Abantu “ba Ndimi Shonse” Baleumfwa Imbila Nsuma

“Abantu ikumi aba mu nko sha ndimi shonse [bakatila]: Tuleya na imwe, pantu natuumfwo kuti muli na Lesa.”—Sekaria 8:23.

1. Bushe Yehova alengele shani ukuti umulimo wa kushimikila abantu ba ndimi ishingi no Bwina Kristu fitendeke bwino kabili pa nshita yalinga?

ICACITIKE caliweme sana, ne nshita cacitikilepo na yo yali iyalinga. Ico tulelandapo cacitike pa bushiku bwa Pentekoste wa mu 33 C.E. Apa, ninshi palipita imilungu imo apo abaYuda ne nsangu balonganine mu Yerusalemu ku kusefya Ica Kucilila. Bafumine mu fitungu 15 ifya mu Buteko bwa bena Roma ubwaleteka ifyalo ifingi, e lyo bambi na bo bafumine ku fitungu fimbi. Pali bulya bushiku, abantu abengi sana balyumfwile abantu fye nga bena abaiswilemo umupashi wa mushilo batendeka ukubila imbila nsuma mu ndimi shalekanalekana. Te ndimi shishaishibikwe kuli bambi nga filya aba pa Babele wa pa kale balelanda, lelo ni ndimi baleumfwa, ishalelandwa mu fyalo fyaletekwa na bena Roma. (Imilimo 2:1-12) Palya, e patendekele icilonganino ca Bwina Kristu e lyo no mulimo wa kushimikila mu ndimi shalekanalekana uwabako na muno nshiku uubombwa mu fyalo ifingi.

2. Bushe abasambi ba kwa Yesu balengele shani abalongene pa Pentekoste wa mu 33 C.E. ‘ukusunguka’?

² Abasambi ba kwa Yesu bafwile balelanda iciGriki icaishibikwe sana ku bantu abengi pali ilya nshita. Balelanda ne ciHebere, ululimi lwalebomfiwa pe tempele. Lelo, pa bushiku bwa Pentekoste, abantu ba ndimi shalekanalekana ‘balisungwike’ ilyo baumfwile abasambi balelandila mu ndimi shabo. Cinshi cafuminemo? Icine cacindama ico balya bantu baumfwile mu ndimi shabo, calibafikile pa mitima. Abasambi abali fye abanono, pali bulya bwine bushiku balifulile sana bacila na pali 3,000!—Imilimo 2:37-42.

3, 4. Bushe umulimo wa kushimikila walundulwike shani ilyo abasambi bafumine mu Yerusalemu, mu Yudea, na mu Galili?

³ Pa numa fye ya ifi fintu fyacindama ifyacitike pa Pentekoste wa mu 33 C.E., kwaimine ukupakasa mu Yerusalemu, kabili “abasalanganiwe baleya balebila imbila nsuma ya cebo.” (Imilimo 8:1-4) Cimo ico twingalandapo, ni cilya caba mwi buuku lya Imilimo icipandwa 8, umwaba ilyashi lya kwa Filipi. Afwile ali ni kabila wa mbila nsuma uwalelanda iciGriki. Filipi ashimikile ku bena Samaria. Ashimikile na kuli mutungwi umwina Etiopia, uwapokelele ubukombe bwalelanda pali Kristu.—Imilimo 6:1-5; 8:5-13, 26-40; 21:8, 9.

⁴ Ilyo Abena Kristu bafumine kulya no kuya balefwayafwaya ukwa kwikala ku nse ya Yerusalemu, Yudea na Galili, basangile abantu ba ku fyalo fimbi abalelande ndimi shimbi. Abena Kristu bamo nakalimo baleshimikila fye abaYuda. Lelo umusambi Luka atila: “Pali aba pali abantu bamo aba ku Kupro na Kurene abaishile ku Antioke no kutendeka ukulanda ku ba ciGriki, balebila imbila nsuma ya kwa Shikulu Yesu.”—Imilimo 11:19-21.

Lesa Uushaba na Kapaatulula Afwaya Bonse Ukumfwa Ubukombe Bwakwe

5. Bushe umulinganya wa kwa Yehova umonekela shani mu mbila nsuma?

⁵ Ifyacitike lilya fitulanga fye ukutila ca cine Lesa taba na kapaatulula. Ilyo umutumwa Petro bamwafwile kuli Yehova ukuleka ukusuula abena fyalo, alitashishe no kusosa ukuti: “Cine cine ninkutuluka ukuti Lesa taba na kapaatulula, lelo mu luko lonse umuntu uumutiina no kubomba ubulungami alapokelelwa kuli wene.” (Imilimo 10:34, 35; Amalumbo 145:9) Ilyo umutumwa Paulo, uwalecusha Abena Kristu kale, alandile ukutila Lesa ‘afwaya ukuti abantu ba misango yonse bakapusuke,’ na o alelanda pa cishinka cimo cine ica kutila Lesa taba na kapaatulula. (1 Timote 2:4) Icilanga ukuti Kabumba wa mulinganya ni co umuntu onse, umwaume no mwanakashi, te mulandu no mutundu wakwe, icalo ca ku mwabo, no lulimi alanda, kuti akwata isubilo lya kuba mu Bufumu.

6, 7. Kusesema nshi ukwa mu Baibolo ukwasobele ukuti imbila nsuma ikabilwa ku bantu ba ndimi shalekanalekana aba mu fyalo ifingi?

⁶ Uku kulunduluka kwa mulimo mu fyalo fyonse kwasobelwe kale sana. Ukusesema kwa kwa Daniele kwatile, kuli Yesu, ‘kwapeelwo kuteka no bukata, no bufumu, ukuti abantu na bantu bonse, na bantu ba nko, ne ndimi, bamupyungile.’ (Daniele 7:14) Cimo icilanga ukuti uku kusesema kwa mu Baibolo kulefikilishiwa, ni fi uyu magazini mukwete alembwa mu ndimi 151 no kutwalwa ku bantu balekanalekana. Na kuba ici e cilengele na imwe ukuba ne shuko lya kubelenga ifyebo ifilelanda pa Bufumu bwa kwa Yehova.

⁷ Baibolo yalisobele ukuti inshita ikesa ilyo abantu ba mu ndimi ishingi bakomfwa ubukombe yakwata ubupeela umweo. Sekaria asobele ukuti abengi bakakonka bakapepa ba cine ilyo atile: “Mu nshiku isho e mo abantu ikumi aba mu nko sha ndimi shonse bakekata ku cisempe ca muYuda umo [Abena Kristu basubwa no mupashi abetwa “Israele wa kwa Lesa”], no kutila, Tuleya na imwe, pantu natuumfwo kuti muli na Lesa.” (Sekaria 8:23; Abena Galatia 6:16) Umutumwa Yohane na o pa kulondolola ifyo amwene mu cimonwa, atile: “Moneni! ibumba likalamba, ilishingapendwa ku muntu nangu umo, ukufuma mu nko shonse ne mitundu na bantu na bantu ne ndimi, nabeminina ku cinso ca cipuna ca bufumu na ku cinso ca Mwana wa mpaanga.” (Ukusokolola 7:9) Twalimona ifyo uku kusesema kwafikilishiwa!

Ukushimikila Abantu ba Musango Onse

8. Finshi fyacitika muno nshiku ifitulanga ukuti tufwile ukwalula imishimikilile yesu?

⁸ Muno nshiku, abantu balakuukila sana ku fyalo fimbi pa mulandu wa kuti ifyalo ifingi filebombela sana pamo kabili fileumfwana. lminshipendwa ya bantu ukufuma mu fyalo umwabe nkondo na mu fyalo umo imikalile ibipile balekuukila ku fyalo fimbi ku kufwaya imikalile isuma. Mu fyalo ifingi, muli abafuma ku fyalo fimbi abengi e lyo ne mbutushi. Kanshi mulesangwa ne fifulo fimo ifikalamba umwaba abalanda indimi sha ku fyalo fimbi beka beka. Ku ca kumwenako, mu Finland mwaba indimi mupepi na 120; mu Australia indimi shilandwa shalicila 200. Mu musumba umo fye uwa San Diego ku United States, mulandwa indimi ukucila pali 100!

9. Bushe abalanda indimi shimbi ababa mu cifulo tubombela tufwile ukubamona shani?

⁹ Bushe fwe Bena Kristu ababombela Lesa tumona ukuti abalanda indimi shimbi mu cifulo tushimikila balalenga umulimo wesu ukukosa? Awe iyo! Nga cabe fyo, ifwe tulomfwa bwino pantu ninshi abo twakulashimikilako bafula, ninshi ‘amabala yabuutila ukulobolola.’ (Yohane 4:35) Tulafwaya sana ukwafwa abantu abaibukila ukuti balakabila ifya ku mupashi, te mulandu ne calo bafumako nelyo ululimi balanda. (Mateo 5:3) E cilenga ukuti cila mwaka abantu abengi ukufuma mu ‘ndimi shonse’ baleba abasambi ba kwa Kristu. (Ukusokolola 14:6) Ku ca kumwenako, ukufika mu August 2004, mu Germany, bamunyinefwe balebila imbila nsuma mu ndimi 40. Pali ilya ine nshita, imbila nsuma yalebilwa mu Australia mu ndimi nakalimo 30, cibe ninshi imyaka 10 ku numa imbila nsuma yalebilwa fye mu ndimi 18. Mu Greece, Inte sha kwa Yehova baleshimikila abantu mu ndimi nakalimo 20. Pano calo ponse, baNte abafula sana bantu bashilanda iciNgeleshi, nangu ca kuti e lulimi lwaseeka sana mu fyalo ifingi.

10. Cinshi kasabankanya umo na umo afwile ukucitako mu mulimo wa kulenga “aba nko shonse” ukuba abasambi?

¹⁰ Cine cine, icipope ca kwa Yesu ica kuti “kalengeni aba nko shonse ukuba abasambi,” cilekonkwa! (Mateo 28:19) Inte sha kwa Yehova balebombesha muli uyu mulimo bapeelwa. Baleshalika impapulo mu fyalo 235 mu ndimi ukucila pali 400. Ilyo ukuteyanya kwa kwa Yehova kwapekanya ifikabilwa pa kushimikila abantu, uba mulimo wa kwa kasabankanya wa Bufumu umo na umo ukutwala ubukombe bwa mu Baibolo ku “bantu ba misango yonse,” mu lulimi ulo bengomfwa. (Yohane 1:7) Bakasabankanya nga babombela pamo nge fyo, abantu abengi sana abalanda indimi shalekanalekana balamwenamo mu mbila nsuma. (Abena Roma 10:14, 15) Ca cine, kasabankanya onse fye alacitako fimo ifyacindama!

Balabombesha Ukuti Bafwe Abalande Ndimi Shimbi

11, 12. (a) Bakasabankanya bafwile ukubombesha ukucita cinshi, kabili umupashi wa mushilo ubafwa shani? (b) Cinshi cawamina ukushimikila abantu mu lulimi lwabo?

¹¹ Muno nshiku, abengi ababila imbila nsuma kuti batemwa ukusambilila ululimi lumbi, lelo tabenekela umupashi wa kwa Lesa ukwisa pali bena ukuti batendeke ukulanda ululimi lumbi apo pene fye. (1 Abena Korinti 13:8) Ukusambilila ululimi lumbi mulimo uukabila ukubikako sana amano. Nangu fye ni balya abasambilila ululimi lumbi, bafwile no kwishiba ifyo abantu abalanda ulo lulimi baba ne fyo imilandile yabo ifwile ukuba pa kuti ubukombe bwa mu Baibolo bumfwike bwino kuli abo bantu. Ico bafwile ukucitile fyo, pantu ifikulilo fyabo ne ntambi fyalipusana ne fya bantu bashimikilako abalanda indimi shimbi. E lyo bamo abafuma ku fyalo fimbi, balaba ne nsoni; kanshi pa kuti mwishibe ifyo baletontonkanya pa cintu cimo, mufwile ukubikako sana amano.

¹² Lelo, kwena umupashi wa mushilo na ino ine nshita ulakosha ababomfi ba kwa Yehova pa kuti babombeshe umulimo wa kushimikila abalanda indimi shimbi. (Luka 11:13) Umupashi wa mushilo tautupeela amaka ya kulanda indimi shimbi mu cipesha mano, lelo ulalenga twalafwaya sana ukulanda na bantu abalanda indimi shimbi. (Amalumbo 143:10) Kwena, abantu kuti baumfwa ubukombe bwa mu Baibolo nangu fye twabasambilisha nelyo ukubashimikila mu lulimi ulo bashaishiba bwino sana. Lelo, pa kuti icebo tushimikila abantu cibafike pa mutima, ilingi line cilawama ukulanda mu lulimi lwabo, pantu lulalenga baumfwikisha kabili bafwaisha ukucita ifingabapela isubilo.—Luka 24:32.

13, 14. (a) Finshi filenga bamo ukutendeka ukushimikila abalanda indimi shimbi? (b) Cinshi cilanga ukuti balaipeelesha sana pa kucite fyo?

¹³ Nga bamona ifyo abantu balepokelela icine ca mu Baibolo, bakasabankanya ba Bufumu abengi balatendeka ukubombela mu cifulo umwaba abalanda indimi shimbi. Bamo balafwaya ukubombesha nga bamona ukuti umulimo wakosa nelyo nga bamona mulefuma ifisuma mu mulimo wabo. Iofesi lya musambo ilya Nte sha kwa Yehova ilyabela ku kapinda ka ku kulyo aka Bulaya lyatile: “Abengi abafuma ku Eastern Europe balefwaya sana ukumfwe cine.” Ala mwandini cilawama ukwafwa abantu abatemwa imbila nsuma nga aba!—Esaya 55:1, 2.

¹⁴ Nomba pa kuti muli uyu mulimo mufume ifisuma, kano twabombesha kabili twaipeelesha. (Amalumbo 110:3) Ku ca kumwenako, Inte sha kwa Yehova abengi ku Japan pamo ne ndupwa shabo balisha amayanda yabo ayasuma mu misumba ikalamba no kuya mu mishi ku kwafwa abafuma ku China ukuti beshibe ifya mu Baibolo. Ku lulamba lwabela ku masamba ya United States, lyonse bakasabankanya benda na motoka pe awala limo nelyo pa maawala yabili ukuya ku kutungulula amasambililo ya Baibolo ku balanda iciFilipino. Ku Norway, kwaba abaupana abasambilisha ulupwa lumo ulwafuma ku Afghanistan. Aba baupana babomfya broshuwa wa Cinshi Cintu Lesa Afwaya Kuli Ifwe?a uwa mu ciNgeleshi no wa mu lulimi lwa ku Norway. Abo basambilisha babelenga amaparagrafu mu lulimi lwa ku Persia ulwapalana sana no lulimi lwa ku mwabo ulwa Dari. Lelo, balanshanya mu ciNgeleshi na mu lulimi lwa ku Norway. Ukuipeelesha kwa musango yo no kucita ifingawamina umusambi kulaleta ifisuma sana pantu kulalenga aba ku fyalo fimbi ukupokelela imbila nsuma.b

15. Finshi bonse twingacita pa kuti tuleshimikilako abalanda indimi shimbi?

¹⁵ Bushe na imwe kuti mwatemwa ukubombako umulimo wa kushimikila abalanda indimi shimbi? Nga kuti mwatemwa, tendekeleni pa kumona indimi sha ku fyalo fimbi ishilandwa mu cifulo mushimikila. Lyene kuti mwasenda amatrakiti nelyo amabroshuwa ya muli isho ndimi. Akatabo ka Good News for People of All Nations, akafumine mu 2004, kalitendeka kale ukwafwa bakasabankanya mu kushimikila abantu pe subilo lya Bufumu pantu kakwata ubukombe mu ndimi ishingi, ubwayanguka kabili ubusuma.—Moneni icipande cileti, “Good News for People of All Nations,” pe bula 32.

“Temweni Umulebeshi”

16. Bushe bakangalila kuti balanga shani ifyo babika umutima ku kwafwa abalanda indimi sha ku fyalo fimbi?

¹⁶ Nangu twasambilila ululimi lumbi nelyo tatusambilile, bonse kuti twayafwako abafuma ku fyalo fimbi ababa mu cifulo cesu ukuti basambilile ifya ku mupashi. Yehova aebele abantu bakwe ‘ukutemwa umulebeshi.’ (Amalango 10:18, 19) Ku ca kumwenako, mu musumba umo uukalamba ku North America, mwaba ifilonganino fisano ifibomfya Ing’anda ya Bufumu imo. Nga filya ciba mu Mayanda ya Bufumu ayengi, ifilonganino filaalula inshita ya kulongana cila mwaka. Ukucite fyo, nga kwalengele ukuti ababa mu cilonganino umo balanda ululimi lwa bena China, batendeke ukulalongana inshita imbi pa Mulungu. Acibe fyo, abafuma ku fyalo fimbi ababombela mulya bashitisha no kuliila ifya kulya, nga balefilwa ukusangwako pali iyo nshita ipya. Baeluda mu filonganino fimbi balyalwile inshita shabo isha kulongana pa kuti aba mu cilonganino ca lulimi lwa bena China balebalilapo ukulongana.

17. Bushe tufwile ukumfwa shani nga ca kutila bamo balefwaya ukuya mu kwafwa abalanda indimi shimbi?

¹⁷ Bakangalila baba no kutemwa balakoselesha bamunyina na bankashi abafikapo kabili ababomba bwino umulimo nga bafwaya ukuya-afwa abalanda indimi shimbi. Aba bamunyinefwe bacenjela ukusambilisha Baibolo balakabilwa na mu cilonganino cabo cine, lelo bakangalila bomfwa filya baeluda mu Lustra na Ikonia baumfwile. Balya baeluda tabaleseshe Timote ukwenda na Paulo, nangu ca kutila Timote alebombesha sana mu filonganino fya ku Lustra na ku Ikonia. (Imilimo 16:1-4) E lyo kabili, abatungulula umulimo wa kushimikila tabasuula abafuma ku fyalo fimbi pa mulandu wa fyo baba, intambi shabo nelyo imicitile yabo iya fintu. Lelo balatemwa ukuba pamo na bafuma ku fyalo fimbi kabili balafwaya ne nshila sha kukoseshamo icumfwano na bo bantu pa kuti babashimikileko imbila nsuma.—1 Abena Korinti 9:22, 23.

18. Mwinshi nshi uukalamba uwa kubombeshamo uwaisuka kuli bonse?

¹⁸ Nga fintu casobelwe, imbila nsuma ilebilwa ku “ba mu nko sha ndimi shonse.” Na lyo line, mu fyalo fimo umwaba abalanda indimi sha ku fyalo fimbi, mucili abengi abalekabila ukumfwe mbila nsuma. Bakasabankanya abengi abakampuka nabengila muli uyu “mwinshi uukalamba uwa kubombeshamo.” (1 Abena Korinti 16:9) Lelo fingi tufwile ukucita pa kuti tushimikile aba bantu, nga fintu icipande cikonkelepo cikalandapo.

[Amafutunoti]

Bushe Kuti Mwalondolola?

• Bushe kuti twapashanya shani Yehova mu kukanaba na kapaatulula ku bantu bonse?

• Bushe tufwile ukumona shani ababa mu cifulo tushimikila abalanda ululimi lumbi?

• Cinshi cawamina ukushimikila abantu mu lulimi lwabo?

• Kuti twalanga shani ukuti twalisakamana aba ku fyalo fimbi ababa mu fifulo fyesu?

[Mapu ne Cikope pe bula 23]

(Nga mulefwaya ukumona mapu, moneni muli magazini)

Roma

KRETE

ASIA

FRUGIA

PAMFULIA

PONTE

KAPADOKIA

MESOPOTAMIA

MADAI

PATIA

ELAMU

ARABIA

LIBYA

EGUPTI

YUDEA

Yerusalemu

[Imimana]

Bemba wa Mediterranean

Bemba Wafiita

Bemba Wakashika

Bemba wa Persian Gulf

[Icikope]

Pa Pentekoste wa mu 33 C.E., abantu ukufuma mu fitungu 15 ifya mu Buteko bwa bena Roma, pamo na bafumine ku fitungu fimbi, balyumfwile imbila nsuma mu ndimi shabo

[Ifikope pe bula 24]

Abengi abafuma ku fyalo fimbi balapokelela icine ca mu Baibolo

[Icikope pe bula 25]

Icipampa calembwapo ukuti “Ing’anda ya Bufumu iya Nte sha kwa Yehova” mu ndimi 5