Twapeelwe Margariti umo Uwaumo Mutengo

NGA FINTU CASHIMIKWA NA RICHARD GUNTHER

Cali mu September 1959. Twali mu ngalaba ya bena Italy iyo beta Julio Caesar pa bulendo bwa kulalanya Atlantic Ocean ukufuma ku New York ukuya ku Cádiz, Spain. Watch Tower Society yali naimpeela umulimo, pamo no mukashi wandi, Rita, na bambi bamishonari babili abaupana, Paul na Evelyn Hundertmark, ukuya kuli cilya calo ca bena Iberia. Twaleya ku kulolenkana ne fya kusonsomba ifingi. Lelo ni shani fintu twaishiletendeka umulimo wa bumishonari?

INE na Rita twabatishiwe nge Nte sha kwa Yehova mu 1950 mu New Jersey, U.S.A. Mu kwangufyanya pa numa, twapingwilepo icintu cimo ico mu kupita kwa nshita cali no kutupeela margariti umo uwaumo mutengo. Twali mu cilonganino umwali bamunyina na bankashi abakumanina abengabombela bwino mu cifulo. E co twayumfwile ukuba abakakililwako ukuipeela ku kuyabombela ukwali ukukabila kwakulilako ukwa bakashimikila. Pa kulongana kwa pa kati ka nko ukwa Nte sha kwa Yehova mu New York City mu lusuba lwa 1958, twaipwishe umulimo wa bumishonari.

Mu kwipipa pa numa, twaliitilwe ku Watchtower Bible School of Gilead, kabili mu kati ka mwaka umo wine twali pa lwendo lwa kuya ku Spain nga bamishonari. Pa kuyobeka mu mapekanyo ayengi no kufimbilikishiwa no kucincimuka, tatwailwike pali ilya nshita cintu twapeelwe. Yesu alilandile ulwa margariti umo uwaumo mutengo. (Mateo 13:45, 46) Ishuko lyesu ilya kubomba nga bamishonari, kuli ifwe lyapalene na margariti wa musango yo, nangu cingati te kuntu Yesu aloseshe umulumbe wakwe. Ilyo twalolesha ku numa, nomba tulatesekesha mu nshila yacilapo ici ca bupe ca mulimo icaumo mutengo mu kuteyanya kwa kwa Yehova.

Ica Kukumanya Cishingalabwa

Pali ilya nshita kosi wa bamishonari uwa Gileadi aletungulwilwa mu ncende yayemba iyashingulukwa ne fintu fya cifyalilwa mu citungu ca Finger Lakes ica New York State. Kulya, e ko twapoosele imyeshi mutanda iishaiwamina ukuyobeka umupwilapo mu kusambilila Baibolo no kubishanya kwa cine cine ukwa Bwina Kristu, ukutalukako ku milandu ya ici calo na mafya. Abasambi banensu bafumine mu mbali ishingi isha calo, ishasanshishemo Australia, Bolivia, Britain, Greece, na New Zealand. Mu kwangufyanya nangu ni fyo, ubushiku bwa kupwishe sukulu bwalifikile. Mu August 1959, mu kuba no bulanda twaimine ubulendo bwesu ubwa pa menshi ukuya kuntu twapeelelwe umulimo wesu uwa bumishonari. Pa numa ya mweshi umo twalifikile mu Spain.

Ulutambi Ulupya

Twafikilile pa cabu ca ku kapinda ka kulyo aka Algeciras, lulamba lwa Rock of Gibralta walulubala. Bulya bushiku ifwe bane, ine na Rita capamo no lupwa lwa baHundertmark, twaninine ishitima lyaleya ku Madrid. Twaile kwi Hotela lya Mercador, uko twalelolela ukufikila ukumonana ne filundwa fya musambo wa Sosaite uwa mu bumfisolo. Spain aali pe samba lya kuteka kwa kwa Generalissimo Francisco Franco. Ici capilibwile ukuti imipepele fye yeka iyaishibikwe mwi funde mu calo yali ye Calici lya Roma Katolika. Tacali ca mwi funde ukubelesha imipepele iili yonse imbi pa lwalaala, kabili umulimo wa kushimikila ku ŋanda ne ŋanda uwa Nte sha kwa Yehova walibindilwe. Nangu fye kulongana kwa kupepa kwalileshiwe, ica kuti Inte sha kwa Yehova, abaali impendwa mupepi na 1,200 mu filonganino 30 mu Spain pali ilya nshita, tabali na kulalonganina mu Mayanda ya Bufumu nga mu fyalo fimbi. Twalelongana mu bumfisolo mu mayanda ya pa mbali.

Ukusambilila IciSpanish no Kutendekako Mulimo

Ukusonsomba kwa kubalilapo twakwete kwali kusambilila ululimi. Umweshi wa kubalilapo twalepoosa amaawala 11 akasuba kamo na kamo ukusambilila iciSpanish—amaawala 4 ulucelo lumo na lumo mu kalasi, lyene amaawala 7 ukusambilila pa lwesu. Umweshi wa cibili cali cimo cine ulucelo, lelo ifyungulo kasuba fyalepooswa mu kushimikila kwa ku ŋanda ne ŋanda. Bushe kuti waelenganya? Ilintu tucili tatulaishiba ululimi kabili mu kuba fye ne mitendekele yasungilwa ku mutwe iyalembelwe pali kardi, ine na Rita twafumine mu mulimo wa ku ŋanda ne ŋanda fweka fye!

Ndeibukisha ukukonkonsha pa ciibi mu Vallecas, ulubali lwa bantu babomba ulwa Madrid. Ninshi ninkwata na kardi mu minwe, apo ningabelenga nga capusa mpunga, nasosele mu ciSpanish ukuti: “Mwashibukeni. Tulecito mulimo wa Bwina Kristu. Baibolo isoso kuti (twabelengele ilembo). Kuti twatemwa ukuti mukwateko aka katabo.” Kwena, nakulubantu alelolesha fye, lyene alipokele akatabo. Lintu twacitile icipempu ca kubwelelamo, alitwingishe mu ŋanda, kabili ilyo twalelanda, alelolesha fye. Twatendeke isambililo lya Baibolo kuli wene te mulandu no kupelebela, kabili mu kati ka masambililo, alekutika fye no kulolesha. Pa numa ya nshita imo mu kupelako atwebele ukuti taumfwile ico twasosele pa kutandala kwesu ukwa kubalilapo lelo aumfwilepo ishiwi Dios (Lesa), no kuti ilyo line shiwi lyali ilyakumanina kuli wene ukwishiba ukuti cali cintu icisuma. Mu kupita kwa nshita, alipokelele ubwishibilo bwalinga ubwa Baibolo kabili alibatishiwe, ukusanguka umo uwa Nte sha kwa Yehova.

Ukusambilila iciSpanish kwalinkoseele nga nshi. Ilintu twalepita mu musumba, nalepitulukamo ku mutwe ukutantawila amaverbu. Cintu nasungile umulungu umo, umulungu wakonkelepo nalilabile! Cali ica kufuupula nga nshi. Utushita utwingi nafwaile ukuti ndeke. Pa mulandu wa kuti nalelanda iciSpanish icabipa, bamunyina ba ciSpanish balentekanishisha sana ilyo nalebatungulula. Pe bungano limo ilya citungu, munyina umo ampeele ukubilisha kwalembelwe ku minwe ukuti mbelenge pa cisebele. Pa kufilwa ukubelenge lembo lyakwe, nabilishe ukuti: “Mukalete ba muleta (ifya kuseemenako) ku cibansa mailo.” Calekabila ukubelengwa ukuti, “Mukalete maletas (ifipe fya pa bulendo) ku cibansa mailo.” Kwena, ibumba lyalisekele, kabili mu cifyalilwa nalibipilwe.

Amesho ya Kubangilila mu Madrid

Iyo myaka ya kubalilapo inono mu Madrid lwa mu nkuntu yali iyaafya nga nshi kuli ine na Rita. Twalefuluka ku mwesu ne fibusa fyesu apakalamba. Lyonse lintu twalepokelela kalata ukufuma ku United States, ukufuluka kukalamba kwaleisa muli ifwe. Uto tushita twa kutontonkanya ku mwesu twalecilamo, lelo twalepita. Na kuba, twalishile iŋanda, ulupwa, ne fibusa ukuti twingapokelela margariti umo uwaumo mutengo mu cifulo ca fyene. Twalekabila ukuiteulula.

Umo twabalile ukwikala mu Madrid, yali ni ŋanda ishasungwa bwino iya kwikalamo no kupoke fya kulya, nelyo iŋanda ya kusungilwapo. Twaleikalamo no kupoke fya kulya imiku itatu akasuba kamo. Wali muputule unono uwafiita, kabili bamateleshi bali aba cani. Isha kusonkela pa mweshi shalepwisha alawansi wesu munono uwa cila mweshi. Ilingi line twaleliila pa ŋanda ya kusungilwapo ica kulya ca kasuba pa kati, kabili umwine wa ŋanda aletushila ica kulya ca mulaalilo mu citofu pa kucisunga icakaba pa kuti ubushiku twingakwata ica kulya. Nangu cibe fyo, pa kwendauka mu nshita ya kasuba ne cungulo, twalesumwe nsala sana. Nga tatukwete akasheleko kuli alawansi, twalepoosa utupiya twesu utwapelebela ukushita chocolate wacepesho mutengo uwingabako. Iyi mibele mu kwangufyanya yalyalwike, nangu cibe fyo, mu kuba no kutandala kwa kwa kangalila wa calo uwa Sosaite. Alimwene ifyo twalecula kabili atile kuti twafwayako iŋanda inono iya kubomfya nge ŋanda ya bamishonari. Kwena, ici caliko eyefilya ukucila ukulasamba nawiminina mu ca kusambilamo cafwentemana pa nshi mu cikini. Nomba twali no kulasamba amenshi ya kwiminina ku mupaipi, mu kuba ne ca kusungilamo ifya kulya ifyatalala, ne citofu ica malaiti apa kwipika ifya kulya fyesu. Twali aba kutasha nga nshi pali uku kutulangulukilako.

Ifya Kukumanya Fyawamisha mu Madrid

Umulimo wa kushimikila ku ŋanda ne ŋanda walebombwa mu kucenjela nga nshi. Ubusuma bwaleba fimfulunganya fya cila bushiku mu Madrid, ifyaletucinga pa kuti tatuli abamonekesha sana. Twaleesha ukufwala no kucite fintu ukupala bambi pa kuti tatusoobwekemo nga bambi bambi. Inshila yesu iya kushimikila kwa ku ŋanda ne ŋanda yali kwingila mu ciyanda ca munkulinkuli, ukukonkonsha pa ciibi, ukulanda ku muntu, kabili lyene ukufuma muli ico cikuulwa, muli uyo musebo, na mu ncende iyo. Caleba icingacitika ukuti mwine ŋanda kuti aita bakapokola, kanshi tacaleba ca mano ukukokola mu bwina mupalamano. Na kuba, nangu cingatila Paul na Evelyn Hundertmark balicenjele ukubomfya iyi nshila, balibekete no kubatamfya mu calo mu 1960. Baile ku Portugal icalo capalaminako, uko babombele pa myaka yafulilako, lintu Paul alesakamana iofesi lya musambo ilya mu bumfisolo. Ilelo e kangalila wa musumba mu San Diego, California.

Nangu cibe fyo, ukulinganya kwalicitikeko. Imyeshi fye inono pa numa, bamishonari mutanda abapeelwe umulimo ku Portugal bakambishiwe ukufuma muli cilya calo! Ici caleteleko ica kucitika ca kulenge nsansa pa mulandu wa kuti Eric na Hazel Beveridge, abo na kabili abaali mwi kalasi lyesu ilya Gileadi, nomba baebelwe ukufuma mu Portugal no kwisa ku Spain. E co mulya mu February 1962, twaikele mwi Hotela lya Mercador na kabili—pali iyi nshita ukupokelela Eric na Hazel ilyo balefika.

Cali ni mu kati ka ishi nshiku sha kubangilila mu Madrid e mo ine na Rita twaimwenene ubumbimunda bwa bashimapepo. Twalesambilila Baibolo na baupana babili, Bernado na Maria, abaikele mu cimpangilile icapangilwe ku fipimfya fya fibombelo fya kukuulilako ifili fyonse ifyo Bernado alesanga. Twalesambilila na bo ubushiku, kabili pa numa ye sambililo, baletupeelako umukate, waini, chisi nelyo icili conse cintu bakwete. Namwene ukuti uyu chisi aali kwati fye ni chisi wa cina America. Ubushiku bumo pa numa ye sambililo, baletele icikopo umwaishile chisi. Palembelwe ifilembo ifikalamba, mu ciNgeleshi ukuti, “Ukufuma ku bena America ukuya ku bena Spain—te fya kushitisha.” Ni shani fintu ulu lupwa lupiina lwapokelele uyu chisi? Icalici lya ciKatolika lyabomfiwe no buteko ukwakanya yene ku bapiina. Lelo bashimapepo baleshitisha!

Ubutumikishi Bwasanduluka na ku ba mu Mulimo wa Fita

Mu kwangufyanya icintu cishaiwamina calicitike icali no kwisaba lipaalo lyafumba kuli ifwe na kuli bambi abengi. Twapokelele icishibisho ukufuma kwi ofesi lya musambo ukutwipusha ukuyatandalila umulumendo uwe shina lya Walter Kiedaisch, uwalaashikwe pa nkambi ya U.S. Air Force pa Torrejón, iyabelele bakilomita banono ku nse ya Madrid. Twalemutandalila no mukashi wakwe, twatendeke isambililo lya Baibolo na bene na baupana bambi palya pene pa Air Force.

Mu kati ka ilya nshita, naletungulula mupepi na masambililo ya Baibolo yasano na bakabomba ba pa U.S. Air Force, kwena, bonse ni mu ciNgeleshi. Pali abo bonse, pabatishiwe cinelubali pa numa, kabili pa numa ya kubwelela ku United States, bane muli bene babele baeluda ba mu filonganino.

Iyi yali e nshita lintu kwali inshila ishinono sana isha kuletelamo ifitabo, bamagazini, na maBaibolo mu calo pa mulandu ne cibindo pa mulimo wesu. Nangu cibe fyo, impapulo shimo shaleletwa mu calo na batandashi na baletuletela ifipe abena America. Umusambo wampeele umulimo wa kulasakamana icifulo ca kusungilamo impapulo ica mu bumfisolo. Cali mu muputule wa kusungilamo ifipe ku numa ya mwa kusungila ifibombelo fya kulembelako na mapepala mu Vallecas. Umukashi wa mwine wa ici cifulo ali ni umo uwa Nte sha kwa Yehova. Umwine wa cifulo nangu taali Nte, alicindike umulimo wesu, kabili ukuibika umwine mu busanso no bukwebo bwakwe, alinsuminishe ukubomfya iyi ncende ya ku numa ukulakakilako ifitabo ifya kutuma muli cilya calo conse. Apantu uyu muputule walekabila ukumoneka nga fintu walekabila ukuba—umuputule uwa lukungu, umwabe fipe nsale nsale ne fibokoshi ifingi—nalefwaikwa ukupanga ibenci lya kubombelapo na mashelufu ayengabikwa no kubomfiwa mu kwangufyanya kabili lyene ayengafiswa mu kashita kanono. Pa mpela ya kasuba, nalelolela ukufikila takwali nangu umo mu muputule wa kusungilamo ifipe kabili bwangu bwangu ukufuma ne fikako fyandi.

Lyali lishuko iline line ukwakana mu kwananya ica kulya ca ku mupashi, pamo nga bamagazini ba Ulupungu lwa kwa Kalinda na Loleni! ne mpapulo shimbi, ku filonganino ukupulinkana icalo. Iyo yali myaka ya kucincimusha.

Rita akwete ubuseko bwa kutungulula amasambililo ya Baibolo aya mu ŋanda 16, citika uwa bwingi bonse abaishileba ni Nte shabatishiwa isha kwa Yehova. Dolores aali mukashana waupwa uwalepoose nshita ya mpepo mu busanshi pa mulandu wa kulwala kwa ku mutima. Muli shinde aleima no kubako uwacincila panono. Icitetekelo ca kwa Dolores cali icakosa, e co inshita lintu yaishile iye bungano lya citungu mu Toulouse, France, alefwaisha sana ukuya. Balimusokele kuli dokota ukuti te kuti cibe ca mano pa mulandu wa nshila umutima wabelelemo. Ukufwala fye ilaya lya kubombelamo utumilimo twa pa ŋanda na makapa kabili ukwabule cipe, aile ku citesheni ce shitima ku kumona umulume wakwe, nyina, na bambi uko baleya. Mu kuba ne filamba mu menso, afililwe ukushipikisha ukubamona baleya wene ukushala, e co alininine ishitima, no kuya ku France! Rita taishibe ukuti ici e cicitike. Lelo pe bungano, fintu cali ca kusungusha lintu amwene Dolores, no kumwentula kukalamba!

Isambililo lya Baibolo Ilishili lya Lyonse

Te kuti tupwishe ukushimika pa lwa kupeelwo mulimo kwesu mu Madrid ukwabulo kusanshamo Don Benigno Franco, “el profesor.” Nte wa cikaya ansendele ku kuyatandalila kanabesa umo uwa cikoloci uwaleikala no mukashi wakwe mu ŋanda imo iya bupiina nga nshi. Natendeke isambililo lya Baibolo kuli wene. Pa numa ya kusambilila mupepi no mwaka umo na citika, alombele ukuti abatishiwe no kuba umo uwa Nte sha kwa Yehova.

Uyu kanabesa wa cikoloci, Don Benigno Franco, aali mufyala wa kwa Francisco Franco, dikiteta wa Spain pali ilya nshita. Cilemoneke fyo Don Benigno lyonse aali muntu watemwo buntungwa. Mu kati ka Nkondo ya Bana Calo iya mu Spain, aleumfwila Ripabuliki ubulanda kabili taleafwilisha umufyala wakwe—mushika uwacimfishe muli ilya nkondo no kwimika budikiteta bwa ciKatolika. Ukutula fye 1939, Don Benigno alileshiwe ukubomba, kabili alecula nga nshi. E fyo caishileba ukuti umufyala wa kwa Generalissimo Francisco Franco, dikiteta wa fita mu Spain, abele umo uwa Nte sha kwa Yehova.

Ubwite Bwabulo Kwenekela

Mu 1965 iofesi lya musambo ilya mu Spain lyatwitile ku kutendeka ukwenda mu mulimo wa muputule mu Barcelona. Ici calepilibula ukusha bamunyina bakwato kutemwa bonse abo twabele abapalamishako sana mu Madrid. Nomba icali no kutendeka tacali fye ca kukumanya cipya lelo na kabili, kuli ine, ubwesho. Ici ca kukumanya cali ca kutiinya pantu lyonse ndatwishika ukulamuka kwandi. Nalishiba bwino ukuti ni Yehova e wanengele ukuba uwa kufumamo cimo muli ulu lubali lwa mulimo.

Ukutandalila icilonganino cimo umulungu umo na umo kwapilibwile ukwikala mu mayanda ya bamunyina. Ubwikashi bwesu twalebusendela muli basutikeshi, kabili mupepi ne milungu ibili iili yonse, twaleselela ku ŋanda ipya. Ici ukucilisha cintu cayafya nga nshi ku mwanakashi. Lelo mu kwangufyanya José na Roser Escudé, abaikele mu Barcelona, batulaalike ukwikala na bo pa nshiku shimo ishafulilako. Iyi yali ni nshila ya kutemwa pa lubali lwabo, pantu capilibwile ukuti twalekwatako icifulo cibelelela apa kusungile fipe fyesu ne cifulo ca lyonse apa kubwelela mu fyungulo pa Mulungu.

Ine na Rita twapoosele imyaka yakonkelepo ine mu mulimo wa muputule mu citungu ca Catalonia, icabela mu lulamba lwa Mediterranean. Ukulongana kwesu konse ukwa Baibolo kwalecitilwa mu bumfisolo mu mayanda ya fye, no kushimikila kwesu ukwa ku ŋanda ne ŋanda na ko kwine kwalecitwa no kushilimuka pa kuti tatucebwishe ukusakamana kwa bantu. Limo limo twaleya nge cilonganino conse pa Mulungu ku “kuyaangala” mu mpanga, ukucilisha lintu twalekwata ukulongana kwa muputule.

Lyonse tukalatontonkanya mu kubamo kutasha pali bamunyina ba ku mupashi abengi ababikile incito shabo no buntungwa mu busanso, ukuibikilishako ku kusungilila ifilonganino ifyaikatana kabili ifyacincila. Ubwingi ubwa bene e batungulwile ukutanunwina umulimo mu matauni ya ku nse ya musumba. Ici cali e citendekelo ca kwingilishiwako kukalamba mu Spain pa numa icibindo cibe nacifumishiwapo no buntungwa bwa kupepa ukupeelwa mu 1970.

Ukusha Umulimo Wesu uwa Kutumwa ku Calo Cimbi

Mu myaka yesu ikumi mu Spain, ukuipakisha kwesu ili paalo lyaibela ilya kubombela Yehova kwanashiwe ku mibele abafyashi besu babelelemo. Pa tushita twafulilako, twapene tuleke umulimo wesu no kuya ku mwesu ku kuyasakamana mayo na tata. Nangu cibe fyo, ukupitila muli bamunyina na bankashi bakwato kutemwa ku mwesu mu filonganino abali mupepi na bafyashi bandi, twali na maka ya kutwalilila ukuba mu Spain. Ee, ishuko lya kubomba umulimo wa bumishonari muli iyo myaka cali lubali ni pa mulandu wa bambi abaisanshishemo pamo na ifwe mu kubika amabuseko ya Bufumu bwa kwa Lesa pa ntanshi.

Mu kupelako, mu December 1968, twalibwelele ku mwesu ku kuyasakamana mayo. Ulya wine mweshi tata alifwile, na mayo nomba ashele eka. Pa kuba abakakuka mu nshila imo ku kubomba umulimo wa nshita yonse, twapokelele ukupeelwa kwa lubali ukubomba mu mulimo wa muputule, lelo ili lyena ni mu United States. Pa myaka yakonkelepo 20, twabombele mu miputule ya ciSpanish. Nangu cingati twalilufishe margariti wesu uwaumo mutengo uwa bumishonari, twalikwete umbi uwapeelwe kuli ifwe.

Ukushimikila mu Kati ka Miti Ikola no Lukaakala

Nomba twalebombela mu kupalamisha na bamunyina na bankashi abaikala mu mbali sha musumba ishaisulamo imisoka. Iye, mu mulungu wine fye uwa kubalilapo mu mulimo wa muputule mu Brooklyn, New York, Rita balimusompwele akacola.

Pa kashita kamo ine na Rita twali ne bumba mu mulimo wa kushimikila ku ŋanda ne ŋanda ku lubali lumbi ulwa New York City. Ukwaluka fye pa cifutu, twamwene abantu nabatantama ukulolesha pa cipunda ca cibumba ca cikuulwa icishaleikalamo abantu. Ilyo twaleendelelako mu musebo, twamwene umulumendo umo ifi naiminina mu kashila aletulolesha. Kwaliko na umbi pa cifutu akatalamukila alebebeta ukumona bamotoka ba bakapokola. Kanshi twaishileipoosa umo bacitila amakwebo ya fya miti ikola! Umulinshi wa ntanshi alicilimushiwe, lelo lyene amwene magazini wa Ulupungu lwa kwa Kalinda e pa kwilulukwa. Na kuba, nga nali kapokola! Lyene alipundile mu ciSpanish ati, “¡Los Atalayas! ¡Los Atalayas!” (baCitawala! baCitawala!) Balishibe bantu twali, ukutwishibila kuli magazini, kabili fyonse fyali fye bwino. Lintu nalepita lwa mupepi na wene, namusoseshe nati, “¿Buenos dias, como está?” (Mwashibukeni, muli shani?) Pa kwasuka anombele ukuti mupepeleko!

Ukupingulapo Kwakosesha

Mu 1990 calimoneke fye ukuti ningile ukuba na mayo cila bushiku. Twali natwesha na maka ukutwalilila mu mulimo wa kwenda, lelo twapingwilepo ukuti tacali na kucitika ukufikilisha ukukakililwako konse kubili. Mu cine cine twafwaile ukushininkisho kuti Mayo alisakamenwe bwino. Lelo na kabili twali no kulekako kuli margariti umo uwaumo mutengo, icintu cimo icakatamikwe nga nshi kuli ifwe. Amabwe yonse aya cine cine aya mutengo aya mu calo na fyonse fintu yengacitilo muntu fyalicepa nga nshi ukufilinganya ku mabwe ya mutengo aya kubomba nga mishonari nelyo nga kangalila wenda mu kuteyanya kwa kwa Yehova.

Ine na Rita tuli nomba mu myaka ya ba 60. Twaliba abaikushiwa nga nshi kabili tulaipakisha ukubomba ne cilonganino ca cikaya ica ciSpanish. Ilyo tulolesha ku numa pa myaka twapoosa mu mulimo wa kwa Yehova, tulatootela kuli wene pa kutuseekeshako bamargariti bamo abaumo mutengo.

[Icikope pe bula 23]

Njiminine na Rita na Paul na Evelyn Hundertmark (ku kulyo) ku nse ya cibansa umo balwila na bacilume ba ŋombe mu Madrid

[Icikope pe bula 24]

Ukubombele cilonganino pa “kwangala” kwa mu mpanga