“Umulimo Washila na Maka Yenu aya Kupelulula”

“Tuuleni imibili yenu bulilambo bwa mweo, ubwa mushilo, ubwa kutemuna Lesa, umulimo washila na maka yenu aya kupelulula.”—ABENA ROMA 12:1, NW.

1, 2. Ni shani fintu ukusambilila ukubomfya ifishinte fya Baibolo capala ku kwishibisha ululimi lupya?

BUSHE walitala aweshapo ukusambilila ululimi ulupya? Nga walyeshapo, ukwabulo kutwishika ulesumino kuti waba mulimo wakosa. Na kuba, ifingi fyalibimbwamo ukucila fye ukusambilila amashiwi yapya. Ukubomfya kwalamuka ukwa lulimi na kabili kufwaya ukwishibisha ifishinte fya luko. Ufwile ukwiluka fintu amashiwi yampana kuli limo ne linankwe na fintu yapuminkana ku kupanga amatontonkanyo yakumanina.

² Calipalako na ku kupokelela ukwishiba kwa Cebo ca kwa Lesa. Ifingi fyalibimbwamo ukucila fye ukusambilila Amalembo yasalangana. Tufwile na kabili ukusambilila grama wa Baibolo, ukulandila muli ayo mano. Tulekabila ukumfwikisha ifyo amalembo yaampana kuli limo ne linankwe na fintu yabomba nge fishinte ifingabomfiwa mu bumi bwa cila bushiku. Muli yo nshila kuti twaba ‘abapwililila, abaiteyanya ku kubombo mulimo onse usuma.’—2 Timote 3:17.

3. Ukukuma ku mulimo wa kuli Lesa, kwaluka nshi kwaliko mu 33 C.E.?

³ Pe samba lya mitantikile ya mutande we Funde lya kwa Mose, ubusumino bwalelangwa, ku cipimo cikalamba, ku kwikatilila mu kukosa ku mafunde yalondolwelwe. Mu 33 C.E., nangu cibe fyo, Yehova alifuutilepo Ifunde, nge ca kufumamo “ukucipampamina ku cimuti” apo Umwana wakwe afwilile. (Abena Kolose 2:13, 14) Pa numa ya ico, abantu ba kwa Lesa tabapeelwe umutande walepa uwa malambo ya kuninika na mafunde ya kukonka. Ukucila, baebelwe ukuti: “Tuuleni imibili yenu bulilambo bwa mweo, ubwa mushilo, ubwa kutemuna Lesa; umulimo washila na maka yenu aya kupelulula.” (Abena Roma 12:1) Ee, Abena Kristu bali no kuipeela abene, no mutima wabo onse, umweo, amano, na maka mu mulimo wa kwa Lesa. (Marko 12:30; linganyako Ilumbo 110:3.) Lelo bushe cipilibula cinshi ukupeela “umulimo washila na maka yenu aya kupelulula”?

4, 5. Cinshi casanshiwa mu kubombela Yehova na maka yesu aya kupelulula?

⁴ Ilongo lya mashiwi “amaka ya kupelulula” lyapilibulwa ukufuma kwi shiwi lya ciGreek lo·gi·kosʹ, ilipilibula “icabamo amano” nelyo “ica mucetekanya.” Ababomfi ba kwa Lesa balafwaikwa ukubomfya kampingu wakanshiwa na Baibolo. Mu cifulo ca kushintilisha ukupingulapo kwabo pa mafunde yafulisha ayaimikwa, Abena Kristu bali no kulapimununa ifishinte fya Baibolo mu kusakamana. Balakabila ukumfwikisha “grama” wa Baibolo, nelyo fintu ifishinte fya iko ifyalekanalekana fyaampana kuli cimo ne cinankwe. Muli fyo, kuti bacita ukupingulapo kwashikatala na maka yabo aya kupelulula.

⁵ Bushe ici cilepilibule fyo Abena Kristu tabakwata mafunde? Iyo balikwata. Amalembo ya Bwina Kristu aya ciGreek mu kulengama yalilesha ukupepo tulubi, bucisenene bwa kwampana kwa bwamba, imisoka, ukubepa, ubuloshi, ukubomfya umulopa, ne membu shimbi ishalekanalekana. (Imilimo 15:28, 29; 1 Abena Korinti 6:9, 10; Ukusokolola 21:8) Lelo, ukucila pa fyalefwaikwa ku bena Israele, ifwe tufwile ukubomfya amaka yesu aya kupelulula ku kusambilila no kubomfya ifishinte fya Baibolo. Ukupala fye kwati kumfwikisha ululimi lupya, ici cisendako inshita no kubombesha. Ni shani fintu amaka yesu aya kupelulula yengalundululwa?

Ukulundulula Amaka Yobe aya Kupelulula

6. Ukusambilila Baibolo kubimbamo cinshi?

⁶ Ica kubalilapo, tufwile ukuba abasambi ba mukoosha aba Baibolo. Icebo ca kwa Lesa icapuutwamo ca “mulimo ku kusambilisha, ku kwebaula, ku kulungika, ku kufunda kwa mu bulungami.” (2 Timote 3:16) Tatulingile lyonse ukwenekela icasuko ukulondololwa mu cikomo fye cimo ica Baibolo. Ukucila, kuti pambi twapelulula pa malembo yafulilako ayasanikila pa mibele imo nelyo pa mpika. Tukakabila ukusapika mu kucincila ukufwaya imimwene ya kwa Lesa pali uyo mulandu. (Amapinda 2:3-5) Na kabili tukabila umucetekanya, pantu “uwa mucetekanya amwenamo imitubululo.” (Amapinda 1:5) Umuntu wa mucetekanya kuti alekanya ifya kusangwilako cimo cimo kabili lyene ukwiluka ukwampana kwa fiko kuli cimo ne cinankwe. Ukupala ubwile, alalundikanya ifipimfya pa kuti engamona conse icakumanina.

7. Ni shani fintu abafyashi bengapelulula pa fishinte fya Baibolo ukukuma ku kusalapula?

⁷ Ku ca kumwenako, buula umulandu wa kuba abafyashi. Amapinda 13:24 yatila wishi uwatemwa umwana wakwe “abangililo kumufunda.” Nga kulisenda fye lyeka, ili lembo kuti lyabomfiwa bubi bubi ku kupeele nsambu ukukanda kwakaluka, ukwa lyonse. Lelo, Abena Kolose 3:21 bapeela ukukonkomesha kwashikatala ukwa kuti: “Mwe bashibo, mwisonga abana benu, epali banenuka.” Abafyashi ababomfya amaka ya kupelulula kabili abampanya ifi fishinte tabakaalukile ku kusalapula uko kwingetwa “ukushalinga.” Bakasunga abana babo ne cikabilila, ukulangulukilako, no mucinshi. (Abena Efese 6:4) Muli fyo, mu kubomba nga abafyashi nelyo mu mulandu uuli onse umbi uusanshamo ifishinte fya Baibolo, kuti twalundulula amaka yesu aya kupelulula pa kupimununa ifya kusangwilako fyonse ifibimbilwemo. Muli iyi nshila, kuti twailuka “grama” wa Baibolo, cintu imifwaile ya kwa Lesa yali ne fyo twingafika pali cene.

8. Ni shani fintu twingasengauka imimwene yaumina, iya mukosela lintu caisa ku fya kusekesha?

⁸ Inshila ya cibili umo twingalundulwila amaka yesu aya kupelulula yaba kusengauka ukupokelela imimwene yaumina, iya mukosela. Imimwene ishiteuluka ilacincintila ukukusha amaka yesu aya kupelulula. Languluka umulandu wa fya kusekesha. Baibolo itila: “Pano isonde ponse palaala mu maka ya Mubifi.” (1 Yohane 5:19) Bushe ici cilepilibulo kuti icitabo conse, ifikope fisela, nelyo amaprogramu ya pa televisioni ayapangwa ne calo yaba ayabola kabili ya busatana? Imimwene ya musango yo te kuti ibemo ukupelulula nangu panono. Kwena, bamo kuti basalapo ukutalukililako fye kuli televisioni, ifikope fisela, nelyo ifitabo fya ku calo. Isho ni nsambu shabo, kabili tabalingile ukupeelwa umulandu pa lwa cene. Lelo na bo bene tabalingile ukwesha ukutitikisha bambi ukuti baibike pa fibindo fyapalako. Sosaite yalisabankanya ifipande ifyatantika ifishinte fya Baibolo ifilingile ukutulenga ukuba aba kusalulula mu kubamo amano mu kukokoloka kwesu nelyo mu fya kusekesha. Ukusha ifi fya kutungulula no kuisansalika ku kutontonkanya kwa bucisenene, ulukaakala lwabipisha, nelyo ukupupe mipashi ifyaba mu fya kusekeshe fingi ifya muli cino calo tacingabamo amano. Mu cine cine, ukusala kwa mano ukwa fya kusekesha kupinda ukuti tulebomfya amaka yesu aya kupelulula ku kubomfya ifishinte fya Baibolo pa kuti twingakwata kampingu wasanguluka pa ntanshi ya kwa Lesa na bantu.—1 Abena Korinti 10:31-33.

9. Cinshi capilibulwa ku “ukwishiba konse”?

⁹ Ubwingi bwa fya kusekesha fya lelo mu kulengama fyaba ifishalinga ku Bena Kristu.a E ico, tufwile ukukansha imitima yesu ‘ukupata ububi’ pa kuti twikaba nga bamo aba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo abaali “abakunkuma.” (Ilumbo 97:10; Abena Efese 4:17-19) Pa kupelulula pa milandu ya musango yo, tukabilo “Kushininkisha no kwishiba konse.” (Abena Filipi 1:9) Ishiwi lya ciGreek ilyapilibulwa “ukwishiba konse” lilangilila “ukukutuluka kwayangukililwa ukwa mibele isuma.” Ishiwi lilosha ku filundwa fya buntunse ifya cine cine, pamo nga ifilundwa fya kumwenako. Lintu caisa ku fya kusekesha nelyo umulandu uuli onse umbi uulefwaya ukupingulapo kwa pa lwesu, amano yesu aya mibele isuma yalingile ukulengamikwa pa kuti twingeluka te milandu fye iimonekesha mu kupulamo, iishili ya kutwishika lelo na kabili ne yo iimoneka icibuutubuutu. Pa nshita imo ine, tulingile ukusengauka ukubomfya ifishinte fya Baibolo ku cipimo cabulamo kupelulula no kukosela pa kuti bamunyina bacite cimo cine.—Abena Filipi 4:5.

10. Ni shani fintu twingesa ku kwishiba imibele ya kwa Yehova nga fintu yabelebeshiwa mu Ilumbo 15?

¹⁰ Inshila ya citatu iya kulundulwilamo amaka yesu aya kupelulula yaba kwibukila ulwa nshila Yehova amwenamo ifintu no kucibika mu kushika mu mitima yesu. Mu Cebo cakwe, Yehova asokolola imibele yakwe ne fipimo. Mu Ilumbo 15, ku ca kumwenako, tubelenga ulwa musango wa muntu uo Yehova alaalika ku kulebela mwi hema lyakwe. Umuntu wa musango yo abelesha ubulungami, alalanda icine mu mutima wakwe, wa cishinka ku kulaya kwakwe, kabili tashukila bambi mu kubamo akaso. Lintu ulebelenga ili ilumbo, ipushe we mwine auti, ‘Bushe iyi mibele ilelondolola cintu naba? Bushe Yehova kuti andalika ukulebela mwi hema lyakwe?’ Amaka yesu aya kwiluka yalakoshiwa ilyo tulesumbwamo ku nshila sha kwa Yehova ne mimwene yakwe.—Amapinda 3:5, 6; AbaHebere 5:14.

11. Ni shani fintu abaFarise ‘balekele ubupingushi no kutemwa Lesa.’?

¹¹ Caba ni muli ulu lubali e muntu abaFarise bafililwe icabipisha. AbaFarise balishibe utunkofyonkofyo twa mu Malango lelo tabaishibe “grama” wa yako. Bali na maka ya kulanda ku mutwe imyanda mishila iya fyebo fya Malango, lelo bafililwe ukwikata Imibele yaletungilila yene. Yesu abebele ati: “Ica pe kumi ca minte na anise no musalu onse mufumyapo ku kutuula kuli Lesa: no kuleka muleko bupingushi no kutemwa Lesa.” (Luka 11:42) Mu kuba ne mintontonkanya iyaumina ne mitima iyakosa, abaFarise bafililwe ukubomfya amaka yabo aya kupelulula. Ukupelulula kwabo ukwa kuipilika kwamoneke lintu bapeele abasambi ba kwa Yesu umulandu wa kutimpule ngano no kulyako inseke pe Sabata; lelo, pa numa kalya kene kasuba, tabaumfwile ukushikitika kwa kampingu lintu baumanine Yesu akapi ku kumwipaya!—Mateo 12:1, 2, 14.

12. Ni shani fintu twingacilapo kuiteulwila kuli Yehova ngo Muntu?

¹² Tulefwaya ukupusanako ku baFarise. Ukwishiba kwesu Icebo ca kwa Lesa kufwile ukutwaafwa ukucilapo kuiteulwila kuli Yehova ngo Muntu. Ni shani twingacite ci? Pa numa ya kubelenga iciputulwa ca Baibolo nelyo ulupapulo lwashimpwa pali Baibolo, bamo balyafwiwa pa kulanguluka pa fipusho fyaba nge fi, ‘Cinshi cintu ifi fyebo filensambilisha pa lwa kwa Yehova ne mibele yakwe? Ni shani ningalangisha imibele ya kwa Yehova lintu ndebomba na bambi?’ Ukwetetula pa fipusho fya musango yo kulalundulula amaka yesu aya kupelulula kabili kutulenga ukuba “abapashanya Lesa.”—Abena Efese 5:1.

Abasha ba kwa Lesa na Kristu, Te Basha ba Bantu

13. Ni shani fintu abaFarise babombele nga aba kukambisha aba cali e mibele isuma?

¹³ Baeluda bafwile ukusuminisha abo balesakamana ukuti balebomfya amaka yabo aya kupelulula. Ifilundwa fya cilonganino te basha ba bantu. “Ncili ndetemuna abantu na nomba, nga nshili musha wa kwa Kristu,” e fyalembele Paulo. (Abena Galatia 1:10; Abena Kolose 3:23, 24) Mu kupusanako, abaFarise bafwaile abantu ukusumino kuti calicililepo kucindama ukunonka ukutashiwa ku bantu ukucilo kutashiwa ukufuma kuli Lesa. (Mateo 23:2-7; Yohane 12:42, 43) AbaFarise baisontele abene nga aba kukambisha icali e mibele isuma abaipangile abene amafunde no kupingwila abantu ku fyo balefika kuli ayo mafunde. Abo balekonka abaFarise balinashiwe mu kubomfya kampingu wabo uwasambilishiwe na Baibolo, mu kukonkapo basangwike abasha ba bantu.

14, 15. (a) Ni shani fintu baeluda bengailanga ukuba ababombela pamo no mukuni? (b) Ni shani fintu baeluda balingile ukubomba pa milandu ya kampingu?

¹⁴ Baeluda ba Bwina Kristu ilelo balishiba ukuti mu mano ya cine cine umukuni tauli na kulubulula kuli bene. Umwina Kristu umo na umo afwile ukusenda icipe cakwe umwine. (Abena Roma 14:4; 2 Abena Korinti 1:24; Abena Galatia 6:5) Ifi e fyo calinga ukuba. Mu cituntulu, nga ca kuti ababa mu mukuni babele abasha ba bantu, ukulaumfwila pa mulandu fye wa kuti balececetwa, cinshi cintu bengacita nga ca kuti abo bantu tabalipo? Paulo ali ne ca kusekelelapo pa lwa bena Filipi ukuti: “Ifyo munakila inshita shonse, te pa kubapo kwandi fye, lelo ukucilako nomba ilyo ndi kumbi, bombeleni ipusukilo lyenu no mwenso no kututuma.” Bali mu cine cine basha ba kwa Kristu, tabali ba kwa Paulo.—Abena Filipi 2:12.

¹⁵ Mu milandu iifwaya ukubombapo na kampingu, kanshi, baeluda tabacitilako abo bantu basakamana. Balalondolola ifishinte fya Baibolo ifibimbilwe muli uyo mulandu lyene no kusuminisha abantu umo umo ukubomfya amaka yabo aya kupelulula ku kucito kupingulapo. Ici caba cishingamo cakakala, lelo cishingamo cintu umuntu umwine afwile ukusenda.

16. Mitantikile nshi yaliko muli Israele iya kubomba pa mpika?

¹⁶ Languluka iciputulwa ca nshita lintu Yehova abomfeshe abapingushi ukutungulula Israele. Baibolo itwebo kuti: “Mu nshiku shilya tamwali imfumu muli Israele: umuntu onse alecite cawama mu menso yakwe.” (Abapingushi 21:25) Lelo Yehova alipeele inshila ku bantu bakwe iya kupokelelamo ubutungulushi. Umusumba umo na umo walikwete abakalamba abalepeela ukwaafwa kwakosoka ku fipusho ne mpika. Mu kulundapo, bashimapepo ba bwina Lebi babombele ngo kutuninkisha kwa ku busuma pa kusambilisha abantu amalango ya kwa Lesa. Lintu imilandu yakosa maka maka yaimineko, shimapepo mukalamba aleipusha Lesa ukubomfya Urimu na Tumimu. Icitabo ca Insight on the Scriptures cilandapo kuti: “Umuntu uwabomfeshe uku kupayanya, uwanonkele ukwishiba ifunde no kulibomfya, alikwete ica kutungulula cisuma kuli kampingu wakwe. Ukucita kwakwe ‘icaweme mu menso yakwe’ mu mulandu wa musango yo takwali na kufumamo ububi. Yehova asuminishe abantu ukulangisha imibele ya mutima nelyo inshila ya kuitemenwa nelyo ukukanaitemenwa.”—Volyumu 2, amabula 162-3.b

17. Ni shani fintu baeluda balanga ukuti bafunda ukulingana ne fipimo fya kwa Lesa te kulingana ne fipimo fya pa lwabo?

¹⁷ Ukupala abapingushi ba bena Israele na bashimapepo, baeluda ba mu filonganino balapeela ukwaafwa kwakosoka pa mpika no kupeela ukufunda kwaumo mutengo. Inshita shimo, ‘balebaula fye no kwebaula, ukukalipila, ukukonkomesha, mu kutekanya konse na mu kusambilisha.’ (2 Timote 4:2) Bacite fyo ukulingana ne fishinte fya kwa Lesa, te kulingana ne fishinte fya pa lwabo. Fintu ici ciba ica kufumamo cimo lintu baeluda baimika ica kumwenapo no kutukusha ukufika pa mitima!

18. Mulandu nshi maka maka cabela ica kufumamo cimo kuli baeluda ukwipukisha ku mitima?

¹⁸ Umutima waba e “utuninkisha” imibombele ya Bwina Kristu. Baibolo e co isoselo kuti: “Muli wene e mwaba amatuntuko ya mweo.” (Amapinda 4:23) Baeluda ababimbula imitima bakasanga ukuti abali mu cilonganino mu kukonkapo balakuntwa ukubomba umulimo wa kwa Lesa apapela amaka yabo. Bakaba aba kuitendekelako, te kulakabila lyonse ukusunkwamo kuli bambi. Yehova tafwaya icumfwila ca kupatikisha. Afwaya icumfwila icifuma ku mutima uwaisulamo ukutemwa. Baeluda kuti bakoselesha umulimo wa musango yo uukuntwa ukufuma ku mutima pa kwafwilisha ababa mu mukuni ukulundulula amaka yabo aya kupelulula.

Ukulundulula “Umutima wa kwa Kristu”

19, 20. Mulandu nshi cacindamina ukuti tulelundulula umutima wa kwa Kristu?

¹⁹ Nga fintu cimwenwe, tacakumanina ukwishiba fye amafunde ya kwa Lesa. Kemba wa malumbo apaapeete ukuti: “Nengeni ukwiluka, no kuleka ndesunga amalango yenu, awe ndeyabaka umutima wandi onse.” (Ilumbo 119:34) Yehova alisokolola mu Cebo cakwe “umutima wa kwa Kristu.” (1 Abena Korinti 2:16) Yesu pa kuba ni umo uwabombeele Yehova na maka yakwe aya kupelulula, alitushiliile icipasho capwililika. Alyumfwikishe amalango ya kwa Lesa ne fishinte, kabili aliyabomfeshe ukwabule cilubo. Pa kubebeta ica kumwenako cakwe, tukaba “[abakosa] ku kulingulula . . . ifyabo bufumo no kulepa no kusansama no kushika; kabili ukwishibo kutemwa kwa kwa Kristu ukwapesha amano.” (Abena Efese 3:17-19) Ee, fintu tusambilila pa lwa kwa Yesu filacila pa kwishiba fye ukwa ku mutwe; cilapeela icikope calengama pa lwa cintu Yehova aba.—Yohane 14:9, 10.

²⁰ Muli fyo, ilyo tulesambilila Icebo ca kwa Lesa, kuti twailuka ifyo Yehova amone milandu no kufika pa kusondwelela kwashikatala. Ici cikafwaya ukubombesha. Tulingile ukuba abasambi baswangana aba Cebo ca kwa Lesa, ukulaumfwa bwangu icaba imibele ya kwa Yehova ne fipimo. Tulesambilila ifishinte fya lulimi ifipya ukulandila muli yo nshila. Lelo, abo basambilile fyo bakalakonka ukukonkomesha kwa kwa Paulo ukwa ‘kutuula imibili yabo bulilambo bwa mweo, ubwa mushilo, ubwa kutemuna Lesa; umulimo washila na maka yabo aya kupelulula.’—Abena Roma 12:1.

[Amafutunoti]

Cinshi Wasambilila?

◻ Kwaluka nshi kwaliko ukukuma ku mulimo wa kwa Lesa mu 33 C.E.?

◻ Ni mu nshila nshi twingalundulwila amaka yesu aya kupelulula?

◻ Ni shani fintu baeluda bengaafwa aba mu mukuni ukuba abasha ba kwa Lesa na Kristu?

◻ Mulandu nshi tulingile ukulundulwila “umutima wa kwa Kristu”?

[Icikope pe bula 23]

Baeluda balaafwa bambi ukubomfya amaka yabo aya kupelulula