Ukucula uko Lesa Asuminisha Kuli Mupepi no Kupwa

KONSE uko walolesha kuli ukucula. Abantu bamo bailetelela fye ukucula. Bambula amalwele yafuma mu bulalelale nelyo amafya yesa pa mulandu wa kubomfya bubi bubi imiti ikola no bwalwa nelyo ukupeepa fwaka. Nelyo kuti balwala pa mulandu wa kulya ifya kulya ifyabulo kulondoloka. Lelo, ukucula kwaseeka kufuma ku fintu ifyo abantu yaweyawe bashingalama pamo nga: inkondo, ulukaakala lwa mushobo, imisoka, ubupiina, ifipowe, amalwele. Cimbi ico abantunse bashingalama kucula kufuma ku bukote ne mfwa.

Baibolo itweba ukuti “Lesa kutemwa.” (1 Yohane 4:8) Lyene, mulandu nshi Lesa wa kutemwa asuminishisha ukucula ukutwalilila pa myaka iingi nga nshi? Ni lilali akawamya ifi ifintu? Pa kwasuka ifi fipusho, tulingile ukubebeta ubufwayo bwa kwa Lesa ku bantunse. Ici cikatwafwa ukumfwikisha umulandu Lesa asuminishisha ukucula kabili ne co akacitapo.

Ica Bupe ca Kuisalila

Ilyo Lesa abumbile umuntunse wa kubalilapo, tapangile fye umubili uwakwata bongobongo. Na kabili, Lesa tabumbile Adamu na Efa ukuba amaroboti ayashitontonkanya. Abapeele amaka ya kuisalila. Kabili cilya cali ca bupe cawamisha, pantu “Lesa amwene conse ico acitile, kabili, moneni, naciwamisha.” (Ukutendeka 1:31) Ca cine, “ya mpomfu imicitile yakwe.” (Amalango 32:4) Bonse twalicindamika ici ca bupe ca kuisalila pantu tatufwaya ukwebwa fyonse ifyo tufwile ukutontonkanya no kucita ukwabula ukuisalilapo nangu cimo.

Lelo, bushe ici ca bupe cawamisha ica kuisalila cali no kubomfiwa ukwabula umwa kupelela? Mu mafunde ayapeelwe ku Bena Kristu ba mu kubangilila, Icebo ca kwa Lesa cilasuka aciti: “Ikaleni nga bantungwa, lelo te kukwato buntungwa nga kabepekesho ka kucitilamo ububi, lelo mwikale nga basha ba kwa Lesa.” (1 Petro 2:16) Pa kuti abantu bonse bamwenemo, kufwile kwaba umwa kupelela. E co, ukuisalila kwali no kutungululwa na mafunde. Pantu nga te ifyo, kwali no kuba icimfulumfulu.

Amafunde ya kwa Nani?

Mafunde ya kwa nani ayali no kulanga umwa kupelela pa kuisalila? Icasuko kuli ici cipusho calikuma ku mulandu wacindama uwalenga ukuti Lesa asuminishe ukucula. Apo Lesa e wabumbile abantunse, alishiba bwino amafunde bafwile ukumfwila pa kuti bene na bambi bamwenemo. Baibolo ilondolola ici muli iyi nshila: “Ine ndi Yehova Lesa obe, uukusambilisho kuti ucenjele, uukwensha mu nshila iyo ufwile ukuyamo.”—Esaya 48:17.

Kanshi, icishinka cacindama ni ci: Abantunse tababumbilwe ukwikala ukwabula ukwafwiwa na Lesa. Abalengele mu musango wa kuti ukutunguluka kwabo ne nsansa shabo fishintilile pa kumfwila amafunde yakwe ayalungama. Kasesema wa kwa Lesa Yeremia atile: “Mwe Yehova, ninjishibo kuti te kwa muntunse ukwenda kwakwe; te kwa muntu uuleya ukushikimika amatampulo yakwe.”—Yeremia 10:23.

Lesa alengele abantunse ukunakila amafunde ayo abika mu fyabumbwa, pamo nga maka ye sonde ayatinta. Mu nshila imo ine, apangile abantunse ukunakila amafunde yakwe ayalanda pa musangwela, ayabikwako pa kuti kube ubwikashi bwa mutende. Kanshi e mulandu Icebo ca kwa Lesa cicincishisha ukuti: “Tetekela Yehova umutima obe onse, na ku kwiluka kobe we mwine wishintililako.”—Amapinda 3:5.

E ico, ulupwa lwa bantunse te kuti luitungulule ukwabula ukuteka kwa kwa Lesa. Pa kwesha ukuitungulula ukwabula ukwafwa kwakwe, abantu kuti baelenganya inshila sha mu bwikashi, isha bunonshi, isha mapolitiki, ne sha mipepele ishishingomfwana, kabili ‘abantu kuti bacito lukambo ku bantu ku kubabifya.’—Lukala Milandu 8:9.

Cinshi Calubene?

Lesa abumbile abafyashi besu aba kubalilapo, Adamu na Efa, abapwililika. Bakwete imibili ne mintontonkanya ifyapwililika kabili ibala lya paradise lyali e mushi wabo. Abanakila ku kuteka kwa kwa Lesa, nga balitwalilile abapwililika kabili aba nsansa. Nga basukile baba abafyashi ku lupwa lonse ulwa nsansa kabili ulwapwililika ulwaleikala muli paradise wa pe sonde. Ubu bwali e bufwayo bwa kwa Lesa ku bantunse bonse.—Ukutendeka 1:27-29; 2:15.

Lelo, ifikolwe fyesu ifya kubalilapo tafyabomfeshe bwino ukuisalila fyapeelwe. Balilubile pa kutontonkanya ukutila kuti bacita bwino ukwabula ukwafwiwa kuli Lesa. Pa mulandu wa kusalapo kwabo, bapulile mu mafunde yakwe. (Ukutendeka, icipandwa 3) Apo balikene ukuteka kwakwe, tawali mulimo wakwe ukubasunga abapwililika. ‘Baliyonawile, tabali abana bakwe, kabili akalema kali kabo.’—Amalango 32:5.

Ukufuma pa nshita bashaumfwilile Lesa, Adamu na Efa batendeke ukunaka ku mubili na ku muntontonkanya. Kuli Yehova e kwaba akamfukumfuku ka mweo. (Amalumbo 36:9) E ico, apo baliipaatwile kuli Yehova, abaupana ba kubalilapo bali abashapwililika, kabili basukile bafwa. (Ukutendeka 3:19) Ukulingana na mafunde ya bupyani bwa mu mfyalo, abana babo bali no kupokelela fye ico abafyashi babo bakwete. Cinshi ico? Cali kukaanapwililika ne mfwa. E co umutumwa Paulo alembele ati: “Ulubembu lwaingilile mu muntu umo [Adamu] pano isonde, ne mfwa yaingilile mu lubembu; e fyo ne mfwa yayambukile ku bantu bonse, pantu bonse balibembwike.”—Abena Roma 5:12.

Umulandu Ukalamba wa Bumulopwe

Ilyo Adamu na Efa bapondokele Lesa, basonsombele bumulopwe bwakwe, e kuti, insambu shakwe isha kuteka. Yehova nga alibonawile no kutendeka cipya cipya na baupana bambi, lelo ici nga tacapwishishe ifikansa fya kuti kuteka kwa kwa nani ukwaba bwino kabili ukwingawamina abantunse. Nga bapeelwa inshita ya kuwamya ubwikashi ukulingana ne fyo baletontonkanya, abantunse ukwabulo no kutwishika bali no kulanga nga kuti baiteka ukwabula ukwafwiwa na Lesa.

Cinshi ico amakana ya myaka aya lyashi lya kale ilya bantunse yasokolola? Pali iyi myaka yonse, abantu balyesha imisango yonse iya bwikashi, iya bunonshi, iya bupolitiki, ne ya mipepele. Lelo, ububifi no kucula fyalitwalilila. Na kuba, ‘abantu ababifi balilunduluka ku kubipo kucila,’ maka maka mu nshita yesu.—2 Timote 3:13.

Mu mwanda wa myaka uwalenga 20 mwali ukutunguluka sana mu fya sayansi ne fya kupangapanga. Lelo na kabili mwali ukucula kwabipisha ukushabala akucitika mu lyashi lyonse ilya bantunse. Kabili te mulandu no kulunduluka mu kupanga imiti, ifunde lya kwa Lesa licili lya cine: Abantunse abapaatuka kuli Lesa—intulo ya bumi—balalwala, ukukota, no kufwa. Calimoneka fye ukuti abantunse ‘te kuti bashikimike amatampulo yabo’!

Bumulopwe bwa kwa Lesa Bwaebelwa

Lyonse fye, ukuipaatula kuli Lesa kwalanga ukuti ukuteka kwa bantunse ukwabula ukwafwa kwakwe te kuti kucite nangu cimo. Kuteka kwa kwa Lesa epela e kwingaleta insansa, ukwikatana, umutende, no bumi. Na kabili, Icebo ca cine ica kwa Yehova Lesa, Baibolo wa Mushilo, citila tuleikala mu “nshiku sha kulekelesha” isha kuteka kwa bantunse abaipaatula kuli Lesa. (2 Timote 3:1-5) Inshita Yehova asuminisha ici no bubifi no kucula ili mupepi no kupwa.

Nomba line, Lesa akacitapo cimo mu filecitikila abantunse. Amalembo yatweba ati: “Mu nshiku sha shamfumu ishi [amabuteko ya bantunse ayaliko pali ino nshita] Lesa wa mu muulu akemyo bufumu [mu muulu] ubushakonaulwe umuyayaya, no bufumu bwa buko tabwakashiilwe ku bantu bambi [abantunse tabakabale abatekako isonde na kabili]; bukashonaula no kupesha aya mabufumu yonse [ayalipo pali ino nshita], kabili bukeminina umuyayaya.”—Daniele 2:44.

Ukwebelwa kwa bumulopwe bwa kwa Yehova Lesa ukupitila mu Bufumu bwakwe ubwa mu muulu e cintu Baibolo ilandapo sana. Yesu acitile ici ukuba e cacindamisha mu kusambilisha kwakwe. Atile: “Imbila nsuma iyi ya bufumu ikabilwa ku fyalo fyonse ku kubo bunte ku nko shonse; e lyo impela ikesa.”—Mateo 24:14.

Ilyo ukuteka kwa kwa Lesa kwapyana ukuteka kwa bantunse, ni bani bakapusuka kabili ni bani bashakapusuke? Pa Amapinda 2:21, 22, twaebwa ukuti: “Abatambalala [abacindika ukuteka kwa kwa Lesa] bakekala mu calo, na ba mpomfu bakashalamo; lelo ababifi [abashicindika ukuteka kwa kwa Lesa] bakaputulwa mu calo, na bafutika bakafumpulwamo.” Kemba wa malumbo uwapuutilwemo na Lesa aimbile ukuti: “Pashala panono, e lyo umubifi takabepo; . . . lelo abalanda bakapyaninine calo, no kuilemeno bwingi bwa mutende. Abalungama bakapyaninine calo, no kwikalamo inshiku pe.”—Amalumbo 37:10, 11, 29.

Icalo Cipya Icawamisha

Ilyo Ubufumu bwa kwa Lesa bukalateka, abakapusuka impela ya buno bwikashi bakekala pe sonde lyafumishiwapo ububifi no kucula. Amafunde ukufuma kuli Lesa yakapeelwa ku bantunse, kabili ilyo papite nshita “icalo cikesulamo ukwishiba Yehova, ifyo amenshi yafimba pali bemba.” (Esaya 11:9) Uku kusambilisha kusuma kabili ukwa kukoselesha kukalenga kukabe ubwikashi ubwa mutende kabili ubwaikatana icine cine. E ico takwakabe inkondo, ukwipaya, ulukakala, ukupatikisha abanakashi ukulala na bo, ubupupu, nelyo imisoka imbi.

Kukaba ukumwenamo ku mubili ku bantu bacumfwila abakekala mu calo cipya ica kwa Lesa. Kukaba ukufumyapo ifyabipa fyonse ifyaimako pa mulandu wa kupondokela ukuteka kwa kwa Lesa. Ukukanapwililika, ukulwala, ubukote, ne mfwa fikapwa. Baibolo ilatweba ukuti: “E lyo umwikashi wa mu calo takasose, ati, Nindwala.” Na kabili Amalembo yalaya ukuti: “E lyo yakashibulwa amenso ya mpofu, na matwi ya bankomamatwi yakakomonwa; e lyo uwalemana amolu akacilauka nge nsebula, no lulimi lwa kwa cibulu lukaaula.” (Esaya 33:24; 35:5, 6) Mwandi cikaba ica kusansamusha ukuipakisha ubumi busuma cila bushiku—ku ciyayaya!

Ilyo Lesa akalatungulula bwino abantu, abekashi ba mu calo cipya bakabomfya amaka no kulamuka kwabo mu kulenge sonde lyonse ukuba paradise. Ubupiina, insala, no kubulwa mayanda fikapwa, pantu ukusesema kwa kwa Esaya kutila: “Bakakuula amayanda no kwikalamo, bakalima na mabala ya myangashi no kulye fisabo fya yako; tabakakuule na bambi abekalamo, tabakalime na bambi abalyako.” (Esaya 65:21, 22) Cine cine, “bakekalo muntu onse mwi samba lya mwangashi wakwe, kabili mwi samba lya mukunyu wakwe, tapakabe na wa kututumya.”—Mika 4:4.

Isonde likafunda pa mulandu wa kusakamanwa bwino kuli Lesa na bantunse bacumfwila. Amalembo yatwebo kuti: “Fisekelele amatololo ne mpanga iyaumisha, ifiswebebe fyange no kupuuka nga cananika, . . . mu matololo e mwalepuka mwatula amenshi, ne milonga yafuma mu fiswebebe.” (Esaya 35:1, 6) “Mube ukupaka kwa ngano mu calo, na pa muulu wa mpili.”—Amalumbo 72:16.

Ni shani pa minshipendwa ya bantu abafwa? Ababa mu cibukisho ca kwa Lesa bakabushiwa, pantu “kukabo kwima ku bafwa kwa balungama na bashalungama.” (Imilimo 24:15) Ca cine, abafwa bakabushiwa. Bakasambilishiwa icine cawamisha pa lwa kuteka kwa kwa Lesa no kupeelwa ishuko lya kwikala ku ciyayaya mu Paradise.—Yohane 5:28, 29.

Pa kucite fyalandwapo pa mulu, Yehova Lesa akafumyapo imibele yabipa iya kucula, ukulwala, ne mfwa ifyacusha abantunse pa myaka iingi. Takwakabe ukulwala! Takwakabe ukulemana! Takwakabe imfwa! Lesa “akafuute filamba fyonse ku menso yabo, ne mfwa tayakabeko kabili iyo; takwakabe kabili ukuloosha nangu kukuuta nangu kucululuka; pa kuti ifya ntanshi [fikaba] nafiya.”—Ukusokolola 21:3, 4.

Ifi e fyo Lesa akapwisha ukucula. Akonaula buno bwikashi bwabipa no kuleta ubwikashi bupya “umwaikalo bulungami.” (2 Petro 3:13) Mwandi iyi ni mbila nsuma! Tulafwaisha nga nshi cilya calo cipya. Kabili tatwakalolele sana pa kuti tukacimone. Apo tulemona ukusesema kwa mu Baibolo kulefishiwapo, natwishiba ukuti icalo cipya nacipalama, kabili ukucula uko Lesa asuminisha kuli mupepi no kupwa.—Mateo 24:3-14.

[Akabokoshi pe bula 8]

Ukufilwa kwa Kuteka kwa Bantunse

Ilyo alelanda pa kuteka kwa bantunse, uwali kale Umukalamba mu Germany Helmut Schmidt, atile: “Ifwe fwe bantunse . . . lyonse tutungululako fye icalo panono, kabili ilingi tutungulula bubi bubi. . . . Tatwatala atutungulula icalo no mutende.” Human Development Report 1999 yatile: “Ifyalo fyonse filalanda pa konaika kwa bwikashi bwabo, ubusanshamo icimfulumfulu mu bwikashi, ukufula kwa misoka, ulukakala mu mayanda ukufula. . . . Ifintiinya mwi sonde lyonse filefulilako fye, ukucisha amaka ya nko aya kufyansha, ukucimfya ukubombela pamo ukwa fyalo.”

[Ifikope pe bula 8]

‘Bakailemeno bwingi bwa mutende.’—Amalumbo 37:11

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 5]

Icikope ca butatu ukufuma pa muulu, nyina no mwana: Icikope caba FAO/B. Imevbore; pe samba, ukupuulika: Icikope caba U.S. National Archives