Ukukuula Ulupwa Lwakosa lwa ku Mupashi
“Mubalele mu kufunda no kukonkomesha kwa kwa Shikulu.”—ABENA EFESE 6:4.
1. Lesa alefwaya ulupwa ukuba shani, lelo cinshi cacitike?
“FYALENI, fuleni, kumaneni pe sonde.” (Ukutendeka 1:28) Yehova Lesa aebele Adamu na Efa ayo mashiwi ilyo atendeke ulupwa. (Abena Efese 3:14, 15) Abatontonkanya pa fyo cali no kuba ku ntanshi, balya bantu babalilepo ukuupana nga bamwene isonde lyaisulamo ubufyashi bwabo—ulupwa lwa bantu bapwililika baleikala ne nsansa muli paradise wa pe sonde kabili abalepepela capamo Kabumba Mukalamba. Lelo Adamu na Efa bawilile mu lubembu, ne sonde talyaiswilemo abantu abalungami kabili abatiina Lesa. (Abena Roma 5:12) Lelo, ulupwa lwaonaike lubilo lubilo, kabili ulupato, ulukaakala, no kuba “abaumalala” e fyafula, maka maka muli shino “nshiku sha kulekelesha.”—2 Timote 3:1-5; Ukutendeka 4:8, 23; 6:5, 11, 12.
2. Ni finshi abana ba kwa Adamu bakwete amaka ya kucita, lelo cinshi cali no kukabilwa pa kukuula ulupwa lwakosa lwa ku mupashi?
2 Adamu na Efa babumbilwe mu cipasho ca kwa Lesa. Nangu ca kuti Adamu nomba ali mubembu, Yehova alekele Adamu ukukwata abana. (Ukutendeka 1:27; 5:1-4) Nga shibo, abana ba kwa Adamu balikwete amaka ya kulekanya icalungama ne cabipa. Kuti basambilishiwa pa fya kupepa Kabumba wabo no bucindami bwa kumutemwa ku mutima wabo onse, umweo wabo, amano yabo, na maka yabo. (Marko 12:30; Yohane 4:24; Yakobo 1:27) Na kabili, kuti basambilishiwo “kucito bupingushi, no kutemwo luse, no kwenda bufuke bufuke na Lesa.” (Mika 6:8) Lelo, apo bali babembu, bali no kupoosa sana amano ku kukuula ulupwa lwakosa lwa ku mupashi.
Lubuleniko Inshita
3. Abafyashi kuti ‘balubulako shani inshita’ ya kukusha abana ukuba Abena Kristu?
3 Muli shino nshita shayafya, ukubombesha kulakabilwa pa kuti abana bengaba “abatemwa Yehova” kabili ‘abapato bubi’ icine cine. (Amalumbo 97:10) Abafyashi ba mano “bakalubulako inshita” ku kucite co. (Abena Efese 5:15-17, NW) Nga muli bafyashi, ni shani mwingacite ci? Ica kubalilapo, tantikeni ifya kutangisha, ukwangwa ku “fyacilamo,” ukusanshako ukusambilisha no kukansha abana benu. (Abena Filipi 1:10, 11) Ica bubili, angusheni imikalile yenu. Cefyanyeni imilimo ishacindama sana. Nelyo kuti mwakabila ukuilubula ku fikwatwa fishikabilwa sana ifyo fimusendela inshita pa kusunga. Pamo ngo mufyashi wa Bwina Kristu, tamwakomfwe ubulanda ukuti mwalibombeshe ku kulenga abana ukukula na katiina ka kuli Lesa.—Amapinda 29:15, 17.
4. Ulupwa kuti lwaba shani ulwaikatana?
4 Inshita muba na bana benu, maka maka nga ca kuti mulelanda pa fya ku mupashi, taiya fye mu menshi kabili ni nshila imo iisuma iya kulengelamo ulupwa ukuba ulwaikatana. Lelo mwileka ici cilecitika fye ku mankumanya. Tantikeni inshita mwakulaba pamo. Ici tacipilibula ukuba fye mu ng’anda imo ine, cila muntu aleicitila ifyakwe. Abana bakula bwino nga ca kuti cila bushiku mulebapoosako amano. Balangeni ukuti mwalibatemwa sana no kuti mwalibapoosako amano. Na lintu bashilapingula ukukwata abana, abaupana balingile ukutontonkanyapo sana pali uyu mulimo wacindama. (Luka 14:28) Lyene tabakamone ukuti ukukusha abana cisendo. Lelo bakamona ukuti lishuko.—Ukutendeka 33:5; Amalumbo 127:3.
Sambilisheni ku Fyebo na ku Micitile
5. (a) Ukusambilisha abana ukutemwa Yehova kutendekela na cinshi? (b) Kufunda nshi abafyashi bapeelwa pa Amalango 6:5-7?
5 Mufwile ukutemwa Yehova ilyo mushilatendeka ukusambilisha abana benu ukumutemwa. Ukutemwisha Lesa kukamulenga ukukonka amafunde yakwe yonse muli bucishinka. Ici cisanshamo ukukusha abana “mu kufunda no kukonkomesha kwa kwa Shikulu.” (Abena Efese 6:4) Lesa afunda abafyashi ukwimikila abana babo ica kumwenako, ukulanshanya na bo, no kubasambilisha. Amalango 6:5-7 yatila: “Imwe muletemwa Yehova Lesa wenu imitima yenu yonse, ne myeo yenu yonse, na ku maka yenu yonse. Ifyebo ifi, ifyo ndemweba lelo, fibe mu mitima yenu: kabili mulefundisha abana benu no mukoosha, mulefisosa na pa kwikala mu mayanda yenu na pa kwenda mu nshila, kabili pa kulaala na pa kubuuka.” Ukupitila mu kubakonkomesha libili libili no kubwekeshabwekeshapo, kuti mwafundisha abana benu amafunde ya kwa Lesa. E ico, abana benu bakamona ifyo mwatemwa Yehova kabili, ico cikabalenga ukufwaya ukupalama kuli wene nabo.—Amapinda 20:7.
6. Abafyashi kuti babomfya shani bwino amaka abana bakwata aya kusambilila ku fyo balemona?
6 Abana balafwaisha ukusambilila. Balakutikisha no kulolekesha kabili tabakokola ukupashanya ifyo mulecita. Nga bamona ukuti tamwatemwa ifikwatwa, cikabaafwa ukusambilila ifya kukonka ukufunda kwa kwa Yesu. Mubasambilisha ukukanasakamikwa ne fikwatwa lelo ‘ukubala ukufwaya ubufumu bwa kwa Lesa.’ (Mateo 6:25-33) Nga mulelanshanya pa fisuma kabili ifikuulilila ifilanda pa cine ca mu Baibolo, pa cilonganino ca kwa Lesa, na pali baeluda basontwa, musambilisha abana ukucindika Yehova no kukatamika ifyo atupeela lwa ku mupashi. Apo abana balyanguka ukumona umo ifintu filepusana, ifyo mubafunda filingile ukulingana ne myendele, ne mibele ifilanga ukuti mwalikatamika nga nshi ifya ku mupashi. Mwandi lipaalo ilyo abafyashi bamona ukuti ica kumwenako cabo icisuma calenga abana babo ukutemwa Yehova no mutima onse!—Amapinda 23:24, 25.
7, 8. Ca kumwenako nshi cilanga ubucindami bwa kukansha abana ukufuma ku bwaice, kabili nani afwile ukutashiwa pa kutunguluka kwabo?
7 Kuti twamona ubucindami bwa kusambilisha abana ukufuma ku bwaice ku ca kumwenako ca ku Venezuela. (2 Timote 3:15) Ici ca kumwenako ca baupana, Félix na Mayerlín. Ni bapainiya. Ilyo umwana wabo umwaume Felito afyelwe, balefwaisha ukubombesha pa kuti bamukushe nga kapepa wa cine uwa kwa Yehova. Mayerlín atendeke ukubelengela Felito mu kupongomoka icitabo ca Icitabo Candi ca Malyashi ya mu Baibolo icasabankanishiwa ne Nte sha kwa Yehova. Ilyo ali fye umwaice, Felito alishibe Mose na bantu bambi abalengwa muli ici citabo.
8 Felito atendeke ukushimikila ilyo ali umwaice. Aishileba kasabankanya wa Bufumu ico cali cintu alefwaisha, kabili pa numa alibatishiwe. Mu kupita kwa nshita, Felito aishileba painiya wa nshita yonse. Abafyashi bakwe batila: “Ilyo tulemona ukulunduluka kwa mwana wesu, twalishiba ukuti uwalenga ukuti cibe fi ni Yehova no kufunda kwakwe.”
Afweni Abana Ukukula lwa ku Mupashi
9. Mulandu nshi tulingile ukutasha pa kufunda kwa ku mupashi uko tupokelela ukupitila mwi bumba lya musha wa cishinka kabili uwashilimuka?
9 Kwaba bamagazini abengi, ifitabo ifingi ne minshipendwa ya fyebo pa Intaneti ififunda pa fya kukusha abana. Magazini wa Newsweek uwalandile sana pa bana atile ilingi “ifi fyebo filaipilika. Icifulunganya sana ca kuti ifyebo mwatontonkanya ukutila kuti fyacetekelwa fiba ifyalubana.” Tulatasha sana pa kuti Yehova alitupekanishisha ifingi ku kusambilisha indupwa no kushilenga ukukula lwa ku mupashi! Bushe mulabomfya bwino fyonse ifiteyanishiwa ukupitila mwi bumba lya musha wa cishinka kabili uwashilimuka?—Mateo 24:45-47.
10. Isambililo lya Baibolo ilya lupwa ilisuma linonsha shani abafyashi na bana?
10 Cimo icikabilwa sana lisambililo lya Baibolo ilya lupwa ilya lyonse ilicitwa pa nshita iisuma. Pa kuti isambililo libe lya kufunda, ilisuma kabili ilya kukoselesha, ukupekanya bwino kulakabilwa. Abafyashi kuti baishiba ifili mu mitima ne mintontonkanya ya bana ukupitila mu kuleka abana balanda ifili ku mutima. Inshila imo iya kumona nga ca kuti isambililo lilebomba bwino kumona nga bonse mu lupwa balafulukisha ukusambilila.
11. (a) Mabuyo nshi abafyashi bengafwa abana babo ukwimika? (b) Cinshi cacitike lintu umukashana umo umwina Japan akonkelele ubuyo bwakwe?
11 Amabuyo ya ku mupashi na yo yalenga ulupwa ukuba ulwakosa lwa ku mupashi, kabili abafyashi balingile ukwafwa abana babo ukukwata aya mabuyo. Amabuyo yasuma yasanshamo ukubelenga Baibolo cila bushiku, ukuba kasabankanya wa lyonse uwa mbila nsuma, no kulunduluka ku kuipeela no kubatishiwa. Amabuyo yambi kuti yasanshamo ukutendeka umulimo wa nshita yonse pamo ngo kuba painiya, ukubombako pa Bethel, nelyo ukuba mishonari. Ilyo ali kwi sukulu lya ku praimari, umukashana umwina Japan uwe shina lya Ayumi akwete ubuyo bwa kushimikila kuli bonse abali mu kalasi ali. Pa kuti alenge kafundisha wakwe na bo alesambilila na bo ukufwaya ukusambilisha icine, alombele ulusa lwa kubika impapulo sha Baibolo mu laibrare. E co, amasambililo ya Baibolo 13 yalitendekwe mu myaka 6 iyo ali pali lilye sukulu lya ku praimari. Umo pali abo basambi ba Baibolo na bambi mu lupwa lwa uyo musambi baishileba Bena Kristu babatishiwa.
12. Abana kuti banonkelamo shani mu kulongana kwa Bwina Kristu?
12 Na cimbi icikabilwa pa kuba abakosa lwa ku mupashi kulongana lyonse. Umutumwa Paulo akonkomeshe abasumina banankwe ‘ukukanaleko kulongana, ifyo wali umusango wa bamo.’ Twiba no musango yo, pantu abaice na bakalamba balanonshiwa apakalamba pa kusangwa lyonse ku kulongana kwa Bwina Kristu. (AbaHebere 10:24, 25; Amalango 31:12) Abana balingile ukusambilishiwa ukulakutikisha. Ukupekanishisha ukulongana na ko kwalicindama, pantu ubusuma bukalamba bufuma mu kulandapo. Ilyo umwana munono kuti atendeka no kusosa amashiwi yanono nelyo ukubelenga ifyebo finono muli paragrafu, ubusuma bukafuma sana mu kukansha abana ukuifwaila ifyasuko no kulanda mu mashiwi yabo. Bushe mwe bafyashi mulabemikila ica kumwenako ukupitila mu kulandapo bwino lyonse? Cisuma no kuti cila mwana aikwatila Baibolo, icitabo ca lwimbo, no lupapulo lulebomfiwa pali uko kulanshanya kwa mu Malembo.
13, 14. (a) Mulandu nshi abafyashi balingile ukubombela na bana mu butumikishi? (b) Cinshi cikalenga umulimo wa mwi bala ukuba uwa kunonsha ku bana no kubaletela insansa?
13 Abafyashi ba mano bakalenga abana babo ukubomfya amaka yabo aya bwaice ukubombela Yehova, ukubafwa ukulenga ukushimikila ukuba icintu cacindama mu bumi bwabo. (AbaHebere 13:15) Abafyashi kuti bashininkisha ukuti abana babo bali no kukanshiwa ku kuba abatumikishi ‘abashingaba na ca kukwatilapo insoni, abalungiko kusose cebo ca Cine’ ilyo balebomba na bo mu butumikishi. (2 Timote 2:15) E ico, ni shani pa lwenu? Nga muli bafyashi, bushe mulaafwa abana ukupekanishisha umulimo wa mwi bala? Ukucite ci kukalenga ubutumikishi ukubaletela insansa, ukuba ubwacindama, no kubaletela ifisabo.
14 Mulandu nshi cawamina abafyashi na bana ukubombela pamo mu butumikishi? Muli iyi nshila, abana kuti bamona no kupashanya ica kumwenako cisuma ica bafyashi babo. Pa nshita imo ine, abafyashi kuti bamona imibele, imyendele, no kulamuka kwa bana babo. Shininkisheni ukuti mwasenda abana benu mu butumikishi bwa misango yalekanalekana. Nga kuti mwakumanisha, peeleni umwana umo na umo icola ca mu butumikishi, kabili basambilisheni ukusunga busaka busaka ifyola fyabo. Ukupitila mu kubakansha lyonse no kubakoselesha, mukalenga abana ukukatamika ubutumikishi icine cine, kabili bakamona umulimo wa kushimikila ukuti ni nshila ya kulangilamo ukuti balitemwa Lesa na banabo.—Mateo 22:37-39; 28:19, 20.
Twalilileni aba Bumupashi
15. Apo calicindama ukuti ulupwa lwatwalilila ukuba ulwa bumupashi, ni nshila nshi shimo isha kucitilamo ico?
15 Ukusunga bumupashi bwa lupwa lwenu kwalicindama. (Amalumbo 119:93) Inshila imo iya kucitilamo ici kulanshanya ifya ku mupashi no lupwa lwenu lyonse ilyo mwakwata ishuko lya kucite co. Bushe mulalanshanya na bo ilembo lya bushiku ilya mu Baibolo? Bushe e mwata wenu ukulanshanya na bo ifyacicitika mwi bala nelyo ifishinka fya muli bamagazini bafumine aba Ulupungu lwa kwa Kalinda na Loleni! ilyo ‘muleenda mu nshila’? Bushe “pa kulaala na pa kubuuka” mulebukisha ukutasha Yehova mwi pepo pa bushiku bumo na bumo ubwa bumi na pa fintu ifingi ifyo apeela? (Amalango 6:6-9) Lintu abana bamona ukutemwa Lesa kulemoneka muli fyonse ifyo mucita, cikabaafwa ukwikalilila ku cine.
16. Busuma nshi bwaba mu kukoselesha abana ukusapika?
16 Inshita shimo, abana balakabila ubutungulushi ku fya kucita na mafya nelyo ifintu fimo ifibacitikila. Ukucila ukubeba lyonse ifya kucita, mulandu nshi mushingabalangila ifyo Lesa amona ifintu pa ku bakoselesha ukufwailisha ifyebo? Ukusambilisha abana ifya kubomfya bwino ifisolobelo fyonse ne mpapulo ifiteyanishiwa no “musha wa cishinka” kukabaafwa ukulundulula bucibusa bwakosa na Yehova. (1 Samwele 2:21b) Kabili ilyo baebako bambi aba mu ng’anda ubusuma basanga mu kusapika mu Baibolo, bumupashi bwa lupwa bulakoselako.
Shintilileni Sana Pali Yehova
17. Mulandu nshi abafyashi abashimbe bashilingile ukumwena ati kuti bafilwa ukukusha abana ukuba Abena Kristu?
17 Ni shani ulwa bafyashi abashimbe? Aba balakwata amafya na yambi ayakuma ku kukusha abana. Lelo mwe bafyashi abashimbe, mwifuupulwa! Kuti mwatunguluka nga fintu cilangililwa ku bafyashi abashakwata abena mwabo abengi abacetekela muli Lesa, abakonka ukufunda kwakwe, kabili abakusha abana abasuma abakosa lwa ku mupashi. (Amapinda 22:6) Kwena, Abena Kristu ababa bafyashi bashakwata abena mwabo balingile ukushintilila sana pali Yehova. Balingile ukusubila ukuti akabafwa.—Amalumbo 121:1-3.
18. Abafyashi balingile ukwangwa kuli finshi ifyo abana bakabila mu muntontonkanya na ku mubili, lelo finshi balingile ukupoosako sana amano?
18 Abafyashi ba mano balishiba ukuti kwaba ‘inshita ya kuseka ne nshita ya kucinda.’ (Lukala Milandu 3:1, 4) Ifyacindama ku kulenga umwana ukukula mu muntontonkanya na ku mubili kukokoloka kwalinga kabili ukusuma. Inyimbo sha kukuulilila kabili maka maka ukwimba inyimbo sha malumbo kuli Lesa fikafwa umwana ukuba ne mibele isuma iyacindama mu kukosha bucibusa bwakwe na Yehova. (Abena Kolose 3:16) Na kabili inshita ya bwaice e nshita ya kupekanya ukuba umukalamba uutiina Lesa, pa kuti ukuipakisha ubumi kwingatwalilila kuli pe na pe muli paradise wa pe sonde.—Abena Galatia 6:8.
19. Mulandu nshi abafyashi bengacetekela ukuti Yehova akabapaala ilyo baletukuta ukukusha abana?
19 Yehova afwaya indupwa sha Bwina Kristu shonse ukuba ishakosa lwa ku mupashi. Nga ca kuti twalitemwa Lesa icine cine kabili tucita apo twingapesha ku kumfwila Icebo cakwe, akapaala imibombele yesu kabili akatupeela amaka yakabilwa ku kukonka ubutungulushi bwakwe ubwapuutwamo. (Esaya 48:17; Abena Filipi 4:13) Ibukisheni ukuti ishuko mukwete nomba ilya kusambilisha abana benu no kubakansha talyakabeko lyonse kabili talyakabwekeshiwepo. Bombesheni ku kukonka ukufunda kwa Cebo ca kwa Lesa, kabili Yehova akapaala ukutukuta kwenu ku kukuula ulupwa lwakosa lwa ku mupashi.
Finshi Twasambilila?
• Mulandu nshi ukulubula inshita kwacindamina lintu mulekansha abana?
• Mulandu nshi ica kumwenako cisuma ica bafyashi cacindamina?
• Ni nshila nshi shimo ishacindama isha kwafwilamo abana ukukula lwa ku mupashi?
• Bumupashi bwa lupwa kuti bwasungwa shani?
[Ifikope pe bula 24, 25]
Indupwa shakosa lwa ku mupashi lyonse shisambilila Icebo ca kwa Lesa, ukusangwa ku kulongana kwa Bwina Kristu, no kubombela capamo mu butumikishi