Beni Abanakilila Lelo Muleishiba Bwino Ilyo Mwingacite Fyo
“Ulebacinkula . . . ukuba abanakilila.”—TITO 3:1, 2.
1, 2. Bushe Amalembo yalandapo shani pa kuba uwanakilila, kabili mulandu nshi cawamina ukuba uwanakilila?
YEHOVA, Shifwe wa ku muulu, wa mano nga nshi. Apo e watubumbile, twashintilila pali ena ukuti aletutungulula muli fyonse ifyo tucita. (Amalu. 48:14) Umusambi Yakobo atweba ukuti “amano ayafuma mu muulu pa kubala ya musangwela, e lyo ya mutende, yalinakilila, ya cumfwila, yaisulamo uluse ne fisabo fisuma, tayacita kapaatulula, te ya bumbimunda.”—Yako. 3:17.
2 Umutumwa Paulo atukonkomesha ukuti: “Lekeni umutembo [“ukunakilila,” Kingdom Interlinear] wenu wishibikwe ku bantu bonse.”a (Fil. 4:5) Kristu Yesu e Shikulu kabili e Mutwe wa cilonganino ca Bena Kristu. (Efes. 5:23) Ala mwandini calicindama ukuti ifwe bonse tube aba mutembo, e kutila ukulanakila ubutungulushi bwa kwa Kristu no kuba abanakilila muli fyonse ifyo tucita na bantu banensu!
3, 4. (a) Langilileni ubusuma bwaba mu kuba abanakilila. (b) Finshi twalalandapo?
3 Tulanonkelamo sana nga ca kuti twaishiba bwino ilyo twingaba abanakilila. Lekeni tulangilile: Ilyo bakapokola baishibe ifyo ifipondo fyalepanga ukucita mu Britain, bakeenye abantu ukulasenda ifipe fimo mu ndeke ifyo kale balesuminisha ukusenda. Abalenina indeke abengi balikonkele lilye funde. E lyo tontonkanyeni na pa fyo tucita nga tuleensha motoka. Nga twafika pa mampatu, tulaleka banamutekenya bambi ukupita pa kuti kwiba ubusanso ne cimfulumfulu.
4 Fwe bengi tulafilwa ukuba abanakilila. Pa kuti tumone umulandu cacindamina ukuba abanakilila, lekeni tulande pa fintu fitatu, umulandu tulingile ukubela abanakilila, ifyo tulingile ukulamona abaletutungulula, napo twingapelela ukuba abanakilila.
Mulandu Nshi Tulingile Ukubela Abanakilila?
5. Mu Mafunde ya kwa Mose, cinshi calelenga umusha ukusalapo ukutwalilila ukulabombela shikulu wakwe?
5 Ifyalecitika ilyo Yesu ashilaisa pano calo filalanga bwino sana umulandu tulingile ukubela abanakilila. Ifunde lya kwa Mose lyatile umuHebere umusha ali no kuba umuntungwa nga abombela shikulu wakwe imyaka 7 nelyo nga ca kuti umwaka wa Ntandala wafika. Lelo umusha umwine nga atemwa, kuti asalapo ukutwalilila ukuba umusha. (Belengeni Ukufuma 21:5, 6.) Cinshi calelenga ukuti asalepo ukutwalilila ukuba umusha? Ukutemwa shikulu wakwe uwalemusakamana bwino e kwalelenga umusha ukusalapo ukucite fyo.
6. Bushe ukutemwa kwayampana shani no kuba uwanakilila?
6 Ifi fine e ficitika na kuli ifwe, ukutemwa Yehova e kulenga ukuti tuipeele kuli ena no kulacita ifintu ukulingana no kuipeela kwesu. (Rom. 14:7, 8) Umutumwa Yohane alembele ukuti: “Uku e kutemwa Lesa, ukuti tubake amafunde yakwe; kabili amafunde yakwe tayaba cisendo.” (1 Yoh. 5:3) Ukutemwa kwa musango yu takuifwaila ifya kuko. (1 Kor. 13:4, 5) Mu fintu fyonse ifyo tucita na bantu bambi, ukutemwa abanensu kulalenga tuleba abanakilila no kucita ifyo abanensu batemenwe ukucila ifyo ifwe tulefwaya. Tatufwaya ukuba abaitemwa, lelo tucita ifingawamina bambi.—Fil. 2:2, 3.
7. Bushe ukuba abanakilila kutwafwa shani ukulabomba bwino umulimo wa kushimikila?
7 Tatufwile ukulapunwisha bambi mu fyo tulanda ne fyo tucita. (Efes. 4:29) Ukutemwa kukalenga ukuti twikacita icili conse icingalenga abantu abakwata intambi ishapusanako ne shesu ukufilwa ukulunduluka no kutendeka ukubombela Yehova. Ilingi line ukunakilila e kwingatwafwa ukukanapunwisha bambi. Ica kumwenako fye, bankashi bamishonari ababelesha ukupenta tabatwalilila ukulapenta nga ca kuti uko babombela abantu kuti balebamona kwati ni bacilende nelyo nga kuti kwapunwisha bambi.—1 Kor. 10:31-33.
8. Bushe ukutemwa Lesa kuti kwatwafwa shani ukuba ‘abacepesha’?
8 Ukutemwa Yehova kulalenga ukuti twilaba ne cilumba. Ilyo abasambi balekansanina pa wali no kuba umukalamba, Yesu aimike umwana umunono pa ntanshi yabo no kubeba ukuti: “Onse uwapokelela uyu mwana munono pa mulandu we shina lyandi, ninshi apokelela na ine; na onse uwapokelela ine, ninshi apokelela no wantumine. Pantu uwacepesha muli imwe bonse e mukalamba.” (Luka 9:48; Marko 9:36) Ifwe umo umo nalimo kuti catukosela sana ukuba “uwacepesha.” Ulubembu twapyana ne cilumba kuti fyalenga tulefwaisha ukulumbuka, lelo ukuicefya kukatwafwa ukuba abanakilila no kulacindika bambi.—Rom. 12:10.
9. Bushe ukuba uwanakilila kusanshamo finshi?
9 Ukuba abanakilila kusanshamo no kulanakila abo Lesa asala ukuti baletutungulula. Abena Kristu ba cine bonse balakonka icishinte cacindama ica bumutwe. Umutumwa Paulo alilondolwele bwino bwino lintu alembele kalata ku bena Korinti, atile: “Ndefwaya mwishibe ukuti umutwe wa mwaume onse ni Kristu; no mutwe wa mwanakashi mwaume; no mutwe wa kwa Kristu ni Lesa.”—1 Kor. 11:3.
10. Bushe ukunakila ubutungulushi bwa kwa Yehova kulanga cinshi?
10 Ukunakila ubutungulushi bwa kwa Lesa kulanga ukuti twalicetekela sana Shifwe wa ku muulu. Alishiba fyonse ificitika kabili akatupeela icilambu icalinga. Ukulaibukisha ifi kukatwafwa ukuba abanakilila lintu bambi batusaalula nelyo lintu bakalipa nga nshi. Paulo alembele ukuti: “Nga cingacitwa, ilyo cili mu maka yenu, mube aba mutende ku bantu bonse.” Pa kukomaila pali uku kufunda, Paulo akonkeshepo ukusosa aya mashiwi yatila: “Mwe batemwikwa, mwilalandula, lelo shiileni ubukali bwa kwa Lesa incende; pantu calembwa aciti: ‘Icilandushi candi; ine nkabweseshapo, e fyasosa Yehova.’”—Rom. 12:18, 19.
11. Bushe kuti twalanga shani ukuti tulanakila Kristu umutwe wa cilonganino?
11 Tufwile ukulanakila nabo Lesa asala ukulatutungulula mu cilonganino. Mu Ukusokolola icipandwa 1 mwaba amashiwi yatila Kristu Yesu alikata “intanda” sha cilonganino mu lupi lwakwe ulwa ku kulyo. (Ukus. 1:16, 20) Kuti twatila ishi “ntanda” shimininako amabumba ya baeluda, nelyo bakangalila, aba mu filonganino. Aba baeluda balanakila ubutungulushi bwa kwa Kristu kabili basunga bambi cikuuku cikuuku kwati ni filya fine Kristu alecita. Bonse mu cilonganino balanakila ifyo Yesu ateyanya ukuti kube “umusha wa cishinka kabili uwashilimuka” uwa kupekanya ifya kulya filefwaikwa “pa nshita yalinga.” (Mat. 24:45-47) Muno nshiku, ukubika amano ku kubelenga ifyo umusha wa cishinka apekanya kulanga ukuti tulanakila Kristu umutwe wa cilonganino kabili ici cilenga ukuti mu cilonganino mube umutende no kwikatana.—Rom. 14:13, 19.
Apo Twingapelela Ukuba Abanakilila
12. Mulandu nshi ukuba abanakilila kwabela no mwa kupelela?
12 Lelo, ukuba abanakilila takupilibula ukuti tufwile ukusuula ku fyo twasuminamo ilyo ifintu fyayafya nelyo ukufilwa ukukonka ifishinte fya mu Baibolo. Bushe Abena Kristu ba kubalilapo bacitile shani ilyo bashimapepo babaleseshe ukusambilisha mwi shina lya kwa Yesu? Petro na batumwa bambi balishipile no kusosa ukuti: “Tufwile ukunakila Lesa nga kateeka ukucila ukunakila abantu.” (Imil. 4:18-20; 5:28, 29) E ico, muno nshiku aba mu buteko nga batulesha ukulashimikila imbila nsuma tatuleka, nangu cingati kuti twatampa ukulashimikila mu bumfisolo. Nga batukaanya ukulashimikila ku ng’anda ne ng’anda, kuti twasangako inshila imbi iya kulandilamo na bene mayanda no kutwalilila ukulabomba umulimo Lesa atupeela. Nangu ni lintu “bakateeka abacilamo” batukaanya ukulalongana pamo, tulatwalilila ukulongana pamo mu bumfisolo mu mabumba ayanono.—Rom. 13:1; Heb. 10:24, 25.
13. Finshi Yesu alandile pa kulanakila abalashi?
13 Mu lyashi lyakwe ilya pa lupili Yesu asambilishe abantu ukuti balingile ukulanakila abalashi, atile: “Umuntu nga alefwaya ukukutwala ku cilye no kupoka umwingila obe uwa mu kati, leka asende no mwingila obe uwa ku nse; kabili uwa mu bulashi nga akweba ukumushindika umulundu umo, mushindike imilundu ibili.” (Mat. 5:40, 41)b Ukulangulukilako bambi no kufwaisha ukubafwa nako kulalenga ukuti tulecitila bambi ifintu ukucila na pa fyo baleenekela.—1 Kor. 13:5; Tito 3:1, 2.
14. Mulandu nshi tushilingile ukunakila ku busangu?
14 Lelo ukuba abanakilila takupilibula ukuti tufwile ukulasuminisha ifilelanda abasangu. Kanshi tufwile ukuba abakosa mu cine pa kuti tatukoweseshe Icebo ca kwa Lesa no kuleta amalekano mu cilonganino. Paulo alembele pa “ba bwananyina ba bufi” ukuti: “Kuli bene tatwanakiile mu kucimba iyo, nangu ni pa kashita akanono, pa kuti icine ca mbila nsuma citwalilile na imwe.” (Gal. 2:4, 5) Ilyo kwaba ubusangu, Abena Kristu abaipeelesha balatwalilila ukulacita icalungama.
Bakangalila Bafwile Ukuba Abanakilila
15. Bushe baeluda kuti balanga shani ukuti balinakilila ilyo balelanshanya ifikumine icilonganino?
15 Pa milingo iyo abaume basonta ukuba bakangalila bafikapo, paba no kunakilila. Umutumwa Paulo alembele ukuti: “E ico kangalila afwile ukuba . . . uwanakilila.” (1 Tim. 3:2, 3) Iyi mibele yalicindama sana sana lintu bakangalila bakumana ku kulanshanya ifikumine icilonganino. Ilyo tabalapingulapo ukucita fimo, eluda uuli onse kuti alandapo ifyo aletontonkanya, nangu cingati limo te bonse bengalandapo. Lintu balelanshanya, eluda umo kuti amona ukuti ifyo acilatontonkanya nafipusanako ne fishinte fya mu Baibolo ifyo abanankwe balandapo. Eluda uwakosoka tapampamina fye pa fyo aletontonkanya, lelo alanakila ku fyo amalembo yalanda. Limbi ilyo batendeka ukulanshanya, bonse kuti baletontonkanya ifyapusanapusana, lelo ipepo no kwetetula filalenga baeluda abafuuka kabili abanakilila ukuba abaikatana mu fyo baletontonkanya.—1 Kor. 1:10; Belengeni Abena Efese 4:1-3.
16. Mibele nshi iyo baeluda bafwile ukukwata?
16 Muli fyonse ifyo balecita, baeluda bafwile ukulaesha na maka ukulakonka ubutungulushi bwa kwa Yehova. Bafwile ukulakonka ubutungulushi bwa kwa Yehova na lintu balecema umukuni, kabili ici cikabafwa ukuba abanakilila no kulalangulukilako umukuni. Petro alembele ukuti: “Cemeni umukuni wa kwa Lesa uwaseekeshiwa kuli imwe, te ku kupatikishiwa iyo, lelo ku kuitemenwa; te ku kutemwa ubunonshi bwa nsoni, kano ku kucincila.”—1 Pet. 5:2.
17. Bushe aba mu cilonganino bonse kuti baba shani abanakilila mu fyo bacita na bambi?
17 Abakalamba ababa mu cilonganino balatasha sana ifyo abacaice babombesha kabili balabacindika. E lyo na bacaice nabo balacindika abakalamba ababombela Yehova pa myaka iingi. (1 Tim. 5:1, 2) Baeluda balamona abaume abengafikapo pa kuti babapeele imilimo mu cilonganino, ukulabakansha ifya kusakamana umukuni wa kwa Lesa. (2 Tim. 2:1, 2) Bonse fye mu cilonganino bafwile ukulaumfwila uku kufunda kwa kwa Paulo ukwapuutwamo na Lesa, ukwa kuti: “Umfwileni abalemutungulula no kubanakila, pantu balinda imyeo yenu nga bantu abakalubulula; ukuti bacite ici mu kusekelela, te mu bulanda iyo, pantu nga cabe fi kuti camubipila.”—Heb. 13:17.
Ukuba Uwanakilila mu Lupwa
18. Mulandu nshi aba mu lupwa bonse balingile ukubela abanakilila?
18 Aba mu lupwa nabo balingile ukuba abanakilila. (Belengeni Abena Kolose 3:18-21.) Baibolo yalilanda bwino bwino imilimo iyo aba mu lupwa bonse bakwata. Umulume e mutwe wa mukashi wakwe kabili eo Lesa apeela umulimo wa kusambilisha abana. Umukashi afwile ukulacindika umulume wakwe pantu e mutwe, kabili abana bafwile ukulanakila abafyashi babo pantu ukucite ci kulatemuna Shikulu. Aba mu lupwa bonse nga baleishiba bwino ilyo benganakila, bakalenga mu lupwa mukabe umutende no kwikatana. Mu Baibolo mwaliba amalyashi ayengatusambilisha ifya kuba abanakilila.
19, 20. (a) Cilanyeni ifyacitile Eli ku fyo Yehova acitile ilyo akutike ku fyo bamalaika baletontonkanya. (b) Finshi abafyashi balesambililako kuli ifi?
19 Ilyo Samwele ali umwaice, Eli e wali shimapepo mukalamba mu Israele. Nomba abana ba kwa Eli, Hofni na Finehasi, “bali finangwa; tabaishibe Yehova.” Eli balimwebele ifyabipa ifyo abana bakwe balecita, ukubikako na lipoti ya kuti balecita ubulalelale na banakashi abalebombela pa mwinshi we hema lya kulaishanya. Cinshi acitilepo? Abebele ukuti nga ca kuti balebembukila Yehova, takwali uwa kubapepelako kuli Yehova. Lelo alifililwe ukubalungika no kubasalapula. Ici calengele ukuti batwalilile fye ukulabembuka. Mu kupelako, Yehova apingwile ukuti balingile fye ukufwa. Ilyo Eli aumfwile ukuti abana bakwe nabafwa, na o aliponene no kufwa. Ala mwandini ifyafuminemo fyalibipile nga nshi! Ukunakilila kwa kwa Eli ukwa kulatekelesha ne fyabipa kwalilubene, pantu kwalengele abana bakwe ukutwalilila ukulacita ifyabipa.—1 Sam. 2:12-17, 22-25, 34, 35; 4:17, 18.
20 Lelo natucilanye ifyacitile Eli ku fyo Lesa acita ilyo abombela pamo na bana baume bakwe bamalaika. Kasesema Mikaya amwene icimonwa ninshi Yehova naita bamalaika bakwe. Yehova aipwishe ukuti nani pali bamalaika uwali no kuyalembeleka imfumu yabipa iya mu Israele, Imfumu Ahabu, pa kuti baye ipaya. Yehova alekutika ifyo bamalaika baletontonkanya. Malaika umo atile ali no kuyamulembeleka. Lyena Yehova alimwipwishe ifyo ali no kuyacita. Ilyo Yehova amwene ukuti amapange ya kwa malaika yali bwino, amwebele ukuyacita ifyo fine. (1 Isha. 22:19-23) Bushe bonse aba mu lupwa tabalesambililako fimo pa fyo bengaba abanakilila kuli ifi Yehova acitile? Abalume Abena Kristu bafwile ukulakutika ku fyo abakashi na bana babo balelanda ne fyo baletontonkanya. Abakashi na bana nabo bafwile ukwishiba ukuti nga balanda ifyo baletontonkanya nelyo ifyo batemenwe, bafwile ukunakila ifyo abalume balanda pantu ebo Lesa apeela insambu sha kupingula ifya kucita.
21. Finshi tukasambilila mu cipande cikonkelepo?
21 Ala tulatasha nga nshi pa fyo Yehova atucinkulako ukuba abanakilila pantu ifyebo fyakwe fisuma kabili filalenga twaba na mano! (Amalu. 119:99) Mu cipande cikonkelepo tukasambilila ifyo ukwishiba bwino ilyo twingaba abanakilila kwingalenga mu cupo mwaba insansa.
[Amafutunoti]
a Umutumwa Paulo abomfeshe ishiwi ilyayafya ukupilibula ukubomfya ishiwi limo. Icitabo cimo calandapo ukuti ishiwi lya ciGriki ilyo bapilibula ati umutembo “lisanshamo ukukanapampamina fye pa cintu cimo, ukulangulukilako bambi, no kuba uwanakilila.” Kanshi ishiwi Paulo abomfeshe lipilibula ukuba uwanakilila kabili uwa mutembo, ukukanapampamina fye pa kuti kano fye tucite ifyo amafunde ya kwa Lesa yalanda nelyo ifyo ifwe tulefwaya.
b Moneni cipande citila “Ilyo Mwapatikishiwa Ukubomba Umulimo,” mu Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa February 15, 2005, amabula 23-6.
Kuti Mwayasuka Shani?
• Bushe busuma nshi bwaba mu kuba abanakilila?
• Bushe bakangalila kuti balanga shani ukuti balinakilila?
• Mulandu nshi cacindamina ukuti aba mu lupwa bonse babe abanakilila?
[Icikope pe bula 4]
Ilyo baeluda balebomba na bambi balaba ne cikuuku kwati fye ni filya fine Kristu ali
[Icikope pe bula 6]
Baeluda nga balelanshanya ifikumine icilonganino, ipepo, ukwetetula no kunakilila filalenga ukuti babe abaikatana