Ifingalenga Ulupwa Ukuba ne Nsansa
Kuti Mwacita Shani nga ca Kuti Umwana Wenu Atampa Ukutwishika Imipepele Mwabamo?
Ilyo abana baleya balekula, abengi basalapo ukulapepa uko abafyashi babo bapepa. (2 Timote 3:14) Lelo bamo te fyo bacita. Kuti mwacita shani nga ca kuti umwana wenu atampa ukutwishika imipepele mwabamo? Ici cipande calalanda pa fyo Inte sha kwa Yehova bacita nga ca kuti ica musango yu cacitika.
“Nshilefwaya ukulapepa uko abafyashi bandi bapepa, ndefwaya fye ukuleka.”—Cora, uuli ne myaka 18.a
MWALISUMINA ukuti ifyo imipepele yenu isambilisha pali Lesa fya cine. Mwalisumina no kuti ifyo Baibolo itusambilisha filalenga imikalile yesu ukuwama. Kanshi e mulandu wine mufwaila ukusambilishisha umwana wenu ifyo mwasuminamo. (Amalango 6:6, 7) Nomba kuti mwacita shani nga ca kuti ilyo umwana wenu alekula aleka ukutemwa ifya kwa Lesa? Inga ca kuti atendeka ukutwishika ne fyo asuminemo ilyo ali umwaice?—Abena Galatia 5:7.
Ica musango yu nga cacitika, tamufwile ukumona kwati ni mwe mwalenga. Lelo nge fyo twalamona, kuti kwaba na fimbi ifingalenga. Lelo ico mulingile ukwishiba ni ci: Inshila mukasendelamo umwana nalimo e ikalenga ukuti akasalepo ukulapepa uko mupepa nelyo ukulekelela fye ukuyako. Nga ca kuti mwatampa ukulwishanya no mwana, nalimo te kuti mutunguluke.—Abena Kolose 3:21.
Caliwama ukukonka ukufunda kwa mutumwa Paulo, ukwa kuti: “Umusha wa kwa Shikulu tafwile ukucita ulubuli, lelo afwile ukuba uwanakilila kuli bonse, uwafikapo ukusambilisha, uushishimisha.” (2 Timote 2:24) Kuti mwalanga shani ukuti ‘mwalifikapo ukusambilisha’ nga ca kutila umwana wenu atendeka ukutwishika imipepele yenu?
Ishibeni Icilengele
Intanshi esheni ukwishiba icilengele ukuti umwana wenu aleke ukutemwa ifya kwa Lesa. Ku ca kumwenako:
▪ Bushe alatalalilwa nelyo takwata ifibusa mu cilonganino? “Apo nalefwaya aba kwangala nabo, natendeke ukwangala na banandi ba ku sukulu kabili ici calengele ukuti pa myaka iingi niba cibusa wa kwa Lesa. Pa mulandu wa kwangala na bantu ababi, nalilekele ukutemwa ifya kwa Lesa, kabili pali ino nshita ntontonkanya ukuti kanshi nga nshacitile ica musango yu.”—Lenore, uuli ne myaka 19.
▪ Bushe ukukanaicetekela e kwalenga ukuti alefilwa ukwebako bambi ifyo asuminamo? “Ilyo nali ku sukulu, naletiina ukwebako abanandi ifyo nasuminamo. Naletiina abanandi ukulamona kwati nalishalila, nelyo ukuti Baibolo yalingonaula. Abana be sukulu abashalecitako ifyo abanabo balecita balebakankamba, kabili nshalefwaya ica musango yu ukuncitikila.”—Ramón, uuli ne myaka 23.
▪ Bushe amona kwati teti akumanishe ukukonka amafunde ayo Abena Kristu bafwile ukulakonka? “Imona kwati ifyo Baibolo yalaya ukuti abantu bakekala umuyayaya fyaba apatali sana apo nshingafika. Ndatiina fye no kweshako ukukonka amafunde ya kwa Lesa pantu imona kwati te kuti nkumanishe, e co napingwilapo fye ukuleka ukupepa.”—Renee, uuli ne myaka 16.
Lanshanyeni no Mwana
Bushe finshi fyalenga umwana wenu ukulatwishika imipepele yenu? Pa kuti mwishibe, mufwile ukumwipusha! Lelo mufwile ukucenjela pa kuti mwitendeka ukuumana ilyo mulelanshanya. Mulekonka ukufunda kwaba pali Yakobo 1:19, apatila: “Umuntu onse abe uwayanguka ukumfwa, uukokola ukulanda, uukokola ukukalipa.” Mutekanishisheni. Mufwile ‘ukushishimisha no kusambilisha bwino,’ nga filya fine mwingacita na ku bantu bambi abashili ba mu lupwa lwenu.—2 Timote 4:2.
Tutile umwana wenu tafwaya ukuya ku kulongana, mufwile ukumwipusha umulandu ashifwaila ukulongana. Lelo mulingile ukutekanya ilyo mulelanshanya nankwe. Inshila umufyashi twalalandapo abomfeshe pa kulanshanya no mwana tayalengele ukuti afike umwana wakwe pa mutima.
Umwana: Ino nshita nshifwaya ukulaya mu kulongana.
Wishi: [Ninshi nakalipa] Cinshi ushifwaila ukulongana?
Umwana: Kulang’ufwisha fye ubunang’ani!
Wishi: Ninshi uletila Lesa alakumfwisha ubunang’ani, te fyo? Aya mano te yasuma nangu panono! Apo fye wikala muno ng’anda, ulefwaya nangu taulefwaya, uleya mu kulongana!
Lesa afwaya ukuti abafyashi balesambilisha abana pali ena no kuti abana baleumfwila abafyashi. (Abena Efese 6:1) Na lyo line, tamufwaya ukupatikisha umwana wenu ukulalongana nelyo ukulacita ifya kwa Lesa, lelo mufwaya ukuti alecita ifi fintu no mutima onse pa mulandu wa kuti alitemwa Yehova.
Kuti mwalenga umwana ukulabombela Lesa no mutima onse nga ca kuti mwaishiba icilelenga ukuti apate ifya kwa Lesa. Pa mulandu wa ifi twalandapo, tontonkanyeni pa fyo umufyashi alekabila ukucita pa kuti alanshanye bwino no mwana wakwe.
Umwana: Ino nshita nshifwaya ukulaya mu kulongana.
Wishi: [Ninshi natekanya] Cinshi ushifwaila?
Umwana: Kulang’ufwisha fye ubunang’ani!
Wishi: Kwena ukwikala iawala limo nelyo yabili kuti kwakutendusha. Cinshi maka maka icilenga ukuti kulekutendusha?
Umwana: Nshaishiba. Mona kwati kuti cawama nayako fye kumbi ukucila ku kulongana.
Wishi: Bushe ifi fine e fyo na banobe bomfwa?
Umwana: Awe, nine fye ng’umfwa ifi! Na kuba ino nshita nshakwata abanandi. Ukutula apo umunandi akuukila, mona kwati nshakwata uwa kulanda nankwe! Bonse balaipakisha ukuba pamo, nomba ine nakalya!
Ukulanshanya no mwana muli iyi nshila kuti kwalenga umufyashi ukwishiba ukuti umwana wakwe alatalalilwa, lelo kuti kwalenga no mwana ukucetekela umufyashi ica kuti teti aletiina no kulalanshanya na bafyashi.—Belengeni akabokoshi akaleti “Mutekanishisheni!”
Mu kuya kwa nshita, abacaice abengi basanga ukuti nga bacimfya amafya ayalebalenga ukukanapalama kuli Lesa balaicetekela kabili balalanda na pa fyo basuminamo. Natulande pali Ramón, umulumendo uo tulandilepo uwaletiina ukulondolwela abanankwe ba pa sukulu ifyo asuminamo. Mu kuya kwa nshita, Ramón asangile ukuti ukulanda pa fyo asuminamo takwakosele sana nge fyo aletontonkanya nangu ca kutila limo balemupumya.
Ramón atile: “Bushiku bumo umulumendo umo alenseka pa fyo nasuminamo. Nalyumfwile umwenso icine cine kabili nalishibe no kuti bonse mu kalasi baleumfwa uko alenseka. Lyena na ine naishilemwipusha pa fyo asuminamo kwi calici apepa. Icampapwishe ca kuti alyumfwile sana umwenso ukucila ne fyo naumfwile! Naishileiluka ukuti abacaice abengi balikwata ifyo basuminamo lelo te kuti bafilondolole. Ine nalibako bwino pantu kuti nalondolola ifyo nasuminamo. Kanshi nga kulanda pa fisumino, abo cingakosela ukulondolola bantu nsambilila nabo, te ine iyo!”
ESHENIKO IFI: Lanshanyeni no mwana mu nshila iisuma, mumwipushe ifyo omfwa pa kuba Umwina Kristu. Bushe amona ukuti busuma nshi bwaba mu kuba Umwina Kristu? Mafya nshi akwata pa mulandu wa kuba Umwina Kristu? Bushe ubusuma bwaba mu kuba Umwina Kristu bwalicila pa mafya yabamo? Nga ca kuti ubusuma e bwafulamo, ninshi busuma nshi ubo bwine? (Marko 10:29, 30) Kuti mwaeba umwana wenu ukulemba ifyasuko pe pepala, ku kuso alembe amafya yabamo e lyo ku kulyo alembe ubusuma bwaba mu kuba Umwina Kristu. Ukumona ifyo alembele kuti kwaafwa umwana ukwishiba ubwafya akwete no kwishiba ifyo engabupwisha.
“Amaka ya Kupelulula” ayo Umwana Wenu Akwata
Abafyashi na basoma basanga ukuti ifyo umwana umunono atontonkanya fyalipusana sana ne fyo imisepela itontonkanya. (1 Abena Korinti 13:11) Abana abanono balasumina ifyo babasambilisha ukwabula ubwafya, lelo te fyo caba ku misepela. Ku ca kumwenako, umwana umunono kuti bamusambilisha ukuti Lesa e wapangile ifintu fyonse. (Ukutendeka 1:1) Lelo imisepela yena kuti yatontonkanyapo sana no kwipusha amepusho pamo nga: ‘Kuti naishiba shani ukuti Lesa eko aba? Mulandu nshi Lesa uwaba no kutemwa asuminishisha ifyabipa ukulacitika? Kuti nashininkisha shani ukuti Lesa abako ukufuma umuyayaya?’—Amalumbo 90:2.
Nalimo kuti mwamona kwati aya mepusho umwana aleipusha yalelanga ukuti takwete icitetekelo muli Lesa. Lelo e yengalenga ukutila atendeke ukwishibilapo na fimbi pali Lesa. Na kuba, ukwipusha amepusho kwalicindama nga nshi pa kuti icitetekelo ca Mwina Kristu cikose.—Imilimo 17:2, 3.
Cimbi ca kutila, umwana nga aleipusha amepusho ninshi alesambilila ifya kubomfya ‘amaka yakwe aya kupelulula.’ (Abena Roma 12:1, 2) Ici kuti calenga ukuti eshibe “ubwipi no butali no kulepa no kushika” kwa citetekelo mu nshila iyo ashali no kwishibilamo ilyo ali umwaice. (Abena Efese 3:18) E ico, ino e nshita ya kuti mwafwe umwana wenu ukutontonkanya sana pa fyo asuminamo pa kuti umwine ashininkishe ukuti fya cine.—Amapinda 14:15; Imilimo 17:11.
ESHENIKO IFI: Lanshanyeni na kabili no mwana amasambililo ya mu Baibolo aya kutendekelapo ayo nalimo imwe no mwana wenu mwalemona kwati taya-afya ukumfwikisha. Ku ca kumwenako, lekeni atontonkanye pa mepusho yakonkapo: ‘Cinshi calenga nshininkishe ukuti Lesa e ko aba? Finshi mona ifilanga ukuti Lesa alansakamana? Cinshi ningalandila ukuti lyonse nga ndeumfwila amafunde ya kwa Lesa ifintu filangwamina?’ Mulingile ukucenjela pa kuti tamupatikishe umwana ukusumina ifyo muletontonkanya. Lelo, mulingile ukumwafwa pa kuti umwine ashininkishe ifyo asuminamo ukuti e cine. Nga mwacite fi, cikangukila umwana ukucetekela ifyo asuminamo.
“Ifyo Bakushinine Ukuti fya Cine”
Baibolo yalilanda pa mulumendo Timote uwaishibe amalembo ya mushilo “ukufuma ku bunya.” Lelo umutumwa Paulo akoseleshe Timote ukuti: “Ikalilila mu fyo wasambilile kabili ifyo bakushinine ukuti fya cine.” (2 Timote 3:14, 15) Nga filya cali kuli Timote, nalimo mwalisambilisha umwana wenu amafunde ya mu Baibolo ukufuma ku bunya. Lelo nomba mufwile ukumwafwa pa kuti ashininkishe umwine ukuti ifyo asambilile fya cine.
Icitabo ca kuti Ifipusho Abacaice Bepusha ne Fyasuko Ifingabafwa Ibuuku 1, citila: “Cikulu fye umwana wenu acili mu ng’anda mu mwenu, mwalikwata insambu sha kumweba ukuti na o alecitako ifya kwa Lesa ifyo mucita. Lelo, ico mulefwaisha kwafwa umwana wenu ukutemwa Lesa ukufuma pa nshi ya mutima, te kumulenga fye ukulacita ifya kwa Lesa pantu ali pa mwenu.” Nga muleibukisha ici cishinka, mukafwa umwana wenu ukuba ‘uwakosa ndi mu citetekelo,’ ne ci cikalenga ukuti akatemwe Yehova pa lwakwe. b—1 Petro 5:9.
[Amafutunoti]
a Amashina yali muli cino cipande te ya cine.
b Nga mulefwaya ukwishibilapo na fimbi, belengeni Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa May 1, 2009, amabula 10-12 ne citabo icitila Ifipusho Abacaice Bepusha ne Fyasuko Ifingabafwa, Ibuuku 1, amabula 315-318.
MUIPUSHE AMUTI . . .
▪ Bushe ncita shani nga ca kuti umwana wandi atwishika ifyo nasuminamo?
▪ Kuti nabomfya shani ifyo nasambilila muli cino cipande pa kuti ndeishiba bwino ifya kucita?
[Akabokoshi pe bula 19]
Bushe ba Nte Balapatikisha Abana Babo Ukuba ba Nte?
Ubufi: Inte sha kwa Yehova balapatikisha abana babo ukuti nabo babe ba Nte.
Icishinka: Ba Nte abakwata abana balesha na maka ukusambilisha abana babo ukutemwa Lesa, nga filya fine Baibolo yabeba ukucita. (Abena Efese 6:4) Na lyo line, balishiba ukuti umwana nga akula, akaisalila umwine ukwa kupepa.—Abena Roma 14:12; Abena Galatia 6:5.
[Akabokoshi/Icikope pe bula 20]
Mutekanishisheni!
Pa kulanshanya no mwana wenu mulingile ukutekanya sana. Lelo umwana nga atendeka ukumucetekela ica kuti alamweba fyonse fye, mukamona ukuti kanshi ukutekanya kwenu takwaile fye mu menshi. Umukashana umo atile: “Bushiku bumo ilyo twalelanshanya na batata, nabebele ukuti nalikwata adresi pa Intaneti apo ndanshanya na banandi abalekanalekana. Nabebele no kuti nalikwata umulumendo kabili ndefwaya no kufuma pa ng’anda. Bali fye abatekanya ilyo balelanshanya na ine! Nshishibe nga kuti kwaba umufyashi uwingekala fye ukwabula ukupaata ilyo aishiba ukuti umwana wakwe umukashana alitomonapo umulumendo no kuti lyonse alatumina umulumendo amameseji. Batata kuti nabeba fyonse fye. Nalishiba ukuti balafwaya sana ukungafwa.”
[Akabokoshi pe bula 21]
Ubusuma bwa Kufwaila Umwana Wenu uwa Kumukoselesha
Limo abaice kuti ba-afwiwa ilyo umukalamba umbi uushikala pa mwabo abakoselesha. Bushe mwalishibako umuntu uwatemwa ifya kwa Lesa uwingakoselesha umwana wenu? Kuti cawama ukupekanya ukuti uyu muntu apoosako inshita imo no mwana wenu. Ico mwalacitila ifi te kutila ninshi mwaleka ukubomba umulimo wenu awe. Tontonkanyeni pali Timote. Alinonkelemo nga nshi pa kuba no mutumwa Paulo, kabili Paulo na o alinonkelemo nga nshi pa kubomba na Timote.—Abena Filipi 2:20, 22.c
[Futunoti]
c Ifi fyebo fifumine mu citabo citila Ifipusho Abacaice Bepusha ne Fyasuko Ifingabafwa Ibuuku 1, icafumine mu 2011, ibula 318. Abalemba ici citabo ni Nte sha kwa Yehova.