Nalisanga Insansa Nangu ca Kutila Nshakulile Bwino

Abashimika ili lyashi ni ba Eusebio Morcillo

Mu September 1993, naile ku cifungo uko bakakila ba ntalamisoka bene bene. Ico nailile kulya, kubatisha umufungwa umo, no yu mufungwa ali mwaice wandi umwanakashi Mariví. Abafungwa bambi e lyo na babomfi ba pa cifungo bamo mucinshi mucinshi baletamba ilyo nalandile ilyashi lya mu Baibolo no kubatisha nkashi yandi. Nomba ilyo nshilalanda ifyo cali pa kuti nje mu kubatisha nkashi yandi kuli cilya cifungo, lekeni ntale nondolole ifyo twakulile.

NAFYALILWE ku Spain pa 5 May, mu 1954. Mu nda muli bamayo twafyelwe 8 ne beli, nine. Mariví e wali uwa butatu. Bamama abafyele bamayo bali ni ba Katolika bene bene kabili na ifwe e fyo batukushishe. Na ino ine nshita ndebukisha ifyo natemenwe ukupepa Lesa ku bwaice ninshi ncili na bamama. Lelo ifintu pa ng’anda pa bafyashi bandi tafyaweme nangu panono. Batata balitemenwe sana ukupuma bamayo na fwe bana. Kanshi twaleikala fye mwenso mwenso, kabili calenkalipa sana ukumona ifyo bamayo balecula.

Ku sukulu na ko kwali ifyalencusha. Kafundisha wesu umo umupatili aletupuma imitwe ku cibumba nga twafilwa ukwasuka ubwipusho. Umupatili na umbi aleulungana na bana be sukulu lintu alepituluka na bo mu fyo abapeele ukuyalembela ku ng’anda. E lyo na kabili, ifyo basambilisha mu Katolika maka maka filya batila Lesa aloca abantu mu mulilo wa pe, fyalemfulunganya kabili fyalentiinya sana. Ifi fyonse fyalengele naya ndeleka ukupepa Lesa.

Natendeka Ukucita Ifyabipa

Pa mulandu wa kutila nshakwete abakunanga imibele isuma iisekesha Lesa, natendeke ukulasangwa na bantu bakwata imibele yabipa, aba lukaakala kabili abalesangwa mu fikuulwa bacindila ifiila. Ilingi line muli ifi fikuulwa mwalebuuka imbuli ica kutila abalelwa balebomfya imyele, iminyololo, amabotolo, e lyo kabili baletobana ne mipando. Kwena nangu ca kutila nshaleimyako ishi mbuli, bushiku bumo na ine wine balimpumine ica kutila nafwa icipuupu.

Awe mu kuya kwa nshita nalekele ukuya kuli cilya cikuulwa no kutendeka ukulaya ku fikuulwa fimbi ukushaleba fyongo. Lelo na muli ifi fine fikulwa mwalesangwa abantu abatemenwe imiti iikola. Nalemona kwati imiti iikola kuti yalenga naba no mutende wine wine, lelo te fyo cali, imiti iikola yalenkola ica kuti nalamona ne fishilipo kabili naleikala fye uwa malangulushi.

Nangu ca kuti ifyo nalecita tafyalendetela insansa, nasongele umwaice wandi, José Luis, no munandi sana Miguel ukutampa ukucita ifyabipa. Imisango yandi pamo na bacaice bambi abena Spain abaliko ilya nshita yalibipile sana. Nalecita icili conse nangu cingabipa shani pa kuti fye nkwate indalama sha kushitamo imiti iikola. Nali fye cibebebe.

Yehova Angafwa

Ilyo nalecita fyonse ifi, twalelandapo sana na banandi nampo nga Lesa e ko aba kabili twalelanda na pa co fwe bantu twabela pano calo. Natendeke ukufwaya uwa kulondolwela ifyo naletontonkanya pa kuti angafwe ukwishiba Lesa. Namwene ukutila imibele ya kwa Francisco uo nalebomba nankwe yalipusene sana ne ya bantu bambi. Alemoneka ukutila ali ne nsansa, kabili ali uwa cishinka ne cikuuku. E ico natendeke ukumweba ifyali ku mutima. Francisco ali ni Nte, kabili alimpeleko na magazini ya Ulupungu lwa kwa Kalinda umwali ne cipande calelanda pa miti iikola.

Ilyo napwishishe ukubelenga cilya icipande, nalipepele na kuli Lesa ukuti angafwe. Natile: “Mwe Shikulu, nalishiba ukuti e ko mwaba, kabili ndefwaisha ukumishiba no kulacita ifyo mufwaya. Napapaata ngafweni!” Francisco na baNte bambi balenjeba ifyaba mu Baibolo ifyalenkoselesha, kabili balempeela no tubuuku utulanda pa fya mu Baibolo ukuti ndebelenga. Naishileiluka ukuti filya baNte balengafwa e filya fine nalombele kuli Lesa. Tapakokwele natendeke ukwebako abanandi pamo na José Luis ifyo nalesambilila.

Bushiku bumo ilyo twalefuma ku ciila, nalifumine pa banandi no kuyaiminina akatalamukila. Natile kantale mbone ifyo tumoneka na banandi. Ala nalyumfwile ububi ilyo namwene ifyo imibele yesu yabipile pa mulandu wa miti ikola. Palya pene e po nalekele imisango yabipa kabili na ine naishileba Inte ya kwa Yehova.

Nalombele Francisco ukuti ampeleko Baibolo, na o te mukani alimpeele, ambikilapo ne citabo citila Icine Icitungulula ku Bumi bwa Ciyayaya.a Ilyo nabelengele pa bulayo bwa kwa Lesa ubwa kuti akafuuta ifilamba fyonse, akafumyepo ne mfwa, nalisumiine ukuti nomba nasanga icine icingalubula abantunse. (Yohane 8:32; Ukusokolola 21:4) Mu kuya kwa nshita, nasangilwe ku mapepo pa Ng’anda ya Bufumu iya Nte sha kwa Yehova. Abantu nasangile kulya bali ne nsansa sana kabili balitemwanene ica kuti na ine wine nalisangalele.

Nalefwaisha ukushimikilako bambi ifyo kwaweme ku Ng’anda ya Bufumu. E ico ilyo nafikile fye naitile José Luis na banandi bambi no kubashimikila ifyo nailesanga. Tapapitile ne nshita sana bonse fye twalilesangwa ku kulongana. Umukashana umo uwaikele pa ntanshi yesu alipilibwike no kutulolesha. Ukwabula no kutwishika alipapile sana ukumona abalumendo abali fye cimbi cimbi aba fyunsu. Ici calengele afilwa ukupilibuka na kabili. Afwile alisungwike ilyo atumwene ku Ng’anda ya Bufumu umulungu wakonkelepo, pantu uyu muku wena twaile natufwala amasuti na matai.

Tapakokwele, ine na Miguel twailesangwa na ku kulongana kukalamba ukwa Nte sha kwa Yehova. E wali e muku wa kubalilapo ukumona abantu abengi aba mishinku yapusanapusana abatemwana nga babwananyina. Kabili cimbi icatupapwishe ca kuti, muli cilya cine cikuulwa twakwatile ciila, e mwabelele no kulongana kukalamba. Nomba uno muku abantu baliko ne fyalecitika pamo ne nyimbo shalelila fyalitusansamusha sana.

Bonse fye umo twaleangalila twatendeke ukusambilila Baibolo. Ilyo papitile imyeshi 8 ine na Miguel twalibatishiwe, pa 26 July, mu 1974. Bonse babili twali ne myaka 20. Abanensu bambi bane (4) babatishiwe pa numa ya myeshi inono fye. Ifyo nasambilile muli Baibolo fyanengele ukutampa ukula-afwilishako bamayo imilimo ya pa ng’anda no kulabebako ifyo nasumine. Bamayo bali abatekanya icine cine. Twatendeke ukulaumfwana sana. Kabili nalepoosa inshita iikalamba na kukukoselesha abaice bandi abaume na banakashi.

Mu kuya kwa nshita bamayo na baice bandi balisambilile icine, babatishiwa no kuba Inte sha kwa Yehova. Kwashele fye umwaice wandi umo. Mu 1977, naupile Soledad. Uyu Soledad, e ulya mukashana wapapile ukutumona mu Ng’anda ya Bufumu pa muku wa kubalilapo twaileko. Imyeshi fye iinono iyakonkelepo ine na Soledad twaishileba ba bapainiya. Abo Inte sha kwa Yehova beta ati bapainiya, ni balya abapoosa inshita iikalamba ukushimikila abantu imbila nsuma.

Nayafwa Umwaice Wandi Umbi Ukutaluka ku Bubi

Abakalamba baleulungana na nkashi yandi Mariví ilyo ali umwaice, kanshi ifi fyabipa apitilemo fyalengele aba fye cimbi cimbi. E ico ilyo ali umupungwe, atendeke ukucita ifyabipa, pamo nga ukubomfya bubi bubi imiti iikola, ukwiba, no bulalelale. Ilyo ali ne myaka 23, bamupoosele mu cifungo, kabili alitwalilile ne misango yakwe iyabipa.

Iyo nshita nali kangalila wa muputule, e kutila umubomfi uutandalila no kukoselesha ababa mu filonganino fya Nte sha kwa Yehova. Mu 1989, ine na Soledad batutumine ukuyabombela ku ncende ukwali cilya cine cifungo uko bakakiile Mariví. Ninshi apo abakalamba ba cifungo balimupokele no mwana; kanshi alyumfwile ububi sana ica kuti aletila fye no kufwa kwawama. Bushiku bumo nalimutandalile no kumwipusha nga kuti atemwa ukusambilila Baibolo, awe na o te mukani. Ilyo twasambilile fye umweshi umo, Mariví alilekele ukubomfya bubi bubi imiti iikola no kupeepa fwaka. Nalitemenwe icine cine ukumona Yehova amupeela amaka pa kuti aleke imisango yabipa.—AbaHebere 4:12.

Inshita fye iinono ukutula apo twatampile ukusambilila Baibolo, Mariví na o atampile ukwebako abafungwa banankwe na babomfi ba pa cifungo icine ca mu Baibolo. Nangu ca kutila ilingi line balemukuushisha mu fifungo fyalekanalekana, alitwalilile ukulashimikila abantu icebo. Mu cifungo cimo aleya aleshimikila abantu cila kalyati. Pa myaka iingi, Mariví alisambilishe abafungwa abengi nga nshi ifyaba mu Baibolo mu fifungo fyapusanapusana.

Bushiku bumo Mariví anjebele ukuti alefwaya ukuipeela kuli Yehova no kubatishiwa. Lelo tabamusuminishe ukufuma mu cifungo, kabili tapali uo basuminishe ukwingila mu cifungo ukuti amubatishe. Alikeele imyaka na imbi ine (4) muli cilya cifungo umwalecitika ifyabipa. Bushe cinshi camwafwile ukukananenuka? Ifyo alecita ni fi, ilya ine nshita aba mu cilonganino balelongana, na o mu cifungo alepituluka mu fyo abali ku kulongana balesambilila. Kabili lyonse fye alebelenga Baibolo no kupepa kuli Lesa.

Mu kuya kwa nshita, Mariví bamukuushishe ku cifungo cikalamba icakwete ne cishiba ica koowelamo insamfi. Amwene ukuti ifi, no kubatishiwa kuti kwayanguka. Awe mukwai e fyo caishileba, Mariví balimusuminishe ukubatishiwa. Kanshi ici e co nailile ku kulanda ilyashi lya mu Baibolo muli cilya cifungo. Nali na Mariví pali iyi nshita iyacindamishe mu bumi bwakwe.

Pa mulandu wa misango Mariví akwete kale, aishilelwala AIDS. Mariví balimufumishe bwangu mu cifungo pa mulandu wa mibele iisuma aishilekwata. Afumine mu March 1994. Atendeke ukwikala na bamayo kabili aishileba Umwina Kristu wakosa mpaka fye ne mfwa yakwe pa numa ya myaka ibili.

Ifyo Ncimfya Amalangulusha pa Mibele Nakwete Kale

Na ine wine nshalekelela ukumfwa ububi pa fyo nalecita kale. Filya batata balencusha e lyo ne fyo nalecita ilyo nali umulumendo fyanengele ukuba no mutima uubi. Ulu nakula, limo ndomfwa ububi pa fyo nalecita no kuimona fye kwati ndi wacabecabe. Inshita shimo ndakwata sana amalangulusha. Lelo Icebo ca kwa Lesa cilangafwa ukuyacimfya. Ukulatontonkanya imiku ne miku pa malembo pamo nga Esaya 1:18 na Amalumbo 103:8-13 kwalingafwa muli iyi myaka yonse ukukanaba na malangulushi pa fyo nalecita kale.

Cimbi icingafwa ukukanaimona ukuti nshacindama, kupepa kuli Lesa. Ilingi line ndapepa kuli Yehova ninshi ne filamba nafilengalenga mu menso. Nangu cibe fyo, amashiwi yasangwa pali 1 Yohane 3:19, 20 yalankoselesha sana ayatila: “Ni kuli ici e ko tukeshibila ukuti tuli ba mu cine, kabili tukashinina imitima yesu ku cinso cakwe muli fyonse ifyo imitima yesu ingatuseka, pantu Lesa mukalamba ukucila imitima yesu kabili aishiba fyonse.”

Apo ndapepa kuli Lesa mu bufumacumi no mutima ‘uwalopota kabili uwafunshika,’ nalimona ukuti nshabipa nga filya naleimona. Baibolo ilakoselesha bonse abafwaya ukwishiba Yehova ukuti nga bapilibuka no kutendeka ukucita ifyo afwaya, Yehova tabapata iyo.—Amalumbo 51:17.

Ilyo natendeka ukuimona ukuti nshacindama, ndesha sana ukutontonkanya pa fisuma, ifyo Baibolo yalandapo pa Abena Filipi 4:8. Nalisungila ku mutwe amashiwi yaba mu Amalumbo icipandwa 23 na yaba mu Lyashi lya kwa Yesu ilya pa Lupili. Nga nakwata amalangulusha pa mibele yandi iya kale, ndalanda amashiwi yaba muli aya Malembo. Ici cilangafwa sana maka maka ubushiku nga nshikwete utulo.

Umwina mwandi na Bena Kristu bambi abakosoka abantasha pa fyo ncita balangafwa sana ukukanaba na malangulusha. Nangu ca kutila pa kubala calenkosela ukusumina nga bantasha, Baibolo yalingafwa ukwishiba ukuti ukutemwa “kusumina fyonse.” (1 Abena Korinti 13:7) Kabili, na ine wine nalisambilila ukusumina ukuti kwaliba fimo ifyo nshicita bwino.

Cimo ico nasambilila kuli ifi ncula na malangulusha pa fyo nalecita kale, kuba umubomfi wa kwa Lesa uulangulukilako. Nomba napapita ne myaka 30 ukutula apo ine no mukashi wandi twatendekele ukubomba umulimo wa nshita yonse uwa kushimikila abantu imbila nsuma. Insansa nkwata ilyo ndetandalila aba bwananyina mu filonganino shalilenga ndeumfwa ukuti nalicindama e lyo shilenga no kuti ndelabako panono panono ku fyabipa napitilemo kale sana.

Pali ino nshita nga natontonkanya pa fisuma fyonse ifyo Yehova ancitila, ndatasha sana Lesa nga filya uwaimbile amalumbo amutashishe ilyo atile: “Cindika Yehova, . . . e ulekelela amampuulu yobe yonse, e uposha amalwele yobe yonse, e ulubulo mweo obe ku Nindi, e ukufwika ku mutwe uluse ne nkumbu.”—Amalumbo 103:1-4.

[Futunoti]

[Amashiwi pe bula 30]

Limo ndofwa ububi pa fyo nalecita no kuimona fye kwati ndi wacabecabe. Lelo Icebo ca kwa Lesa cilangafwa ukucimfya aya malangulusha

[Ifikope pe bula 27]

Umwaice wandi José Luis no munandi Miguel balinkonkeleshe mu fisuma na mu fibi.

[Icikope pe bula 28, 29]

Ulupwa lwesu mu 1973

[Icikope pe bula 29]

Mariví ninshi aba mu cifungo

[Icikope pe bula 30]

Ndi no mwina mwandi, Soledad