Kaana Ifishilano Fyabula Bukapepa!

“ICINE cikamulenga abantungwa,” e fyasosele Yesu Kristu. (Yohane 8:32) Ee, UbuKristu bulalubula abantu—ukulubuka ukufuma ku kutiine mipashi, ukulubuka ku kusumina mu fifundisho na masubilo ya bufi, ukulubuka ku busha bwa fibelesho fibotelesha.

Nga fintu cali mu nshita sha pa kale, nangu cibe fyo, Abena Kristu ilelo ilingi line balalolenkana no kutitikisha kwa kuti babwelele ku fishilano fya kale. (Abena Galatia 4:9, 10) Tacili ukuti imyata yonse iyaishibikwa yalibe ya kucena. Mu cituntulu, Umwina Kristu kuti pambi asalapo ukukonka imyata ya cikaya iyabe isuma kabili iya kunonsha. Lelo lintu imyata yapusana ne Cebo ca kwa Lesa, Abena Kristu tabasuusuka. Inte sha kwa Yehova muli fyo baishibikilwa ku kukaanaibimba mu kusefya baKrisimasi, inshiku sha kufyalwa, ne myata imbi iipinkana ne Cebo ca kwa Lesa.

Uku kwiminina kwashangila ilingi line kwafumamo ukupumya ukukalamba no kukaanya ukufuma ku ba kwishibana na bo, abena mupalamano, na balupwa bashasumina. Ukucilisha ici e fyo caba mu fyalo fimo ifya mu Africa, uko kuntu ifishilano fya misango misango ilingi line fibeleshiwa pa fililo, pa menga, na lintu umwana afyalwa. Ukutitikisha kulaba ukukalamba—ilingi ukusanshamo ifintiinya no lukaakala. Ni shani fintu Abena Kristu muli ifyo fyalo bengeminina abashangila? Bushe kuti cacitika ukusengauka ukukangana ukwabula ukusuusuka? Pa kwasuka, natulanguluke fintu Abena Kristu ba busumino baabomba ne fishilano fimo ifishili fya mu malembo.

Imyata ya pa Fililo iya Kutiine Mipashi

Mu Africa wabela ku kapinda ka kulyo kwalibako ifishilano ifyafula ifyaampana ku fililo no kushiika. Abaleloosha ilingi balacesha ubushiku bumo—nelyo inshiku shafulilako—pa ŋanda ya cililo, apo pantu umulilo utwalililo kwaka. Abafwililwe balaleshiwa ukwipika, ukubeya, nelyo ukowa mpaka fye bashiika. Pa numa, e lyo basamba mu muti umo ifi uwaibela. Bushe imyata ya musango yo yalipokelelwa ku Bena Kristu? Iyo. Yonse ibelebesha ukusumina muli bumunshifwa bwa mupashi no mwenso wa kubombomanika uwa kutiina bafwa.

Lukala Milandu 9:5 atila: “Aba mweo bantu abaishibo kuti bakafwa, lelo abafwa bantu abashaishiba kantu nangu kamo.” Ukwishiba ici cine kulalubula umo ku kukwato mwenso wa kutiine ‘mipashi ya bafwa.’ Lelo cinshi cintu Umwina Kristu engacita lintu balupwa bafumaluka bapinda ukuti aibimbe mu mpupo sha musango yo?

Languluka ica kukumanya ca kwa Nte umwina Africa uwe shina lya Jane, uwafwililwe wishi. Ilyo afikile pa ŋanda ya cililo, ilyo line fye alyebelwe ukuti wene pamo na bambi mu lupwa baali no kulacinda ukushinguluke citumbi ubushiku bonse pa kutalalika umupashi wa ufwile. “Nabebele ukuti pamo nga umo uwa Nte sha kwa Yehova, te kuti njibimbe mu fibelesho fya musango yo,” e fyashimika Jane. “Nangu cibe fyo, ubushiku bwakonkelepo pa numa ya kushiika, balupwa ba cikalamba batile bali no koowesha ulupwa lonse ulufwililwe pamo ngo kucingilila kwalundwapo ku mupashi wa ufwile. Na kabili nalikeene ukuyobekamo. Pa nshita imo ine, mayo abikilwe eka mu ŋanda. Uuli onse uwalefwaya ukumumona intanshi alefwaikwa ukunwamo ifya kunwa fikola ifyapekanishiwe kuli yo mifwaile.

“Nalikeene ukubimbwa muli ici conse. Mu cifulo ca ico naile ku ŋanda no kupekanye fya kulya, no kufitwala ku ŋanda ukwaleikala Mayo. Ici caleteele ulupwa lwandi insoni icine cine. Abantu bandi batontonkenye abati nimpena.” Icacilanapo, balemupumya no kumutiipwila, abati: “Apo wakaana icishilano cesu pa mulandu no kupepa kobe, wakulacushiwa no mupashi wa kwa wiso. Na kuba, te kuti ufyale fye na bana.” Nalyo line, Jane alikeene ukutiinishiwa. Cinshi cafuminemo? Atila: “Iyo nshita ninshi nali na bana babili. Nomba bali mutanda! Ici calilete nsoni kuli abo abalesosa abati nshakakwate abana na kabili.”

“Ukuwamya”

Umwata umbi ubimbamo ukuwamya kwa kusefya pa numa ya mfwa ya mulume nelyo umukashi. Nga ca kuti umukashi afwa, ulupwa lwa mwanakashi bali no kuleta bukwe bwakwe ku mwaume afwililwe nelyo umwanakashi umbi uwapalama ku lupwa lwa mukashi uufwile. Ali no kukwata ukwampana kwa bwamba na wene. E lyeka fye engaba na maka ya kuupa uuli onse uo alefwaya. Ciba cimo cine na lintu umulume afwa. Icibelesho citontonkanishiwo kuti cilasangulula umunankwe uushele umumi ku “mupashi” wa munankwe wa mu cupo uufwile.

Uuli onse uwingakaana “ukumuwamya” muli yo nshila alaisansalika ku cipyu ca balupwa. Kuti pambi bamukankamba no kubika pali wene imitumfyo no kumulandila ishamo. Nangu ni fyo, Abena Kristu balakaana ukukonka uyu mwata. Balishiba ukuti tacingaba nangu panono “ukuwamya,” ukwampana kwa bwamba ku nse ya cupo caba kukowela mu menso ya kwa Lesa. (1 Abena Korinti 6:18-20) Mu kulundapo, Abena Kristu bali no kupila nelyo ukupilwa “muli Shikulu epela.”—1 Abena Korinti 7:39.

Umwanakashi wa Bwina Kristu umo umwina Zambia uwe shina lya Violet alifwililwe umulume. Pa numa, balupwa bamuleteele umwaume, ukupampamina pa kuti akwate ukwampana kwa bwamba na wene. Violet alikeene, kabili pamo nge nshila ya kumukandilamo balimuleseshe ukutapako amenshi pa cishima ca cintubwingi. Na kabili balimusokele ukukanaenda mu musebo ukalamba epali ubusanso bwamuponena. Nangu cibe fyo, alikeene ukutiinishiwa na balupwa nelyo ku bekala mushi banankwe.

Pa numa Violet bamwitile ku cilye ca cikaya. Ukwabula ukupungushima alondolwele imilandu yakwe iya mu Malembo iyo akaanine ukuibimba mu kwampana kwa bwamba ukushili kwa mwi funde. Icilye capingwile ukuti ali fye bwino, ukusoso kuti icilye tacingamupatikisha ukukakatila ku myata ya cikaya ne fishilano ifyapusene ne fisumino fyakwe. Ku ca kusekesha, ukukaana kwakwe ukwakosa ukukananenuka kwabombele ku kucefyako ukutitikisha pa Nte shimbi mu mushi abo pa numa balolenkene no mulandu umo wine.

Inte umwina Africa uwe shina lya Monika ashipikishe ukutitikisha kwapalako pa numa umulume wakwe afwile. Ulupwa lwa mwaume lwapampamine pa kumupeela umulume umbi. Monika atila: “Nalikeene, ukupingulapo ukumfwila ikambisho lya pali 1 Abena Korinti 7:39.” Ukutitikisha takwalekele nangu ni fyo. “Balempangila,” e fyo Monika ebukisha. “Batile: ‘Nga wakaana, tawakatale aupwa na kabili.’ Batungile fye no kuti bamo mu Bena Kristu banandi mu bumfisolo balibawamya muli iyi ine nshila.” Nangu cibe fyo, Monika aiminine uwashangila. “Naikele umushimbe pa myaka ibili, pa numa ya ico nalyupilwe cipya cipya mu nshila ya Bwina Kristu,” e fyo asosa. Monika nomba abomba nga painiya wa nshita yonse.

Ukupulumuna Ifumo no Kufyalo Tupoopo

Abena Kristu mu Africa wa ku kapinda ka kulyo na bo bali no kushomboka ne myata iyaampana ku kupulumuna no kufyalo tupoopo. Ifya kucitika fya busanso ifya musango yo fifuma mu kukanapwililika kwa buntunse—te kukanda kwa bulesa. (Abena Roma 3:23) Lelo nga ca kuti umwanakashi apulumuna ifumo, ifishilano fimo ifya mu Africa fipinda ukuti abikwe eka pa ciputulwa cimo ica nshita.

Umwanakashi umo uwapulumwine pali nomba line muli fyo alipapushiwe ukumona Nte aleendelela ukulola ku ŋanda yakwe. Ilyo Nte alepalama, umwanakashi apundile kuli wene ati: “Mwiisa kuno! Ukulingana no mwata wesu, umwanakashi uupulumwine talingile kupempulwa.” Nangu cibe fyo, Nte amwebele ukuti Inte sha kwa Yehova batwala ubukombe bwa Baibolo ku bantu ba misango yonse no kuti tabasunga imyata ya cikaya ukukuma ku kupulumuna. Lyene amubelengeele Esaya 65:20, 23, ukulondololo kuti pe samba lya Bufumu bwa kwa Lesa ukupulumuna no kufyalo tupoopo tafyakabemo. Icafuminemo cali ca kuti, umwanakashi alipokelele isambililo lya Baibolo ilya mu ŋanda.

Imyata ya kutiine mipashi kuti pambi yaendela pamo no kushiika utupoopo. Lintu Inte uwe shina lya Joseph asangilwe ku kushiika, aebelwe ukuti bonse abasangilweko bali no kusamba ku minwe mu muti umo no kusuba umuti pa fifuba. Ici batile cali no kulesha “umupashi” wa kacece ukukanabwela no kuleta ukucena. Joseph mu kubamo mucinshi alikeene, pa kwishiba ukusambilisha kwa Baibolo ukwa kuti abafwa tabengamucena. Nalyo line, bamo balyeseshe ukutitikisha ukuti asubeko umuti. Joseph na kabili alikeene. Pa kumona ukwiminina kwakwe ukwabulo mwenso, bambi abasangilweko na bo balikeene uyo muti.

Sengauka Ukukangana, Lelo Iminina Uwashangila

Ukutiina abantu abalepeema no munsokwe wa kukankambwa iba milandu ikalamba iya kusuusukilapo. Amapinda 29:25 yatila: “Ukututumo muntu kubike citeyo.” Ifya kukumanya fitangilileko filelanga bucine bwa lubali lwa kulekelesha ulwa ico cikomo ukuti: “Lelo uutetekela Yehova akaba umwatalala.”

Nangu cibe fyo, ukukangana ilingi line kuti kwasengaukwa. Ku ca kumwenako, nga ca kuti Umwina Kristu alaalikwa ku cililo ca kwa lupwa, talingile ukulolela ukufikila aisanga mu mibele iingamulenga ukusuusuka. “Uwacenjela pa kumono bubi abelama; abapelwa amano bapitapo, no kukandwa.”—Amapinda 27:12.

Kuti caba ca mano mu kucenjela ukwipusha imyata iili no kukonkwa. Nga ca kuti ili iingatwishikwa, Umwina Kristu kuti abomfya ili shuko lya mu nshita ku kulondolola umulandu ashingaibimbilamo, ukucite fyo “no bufuuke na ’katiina.” (1 Petro 3:15) Lintu Umwina Kristu mu mucinshi alondolola ukwiminina kwakwe ukwashimpwa pali Baibolo mu kubangilila, balupwa lwakwe ilingi line balakongamina ku kucindika ifisumino fyakwe kabili tabakongamina sana ku kumupangila nelyo ukumutiinya.

Te mulandu ne fingaba ukwankulako, Umwina Kristu tengasuusuka fye pa kukonkelela ifishilano fisaalula Lesa—te mulandu no kumupangila nelyo ukusansa ukwingaletwa pali wene. Twalilubulwa ku mwenso wa kutiine mipashi. Umutumwa Paulo acincishe ati: “Buntungwa e co Kristu atulubwilile; e ico shangileni, no kwikatwamo kabili mwi koli lya busha iyo.”—Abena Galatia 5:1.

[Icikope pe bula 29]

Abantu abengi basumino kuti umuntu wa kuti e lyo afwa fye kuti abomba nge pitilo no kutwala ubukombe kuli balupwa abafwa kale