Ubumi Bwabo

Twaeseshe Yehova

NGA FINTU CASHIMIKWA NA BA PAUL SCRIBNER

“Mwashibukeni bamuka Stackhouse. Muno lucelo ndesombola abengatemwa ukushitako imikate ya Isita, kabili ndesubila kuti mwatemwa ukushitilako ulupwa lwenu umukate.” Cali ni ku kwamba kwa shinde mu 1938, kabili nali ku Atco, ku New Jersey, mu United States of America. Nalelanda ku walenshita sana ilyo nalepitamo ku kusombola aba kushita umukate ku kampani ka General Baking Company. Icampapwishe ca kuti bamuka Stackhouse balikeene ukushitako.

BATILE “Nshilefwaya. Tatusefya Isita.”

Nshaishibe mwakulosha. Tabasefya Isita? Kwena, ifunde lya ntanshi ilya bashitisha lya kuti uulemushita lyonse alalungika. Nomba nalacita shani? Nalipamine no kutila “Kwena mukate uusuma nga nshi, kabili nalishiba ukuti mwalitemwa ifyo tupanga. Bushe tamuletontonkanya ukuti ulupwa lwenu kuti lwaipakisha ukulya uyu mukate nangu tamusefya Isita?”

Babwekeshepo ukuti: “Iyo, lelo ndafwaya ukulanshanya na imwe pali fimo, ba Scribner, kabili iyi kuti yaba ni nshita isuma.” Kulya kulanshanya kwali no kwalula ubumi bwandi! Bamuka Stackhouse, abali mu Berlin, New Jersey, Company (nelyo, icilonganino) ica Nte sha kwa Yehova, balondolwele ukwafumine ukusefya Isita kabili bampeele ututabo tutatu utwa kubelenga. Imitwe ya utu tutabo yali Safety, Uncovered, na Protection. Naile ku ng’anda no tu tutabo, ukufwaisha ukwishiba ifyalimo lelo no mwenso nalikwete. Fimo ifyo bamuka Stackhouse basosele fyaleumfwika kwati nalifyumfwilepo ku bwaice.

Ukukumana na Basambi ba Baibolo Umuku wa Kubalilapo

Nafyelwe pa January 31, 1907, kabili mu 1915, ilyo nali ne myaka 8, batata bafwile ku bulwele bwa kansa. E ico, bamayo na ine twaile mu kwikala na bafyashi babo mu ng’anda iikulu ku Malden, Massachusetts. Bayama ba Benjamin Ransom na bamukayama na bo e ko baleikala, pa ntunti yalenga shitatu. Bayama ba Ben balebishanya na Basambi ba Baibolo aba mu Fyalo Fyonse, nge fyo Inte sha kwa Yehova baishibikwe, ilyo umwanda wa myaka uwalenga 20 ushilafika. Nalitemenwe sana bayama ba Ben, lelo balupwa ba bamayo abalepepa ku Methodist baleti ba Ben bali fye fimbi fimbi. Ilyo icupo cishilapwa, abakashi babo babatwele na ku cipatala ca mashilu pa mulandu wa fisumino fyabo ifya mipepele! Apo badokota mu cipatala basangile mu kwangufyanya ukuti tapali icalubene no muntontonkanya wa bayama ba Ben, balibafumishe no kulomba ubwelelo.

Bayama ba Ben balensenda ku kulongana kwa Basambi ba Baibolo ukwa pa Kati ka Fyalo ukwalebela mu Boston, maka maka nga kuli bakalanda abeni nelyo kuli ukulongana kwaibela. Inshita imo kalanda umweni ali ni munyina waishibikwe sana Charles Taze Russell, uwaleangalila umulimo wa kushimikila muli shilya nshiku. Inshita imbi, ukulongana kwaibela kwali kutambisha kwa filimu ya “Photo-Drama of Creation.” Nangu ca kuti cali ni mu 1915, ukufika na lelo ndebukisha ifyo Abrahamu alemoneka ninshi aletwala Isaki ku lupili ku kumupeela nge lambo. (Ukutendeka, icipandwa 22) Na nomba ncili ndebukisha Abrahamu na Isaki ninshi baleninika ulupili nabasenda ne nkuni, Abrahamu alicetekele Yehova umupwilapo. Apo nshakwete batata, ici calimfikile sana pa mutima.

Lyene, bayama ba Ben na bamukayama bakuukile ku Maine. Bamayo nabo balyupilwe na kabili no kutusenda ku New Jersey. E co bayama ba Ben nshabamwene pa nshita ntali. Mu myaka yandi iya bupungwe ku New Jersey, nakumene na Marion Neff, uwali pa bana 8 aba mu lupwa lwa ciPresbyterian ulo natemenwe ukutandalila. Ilingi icungulo pa Mulungu naleba na lulya lupwa pamo ne bumba lye calici lyabo ilya bacaice ica kuti na ine nasukile natendeka ukupepa ku Presbyterian. Nalyo line, nshalabile fimo ifyo nasambilile pa kulongana kwa Basambi ba Baibolo. Ine na Marion twaupene mu 1928, na bana besu abanakashi, Doris na Louise bafyelwe mu 1935 na 1938. Apo nomba ulupwa lwesu lwakwete umwana umunono na kanya, twamwene ukuti twalekabila ubutungulushi bwa ku mupashi pa kukusha ulupwa.

Ukusange Cine Muli Tulya Tutabo

Ine na Marion twalefwaya icalici lya kupepako kabili twapangile inshila ya kufwailamo ilyo icalici. Lyonse pa Mulungu umo nga aya ku kufwaya icalici lingawama ukupepako, umbi kushala pa ng’anda na bana. Bushiku bumo pa Mulungu yali ni nshita ya kwa Marion ukushala pa ng’anda, lelo natile nalashala na bana pa kuti ningabelenga akatabo ka Safety, aka kubalilapo pa tutabo tutatu uto bamuka Stackhouse bampeele. Ilyo natendeke ukubelenga kalya katabo, nafililwe ukuleka! Nashininwe ukuti ninsanga ico amacalici yashingampeela. Umulungu wakonkelepo cimo cine calicitike, kabili naliitemenwe ukushala na bana pa kuti ningabelenga akatabo ka cibili aka, Uncovered. Ifyo nalebelenga fyaleumfwika kwati nalifyumfwapo. Bushe ifi e fyo bayama ba Ben basuminemo? Ulupwa lwesu lwaleti uko balepepa kwa bantu abafulungana. Bushe Marion aletontonkanya finshi? Nshalekabila ukusakamana. Inshita imo ilyo nainwike ku ncito ninshi napapita inshiku shinono ukutula apo nabelengele akatabo ka Uncovered, Marion alimpapwishe ilyo atile, “Nalibelenga uto tutabo mwaletele ku ng’anda. Tusuma nga nshi.” Mwandi kwali kwilulukwa!

Ku nkupo ya utu tutabo kwali ifyebo pa lwa citabo cafumine ica Enemies, ico calesansalika nga nshi ukupepa kwa bufi. Twatile twalapokako ici citabo. Lelo, ilyo tushilatuma na kalata wa kulombelapo ici citabo, Nte umo aishile ku mwesu no kututambika cilya cine citabo. Cilya citabo catwafwile ukupingulapo! Twalekele ukutandalila amacalici no kutendeka ukuya ku kulongana kwa ku Camden, New Jersey, Company of Jehovah’s Witnesses. Ilyo papitile fye imyeshi inono, pa Mulungu, pa July 31, 1938, fwe bali nalimo 50 twakumene pa lubansa lwa kwa Nkashi Stackhouse—pa ng’anda nalefwaya ukushitisha imikate ya Isita—kabili twakutike ku lyashi lya lubatisho ilyakopelwe pali tepu ilyo Judge Rutherford alandile. Lyene twafwele ifya kufwala fimbi mu ng’anda, na fwe bali 19 twalibatishiwe mu kamana kali mupepi.

Ukupampamina pa Kuba Painiya

Ilyo nabatishiwe fye, umo nkanshi mu cilonganino anjebele pa lwa bantu betwa ati bapainiya, abalenga ubutumikishi bwa ku cintubwingi ukuba e mulimo wabo uukalamba. Ilyo line fye nalefwaisha ukwishibilapo na fimbi kabili mu kwangufyanya naishibene no lupwa umo bonse bali ni bapainiya. Munyina Konig umukoloci, umukashi wakwe, no mwana wakwe umwanakashi umukalamba bonse bali ni bapainiya mu cilonganino ca mupepi. Apo nali umufyashi uwatendeke fye ukukwata abana, nalitemenwe pa kusekelela ulupwa lwa ba Konig lwalesanga mu butumikishi. Ilingi nalepitila pa mwabo, no kwimika icimbayambaya candi ica mukate palya, no kubombako nabo mu butumikishi bwa ku ng’anda ne ng’anda. Mu kwangufyanya fye na ine nalefwaya ukuba painiya. Lelo kuti naba shani painiya? Ine na Marion twakwete abana abanono babili, kabili nalebomba amaawala ayengi. Na kuba, ilyo Inkondo ya Calo iya Cibili yatendeke ku Bulaya na balumendo abaleingila ubushilika mu United States of America bafulile, imilimo yalifulile iya balebomba incito. Balenkonkomesha ukulashitisha umukate mu ncende ishingi, kabili nalishibe ukuti te kuti ncite bupainiya nga ndebomba amaawala ayengi fyo.

Ilyo nalanshenye na Munyina Konig ukuti ndefwaya ukuba painiya, atile: “Twalilila fye ukubombesha mu mulimo wa kwa Yehova, kabili ulepepela pa buyo bobe. Akakwafwa ukufishapo ubo buyo.” Umwaka uutuntulu walipwile ndecita fye ifyo fine. Ilingi naletontonkanya pa malembo pamo nga Mateo 6:8 apo batulaya ukuti Yehova alishiba ifyo tukabila ilyo tatulamulomba. Kabili natwalilile ukukonka ukufunda kwaba pali Mateo 6:33 ukwa kufwaya intanshi Ubufumu bwa kwa Lesa no bulungami bwakwe. Munyina Melvin Winchester, kangalila wa muputule na o alinkoseleshe.

Nalanshenye na Marion pa lwa mabuyo yandi. Twalanshenye amashiwi yasangwa pali Malaki 3:10, ayatukoselesha ukwesha Yehova no kumona nga takapongolole amapaalo pali ifwe. Nalikoseleshiwe ku fyo ayaswike ukuti: “Nga mulefwaya ukubomba bupainiya, mwishingashinga pa mulandu wa ine. Kuti ndesakamana abana ilyo mulebomba bupainiya. Na kuba te fingi tukabila lwa ku mubili.” Pa numa ya kuba mu cupo imyaka 12, nalishibe ukuti Marion ali mwanakashi uubomfya bwino indalama. Pa myaka yapita aba ni painiya munandi umusuma nga nshi, kabili cimo icatulenga ukutunguluka mu myaka nalimo 60 iyo twabomba mu mulimo wa nshita yonse ca kuti alekushiwa ku finono no kufilenga fyamoneka nge fingi.

Mu lusuba lwa mu 1941, pa numa ya myeshi iingi iya kupepa no kupekanya, ine na Marion twalisungile indalama, kabili twashitile icikuliko ca mamita 5.5 ica kuli motoka umo twaleikala no lupwa lwandi. Nalilekele incito no kwisaba painiya wa nshita yonse mu July 1941, kabili nabomba umulimo wa nshita yonse ukutula lilya. Pa kubala natuminwe ukuyabombela ku fifulo 10 ifya pa Route 50 pa kati ka New Jersey na St. Louis, Missouri, uko twali no kukwatila ibungano ku kwamba kwa August. Bantumine amashina na keyala ifya bamunyina nali no kukumanya, kabili nalibalembele, ukubeba ilyo nali no kufika kulya. Ilyo twafikile kwi bungano, nali no kusanga ukwa kwipushisha ifya bupainiya no kutumwa ukuyabombela ku ncende imbi.

“Ndi no Kwesha Yehova”

Twalongele impapulo mu cikuliko ca kuli motoka no kuya ku kulongana kwa kulekelesha uko twali no kukwata mu Camden ku kulaya bamunyina. Apo twali na bakashana babili abanono abakusakamana kabili tatwaishibe bwino uko twali no kuya pa numa ye bungano, amapange yesu napamo yalemoneka kuli bamunyina bamo ukuti teti yabombe, kabili abengi batile: “Mukabwelako nomba line.” Ndebukisha ukusosa ukuti: “Nshilesosa ukuti nshakabwele. Yehova atile akansakamana, kabili ndi no kwesha Yehova.”

Pa numa ya kubomba bupainiya pa myaka 60 mu misumba 20 ukufuma ku Massachusetts ukufika ku Mississippi, kuti twatila Yehova acita ifyacila na pa fyo alaya. Amapaalo apongolola pali ine na Marion na pa bana besu abanakashi babili yacila pali fyonse ifyo nalesubila mu 1941. Yasanshamo abana besu abanakashi ukubomba nga bapainiya ba lyonse mu filonganino fya mupepi na kabili ukukwata abana baume na banakashi aba ku mupashi nalimo 100 ku Lulamba lwa ku Kabanga ka United States of America. Nalisambilisha Baibolo abantu 52 abaipeela kuli Yehova Lesa na Marion asambilisha 48.

Mu August 1941, twaile ku St. Louis, kabili kulya nakumene na Munyina T. J. Sullivan uwa ku Bethel. Akwete kalata wandi uwa kusontelwapo uo nalekabila pa mulandu wa nkondo yalepalama na pa mulandu wa kuti kwali ukusenda abantu ku nkondo. Naebele Munyina Sullivan ukuti abakashi bandi na bo balebomba amaawala nalebomba mu butumikishi no kuti kuti bafwaya ukubombela pamo na ine bupainiya. Nangu ca kuti dipatimenti wa mulimo wa bupainiya ali talaimikwa pali lilye bungano, Munyina Sullivan ilyo line fye asontele Marion ukuba painiya kabili atwipwishe ukuti: “Ni kwi mukayabombela bupainiya pa numa ye bungano?” Tatwaishibe. Atile: “Mwisakamana, mwalakumanyako umo pe bungano uufumine ku ncende kulekabilwa bapainiya, no bwafya bwenu bwalapwa. Mukatulembele fye no kutweba uko muli, na ifwe tukamutumina kalata wa kumupeelelapo incende ya kubombelako.” Ifyo e fyacitike. Caishileba ukuti Munyina Jack DeWitt, uwali kangalila wa muputule alishibeko bamo kwi tauni lya New Market, ku Virginia, abakwete ing’anda ya bapainiya iyalekabila bapainiya na bambi. E co pa numa ye bungano, twaile ku New Market.

Ku New Market twalisekelele nga nshi. Uwaishile ukufuma ku Philadelphia ku kwisabomba na ifwe bupainiya ali ni Benjamin Ransom! Cine cine, bayama ba Ben. Mwandi nalyangile nga nshi ukubomba na bo mu butumikishi bwa ku ng’anda ne ng’anda ninshi palipita imyaka ukucila 25 ukutula apo balimbile mu mutima wandi imbuto sha cine ku Boston! Te mulandu no kubakaanya pa myaka iingi, ukubapumya, no kubapakasa ku lupwa, bayama ba Ben batwalilile ukutemwa Yehova no butumikishi.

Twaliipakishe pa myeshi 8 twaikele pa ng’anda ya bapainiya mu New Market. Pali ilya nshita, twasambilile pa fintu fimbi, ifya kukaabula inkonko nelyo amani ne mpapulo. Lyene ine, bayama ba Ben, Marion pamo na bambi batatu, twatuminwe ukubomba bupainiya bwaibela mu Hanover, ku Pennsylvania—incende ya kubalilapo pa ncende 6 isho twali no kubombelako mu Pennsylvania ukufuma mu 1942 ukufika mu 1945.

Ukubomba Bupainiya Bwaibela mu Nkondo ya Calo iya Cibili

Kwali inshita mu Nkondo ya Calo iya Cibili ilyo twalepakaswa pa mulandu wa kukanailunda ku fya bupolitiki, lelo Yehova tafililwe ukututungilila. Inshita imo mu Provincetown, ku Massachusetts, motoka wesu uwa kale uwa Buick alifwile, kabili naendele pa makasa amakilomita ayengi mu bena mupalamano ba lucu baKatolika ku kubwelela ku o nalanshenye nankwe icine. Napitile pa balumendo bapuma abantu kabili balinjishibe ukuti ndi Nte no kutendeka ukupunda. Nalikumpawike ninshi amabwe yalempusa ukusubila fye ukuti aba baice te ne balebutusha. Nafikile pa ng’anda ya uyu muntu alefwaya ukusambilila icine ukwabula ukucenwa. Lelo umwine wa ng’anda uwali uwacindikwa mu kabungwe ka American Legion, alombele ubwelelo ukutila: “Te kuti tube bonse cino cungulo bushiku pantu nalilabile ukukweba ukuti tuleya ku tauni mu kutamba filimu.” Nalitinine pantu naibukishe akabungwe kabalepoosa amabwe abali pa cifutu ca musebo, balelolela ukuti mbwele. Lelo, nalisansamwike ilyo uyu mwaume atile: “Mulandu nshi tushingendela pamo? Kuti twalanshanya ilyo tuleya.” E co nalimushimikile, kabili napitile pa kabungwe ka balya balumendo ukwabula ubwafya.

Ukulinga Ifya Lupwa no Butumikishi

Pa numa ya nkondo, twapeelwe imilimo yalekanalekana mu Virginia, ukusanshako ukubomba pa myaka 8 nga bapainiya baibela na ba nshita yonse mu Charlottesville. Ilyo umwaka wa 1956 wafikile abana besu bali nabakula ninshi nabopwa no kupwa, kabili ine na Marion twalikuukile na kabili, ukubomba nga bapainiya mu Harrisonburg, Virginia, kabili nga bapainiya baibela mu Lincolnton, ku North Carolina.

Mu 1966, naishileba kangalila wa muputule, ukutandalila ifilonganino no kukoselesha bamunyina, filya fine Munyina Winchester ankoseleshe ku New Jersey muli ba 1930. Pa myaka ibili nabombeele umuputule wa filonganino fya mu Tennessee. Lyene ine na Marion batwebele ukubwelela ku co twatemenwe sana, icaba mulimo wa bupainiya bwaibela. Ukufuma mu 1968 ukufika mu 1977, twabombele bupainiya bwaibela ku Kapinda ka ku Kulyo aka United States of America, mu ncende shalekanalekana ukufuma ku Georgia ukufika ku Mississippi.

Ku Eastman, mu Georgia, napeelwe umulimo wa kubomba nga kangalila wa cilonganino (nomba etwa ati kangalila wa kutangilila) ku kupyana Powell Kirkland, munyina watemwikwa umukoloci uwabombele imyaka iingi nga kangalila wa muputule lelo uwalelwalilila. Aletasha nga nshi kabili aletungilila. Ukutungilila kwakwe kwalicindeme pantu mu cilonganino mwali ukukanaumfwana kabili bamo bamo abalumbuka balisanshiwemo. Uyu mulandu walikosele, kabili ilingi nalepepa kuli Yehova. Naleibukisha Amalembo pamo nga Amapinda 3:5, 6 apatila: “Tetekela Yehova umutima obe onse, na ku kwiluka kobe we mwine wishintililako; uko konse wenda umwishibe, na o akatambalike nshila shobe.” Ukupitila mu kubombesha ukuti tulelanda pa milandu mu bufumacumi, twalikatenye icilonganino kabili bonse balimwenenemo.

Ilyo cali mu 1977 ubukote bwatendeke ukutwansha panono, e lyo twatuminwe na kabili ku Charlottesville, uko abana besu babili baleikala ne ndupwa shabo. Pa myaka 23 iyi iya kulekelesha twalisekelela ukubomba muli iyi ncende, ukwafwako ukutendeka icilonganino ca Ruckersville, Virginia, no kumona abana na beshikulu ba basambi besu aba Baibolo aba kubalilapo ukukula no kuba baeluda pa cilonganino, bapainiya, no kubomba pa Bethel. Ine na Marion tucili tulakonka programu musuma uwa mu mulimo wa mwi bala, kabili nalikwata ishuko lya kubomba nga eluda mu cilonganino ca East Congregation of Charlottesville, ukutungulula isambililo lya citabo no kulanda amalyashi ya pa cintubwingi.

Pa myaka yapita, twalipita mu mafya nga bonse. Ku ca kumwenako, te mulandu no kubombesha kwesu, Doris alinakwike lwa ku mupashi ilyo ali mu myaka ya kulekelesha iya bupungwe no kuupwa ku mwaume uushali Nte. Lelo talabileko ku fyo atemenwe Yehova, kabili umwana wakwe Bill abomba imyaka 15 pa Bethel ku Wallkill, New York. Doris na Louise bonse ni bamukamfwilwa nomba, lelo balisekelela ukubomba nga bapainiya wa nshita yonse.

Ifyo Nasambilila pa Myaka Yapita

Nalisambilila ifya kubomfya nshila sha yanguka pa fya kutunguluka mu kubombela Yehova: Angusheni ubumi bwenu. Beni ica kumwenako muli fyonse ifyo mucita ukusanshako ne mikalile yenu. Muli fyonse konkeni ubutungulushi bwa “musha wa cishinka kabili uwashilimuka.”—Mateo 24:45.

Marion alitantika imitubululo inono iya kukonka pa kubomba bwino bupainiya ilyo mulekusha abana: Pangeni no kukonka programu engabomba. Lengeni bupainiya ukuba e mulimo wenu. Mulelya ifya mulyo. Muletuusha. Mwilacishamo ukukokoloka. Lengeni icine, pamo ne mbali shonse isha butumikishi, ukuletela abana benu insansa. Lengeni abana benu balebekelwa mu butumikishi lyonse.

Nomba tuli mu myaka ya ba 90. Imyaka 62 naipita ukutula apo twaumfwile ilyashi lyesu ilya lubatisho pa lubansa pa ng’anda ya bamuka Stackhouse, kabili twalibomba imyaka 60 mu butumikishi bwa nshita yonse. Ine na Marion kuti twatila twalitemwa ifyo twakwata mu bumi. Ndatasha nga nshi pa kukoselesha napokelele ilyo nakwete fye abana, ukunkoselesha ukubika intanshi amabuyo ya ku mupashi no kutwalilila ukubombelapo, kabili ndatasha pa mukashi wandi uwatemwikwa, Marion, na pa bana besu pa kutungilila kwabo pa myaka iingi. Nangu line tatwakwata ifyuma fya ku mubili, ilingi ndabelenga Lukala Milandu 2:25 apatila: ‘Nani uulya no kunwa ukuncila?’

Cine cine, kuli ifwe Yehova alifishapo nga nshi ubulayo bwakwe ubusangwa pali Malaki 3:10. Cine cine, ‘alitupongolwela ipaalo kwasuka kwabula incende ya kubapo’!

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 29]

IFYO TWIBUKISHA ILYO KWALI INKONDO

Mupepi ne myaka 60 pa numa ya nkondo, ulupwa lwandi lulebukisha ifyo cali ilyo kwali inkondo.

Doris ebukisha ukuti: “Ku Pennsylvania kwaletalala. Bushiku bumo kwatalele ukufika ku madigiri -35.” Louise kabinge atila, “Ine na Doris twaleikala pa makasa ya mu nobe ku numa ya motoka wesu uwa kale uwa Buick pa kuti amakasa tayatalele ku mpepo.”

Doris atila: “Lelo tatwaleyumfwa ukuti tuli bapiina nelyo twalibulisha fimo. Twalishibe ukuti twaleendauka ukucila abengi, lelo lyonse twalelya bwino, kabili twalikwete ifya kufwala ifisuma ifyo abanensu bamo mu Ohio baletupeela ninshi ficili fye ifipya, abo bakwete abana abakulileko fye panono pali ifwe.”

“Louise asosa ukuti lyonse bamayo na batata baletulenga ukumfwa ukuti balitutemwa no kuti balitucindamika kabili ilingi twalebomba nabo mu butumikishi. Ici caletulenga ukumfwa ukuti twalicindama kabili catupalamike kuli bene.”

Paul ebukisho kuti: “Nakwete motoka wa mutundu wa 1936 Buick Uwaibela kabili balya bamotoka baishibikwe ukuti amaaxle yalebutuka sana. Ndemona injini yalikwete sana amaka kuli ilya motoka. Calemoneka kwati ubu bwafya bwalecitika pa bushiku kutalele sana mu mweshi, kabili naleya kuntu bapoosa bamotoka ku kufwayako axle imbi. Naali kalapashi mu kupyanikapo amaaxle yambi.”

Marion asosa ukuti: “Mwilaba amakardi ya kupokelapo ifintu. Fyonse fyalepimwa—inama, amafuta, amataila ya motoka, fyonse fye. Lyonse ilyo twatumwa ukuyabombela kumbi twaleya ku balashi ba buteko ku kulembesha kardi wa kupokelapo ifintu. Limo calesenda imyeshi pa kuti mupoke kardi, e lyo calemoneka kwati lilya twapoka fye kardi, twaletumwa kumbi ukwa kuyabombela, kabili ninshi kuya mu kutendeka cipya cipya umulimo wa kupoka kardi. Lelo lyonse Yehova aletusakamana.”

[Icikope]

Marion, ine na Doris (ku kuso) na Louise, mu 2000

[Icikope pe bula 25]

Na bamayo mu 1918, ilyo nali ne myaka 11

[Icikope pe bula 26]

Na Louise, Marion, na Doris mu 1948 ilyo abana babatishiwe

[Icikope pe bula 26]

Icikope ca bwinga bwesu, mu October 1928

[Icikope pe bula 26]

Abana bandi (ku kuso na ku kulyo) na ine pa cibansa ca Yankee Stadium, mu 1955