Bushe Kuti Mwa-asuka Ifi Fipusho?

Cinshi Baibolo ilandila na pa kuulungana nga ilelanda pa balepepa lesa wa bufi Baali?

Lesa uo abena Kanaani balepepa, uwe shina lya kuti Baali, ali ni lesa wa bufyashi. Abalemupepa basumine ukuti uyu lesa e walelenga ukuti balesombola ifya kulya ifingi no kulenga ifitekwa fyabo ukusanda. Icitabo icitila Manners and Customs in the Bible cisosa ukuti, “abena Kanaani balecitila ubulalelale apo balekumanina mu kupepa. Ico balecitila ifi kufwaya ukuti Baali, lesa wa mfula ne nkuba, na o olungane na lesa mwanakashi Ashera, pa kuti ifiteekwa fyabo fisande sana kabili basombole ne fya kulya ifingi.”

Abena Kanaani basumine ukuti nga ca kutila inshita ya lusuba yaisa, lesa Baali aleya pa nshi ye sonde pantu balemucimfya kuli lesa umbi Mot uwali ni lesa wa cilala ne mfwa. Imfula nga yaloboka e lyo caleishibikwa ukuti nomba lesa Baali nabwela, kabili nga abwela kwaleba ifimenwa ifingi no bumi bwalewama. Iyi nshita, e lyo abena Kanaani balesefya no kucita ubulalelale bwa kapela makufi. Kanshi filya abena Kanaani balecita ubulalelale pa kusefya, e calengele ukuti na bena Israele bacite “ubulalelale na bana banakashi abena Moabu,” ilyo nabo batendeke ukupepa Baali wa ku Peore.—Impendwa 25:1-3.

Bushe Yesu aloseshe mwi ilyo atile bakalemba na baFarise baali nge “nshiishi ishashingulwako impemba”?

Yesu alyebeelepo bakalemba na baFarise ukuti bali ba bumbimunda, kabili abebele ukuti: “Mwaba nge nshiishi ishashingulwako impemba, ishimoneka ishayemba icine cine ku nse lelo mu kati shaisulamo amafupa ya bafwa no kukowela konse.” (Mateo 23:27) Amainsa nga yapwa, abaYuda balitemenwe ukushingula inshiishi ukubomfya impemba nelyo laimu, balecita ifi pa bushiku bwalenga 15 mu mweshi wa Adari, ninshi umweshi ukakonkapo kukaba ica Kucilila. Imfula e yalesungulula impemba baleshingula pa nshiishi.

Icitabo ca The Jewish Encyclopedia, cisosa ukuti ico baleshingwila impemba pa nshiishi, ni pa kuti “abantu abengi abaleya ku mutebeto wa Ica Kucilila abalepita mu nshila yabelele mu mbali ya nshiishi” bekowela. Ifunde lyalembwa pa Impendwa 19:16 lyatile, onse uwaikata ku citumbi ca muntu nelyo ukukumya kwi fupa lya muntu uwafwa, nangu ku nshiishi, akaba uwakowela pa nshiku 7. Umuntu nga nakowela, talesangwako ku kupepa kwa mushilo, nga asangwako balemwipaya. (Ubwina Lebi 15:31) Ilyo Yesu alandile ici cilangililo ninshi Ica Kucilila cali na mupepi, kanshi abantu baletontonkanya na pa fyo inshiishi shalemoneka pantu apa ninshi e lyo fye bashishingwile ne mpemba. Kanshi ilyo Yesu apashenye bakalemba na baFarise ku nshiishi ishashingulwako impemba aloseshe mu kuti, nangu aba bantu balemoneka bwino ku nse, mu kati te fyo baali kabili ukuba nabo kuti kwalenga umuntu ukukowesha ukupepa kwakwe.

[Icikope pe bula 15]

Ilibwe apo balemba Baali wa mukuba, 1300/1200 B.C.E.

[Abatusuminishe]

Musée du Louvre, Paris