemunwa apantu abacemi bakwe aba kutemwa pamo nga aba balasakamana impaanga shakwe mu mutembo nga nshi. (Amapinda 19:17; 1 Petro 5:2-4) Ukukoselesha, nangu cibe fyo, takwaba fye lishuko lya baeluda. Abena Kristu bonse balalongana capamo ku kupokelela ukufunda kwa ku mupashi no ‘kukonkomeshanya.’ (AbaHebere 10:24, 25) Ukukoselesha kwaba lubali lwakabilwa ulwa kubishanya kwa Bwina Kristu.
Cinshi Cintu Ukukoselesha Kubimbamo?
Pamo fye nga fintu iluba lyayemba libonsa lintu talipeelwe amenshi, e fyo na bantu umo umo—mu lupwa na mu cilonganino—kuti banakuka nga ukukoselesha kwabula. Pa lubali lumbi, ukukoselesha kwa pa nshita yalinga kuti kwakosha abo abalolenkana na matunko, ukucincimuna abapopomenwa, no kusumbamo abo abalebombela Lesa mu busumino.
Ishiwi lya ciGreek ilyapilibulwa “ukukoselesha” lisanshamo itontonkanyo lya kukosha, ukukonkomesha, no kusansamusha. E ico, ukukoselesha takwapeleshiwa fye ku kweba umuntu umo ukuti alebomba bwino. Kuti na kabili kwabimbamo ukupayanya ukwafwilisha kubomba no kwaafwa kwa ku mupashi.
Na kuba, ishiwi lya ciGreek ilyapilibulwa “ukukoselesha” mu kulikonka fye lipilibula “ukwita umo ukwisa ku lubali lobe.” Ukwendela capamo na bamunyinefwe ba ku mupashi ne nkashi kutwaafwa ukupeela ukutungilila kwa mu kwangufyanya nga ca kuti umo uwa bene amoneka ukufunshika nelyo ukuipununa. (Lukala Milandu 4:9, 10) Ku ca kulengo buseko, abantu ba kwa Yehova ‘balamubombela mu kwikatana.’ (Sefania 3:9, NW) Kabili umutumwa Paulo aitile Umwina Kristu umo ‘umunankwe wa mwi koli uwine wine.’ (Abena Filipi 4:3) Ukubombela capamo pe samba lye koli limo line pa kubomba mu kwikatana kulenga icipe ukwangukako, ukucilisha kuli abo abashakosa lwa ku mupashi.—Linganyako Mateo 11:29.
Balikoseleshe
Apantu ukukoselesha kwaliba ukwacindama nga nshi, lekeni tulanguluke ifya kumwenako fya mu Malembo fimo. Lintu kasesema wa kwa Lesa Mose alepalamina impela ya bumi bwakwe, Yehova apeele Yoshua umulimo wa kuba intungulushi ya bena Israele. Uyu tawali mulimo wayanguka, nga fintu Mose umwine aishibe bwino. (Impendwa 11:14, 15) E ico, Yehova aebele Mose ‘ukukonkomesha Yoshua, ukumukoselesha, no kumulengo kutalila.’—Amalango 3:28.
Mu nshita ya bapingushi ba kwa Israele, umwana mwanakashi wa kwa Yefta mu kuitemenwa abombele mu kumfwana no mulapo wa kwa wishi pa kuipusula ishuko lya kukwata ulupwa pa kuti engabomba apashila pa kwa Yehova. Bushe ukuipeela bulilambo kwakwe kwapitile fye ukwabulo kumonwa? Iyo, pantu Abapingushi 11:40 batila: “Umwaka no mwaka abana banakashi ba kwa Israele balaya ku [kutasho, NW] mwana mwanakashi wa kwa Yefta umwina Gileadi inshiku shine mu mwaka.” Ukutandala kwa musango yo kufwile kwali kwa kukoselesha nga nshi ku mwana mwanakashi wa kwa Yefta uwaipeele bulilambo.
Ukukoselesha inshita shimo shimo kufwaya ubukose. Mu kati ka lwendo lwa bumishonari ulwa kubalilapo ulwa mutumwa Paulo, akumenye ukukaanya kwabipisha mu mishi yafulilako iya mu Asia Minor. Alitamfiwe mu Antioke, ukupusuka kwempe mu Ikonia, kabili alipoolelwe amabwe no kumusha ukutontonkanya ukuti nafwa mu Lustra. Mu kwipipa pa numa ya ico, nangu cibe fyo, Paulo ne fibusa fyakwe babwelele kuli iyi mishi, “balekoseleshe mitima ya basambi, balebakonkomesha ukwikalilila mu citetekelo, no kubebo kuti tuli no kwingilila mu bufumu bwa kwa Lesa mu bucushi ubwingi.” (Imilimo 14:21, 22) Paulo aali uwaiteyanya ukubika ubumi bwakwe mu kaposa mweo pa kukoselesha aba basambi bapya.
Lelo, abasambi bapya te Bena Kristu beka fye abakabila ukukoselesha. Imyaka iingi pa numa Paulo aile pa lwendo lwakosa ukuya ku Roma, uko aali no kulubulushiwa. Ilyo aali apepi no kufika uko aleya, pambi afwile alibipilwe ku mutima. Lelo lintu afikile pa cifulo cimo bakilomita 74 pa kati ka kapinda ka ku kulyo na kabanga aka Roma, alicincimushiwe. Mulandu nshi? Pa mulandu wa kuti bamunyina ukufuma ku Roma balishile ku kumukumanya pa Api Fore na ku Sha kufikilamo Shitatu. “Na Paulo pa kubamona, atootele Lesa no kuteko mutima.” (Imilimo 28:15) Pa tushita twapalako, ukubapo fye kwesu kuti kwaba kwa kukoselesha nga nshi ku basumina banensu.
Shukila Utushita twa Kukoselesha
Amashuko ya kukoselesha yaba ayengi mu cine cine. Bushe umutima obe waliseshiwe ku lyashi lishaiwamina ilya musambi ilyapeelwe na munyina nelyo nkashi mwi Isukulu lya Butumikishi bwa Teokrasi? Bushe uli uwa nsansa ukuti namukwata abapungwe mu cilonganino abali abakosa lwa ku mupashi? Bushe ukushipikisha kwa bakoloci kwalikusumbamo? Bushe walitemenwe fintu umo uwa bapainiya alelondolola Amalembo mu butumikishi bwa ku ŋanda ne ŋanda? Lyene batashe, kabili landako amashiwi ya kukoselesha.
Ukukoselesha kulabomba ulubali lwakatama mu lupwa capamo na mu cilonganino. Kuti kwaafwa abafyashi ukukusha abana babo “mu kufunda no kukonkomesha kwa kwa Shikulu.” (Abena Efese 6:4) Ukweba umwana ukuti nacita bwino, no kulondolola umulandu, kuti kwaba kwa kukoselesha nga nshi! Mu kati ka myaka ya bupungwe, lintu abacaice balolenkana na matunko ayengi no kutitikisha, ukukoselesha kwatwalilila kwalikatama.
Ukubulisha ukukoselesha mu bwaice kuti kwaba kwa kucena nga nshi. Ilelo, Michael, uuli ni eluda wa Bwina Kristu, aba uwa bucibusa, lelo asoso kuti: “Tata tabalile asosa nangu fye limo ukuti nalicitile icintu cimo bwino. E co nakulile ukwabula akacilumba ka pa lwandi. . . . Nangu ca kuti pali nomba ndi ne myaka ya bukulu 50, ncili ndafwaya ukwebekeshiwa ku fibusa fyandi ukuti ndebomba bwino pamo nga eluda. . . . Ica kukumanya candi cine calinsambilisha fintu cacindama ukukoselesha bambi, kabili ndaibikilishako ukukoselesha.”
Nani Akabila Ukukoselesha?
Baeluda ba Bwina Kristu ababombesha bawamina ukukoselesha. Paulo alembele ukuti: “Tulemupaapaata ukwishiba abalecucutika muli imwe, kabili abalaashikwa pali imwe muli Shikulu, no kumukonkomesha; kabili ukubacindikisha mu kutemwa pa mulandu wa mulimo wabo.” (1 Abena Tesalonika 5:12, 13) Cintu cayanguka ukusenda umulimo wakosa uwa baeluda mu kabepekesho. Lelo amashiwi ya kutasha kwafumaluka no kukoselesha kuti yalenga icipe cabo ukumoneka icayanguka.
Abo pa kati kesu abaleshipikisha imibele yaafya na bo bene balakabila ukukoselesha. “Kosheni abatompoke mitima, koselesheni abanaka,” e fifunda Baibolo. (1 Abena Tesalonika 5:14) Abafyashi baba beka, bamukamfwilwa, abapungwe, abakoloci, na balwala baba pa kati ka abo abengayumfwa abapopomenwa nelyo abanakuka lwa ku mupashi ukufuma ku nshita ne nshita.
María mwanakashi wa Bwina Kristu uwaisangile umwine nalekwa ku mulume wakwe. Atile: “Ukupala Yobo, nalefwaya ukufwa pa nshita shimo shimo. [Yobo 14:13] Lelo nalishipikishe pa mulandu wa kukoselesha napokelele. Baeluda babili, abo naishibe bwino, bapoosele amaawala ayengi ukungafwa ukumona ubucindami bwa kutwalilila mu mulimo wa nshita yonse. Kabili bankashi babili abalangulukilako na bo bene balinkoseshe, ukukutika mu kutekanya ilyo nalepongolola ifyali mu mutima wandi. Pa kubomfya Baibolo, banengele ukumona ifintu ukufuma ku mimwene ya kwa Yehova. Nshaishiba imiku twabelengele Ilumbo 55:22, lelo nalishiba ukuti pa kubomfya ili lembo, panono panono nalipuupuutwile ukushikatala kwandi ukwa ku mupashi no kwa mu nkuntu. Ici conse cacitike imyaka 12 iyapitapo, kabili ndi uwa nsansa ukusoso kuti nalitwalilila mu mulimo wa nshita yonse ukufika na nomba. Ubumi bwandi bwa kulambula kabili bwa nsansa te mulandu no kukalipwa kwa mu nkuntu ukwa mu tushita mu tushita. Nalishininwa ukuti ukukoselesha mu nshita iyapala ilya kuti kwalenga ubumi bwa muntu ukuwaminako apakalamba nga nshi.”
Bamo bakabila ukukoselesha pa mulandu wa kuti balipangako ifilubo kabili nomba baletukuta ukulungika fyene. Napamo balipokelela ukwebaula kwabamo kutemwa. (Amapinda 27:6) Baeluda abamwebawile kuti baba abapempwila ukumutasha lintu bamona ukuti alebomfya ukufunda kwa mu Malembo. Amashiwi yabo aya kukoselesha yakakwata ubunonshi bwa minkubili—ukukusha ukutemwa kwabo ku walufyenye pa kuti ‘tafwile ku cikonko’ no kumucinkulako ulwa bunonshi bwa kubomfya uko ukufunda.—2 Abena Korinti 2:7, 8.
Eluda umo apangile icilubo cabipisha no kulufya ishuko lyakwe ilya bwangalishi mu cilonganino. “Lintu babilishe pa lwa kuseshiwa kwandi nga eluda, natontonkenye ukuti bamunyina tabali no kuyumfwa abakakuka nga tuli na bo,” e fyo asosa. “Nangu ni fyo, baeluda bakakile umulandu wandi mu nkama icine cine kabili baliibikilisheko ukunkoselesha. Icilonganino conse mu kupalako catanunwine ukutemwa na bucibusa, ifyo mu kushininkisha fyatwele pa ntanshi ukupuupuutuka kwandi ukwa ku mupashi.”
Ba Uukoselesha
Mu mibombele yesu iyapamfiwa, calyanguka ukulabako ku kukoselesha. Lelo fintu kwingapwishishisha ifingi! Pa kupeela ukukoselesha kufumamo cimo, ufwile ukusunga ifintu fibili mu muntontonkanya. Ica kubalilapo, tontonkanya pa lwa ca kusosa, pa kuti ukukoselesha kobe kube ukwa kulungatika. Ica bubili, fwailishako akashita ka kutununuka umuntu uulekabila ukutasha nelyo ukukuulililwa.
Ilyo wacililako ukucite ci, e lyo ukacililako kuba uwa nsansa. Na kabushe, Yesu atwebekesho kuti: “Ukupeela ce shuko ukucilo kupokelela.” (Imilimo 20:35) Pa kukoselesha bambi, ukalaikoselesha we mwine. Mulandu nshi te kucipangila ubuyo bobe ukukoseleshapo umo cila bushiku?