Bushe Icishilano Cifwile Ukukangana ne Cine?

MARTIN LUTHER aali uwashininwa ukuti alilungike. Aleyumfwe fyo fintu alesosa, e fyo na Baibolo ilanda. Lelo uwasambilila ifya maplaneti umwina Poland Copernicus, aletontonkanye fyo icisumino ca cishilano ica mu nshiku shabo calilubene.

Cisumino nshi ico cine? Icisumino ca kuti isonde e cifulo ca pa kati mwi ulu no kuti ifintu fyonse fishinguluka lyene. Copernicus atile, icishinka cili ca kuti isonde liine lilashinguluka akasuba. Luther alikaninine ndai ulwa ici, no kusoso kuti: “Abantu bakutika fye ku upendule ntanda uushilabelesha uwatukwite ukulangishe fyo isonde e lishinguluka, te ulu, nelyo akasuba no mweshi.”—History of Western Philosophy.

IFISUMINO fya cishilano ilingi line fyalikangana ne fishinka, ne cine. Kuti fyalenga na bantu ukucite fintu fingatucena.

Ici kwena, tacilepilibula ukuti icishilano cilakangana ne cine umo shacela. Na kuba, umutumwa Paulo akoseleshe Abena Kristu aba mu nshiku shakwe ukutwalilila ukukonka ifishilano ifyo abashiilile. Atile: “Awe ndemutasha, ico . . . [mwaikatishe] fya cishilano ifyo fine nashiile kuli imwe.”—1 Abena Korinti 11:2; mona na kabili 2 Abena Tesalonika 2:15; 3:6.

Ni mwi Paulo aloseshe lintu atile “ifya cishilano”? Insight on the Scriptures, Volyumu 2, ibula 1118, ilondolola ukuti ishiwi lya ciGriki abomfeshe ku kupilibula “icishilano,” pa·raʹdo·sis, lipilibula icintu cimo “icishiilwa ukupitila mu kushimika nelyo ukulemba.” Ishiwi lya mu Cibemba lipilibula “ifyebo, ififundisho, nelyo ifibelesho ifyo abafyashi bashiila abana nelyo ifyo fyasanguka e mitontonkanishishe yaimikwa nelyo incitilo.”a Apantu ifishilano ifyo umutumwa Paulo ashiile fyalefuma ku ntulo iisuma, cali bwino ukuti Abena Kristu bafikatishe.

Ukwabulo kutwishika, nangula ni fyo, icishilano kuti caba ica cine nelyo ica bufi, icisuma nelyo icibi. Ku ca kumwenako, uwa mano ya buntunse umwina Britain Bertrand Russell, alatasha abantu baba nga Copernicus uwa mu mwanda wa myaka walenga 16 abali abafumacumi kabili abakwete ubukose bwa kutwishika ifisumino fya cishilano. Abantu ba musango ulya “baishileishiba ukuti icacetekelwe ukutula mu myaka iishishi bantu kuti pambi caba ica bufi.” Bushe na iwe wamona ifyo caba ica mano ukukanakonka icishilano bupofu bupofu?—Linganyako Mateo 15:1-9, 14.

Ni shani lyene, pa lwa fisumino fya mipepele ne myata? Bushe kuti twatunge fyo fyalilungama kabili ifishabamo ubusanso? Kuti twaishiba shani? Cinshi twingacita nga ca kuti twasange fyo ifishilano fya mipepele mu cituntulu filakangana ne cine? Icipande cikonkelepo cilebebeta ifi fipusho.

[Futunoti]

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 2]

Pa nkupo: Jean-Leon Huens © National Geographic Society

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 3]

Universität Leipzig