Bushe Bupuupu Icine Cine?

ABIODUN aali ni kapyunga mukalamba mwi hotela likalamba mu Nigeria. Lintu aleisala umuputule wa maliila icungulo cimo, asangile tumba wa ndalama umwali ukufika kuli $1,827, U.S. Ukwabulo kupoose nshita atwele indalama ku balashi, isho pa numa shalondwelwe ku mwine, umweni pe hotela. Abangalila ihotela balambwile Abiodun pa kumusumbula imiku ibili no kumupeela icilambu cabo ica kwa “kabomba wawamisha uwa mwaka onse.” Umwine wa ndalama na o alimulambwile.

Quality, magazini wa cikaya uwa lyashi, alembele ilyo lyashi, ukwita Abiodun “Umwina Samaria Musuma.” Lintu aipushiwe na bakalemba ba magazini wa Quality nga ca kuti alitunkilwe ukufisa indalama, Abiodun atile: ‘Ndi umo uwa Nte sha kwa Yehova. E co nga nasanga icili conse icishili candi, ndacibwesesha ku mwine.’

Abengi mu bwikashi balipapushiwe pa kulangisha kwa kwa Abiodun ukwa bufumacumi. Inte shinankwe isha kwa Abiodun shaliteemwinwe ku cacitike, lelo tabapapushiwe. Ukupulinkane sonde Inte sha kwa Yehova shaishibikilwa ku fishinte fyabo ifyasumbuka. Pa kati ka fyene te kuti bafumyepo ubufumacumi; lyaba lifunde, ulubali lwakatama ulwa buKristu bwa cine.

Mu tushita mu tushita, nangu cibe fyo, imibele kuti pambi yamoneka ukulanga fye icibuutubuutu pa kati ka cili ubufumacumi ne cishili. Languluka iyi mibele. Festus, uwalesakamana imisangulo na maakaunti mu cilonganino cimo ica Nte sha kwa Yehova mu West Africa, aali mu kukabila kukalamba ukwa ndalama.a Umukashi wakwe alekabila ukubombelwa kwakakala kuntu badokota batile takulingile ukushingilishiwa. Icipatala cafwaile citika wa isho ndalama mu kubangilila.

Festus alibulilwe indalama. Lintu atununwike abantu bafulilako ku kumukongweshako, alitaninwe. Lyene atontonkenye ulwa ndalama isho alesakamana no kupelululo kuti, ‘Bushe nacilungama ukuleka umukashi wandi ukuba mu busanso bwa mfwa ilintu kuti nacitapo cimo ukucilikila cene? Mulandu nshi “nshingashimina” pa ndalama sha cilonganino? Kuti nabweseshapo lintu abantu bamo bambwesesha isho bakongola kuli ine.’

Festus alibomfeshe shilya ndalama ishishali shakwe ukulipila ku cipatala. Bushe ukupelulula kwakwe kwali ukwalungama? Bushe incitilo yakwe yali iingalungamikwa mu cilolwa ca mibele ya bukangalume iyo alolenkene na yo?

Ni Ndalama sha kwa Ani?

Mu kubebeta ifi fipusho, natupituluke mu kwipifya mu fishinka finono ukukuma ku ntulo ne mifwaile ya ndalama shintu Festus abuulile. Indalama shisa ukupitila mu misangulo ya kuitemenwa iicitwa ne filundwa fya cilonganino abafwaya ukulundulula ukupepa kwasanguluka ukwa kwa Yehova. (2 Abena Korinti 9:7) Tashibomfiwa ku kupeela amalipilo, apo takwaba nangu umo uulipilwa pa co abomba mu cilonganino. Mu kupusanako, indalama ishisangulwa shibomfiwa maka maka ku kusanga no kusakamana kwa cifulo ca kulonganinapo, ilingi line Iŋanda ya Bufumu. Iyi ipayanya icifulo calinga kabili icafunguluka uko abantu—abanono na bakalamba, abakankaala na bapiina—bengakumanina ku kusambilila Baibolo.

Ni ndalama sha kwa ani? Sha cilonganino conse. Takwaba icilundwa cimo icipingula ifyo indalama shili no kupooswa. Ilintu ibumba lya baeluda lilangalila ukulipila kwa fipooswa fya lyonse ifya cilonganino, lintu ukulipila kushili kwa lyonse kwafwaikwa, baeluda baleta umulandu ku cilonganino conse ku kusuminisha.

Ukwashima Nelyo Ubupuupu?

Pa mulandu wa kupanga kwakwe ukwa kubweseshapo indalama mu kwangufyanya ukufika pantu engapesha, Festus amwene incitilo yakwe ngo kwashima. Nangu cibe fyo, Webster’s New Dictionary of Synonyms ibomfya amashiwi yambi ukukuma ku “kubuula no kufumyapo ukwa cipe ca umbi ilingi line mu bumfisolo nelyo ukwabulo kuti eshibe kabili mu nshita shonse ukwabulo kusuminisha kwakwe.” Amashiwi yaba “ubupuupu” na “umupuupu.” Ukwabulo kusuminisha nelyo ulusa, Festus abuulile indalama ishali sha cilonganino. E co, ee, aali no mulandu wa bupuupu. Aali mupuupu.

Kwena, kwalibako ifipimo fya kutungwa kabi mu kukuntwa ku numa ya bupuupu. Kuti twamona ico ukufuma ku ca kumwenako ca kwa Yuda Iskariote, uwaseekeshiwe ukusakamana indalama ishakwete Yesu na batumwa ba busumino. Baibolo itila: “[Yuda] ali mupupu, kabili pa kuba na kacipao ka ndalama, alebuulamo ifyalepooswamo.” (Yohane 12:6) Ukukuntwa no mutima wabipa no kufunuka kwa mupwilapo, Yuda aile alebipilako. Mu kupelako alitotobele ukufika ku kufutuka Umwana wa kwa Lesa—pa sha silfere 30.—Mateo 26:14-16.

Festus, nangu cibe fyo, akuntilwe no kwangwako ku mukashi wakwe uwalelwala. Bushe ici cilepilibulo kuti aali uwabulo mulandu? Napacepa. Languluka cintu Baibolo isosa pa lwa bupuupu mu mibele imbi iimoneke ya bukangalume: “Abantu tabaleka fye umupupu ilyo aiba ku kupansho mweo wakwe ilyo ali ne nsala; nga asangwa, akabweseshapo imiku cinelubali, no kupeele fyuma fyonse fya mu ŋanda yakwe.” (Amapinda 6:30, 31) Mu mashiwi yambi, nga aikatwa, umupuupu afwile ukulolenkana no kukanda kwakumanina ukwa mwi funde. Ukulingana ne Funde lya kwa Mose, umupuupu aali no kufuta pa musoka wakwe. E co ukucila ukukoselesha nelyo ukulungamika ubupuupu, Baibolo isoka ukuti nelyo fye mu mibele ya mu bukangalume, ukwiba kuti kwafumamo ukulufya kwa mu fya bunonshi, umuseebanya, ne cacishapo kubipa, ukulufya ukusuminisha kwa kwa Lesa.

Pamo nge Nte sha kwa Yehova, Abena Kristu ba cine bonse, ukucilisha abo baseekeshiwa ne fishingamo mu kati ka cilonganino, bafwile ukuba ifya kumwenako, “ababula akalema.” (1 Timote 3:10) Festus tapokelele indalama aleenekela, na muli fyo tali na maka ya kubweseshapo indalama shintu ali nabuula. Cintu acitile calishibikwe. Cinshi cacitike kuli wene? Aba umupuupu wabulo kulapila, nga alifumishiwe mu cilonganino casanguluka ica Bwina Kristu. (1 Petro 4:15) Lelo calimupitile ku mutima kabili alilapile. Kanshi, ali no kwikala mu cilonganino, nelyo cingati alilufishe amashuko yakwe aya mulimo.

Ukucetekela Muli Lesa

Umutumwa Paulo asokele ukuti ukwiba kwa muntu uuitunga ukubombela Yehova kuti kwaleta umuseebanya pe shina lya kwa Lesa na pa bantu ba pe shina Lyakwe. Paulo alembele ati: “Iwe, we usambilisha umbi, bushe te ti uisambilishe we mwine? We ubila, auti, Leko kwiba, bushe uleba? Pantu ishina lya kwa Lesa lipontelwa . . . pa mulandu wenu.”—Abena Roma 2:21, 24.

Aguri, umwaume wa mano uwa nshita sha pa kale, akomaile pa cishinka cimo cine. Mwi pepo lyakwe alombele ukuti ‘ebo mupina, no kwiba, no kupelule shina lya kwa Lesa wakwe.’ (Amapinda 30:9) Mona ukuti umwaume wa mano alishibe ukuti ubupiina kuti bwaletako imibele iyo pambi ingatunka fye no muntu walungama ku kwiba. Ee, inshita shayafya kuti shaesha icitetekelo ca Mwina Kristu mu maka ya kwa Yehova aya kusakamana ukukabila kwa bantu bakwe.

Nalyo line, Inte sha bucishinka isha kwa Yehova, ukusanshako abo abali abapiina, balikwata icitetekelo ca kuti Lesa “aba kalambula wa bamufwayafwaya.” (AbaHebere 11:6) Balishiba ukuti Yehova alambula aba citetekelo bakwe pa kubaafwa ukusakamana ukukabila kwabo. Yesu alengele ico ukumfwika mu Lyashi lyakwe ilya pa Lupili, ukusoso kuti: “Mwisakamikwa, amuti, Tulelya nshi? nalimo, Tulenwa nshi? nalimo, Tulefwala nshi? . . . Pantu Shinwe wa mu muulu aishibo kuti mukabile fi fyonse. Lelo mubale mufwaye ubufumu bwa kwa Lesa no bulungami bwakwe, ne fi fyonse fikalundwako kuli imwe.”—Mateo 6:31-33.

Ni shani fintu Lesa apayanishisha abali mu kukabila mu cilonganino ca Bwina Kristu? Mu nshila ishingi. Inshila imo kupitila mu basumina banabo. Abantu ba kwa Lesa balanga ukutemwa kwa cine cine ukwa kuli umo no munankwe. Basenda mu kukatama ukukonkomesha kwa mu Baibolo ukwa kuti: “Untu akwete amaliila ya pano isonde, kabili amona munyina alekabila, no kumwisalile nkumbu shakwe, ukutemwa kwa kwa Lesa kwaikala shani muli wene? Mwe twana, twitemwa ku cebo nangu ku lulimi, lelo ku milimo na ku cine.”—1 Yohane 3:17, 18.

Ukupulinkane calo conse, mu filonganino ifyacila pali 73,000, Inte sha kwa Yehova ukucila pa mamilioni yane na citika mu mukoosha balatukuta ukubombela Lesa ukulingana ne fishinte fyakwe ifyalungama. Balishiba ukuti Lesa takatale alekelesha aba cishinka bakwe. Abo ababombela Yehova pa myake ingi balasansula amashiwi yabo mu kusuminishanya ne Mfumu Davidi, uwalembele ukuti: “Nali umwaice, nomba ninkota; lelo nshamona uwalungama nalekeleshiwa, nangu bufyashi bwakwe bulepule cilyo.”—Ilumbo 37:25.

Ifyo cingacilapo kuwama ukubika icitetekelo muli Lesa uwapuutilemo ayo mashiwi, ukucila ukulaileka ukutunkwa ku kwiba kabili nakalimo ukulufya ukusenamina kwa kwa Lesa kuli pe na pe!—1 Abena Korinti 6:9, 10.

[Futunoti]