“Ukutekanya” Ilyo Impela Ilepalamina

“Impela ya fyonse naipalama. E ico beni abatekanya.”—1 PETRO 4:7.

1. Cinshi cabimbwamo mu kuba “abatekanya”?

AMASHIWI ya mutumwa Petro ayali pa muulu yalingile ukwambukila nga nshi inshila Abena Kristu bekalilamo. Nangu cibe fyo, Petro taleeba bakabelenga bakwe ukulekulukamo mu fishingamo fya ku mubili na masakamika ya mu bumi; kabili talekoselesha ukuba no mwenso ukalamba pa lwa bonaushi bwalepalamina. Mu cifulo ca ico, acincishe ukuti: “Beni abatekanya.” ‘Ukutekanya’ kusanshamo ukupingulapo bwino, ukwishiba ifilecitika, ukushilimuka, ukulapelulula mu milandile yesu na mu ncitilo. Cipilibula ukuleka Icebo ca kwa Lesa ukulatungulula amatontonkanyo yesu ne ncitilo. (Abena Roma 12:2) Apantu twikala “mu kati ka nkulo iyapondama kabili iyapuuluka,” ukutekanya kulekabilwa pa kusengauka amafya yalekanalekana.—Abena Filipi 2:15.

2. Ni shani fintu ukutekanya kwa kwa Yehova kunonsha Abena Kristu ilelo?

² “Ukutekanya” na kabili kulatwaafwa ukuimona fwe bene mu nshila yalinga, e kuti fintu twaba mu cine cine. (Tito 2:12; Abena Roma 12:3) Ici cili icacindama pa mulandu wa mashiwi yalembwa pali 2 Petro 3:9 ayatila: “Shikulu talafyalafya ku kufishe co alaile, filya bamo batungo kulafyalafya; lelo atekanya kuli imwe pa kukanafwayo muntu ukonaika, lelo onse ukulola ku kulapila.” Moneni ukuti Yehova alitekanya, te ku bashasumina beka fye, lelo na “kuli imwe”—mwe baba mu cilonganino ca Bwina Kristu. Mulandu nshi? Pa “kukanafwayo muntu ukonaika.” Nakalimo bamo bacili balekabila ukuteulukako mumo mumo pa kuti bengafikapo ukupokelela ica bupe ca mweo wa muyayaya. Lekeni kanshi tulangulukeko imbali umo twingakabila ukuteuluka.

“Ukutekanya” mu Mikalile ya pa Lwesu

3. Fipusho nshi abafyashi pambi bengaipusha pa lwa bana babo?

³ Ing’anda ilingile ukuba cifulo ca mutende. Lelo kuli bamo yaba ni ‘ng’anda iyaisulamo . . . lubuli.’ (Amapinda 17:1) Caba shani ku lupwa lwenu? Bushe ing’anda yenu tayabamo “ubukali ne ciwowo ne miponto”? (Abena Efese 4:31) Ni shani pa lwa bana benu? Bushe balayumfwa ukuti balitemwikwa kabili balateeswa? (Linganyeniko Luka 3:22.) Bushe mulepaatulako inshita ya kubafundisha no kubakansha? Bushe ‘mufundila mu bulungami’ mu cifulo ca kufundila mu bukali ne cipyu? (2 Timote 3:16) Apantu abana baba “cikwatwa icafuma kuli Yehova,” alibo wasekelela nga nshi mu fyo balesungwa.—Ilumbo 127:3.

4. (a) Cinshi cingacitika nga ca kuti umulume alesunga umukashi buluku buluku? (b) Ni shani fintu abakashi bengalundulula umutende na Lesa ne nsansa mu lupwa lonse?

⁴ Ni shani pa lwa bena mwesu? “Abalume bafwile ukutemwa abakashi babo, nge mibili yabo iine. Uwatemwo mukashi wakwe wine, aitemwo mwine. Pantu takwaba nangu umo uwapato mubili wakwe; lelo alaulela no kuuteesa, ifyo na Kristu alela no kuteeso lukuta.” (Abena Efese 5:28, 29) Umwaume uupuma, uwa buluku, nelyo munshalulwa alapumfyanya icibote ca mu ng’anda yakwe e lyo no konaula ukwampana kwakwe na Lesa. (1 Petro 3:7) Ni shani pa lwa bakashi? Na bo bene bafwile ‘ukunakila ku balume babo, nga kuli Shikulu.’ (Abena Efese 5:22) Ukutontonkanya ifyo engatemuna Lesa kuti kwaafwa umukashi ukusuula ku kupelebela kwa mulume wakwe no kunakila wene ukwabula ukukalifiwa. Inshita shimo shimo, umukashi kuti apatikishiwa ukulanda ifili ku mukoshi wakwe. Amapinda 31:26 yalanda pa lwa mukashi wa bunyinu ukuti: “Aasamuna akanwa kakwe mu kusosa amano; na malango ya luse yaba pa lulimi lwakwe.” Ukupitila mu kusunga umulume mu cikuuku, na mu mucinshi, umukashi alasungilila umutende na Lesa, kabili alalundulula insansa sha lupwa lonse.—Amapinda 14:1.

5. Mulandu nshi imisepela ilingile ukukonkela ukufunda kwa mu Baibolo pa lwa kumfwila abafyashi?

⁵ Mwe bacaice, ni shani fintu mumona abafyashi benu? Bushe mulanda mu nshila ya kulengulula, iya musaalula iyo cino calo citekelesha nga nshi? Nelyo bushe muleumfwila ukukambisha kwa mu Baibolo ukwa kuti: “Mwe bana, nakileni abafyashi benu muli Shikulu; pantu ici e calungama. Cindika wiso na noko (ili e funde lya ntanshi ilyaba ne cilayo), ukuti kuwame kuli iwe; kabili ube wa nshiku ishingi pano nse”?—Abena Efese 6:1-3.

6. Ni shani fintu twingafwaya umutende na bakapepa banensu?

⁶ Na kabili tulalanga ukuti ‘twalitekanya’ lintu ‘twafwaya umutende no kuukonkelela’ pa kati ka bakapepa banensu. (1 Petro 3:11) Ukupusana no kukanaumfwana filabako limo limo. (Yakobo 3:2) Nga ca kuti mwasuminisha ukupusana ukukula, umutende wa cilonganino conse kuti waba mu busanso. (Abena Galatia 5:15) E co pwisheni amafya mu kwangufyanya; fwayeni inshila sha kupwishishamo amafya isha mutende.—Mateo 5:23-25; Abena Efese 4:26; Abena Kolose 3:13, 14.

“Ukutekanya” ne Fishingamo fya mu Lupwa

7. (a) Ni shani fintu Paulo akoseleshe “ukutekanya” mu fya ku mubili? (b) Mibele nshi intu abalume ba Bwina Kristu na bakashi balingile ukuba na yo ilyo balebomba ifishingamo fya pa ng’anda?

⁷ Umutumwa Paulo aebele Abena Kristu ukuba “no mweo wa kutekanya.” (Tito 2:12) Cili bwino ukumono kuti, mu mashiwi yashingulukako, Paulo acincisha abanakashi ukuba “abatemwa abalume babo, abatemwa abana babo, abatekanya, aba musangwela, abekala ku mwabo.” (Tito 2:4, 5) Paulo alembele fyo mu 61-64 C.E., ninshi kwashala fye imyaka inono ukuti ubwikashi bwa ciYuda bupwe. Lelo, ifintu fya ku mubili, pamo nga umulimo wa pa ng’anda, fyali ficili ifyacindama. Abalume na bakashi kanshi bonse balingile ukuba ne mimwene yalinga pa lwa fishingamo fya pa ng’anda pa kuti “icebo ca kwa Lesa ciipontelwa.” Umutwe wa lupwa umo walombele ubwelelo ku mweni ukuti ing’anda yakwe tayalemoneka bwino iyo. Alondolwele ukuti yali muli iyi nshila “pantu aalebomba bupainiya.” Cili bwino ukuipusulako fimo pa mulandu wa Bufumu, lelo tufwile ukuba abasakamanishisha ukukanapusula ubutuntulu bwa ndupwa shesu.

8. Ni shani fintu imitwe ya ndupwa ingasakamana ukukabila kwa ndupwa shabo mu nshila isuma?

⁸ Baibolo icincisha bashibo ukubalilapo kusakamana indupwa shabo, ukusoso kuti uwafilwa ukusunga ulupwa lwakwe “ninshi nakaana icitetekelo, kabili abo mubi ukucisha uushatetekela.” (1 Timote 5:8) Imikalile yalipusanapusana ukushinguluke sonde lyonse, kabili caliba bwino ukukanafwaisha ifya ku mubili ifingi. “Mwimpeela bupina nangu bucindami,” e fyapepele kalemba wa Amapinda 30:8. Nangu ni fyo, abafyashi tabalingile ukusuulako ku fyo abana babo bakabila lwa ku mubili. Ku ca kumwenako, bushe kuti caba bwino ukusha fye ulupwa nakalya nakalya ukwabula ifikabilwa fya ku mubili pa kufwaya ukusupila mashuko ya teokrasi? Bushe ici te kuti cilenge abana ukufulwa? Lubali lumbi, Amapinda 24:27 yasoso kuti: “Teyanye milimo yobe pa nse, no kuipekanya mu cilime; e lyo kuti waupo mukashi, no kuikuulile ng’anda.” Ee, ilintu caliba fye bwino ukusakamana ifya ku mubili, ‘ukukuule ng’anda’—lwa ku mupashi na lwa mu nkuntu—kwalicindama.

9. Mulandu nshi cawamina ku mitwe ya ndupwa ukulanguluka pa cingacitika nga bafwa nelyo nga balwala?

⁹ Bushe mwalipekanyako inshila abana benu bali no kusakamaninwamo epali mwafwa mu kupumikisha? Amapinda 13:22 yatila: “Umusuma alenga abana ba bana bakwe ukumupyana.” Ukulunda pa kupyana ukwishiba Yehova no kuba cibusa wabo, abafyashi bakafwaisha ukupayanishisha abana babo lwa ku mubili. Mu fyalo ifingi imitwe ya ndupwa iyaangwako ilasungako indalama shimo, ukulemba icikalata ca bali no kusenda ifipe, no kulembesha inshuwalansi. Na kuba, “inshita ne ca mankumanya” tafituna mu bantu ba kwa Lesa. (Lukala Milandu 9:11) Indalama shaba “cintelelwe,” e co ukupekanya kusuma kuti kwatalusha amafya. (Lukala Milandu 7:12) Mu fyalo umwa kuti ifipatala tafisakamanwa no buteko, bamo kuti basalapo ukubika indalama shimo pa mbali isha ku cipatala nelyo ukulipila icapala scheme.a

10. Ni mu nshila nshi abafyashi ba Bwina Kristu ‘bengabikila’ abana babo?

¹⁰ Na kabili Amalembo yasoso kuti: “Te bana abafwile ukubikila abafyashi ifyuma, lelo abafyashi e bafwile ukubikila abana.” (2 Abena Korinti 12:14) Muno calo cintu caseeka abafyashi ukusungila abana babo indalama sha masomo ne sha kuupila pa kuti bengabaafwa ukwikala bwino. Bushe mwalitontonkanyapo pa fyo bumupashi bwa bana benu buli no kuba ku ntanshi? Ku ca kumwenako, tutile, umwana akulileko alesupila ubutumikishi bwa nshita yonse. Ilintu ababa mu mulimo wa nshita yonse tabalingile ukupinda nelyo ukwenekela bambi ukulabaafwa, abafyashi ba kutemwa kuti basalapo ‘ukumusangwilako ifyo alekabila’ pa kuti bengamwaafwa ukutwalilila mu mulimo wa nshita yonse.—Abena Roma 12:13; 1 Samwele 2:18, 19; Abena Filipi 4:14-18.

11. Bushe ukumona indalama mu nshila yashininkishiwa kulangilila ukubulwa icitetekelo? Londololeni.

¹¹ Ukumone ndalama mu nshila yashininkishiwa takulangilila ukuti natubulisha icitetekelo ifyo icalo ca kwa Satana icibifi cili mupepi no kupwa. Icifwaikwa fye kulanga “mano yene yene” no bupingushi busuma. (Amapinda 2:7; 3:21) Inshita imo Yesu atile “abana ba bwikashi buno balicenjela . . . ukucila abana ba lubuuto” mu fyo babomfya indalama shabo. (Luka 16:8) E mulandu wine, kanshi, bamo bamwena ukuti cilekabilwa ukuteulukako mu nshila babomfeshamo ifikwatwa fyabo, pa kuti bengasakamana bwino ifikabila indupwa shabo.

“Ukutekanya” Ukukuma ku fyo Tumona Amasomo

12. Ni shani fintu Yesu asambilishe abasambi bakwe ukubomba ne mibele ipya?

¹² “Imibele ya pano isonde ilepita,” kabili kulebako ukwaluka kukalamba ukwa mu kwangufyanya ukwa mu fya ndalama ne fya kupangapanga. (1 Abena Korinti 7:31) Nangu cibe fyo, Yesu asambilishe abasambi bakwe ukuba abateuluka. Lintu abatumine ku mulimo wa kushimikila pa lwendo lwa kubalilapo abelele ukuti: “Mwisendela golde nangu ni silfere nangu mukuba mu malamba yenu; mwisenda tumba wa pa lwendo, nangu miingila ibili, nangu ni ndyato, nangu ni nkonto: pantu umubomfi awaminwe ca kulya cakwe.” (Mateo 10:9, 10) Pa kashita kambi, nangu ni fyo, Yesu atile: “Uuli ne mbukuli asende, na tumba ifyo fine.” (Luka 22:36) Cinshi cayalwike? Cali mibele. Aba fya mipepele balicililemo kukaluka, ica kuti nomba abasambi baali no kuipayanishisha abene.

13. Mifwaile nshi ikalamba iya masomo, kabili ni shani fintu abafyashi bengatungilila abana babo muli ci?

¹³ Mu kupalako ilelo, abafyashi kuti pambi bakabila ukulanguluka pa fili ubunonshi bwa fya ndalama pali ino nshita. Ku ca kumwenako, bushe namushininkisha ukuti abana benu balesambilila mu kufikapo? Imifwaile ikalamba iya masomo ilingile ukuba kupangasha umusepela ukuba umutumikishi wafikapo uwa kwa Yehova. Kabili amasomo yacindamisha pali yonse yaba masomo ya ku mupashi. (Esaya 54:13) Abafyashi balyangwako na kabili pa lwa maka ya bana babo aya kuyafwilisha abene mu fya ndalama. E co tungululeni abana benu, bafweni ukusala ifya kusambilila ku sukulu ifyalinga, kabili lanshanyeni na bo nga cili bwino ukulundapo amasomo nelyo iyo. Ukupingulapo kwa musango yo kwaba cishingamo ca lupwa, kabili bambi tabalingile ukulengulula ifyo ulupwa lumo lwapingulapo. (Amapinda 22:6) Ni shani pa lwa abo abasalapo ukusambilisha abana babo pa ng’anda?b Ilintu abengi balibomba bwino nga nshi, bamo balisango yu mulimo ukuba uwayafya sana ukucila fintu baletontonkanya, na muli fyo abana babo baliculilamo. E co nga ca kuti muletontonkanya pa kusambililila pa ng’anda, langulukeni ifibimbilwemo, ukupimununa bwino bwino nga ca kuti mwalilamuka no kuisalapula ifikabilwa pa kuti mupwishe uyu mulimo.—Luka 14:28.

‘Mwilaifwaile Fikalamba’

14, 15. (a) Ni shani fintu Baruki apungaile lwa ku mupashi? (b) Mulandu nshi cishabelelemo amano kuli wene ‘ukufwaye fikalamba’?

¹⁴ Apantu impela ya ici calo tailati ise, bamo kuti pambi batendeka ukufwaya ifya mu calo—amasomo ya kufwayo kulumbuka, incito sha pa muulu, ne cuma. Langulukeni kalemba wa kwa Yeremia, Baruki. Alilishike ukuti: “Kalanda kuli ine! pantu Yehova alundapo ubulanda ku kukalipwa kwandi; nalifunshika ku kuteta kwandi, no kutusha nshisangile!” (Yeremia 45:3) Baruki alifunshike. Ukubomba nga kalemba wa kwa Yeremia kwali mulimo wayafya, uwa kulengo kukanshika. (Yeremia 36:14-26) Kabili uku kukanshika takwalemoneka ukuba mupepi no kupwa. Kwali kucili imyaka 18 pa kuti Yerusalemu onaulwe.

¹⁵ Yehova aebele Baruki ati: “Mona, ico nakuulile ndeomona, ne co nalimbile ndenukula—e kutila, icalo conse. Na iwe bushe uleifwaile fikalamba? Wifwaye fi.” Baruki alipungaile. Atendeke ‘ukuifwaile fikalamba,’ napamo icuma, ukulumbuka, nelyo ifya ku mubili. Apantu Yehova aali no ‘kunukula—e kutila, icalo conse,’ mano nshi yalimo mu kufwaye fyo fintu? E co Yehova acinkwileko Baruki uku kucinkulako kwa maka: “Pantu mona, nkaleto bubi pa bantunse bonse . . . , lelo napeela kuli iwe umweo obe ku kube ca kutapa cobe konse uko wingaya.” Ifikwatwa fya ku mubili tafyali nakupusunsuka ubonaushi bwa Yerusalemu! Yehova amwebekeshe fye ukuti icali no kupusuka ‘mweo wakwe ku kube ca kutapa.’—Yeremia 45:4, 5.

16. Lisambililo nshi abantu ba kwa Yehova ilelo bengasambilila ku co Baruki apitilemo?

¹⁶ Baruki alyumfwilile ukulungika kwa kwa Yehova, kabili nga fintu Yehova alaile, Baruki alipusunswike. (Yeremia 43:6, 7) Mwandi lisambililo lya maka ku bantu ba kwa Yehova ilelo! Ino taili ni nshita ya ‘kuifwaile fikalamba.’ Mulandu nshi? Pantu “pano isonde paleya, no lunkumbwa lwa pako.”—1 Yohane 2:17.

Ukubomfya Bwino Nga Nshi Inshita Isheleko

17, 18. (a) Ni shani fintu Yona ayankwileko lintu abena Ninebe balapile? (b) Lisambililo nshi Yehova asambilishe Yona?

¹⁷ Ni shani, lyene, fintu twingabomfya bwino inshita isheleko? Sambilileniko ku co kasesema Yona apitilemo. “Aile na ku Ninebe . . . , alabila no kutila, Kucili inshiku amakumi yane, e lyo Ninebe ukawishiwa.” Icapeseshe Yona amano cali ca kuti, abena Ninebe balyumfwilile ubukombe bwakwe no kulapila! Yehova taonawile ulya musumba. Ni shani fintu Yona ayankwileko? “Mwe Yehova, shi mpokeni umweo; pantu cang’wamina kufwa ukucilo kuba no mweo.”—Yona 3:3, 4; 4:3.

¹⁸ Yehova lyene asambilishe Yona isambililo lyacindama. “Ateyenye ulungu, na lo lwalilulumwike, lwafuubilile pali Yona, ku kube cintelelwe pa mutwe wakwe . . . Na Yona asekelele ulungu ukusekelela kukalamba.” Nangu cibe fyo, ukusekelela kwa kwa Yona kwali fye kwa nshita iinono, pantu ulungu lwalyumine mu kashita fye akanono. Yona ‘alifiitilwe’ pa mulandu wa kukanaumfwa bwino. Yehova alikomaile bwino bwino pa cishinka, ukusoso kuti: “Iwe walililo lungu ubulanda . . . Na ine, bushe nshilelilila Ninebe ubulanda, umusumba ukulu, uo mwabamo ukucila pa makana umwanda umo na makana amakumi yabili, abashaishiba ukupaatululo kwa kulyo kwabo ku kwa kuso kwabo, ne fitekwapo ifingi?”—Yona 4:6, 7, 9-11.

19. Kutontonkanya nshi ukwa bukaitemwe tufwile ukusengauka?

¹⁹ Fintu ukupelulula kwa kwa Yona kwali ukwa bukaitemwe! Aumfwilile ulungu ubulanda, lelo tali uwa cililishi nangu panono pa bantu ba mu Ninebe—abantu abo, lwa ku mupashi, ‘abashaishibe ukupaatululo kwa kulyo kwabo ku kwa kuso kwabo.’ Na ifwe mu kupalako kuti twafuluka ukonaulwa kwa cino calo cibifi kabili uko kufuluka kwaliba fye bwino! (2 Abena Tesalonika 1:8) Nangu cibe fyo, ilyo tulepembelela cene, twalishingamwa ukwaafwa abantu bafwaisha ukwishiba icine abo, lwa ku mupashi, ‘tabaishiba ukupaatululo kwa kulyo kwabo ku kwa kuso kwabo.’ (Mateo 9:36; Abena Roma 10:13-15) Bushe muli no kubomfya inshita inono iisheleko ku kwaafwa abafulilako ukufika apo mwingapesha ukunonka ukwishiba Yehova ukwaumo mutengo? Mulimo nshi wingalingana no buseko bwa kwaafwa umuntu ukunonka ubumi?

Twalilileni “Ukutekanya”

20, 21. (a) Ni nshila nshi shimo twingabelamo ‘abatekanya’ mu nshiku shili ku ntanshi? (b) Mapaalo nshi yakafuma mu kutwalilila ukuba ‘abatekanya’?

²⁰ Ilyo icalo ca kwa Satana ciletwalilila ukulola ku bonaushi, tuli no kulolenkana na mafya yapya nangu cibe shani. Timote wa Cibili 3:13 asobela ukuti: “Abantu babifi kabili abafutika bakalundulukila ku kubipo kucila.” Lelo “mwinaka no kuba abatompoke mitima.” (AbaHebere 12:3) Shintilileni pali Yehova ku kumukosha. (Abena Filipi 4:13) Sambilileni ukuba abateuluka, ukumona ifyo mwingabomba ne yi mibele ilebipilako, mu cifulo ca kulafuluka ifyapita. (Lukala Milandu 7:10) Beni na mano yene yene, ukumfwila ubutungulushi bwa “musha wa cishinka kabili uwashilimuka.”—Mateo 24:45-47.

²¹ Tatwishibe ubukulu bwa nshita isheleko. Lelo, mu kucetekela kuti twatila “impela ya fyonse naipalama.” Ukufikila iyo mpela yaisa, natube ‘abatekanya’ mu mibombele yesu capamo, mu nshila tusakamaninamo indupwa shesu, na mu fishingamo fyesu ifya ku mubili. Pa kucite co, ifwe bonse kuti twacetekelo kuti kwi pelepele tukasangwa “ababula akabi kabili ababula akalema mu mutende”!—2 Petro 3:14.

[Amafutunoti]

Ifishinka fya Kupitulukamo

Ni shani fintu twingalangisha “ukutekanya” mu mikalile ya pa lwesu?

Ni shani fintu twingalanga ukushikatala mu kusakamana ifishingamo fyesu ifya mu lupwa?

Mulandu nshi abafyashi balingile ukufwaisha ukumona abana babo basambilila?

Finshi tusambililako kuli Baruki na Yona?

[Icikope pe bula 18]

Nga ca kuti umulume no mukashi balesungana buluku buluku, balonaula bucibusa bwabo na Yehova

[Icikope pe bula 20]

Abafyashi balingile ukufwaisha nga nshi ukumona abana babo basambilila