Kukabo Kwima ku Bafwa Ukwa Balungama
“[Ninkwate] citetekelo kuli Lesa . . . ica kuti kukabo kwima ku bafwa kwa balungama na ’bashalungama.”—IMILIMO 24:15.
1. Mibele nshi yalolenkana na bantunse bonse ukutula pa kuwa kwa kwa Adamu na Efa?
“CONSE ico iminwe yobe yasanga ica kucita, cita ku maka yobe; pantu takuli ica kucita nangu ca kwelenganya nangu kwishiba nangu mano ku Mbo uko uleya.” (Lukala Milandu 9:10) Mu kuba na ya mashiwi yanono, ayasoobolwa bwino, Imfumu ya mano Solomone yalondolola imibele iyo yalolenkana ne nkulo iili yonse iya mutundu wa muntu ukutula pa kuwa kwa bafyashi besu aba ntanshi, Adamu na Efa. Ukwabulo wa kushako, imfwa mu kupelako yalimina uuli onse—umukankaala no mupiina, imfumu no mupabi, uwa busumino no wabulwa ubusumino. Mu cine cine, imfwa ‘yaliteka.’—Abena Roma 5:17.
2. Mulandu nshi bamo aba busumino balengelwa insoni mu kati ka ino nshita ya ku mpela?
2 Te mulandu no kulunduluka kwa nomba line ukwa sayansi ya fya cipatala, imfwa icili ileteka nge mfumu nelyo fye ni lelo. Ilintu ici tacili ca kusungusha, bamo kuti pambi mu nshila imo balilengwe nsoni lintu balolenkana no yu mulwani wa pa nshita yalepa. Mulandu nshi? Cisuma, ku numa muli ba 1920, Watch Tower Society yabilishe ubukombe bwaleti “Amamilioni abacili aba mweo nomba tabakatale abafwa.” Ni bani bali no kuba aya mamilioni? Ni “mpaanga” ishalandwapo mu mashiwi ya kwa Yesu pa lwa mpaanga ne mbushi. (Mateo 25:31-46) Aba bapale mpaanga basesemenwe ukumoneka mu kati ka nshita ya mpela, kabili isubilo lyabo lyali no kuba bumi bwa muyayaya pe sonde lya paradise. Ilyo inshita yalepita, abantu ba kwa Lesa banonkele ukumfwikisha kwawaminako ukwa cifulo ca ishi “mpaanga” mu mifwaile ya kwa Yehova. Calimwensekeshiwe ukuti aba bantu ba cumfwila baali no kupaatulwa ukufuma ku “mbushi” shaumalala, kabili pa numa ya konaulwa kwa mbushi, impaanga shali no kupyana ubwikashi bwa pe sonde ubwa Bufumu ubo bwateyanishiwilwa bene.
Ukulonganikwa kwa Bapale Mpaanga
3. Ni pa mulimo nshi abantu ba kwa Lesa batontomesha ukutula 1935?
3 Ukutendeka mu 1935, “umusha wa cishinka” atontomesha pa kusanga abapale mpaanga aba musango yo no kubaleta mu kuteyanya kwa kwa Yehova. (Mateo 24:45; Yohane 10:16) Aba Abena Kristu abengasambilishiwa balisa mu kwishibo kuti Yesu nomba aleteka mu Bufumu bwa ku muulu ubwa kwa Yehova no kuti inshita ilepalamina lubilo lubilo ku kupwa kwa ino micitile ya fintu ibifi no kuletwako kwa calo cipya umukekala ubulungami. (2 Petro 3:13; Ukusokolola 12:10) Muli cilya calo cipya, amashiwi ya kukafyo mutima aya kwa Esaya yakafikilishiwa aya kuti: “Akamine mfwa ukumina kwa pe.”—Esaya 25:8.
4. Nangu cingatila mu mukoosha bafwaisha ukumona bumulopwe bwa kwa Yehova ukwebelwa pa Armagedone, cinshi cacitika ku bengi aba mu mpaanga shimbi?
4 Apantu impela ya calo ca kwa Satana naipalamisha, Abena Kristu bapale mpaanga bali no kuipakisha apakalamba ukuba aba mweo ukufikila bumulopwe bwa kwa Yehova bwaebelwa mu kati ka bucushi buleisa pali Babiloni Mukalamba na pa calo conse ica kwa Satana. (Ukusokolola 19:1-3, 19-21) Ku mpendwa ikalamba, tacaba muli iyo nshila. Abengi abasubile ukuba pa kati ka “mamilioni” abashakatale abafwa mu cine cine balifwa. Bamo balipaiwe pa mulandu wa cine mu fifungo na mu nkambi sha kucushiwilwamo nelyo pa maboko ya mpelwa mano sha butotelo. Bambi balifwa mu masanso nelyo ukufuma ku fiitwa ifya kulenge mfwa ifya cifyalilwa—amalwele no bukote. (Ilumbo 90:9, 10; Lukala Milandu 9:11) Mu kumonekesha, abafulilako bali no kufwa pa ntanshi impela tailaisa. Ni shani fintu aba musango yo bakamona ukufikilishiwa kwa bulayo bwa calo cipya umukekalo bulungami?
Isubilo lya Kwima ku Bafwa
5, 6. Ni nshita nshi iya ku ntanshi yabako kuli abo abe subilo lya pe sonde abafwa pa ntanshi ya Armagedone?
5 Umutumwa Paulo apeele icasuko lintu alelanda pa ntanshi ya kwa kateka wa ciRoma Felikisi. Nga fintu calembwa pa Imilimo 24:15, Paulo mu kushipa abilishe ukuti: “Ninkwate citetekelo kuli Lesa . . . ica kuti kukabo kwima ku bafwa kwa balungama na ’bashalungama.” Isubilo lya kwima ku bafwa litupeela ubukose lintu twalolenkana no kumanama kwabipisha. Pa mulandu wa ilyo isubilo, bamunyinefwe batemwikwa ne nkashi abalwala kabili abayumfwa ukuti bali no kufwa tabafuupulwa. Icili conse icingacitika, balishiba ukuti bakalobolola icilambu ca busumino. Pa mulandu we subilo lya kwima ku bafwa, bamunyinefwe ne nkashi abashangila abalolenkana ne mfwa pa maboko ya bakapakasa balishiba ukuti takwabako inshila bakapakasa babo bengacimfishamo. (Mateo 10:28) Lintu umo mu cilonganino afwa, tulaba no bulanda ukulufya uyo muntu. Pa nshita imo ine, nga ca kuti ali umo uwa mpaanga shimbi, tulasekelela ukuti uwasumina munensu nashinina ukuba uwa busumino ukufika ku mpela kabili nomba aletuusha, uwaebekeshiwa pa lwa nshita ya ku ntanshi mu calo cipya ica kwa Lesa.—1 Abena Tesalonika 4:13.
6 Ee, isubilo lya kwima ku bafwa lyaba lubali lwakatama ulwa citetekelo cesu. Mulandu nshi, nangu ni fyo, ukusumina kwesu mu kwima ku bafwa kwabela ukwakosa ifyo, kabili ni bani bengakana muli ilyo isubilo?
7. Ukwima ku bafwa cinshi, kabili malembo nshi yamo ayalondolola ukushininkishiwa kwa kuko?
7 Ishiwi lya ciGreek ilyapilibulwa “ukwima ku bafwa” ni a·naʹsta·sis, ilyo mu kukonke shiwi lipilibula “ukwiminina.” Lilosha mu kutendekelako ku kwima ukufuma ku bafwa. Ku ca kusekesha, ishiwi line line ilyapilibulwa “ukwima ku bafwa” talimoneka mu Amalembo ya ciHebere, lelo isubilo lya kwima ku bafwa lyalilumbululwa mulya mu kulengama. Tulalimona, ku ca kumwenako, mu mashiwi yalandilwe na Yobo mu kati na nkati ka kucula kwakwe aya kuti: “Iye, nga mwambika mwansungila ku Mbo, . . . nga mwambikile cipope, no kunjibukisha!” (Yobo 14:13) Mu kupalako, pali Hosea 13:14, tubelengo kuti: “Bushe ndebashita mbafumye mu maka ya ku Mbo? Bushe ku mfwa e ko ndebalubula? Fili kwi ifikuko fyobe, we Mfwa? Ali kwi pumpunta obe, we ku Mbo?” Pali 1 Abena Korinti 15:55, umutumwa Paulo ayambwile aya mashiwi no kulanga ukuti ukucimfya pa mfwa ukwasesemwe kucitwa ukupitila mu kwima ku bafwa. (Kwena, muli ilyo ilembo Paulo alelanda ulwa kwima ku bafwa ukwa ku muulu.)
Abasumina ‘Abalungamikwa’
8, 9. (a) Ni shani fintu abantunse bashapwililika bengakwata ulubali mu kwima ku bafwa ukwa balungama? (b) Cinshi caba e cishinte ce subilo lyesu mu bumi ubushakafumishiwepo ku mfwa?
8 Mu kulondolola kwakwe kuli Felikisi, ukwambwilwe mu paragrafu 5, Paulo asosele ukuti kuli no kubako kwima ku bafwa ukwa balungama na bashalungama. Ni bani abalungama abakabuushiwa? Kwena, takwaba umuntunse uwaba umulungami mu cifyalilwa. Bonse tuli babembu ukufuma pa kufyalwa, kabili tulacita imembu ukupulinkana inshita yesu iya bumi—icitulenga ukuba abawamine mfwa pa milandu ibili. (Abena Roma 5:12; 6:23) Nangu cibe fyo, muli Baibolo tulasangamo inumbwilo ya kuti ‘ukulungamikwa.’ (Abena Roma 3:28) Ici cilosha ku bantunse abo, nangu ca kuti tabapwililika, balalekelelwa imembu shabo kuli Yehova.
9 Iyi numbwilo ibomfiwa sana mu kulosha ku Bena Kristu basubwa, abakwata isubilo lya ku muulu. Pa Abena Roma 5:1, umutumwa Paulo atila: “E ico pa kuba abalungamikilwa ku citetekelo, tubele no mutende kuli Lesa muli Shikulwifwe Yesu Kristu.” Abena Kristu bonse abasubwa balungamikilwa ku citetekelo. Icitetekelo muli cinshi? Nga fintu Paulo mu kulonsha alondolola mwi buuku lya Abena Roma, caba citetekelo muli Yesu Kristu. (Abena Roma 10:4, 9, 10) Yesu afwile umuntu wapwililika kabili pa numa ya ico alibuushiwe ukufuma ku bafwa kabili aninine ukuya ku muulu ku kulipila umutengo wa bumi bwakwe ubwa buntunse mu kutwimininako. (AbaHebere 7:26, 27; 9:11, 12) Lintu Yehova apokelele lilye lambo, Yesu, mu ca kufumamo, ashitile umushobo wa buntunse ukufuma mu busha ku lubembu ne mfwa. Abo babeleshe citetekelo muli uku kutantika balamwenamo apakalamba ukufuma muli lyene. (1 Abena Korinti 15:45) Pa cishinte ca kuko abaume ba busumino na banakashi balikwata isubilo lya kupyana ubumi ubushakafumishiwepo ku mulwani wabipisha, imfwa.—Yohane 3:16.
10, 11. (a) Kwima ku bafwa nshi kupembelela Abena Kristu ba busumino abasubwa? (b) Musango nshi uwa kwima ku bafwa uwasubilwe na bakapepa ba pa ntanshi ya buKristu?
10 Ukupitila mwi lambo lya cilubula ilya kwa Yesu, abasubwa aba busumino, pa kuba abalungamikwa, balikwata isubilo lyashininkishiwa ilya kubuushiwa nge fibumbwa fya bumunshifwa ifya mupashi, ukupala Yesu. (Ukusokolola 2:10) Ukwima kwabo ku bafwa kwalumbulwa pa Ukusokolola 20:6, apatila: “Alishuka kabili wa mushilo uukwete icakaniko mu kubuuka kwa ntanshi; pali abo imfwa ya cibili taikwete amaka, lelo bakaba bashimapepo ba kwa Lesa kabili ba kwa Kristu, kabili bakateka pamo nankwe imyaka ikana limo.” Uku kwaba kwima ku bafwa ukwa ku muulu. Mona, nangu ni fyo, ukuti Baibolo ikwita “ukubuuka kwa ntanshi,” icilelangilila ukuti kuliko na kumbi ukuli no kwisa.
11 Mu AbaHebere icipandwa 11, Paulo aloseshe ku mutande walepa uwa babomfi ba kwa Lesa aba pa ntanshi ya buKristu abalangishe icitetekelo cakosa muli Yehova Lesa. Aba na bo balikwete icitetekelo mu kwima ku bafwa. Mu Heb 11 cikomo 35 ica cilya cipandwa, Paulo alanda ulwa kwima ku bafwa ukwa mu cisungusho ukwacitike mu kati ka lyashi lya kale ilya bena Israele, ukusoso kuti: “Abanakashi bapokelele abafwa babo mu kubuuka; lelo bambi balilopwelwe, bakene ukupokelelo kulubuka, ukuti bamone ukubuuka ukwawamako.” Isho nte sha busumino isha pa kale shali no kulolesha ku ntanshi ku kwima ku bafwa ukwawamako ukucila pali uko ukwabimbilemo, ku ca kumwenako, Eliya na Elisha. (1 Ishamfumu 17:17-22; 2 Ishamfumu 4:32-37; 13:20, 21) Isubilo lyabo lyali lya kwima ku bafwa ukwisa mu calo umo ababomfi ba kwa Lesa tabali na kulungulushiwa pa mulandu wa citetekelo cabo, icalo umo abanakashi tabali nakulufya abatemwikwa babo mu mfwa. Ee, baloleshe ku ntanshi ku kwima ukufuma ku bafwa ukwingila mu calo cipya cimo cine ico twasubilamo. (Esaya 65:17-25) Yehova aali talasokolola kuli bene ifyafula nga fintu asokolola kuli ifwe pa lwa ici calo cipya. Nangu ni fyo, balishibe ukuti caleisa, kabili balefwaya ukuba muli cene.
Ukwima ku Bafwa Ukwa pe Sonde
12. Bushe aba busumino aba pa ntanshi ya buKristu balilungamikwe? Londolola.
12 Bushe tulingile ukutontonkanya ukwimishiwa kwa aba baume na banakashi ba busumino aba pa ntanshi ya buKristu muli cilya calo ngo lubali lwa kwima ku bafwa ukwa balungama? Mu kumonekesha ee, pa mulandu wa kuti Baibolo ilosha kuli bene nga abalungama. Ku ca kumwenako, umusambi Yakobo alumbula umwaume umo no mwanakashi aba mu nshita sha ku kale abo abalungamikwe. Umwaume aali ni Abrahamu, icikolwe ca mushobo wa ciHebere. Ukukuma kuli wene tubelengo kuti: “Abrahamu atetekele Lesa, kabili calingilwe kuli wene ukuti bulungami; kabili aitilwe Cibusa wa kwa Lesa.” Umwanakashi aali ni Rahabu, uushali mwina Israele uwakwete icitetekelo muli Yehova. ‘Alilungamikwe’ kabili aishile mu kuba ulubali lwa luko lwa baHebere. (Yakobo 2:23-25) Muli fyo, abaume na banakashi ba ku kale abakwete icitetekelo cakosa muli Yehova na malayo yakwe no kutwalilila ukuba aba busumino ukufikila imfwa balilungamikwe kuli Yehova pa cishinte ca citetekelo cabo, kabili ukwabulo kutwishika bakakana mu “kwima ku bafwa kwa balungama.”
13, 14. (a) Twaishiba shani ukuti Abena Kristu ababa ne subilo lya pe sonde kuti balungamikwa? (b) Cinshi cintu ici cipilibula kuli bene?
13 Nangu cibe fyo, ni shani pa lwa bantu bapale mpaanga ilelo, abo abakwata isubilo lya pe sonde abaipeela abene kuli Yehova kabili abafwa mu busumino muli ino nshita ya ku mpela? Bushe bakakanamo mu kwima ku bafwa ukwa balungama? Mu kumonekesha ee. Ibumba likalamba ilya ba busumino aba musango yo lyalimwenwe mu cimonwa ku mutumwa Yohane. Mona fintu abalondolola: “Naliloleshe, moneni, kwali ibumba likalamba ilishingapendwa ku muntu nangu umo, abafuma ku luko lonse ne mikowa ne misango ya bantu na ’bantu na ’ba ndimi, nabeminina ku menso ya cipuna ca bufumu, na ku menso ya Mwana wa mpaanga, nabafwala amalaya yabuuta, bali ne misambo ya tuncindu mu minwe yabo; kabili balebilikishe shiwi likalamba, abati, Ipusukilo lya kwa Lesa wesu uwaikala pa cipuna ca bufumu, ne lya Mwana wa mpaanga.”—Ukusokolola 7:9, 10.
14 Mona ukuti aba abafuuka balishininwa mu kukosa ulwe pusukilo lyabo, kabili bashingamika ici kuli Yehova na Yesu, “Umwana wa mpaanga.” Mu kulundapo, beminine pa ntanshi ya kwa Yehova no Mwana wa mpaanga, bonse bafwele ifyabuuta. Mulandu nshi bafwalile ifyabuuta? Icibumbwa ca ku muulu caeba Yohane aciti: “Basambile amalaya yabo, no kuyabuutusha mu mulopa wa Mwana wa mpaanga.” (Ukusokolola 7:14) Muli Baibolo, icabuuta cimininako ukusanguluka, ubulungami. (Ilumbo 51:7; Daniele 12:10; Ukusokolola 19:8) Icishinka ca kuti ibumba likalamba bamonwa nabafwala amalaya yabuuta cipilibula ukuti Yehova abamona nga balungama. Ni shani fintu ico cingacitikako? Pa mulandu wa kuti balisamba, mu mano ya mu mampalanya, amalaya yabo mu mulopa wa Mwana wa mpaanga. Balangisha icitetekelo mu mulopa wasumiwa uwa kwa Yesu Kristu na muli fyo balalungamikwa nge fibusa fya kwa Lesa mu kuba ne cilolwa ca kupusunsuka ubucushi bukalamba. Muli fyo, Umwina Kristu wa busumino uwaipeela uuli onse uo nomba ali ulubali lwe “bumba likalamba” uwafwa pa ntanshi ya bucushi bukalamba kuti aba uwaebekeshiwa ulwa kukwate cakaniko mu kwima ku bafwa ukwa balungama ukwa pe sonde.
15. Apantu bonse abalungama na bashalungama bakabuushiwa, mulandu nshi cikacililapo kuwama ku balungama abakema ukufuma ku bafwa?
15 Uko kwima ku bafwa kwalondololwa pa Ukusokolola icipandwa 20, icikomo 13, muli aya mashiwi: “Bemba alekelemo abafwa abalimo, ne Mfwa na ku Mbo fyalekelemo abafwa abali muli fyene; na bo bapingwilwe umo umo umwalole milimo yakwe.” Muli fyo, mu kati ka bushiku bukalamba ubwa kwa Yehova ubwa Bupingushi ubwa myaka ikana limo, abo bonse ababa mu cibukisho ca kwa Lesa bakabuushiwa—bonse abalungama na bashalungama. (Imilimo 17:31) Fintu cikacilapo kuwama, nangu cibe fyo, ku balungama! Kale kale balikalako ubumi bwa busumino. Kale kale balikwata ukwampana kwapalamisha na Yehova kabili balicetekela mu kufikilishiwa kwa mifwaile yakwe. Inte shalungama ukufuma pa ntanshi ya Nshita ya buKristu shikema ukufuma mu mfwa abafwaisha ukusambilila fintu amalayo ya kwa Yehova ukukuma ku Lubuto yafikilishiwe. (1 Petro 1:10-12) Abo aba mpaanga shimbi abo Yehova amona nga abalungama mu kasuba kesu bakesa ukufuma ku nshishi abafwaisha ukumona isonde lya Paradise ilyo balelandapo lintu balebilisha imbila nsuma muli ino micitile ya fintu. Fintu iyo ikaba ni nshita ya buseko!
16. Cinshi twingasosa pa lwa kwima ku bafwa ukwa mu bushiku bwa Bupingushi ukwa abo abafwa mu nshita yesu?
16 Mu kati ka bulya bushiku bwa Bupingushi ubwa myaka ikana limo, mu kulungatika ni lilali lintu abo abafwile aba busumino muli ino myaka ya kupelako iya micitile ya fintu iya kwa Satana bakabuushiwa? Baibolo tailanda. Nangu cibe fyo, bushe tacilimo kupelulula ukutontonkanyo kuti abo abamonwa abalungama abafwa mu nshita yesu bakabuushiwa mu kubangilila pa kuti bengakana ne bumba likalamba ilya bakapusunsuka ba Armagedone mu mulimo ukalamba uwa kusengela inkulo sha mu kubangilila abakabwela ukufuma ku bafwa? Ee, mu cine cine!
Isubilo Ilipeela Icisansamushi
17, 18. (a) Cisansamushi nshi cintu isubilo lya kwima ku bafwa lipayanya? (b) Cinshi tuleseshiwa ukubilisha pa lwa kwa Yehova?
17 Isubilo lya kwima ku bafwa lipeela ubukose ne cisansamushi ku Bena Kristu bonse ilelo. Nga ca kuti twatwalilila aba busumino, takuli inshita ne ca mankumanya nelyo umulwani uuli onse ifingatupokolola icilambu cesu! Ku ca kumwenako, muli 1992 Yearbook of Jehovah’s Witnesses, pe bula 177, pamoneka ifikope fya Bena Kristu bashipa mu Ethiopia abafwile ukucila ukusuusuka ku citetekelo cabo. Utumashiwi pe samba lya fikope tutila: “Ifinso tuleenekela ukumona mu kwima ku bafwa.” Fintu cikaba lishuko ukwishiba aba na bambi abashingapendwa abalangisho busumino bwapalako mu kulolenkana ne mfwa!
18 Ni shani pa lwa batemwikwa besu bene na bamunyinefwe ne nkashi abo pa mulandu wa bukote nelyo kunakuka abakafilwa ukwikalako ukupula mu bucushi bukalamba? Ukupitila mwi subilo lya kwima ku bafwa, balikwata inshita ya ku ntanshi iyawamisha nga batwalilila aba busumino. Kabili nga ca kuti na ifwe mu bukose twabelesha icitetekelo mwi lambo lya cilubula ilya kwa Yesu, na ifwe twalikwata inshita ya ku ntanshi iyawamisha. Mulandu nshi? Pantu, ukupala Paulo, twasubila mu “kwima ku bafwa kwa balungama na ’bashalungama.” Mu kuba ne mitima yesu yonse, tuletasha Yehova pali ili subilo. Mu kushininkisha, cilatusesha ukubwekeshapo amashiwi ya kwa kemba wa malumbo ayatila: “Londolweleni ubukata [bwa kwa Lesa] mu nko, ifipesha amano fyakwe mu bantu na ’bantu bonse. Pantu Yehova mukulu kabili awaminwo kutashiwa apakalamba.”—Ilumbo 96:3, 4.
Bushe Kuti Walondolola?
◻ Malembo nshi yafwilisha ukukosha isubilo lyesu mu kwima ku bafwa ukwa pe sonde?
◻ Ni pa cishinte nshi Abena Kristu nomba balungamikilwa?
◻ Ni shani fintu isubilo lya kwima ku bafwa litupeela ubukose no mupampamina?
[Icikope pe bula 9]
Ukupala Paulo, Abena Kristu basubwa basubila mu kwima ku bafwa ukwa ku muulu