Tungulukeni mu Kusengauka Iciteyo ca Bufunushi
“Lelo abafwayo kuba ne fyuma bawila mu kweshiwa kabili mu lukose.”—1 TIMOTE 6:9.
1. Mulandu nshi tulingile ukubela abayangwako pa lwa nkose?
ISHIWI “ulukose” kuti pambi lyaleta ku muntontonkanya umulunshi uuleteye ciliba cafungushanishiwa ku kwikata ica kutakanya cishaenekela. Nangu cibe fyo, Lesa acilenga ukumfwika ukuti kuli ifwe ifiteyo fyakwatisha ubusanso fyaba, te fiteyo fya cine cine ifya musango yo, lelo ifingatwikata lwa ku mupashi na mu mibele. Ciwa ni ncenshi mu kuteya ifiteyo fya musango yo.—2 Abena Korinti 2:11; 2 Timote 2:24-26.
2. (a) Ni shani fintu Yehova atwaafwa ukusengauka ifiteyo fya busanso? (b) Musango nshi uwa citeyo uletontwapo nomba?
2 Yehova alatwaafwa pa kwishibisha fimo ifya fiteyo fya kwa Satana ifyafula kabili ifyalekanalekana. Ku ca kumwenako, Lesa atusoka ukuti imilomo yesu, nelyo akanwa, kuti fyaba citeyo nga ca kuti twasosa mu kubulwamo amano, mu kukaluka, nelyo pa lwa fintu tushilingile ukusosa. (Amapinda 18:7; 20:25) Icilumba kuti caba citeyo, nga fintu fye ukuba ubunankwe ku bantu ba bukali kwingaba citeyo. (Amapinda 22:24, 25; 29:25) Lelo natwalukile ku citeyo cimbi: “Abafwayo kuba ne fyuma bawila mu kweshiwa kabili mu lukose, kabili mu lunkumbwa ulwingi ulwa kutumpa kabili ulwa kucena, ifyo fiibisha abantu mu kupomonwa kabili mu boni.” (1 Timote 6:9) Icaba ku numa ya lukose nelyo icishinte ca ici kuti casupawilwa mwi shiwi “ubufunushi.” Nangula cingati ubufunushi ilingi line bumwenwa ku mupampamina wa kuba uwa fyuma, ubufunushi mu cituntulu citeyo mu kuba ne mbali ishingi.
Yehova Atusoka Ulwa Busanso
3, 4. Ilyashi lya kale ilya buntunse ilyakokwesha lyakwatamo amasambililo nshi pa lwa bufunushi?
3 Mu cituntulu, ubufunushi kufwaisha kwacila mu cipimo nelyo ukwacishamo ku kukwata ifyafulilako, nampo nga ni ndalama, ifikwatwa, amaka, ubwamba, nelyo ifintu fimbi. Tatuli batanshi ukubikwa mu busanso ku citeyo ca bufunushi. Kale sana mwi bala lya Edene, ubufunushi bwaikete Efa kabili lyene Adamu mu citeyo. Umunankwe wa kwa Efa, uwali uwacilapo ukubelesha mu bumi ukucila fintu Efa aali, pa lwakwe akambishiwe na Yehova. Lesa aali nabapayanishisha umushi wa paradise. Kuti baipakisha ukupaka kwa fya kulya ifisuma kabili ifyalekanalekana, ifyamena pa mushili ushakowela. Kuti baenekela ukukwata abana bapwililika, abo bengekala nabo no kubombela Lesa ku ciyayaya. (Ukutendeka 1:27-31; 2:15) Bushe ico te kuti cimoneke icakumanina ku kwikusha umuntunse uuli onse?
4 Lelo, ukukwata ifyakumanina kwa umo takucilikila ubufunushi ku kusanguka iciteyo. Efa aliketwe mu citeyo ca cilolelo ca kuba nga Lesa, ukukwata ubuntungwa bwakulilako no kwimika ifipimo fyakwe umwine. Cimoneko kuti Adamu alefwaya ubunankwe bwatwalilila no mwina mwakwe wayemba, te mulandu na cintu ico capindile. Apantu nelyo fye aba abantunse bapwililika baliketwe mu citeyo ku bufunushi, kuti mwatesekesha umulandu ubufunushi bwingabela ubusanso kuli ifwe.
5. Caba shani icakatama kuli ifwe ukusengauka ifiteyo fya bufunushi?
5 Tulingile ukuibaka ukulwisha ukwikatwa mu citeyo ku bufunushi pantu umutumwa Paulo atusoka ukuti: “Bushe tamwaishibo kuti abashalungama tabakapyane ubufumu bwa kwa Lesa? Mwitumpikwa; nangu ba bulalelale, nangu abapepo tulubi, nangu bacende, nangu ababembuka na baume banabo, nangu bapupu, nangu [bafunushi, NW] . . . tabakapyane ubufumu bwa kwa Lesa.” (1 Abena Korinti 6:9, 10) Paulo na kabili atwebele ati: “Lelo ubulalelale no kukowela konse, nangu [bufunushi, NW], mwileka filumbulwe muli imwe.” (Abena Efese 5:3) E co ubufunushi tabuli na kuba nelyo fye umutwe wa kulanshanyapo ku mifwaile ya kwikusha imibili yesu iishapwililika.
6, 7. (a) Fya kumwenako nshi ifya Baibolo ifikomaila pa fintu ubufunushi bwingaba ubwa maka? (b) Mulandu nshi ifyo ifya kumwenako filingile ukubela fya kusoka kuli ifwe?
6 Yehova alilemba ifya kumwenako ku kutucenjesha ku busanso bwa bufunushi. Ibukisheni ubufunushi bwa kwa Akani. Lesa atile Yeriko aali no konaulwa, lelo golde wakwe, silfere, umukuba, ne cela fyali no kuya mu ca kututilamo Cakwe. Akani pambi mu kubalilapo apangile ukukonka uko kutungulula, lelo ubufunushi bwalimwikete mu citeyo. Ashifika fye mu Yeriko, cali kwati ali pa lwendo lwa kushita umo amwene ifipe ifingi icishingasuminwa, ukusanshako umwingila uwayemba uwalemoneka fye uwamulinga. Ukutoola golde na silfere uwingashitwa amakana ya madola, limbi atontonkenye ukuti, ‘We cuma ulafula! Cili fye kwati kwiba.’ Na cine kwali kwiba! Ukukumbwa ifyali no konaulwa nelyo ukupeelwa, alibile ukufuma kuli Lesa, kabili ico calengele Akani ukulufya ubumi bwakwe. (Yoshua 6:17-19; 7:20-26) Langulukeni, na kabili, ifya kumwenako fya kwa Gehasi na Yuda Iskariote.—2 Ishamfumu 5:8-27; Yohane 6:64; 12:2-6.
7 Tatulingile ukusuula icishinka ca kuti aba batatu abalumbwilwe pa muulu tabaali basenshi abashaishibe ifipimo fya kwa Yehova. Ukucila, baali mu kwampana kwaipeela na Lesa. Bonse bene balicitile ubunte ku fipesha amano ifyo ifilingile fyalipampamike pali bene amaka ya kwa Lesa no bucindami bwa kusungilila ukusenamina kwakwe. Nalyo line, iciteyo ca bufunushi cali e kuwa kwabo. Na ifwe bene kuti twaonaula ukwampana kwesu na Lesa nga ca kuti twaileka fwe bene ukwikatwa mu citeyo ku bufunushi bwa musango uuli onse. Misango nshi nelyo imibele ya bufunushi pambi iingaba ukucilisha iya busanso kuli ifwe?
Ukwikatwa mu Citeyo ku Bufunushi bwa Fyuma Nelyo Ifikwatwa
8. Kusoka nshi Baibolo ipeela ukukuma ku fikwatwa?
8 Abena Kristu abengi balyumfwapo ukusoka kwaumfwika ukufuma muli Baibolo ukulwisha ukulundulula ukutemwa ifyuma, ukufwaisha ifikwatwa. Mulandu nshi te kupitulukila muli kumo ukwa uku, nga fintu kusangwa pali Mateo 6:24-33; Luka 12:13-21; na 1 Timote 6:9, 10? Ilintu pambi kuti wayumfwa ukuti ulomfwila no kukonka uko kufunda, bushe tacili icapalishako ukuti Akani, Gehasi, na Yuda nga balisosele ukuti balisuminishenye na kwene nabo bene? Mu kulengama, tufwile ukucila pa kusumina fye kwalamuka. Tufwile ukusakamana ukuti iciteyo ca kufunukila ifikwatwa nelyo ifipe takwambukile ubumi bwesu ubwa cila bushiku.
9. Mulandu nshi tulingile ukubebetela imibele yesu iya mutima ukulola ku kushita?
9 Mu bumi bwa cila bushiku, ilingi line tulashita—ifya kulya, ifya kufwala, ne fipe fimbi ifya mu ŋanda. (Ukutendeka 42:1-3; 2 Ishamfumu 12:11, 12; Amapinda 31:14, 16; Luka 9:13; 17:28; 22:36) Lelo icalo ca bukwebo ciluminisha ukufwaisha kwa fintu fyafulilako kabili ifipya. Ukusabankanya ukwingi ukwisula amanyunshipepala, bamagazini, na TV kwaba kwipukisha kwa kukopeka ku bufunushi. Ukwipukisha kwa musango yo kuti pambi na kabili kwabako ku matuuka mu kuba na mablausi, amajaketi, amalaya, na masweta, mu kuba na mashelufu ya nsapato shipya, ifipe fya malaiti, na bakamera. Abena Kristu kuti pambi bafwaya ukuipusha abene abati, ‘Bushe ukushita kwasanguka e musamwe ukalamba nelyo uwapulamo mu bumi bwandi?’ ‘Bushe mu cituntulu ndekabila ifipe fipya ifyo mona, nelyo bushe icalo ca bukwebo cilekusha fye imbuto sha bufunushi muli ine?’—1 Yohane 2:16.
10. Citeyo nshi ica bufunushi maka maka icaba ca busanso ku baume?
10 Nga ca kuti ukushita kulemoneka ukuba iciteyo caseeka ku banakashi, ukukwata indalama shafulilako citeyo ku minshipendwa ya baume. Yesu alangilile ici citeyo mu kuba no mwaume umukankaala uwalefola indalama shalinga lelo aali uwapampamina pa ‘kusopolola amatala yakwe no kukuula ayakulako ku kututilamo icibwesha cakwe conse, ne fisuma fyakwe.’ Yesu tashile ukutwishika ukuli konse ukulosha ku busanso: “Cenjeleni, muibake ku lunkumbwa lonse” nelyo ubufunushi. (Luka 12:15-21) Nampo nga tuli ba fyuma nelyo iyo, tulingile ukumfwila uko kufunda.
11. Ni shani fintu pambi Umwina Kristu engekatwa mu citeyo ca kufunukila indalama ishingi?
11 Ukufunukila indalama ishingi, nelyo ifintu ifyo indalama shingashita, ilingi line kwaba kutuninkishiwa mu kukopeka. Inshila ya kukwatilamo ifyuma mu kwangufyanya kuti pambi yatambikwa—nakalimo ishuko lishimonwamonwa ilya mutelelwe wa fya ndalama ukupitila mu kusungisha indalama kwabamo ubusanso. Nelyo umo kuti pambi atunkwa ukusanga indalama ukupitila mu fibelesho fya bukwebo ifyatwishikwa nelyo ifya bufumfuntungu. Uku kufwaisha kwa lunkumbwa kuti pambi kwaba ukwa kwansha, ukwa kwikata mu citeyo. (Ilumbo 62:10; Amapinda 11:1; 20:10) Bamo mu kati na nkati ka cilonganino ca Bwina Kristu balitendeka amakwebo mu kuba no kwenekela kwa kuti bamunyinabo abacetekelwa bakaba e bakushishanya nabo. Nga ca kuti ubuyo bwabo tabwali fye bwa kupayanya ifipe fyalekabilwa nelyo umulimo pa ‘kucucutika, ukubomba ku minwe yabo icawama,’ lelo ukusanga indalama mu kwangufyanya ku kuliila Abena Kristu banabo pa mutwe, lyene balebomba mu bufunushi. (Abena Efese 4:28; Amapinda 20:21; 31:17-19, 24; 2 Abena Tesalonika 3:8-12) Ukufunukile ndalama kwalitungulula bamo ku kuteye njuka ukupitila muli rafo, pick-a-lot, nelyo lotari. Bambi, ukusuula ukulangulukilako no kupelulula, balitwala bambi ku cilye mu kwangufyanya ukusubila icilambu cakulisha nelyo ukufuta.
12. Twaishiba shani ukuti ukufunukila ifikwatwa kuti kwacimfiwa?
12 Ishafumako ni mbali umo ukuibebeta kuli ukwalinga pa kuti twingamona mu bufumacumi nampo ngo bufunushi kuti pambi bulebomba muli ifwe. Nelyo nga ca kuti bulebomba, kuti twayaluka. Ibukisheni ukuti Sakeo alyalwike. (Luka 19:1-10) Nga ca kuti uuli onse asanga ukufunukila ifikwatwa nelyo ifipe ukuba impika, alingile ukuba uwapampamina nga Sakeo ku kufulumuka iciteyo.—Yeremia 17:9.
Ubufunushi mu Mbali Shimbi Isha Bumi
13. Ilumbo 10:18 liita ukusakamana kwesu ku citeyo nshi cimbi ica bufunushi?
13 Bamo balacisanga icayanguka ukumona ubusanso bwa bufunushi ukulosha ku ndalama nelyo ifipe ukucila mu nshila shimbi umo bumoneka. Dikishonari umo uwa ciGreek asosa ukuti ibumba lya mashiwi ilyapilibulwa “ubufunushi” nelyo “ulunkumbwa” lyakwata itontonkanyo lya “‘ukufwaya ifyafulilako,’ ukukuma ku maka na fimbipo capamo ne fipe.” Ee, kuti twaikatwa mu citeyo ku kufwaya mu bufunushi ukutitikisha bambi, nakalimo ukubatutumya pe samba lya bulashi bwesu.—Ilumbo 10:18.
14. Ni mu mbali nshi ukufwaisha amaka kwaba ukwa busanso?
14 Ukutula mu nshiku sha mu kubangilila abantunse bashapwililika baliipakisha ukukwata amaka pali bambi. Lesa alimwenene libela ukuti ica kufumamo ca bulanda ica lubembu lwa buntunse cali no kuba ukuti abalume abengi baali no ‘kulateka’ abakashi babo. (Ukutendeka 3:16) Ubu bulema, nangu cibe fyo, bwalitanunukila na bushilya bwa cupo. Amakana ya myaka pa numa, kalemba wa Baibolo alandilepo ukuti “abantu bacito lukambo ku bantu ku kubabifya.” (Lukala Milandu 8:9) Mu kupalishako walishiba fintu ico caba ica cine mu milandu ya bupolitiki ne ya fya bushilika, lelo bushe kuti caba ukuti uko twaba na maka ya kusonga, tulatukuta ukukwata amaka ya pa lwesu ayafulilako no kulama?
15, 16. Ni mu mbali nshi Umwina Kristu pambi engekatwa ku kufwaisha amaka yafulilako? (Abena Filipi 2:3)
15 Ifwe bonse tulampana na bantunse bambi—mu ndupwa shesu ishapalamina nelyo abantu besu, ku ncito yesu iya ku mubili nelyo pa sukulu, pa kati ka fibusa, na mu cilonganino. Pambi mu tushita mu tushita, nelyo ilingi line, tulapingulapo pa cili no kucitwa, na fintu cili no kucitwa kabili lilali. Ico mu cine ceka tacalubana nelyo ukubipa. Bushe, nangu ni fyo, tulaipakisha mu kucishamo ukubomfya ubulashi ubuli bonse ubo pambi twingakwata? Bushe kuti caba ukuti twalitemwa ukucita ukupingulapo kwa kulekelesha kabili ukufwaya ukucite co mu kucililako? Bamaneja ba ku calo na bakalamba ba ncito ilingi line balangisha iyi mibele ya mutima pa kushingulukwa na ba ngwila bulime, abashitambika imimwene yapusanako kabili abashisonsomba ukusupila (ukufunukila) amaka ya ku calo ukwa basumbuka pali bena.
16 Ici citeyo ca kusengauka mu kubomba na Bena Kristu banensu. Yesu atile: “Mwaishibo kuti bakateka ba Bena fyalo baumya bukateka pali bene, na bakalamba babo baumyo lupaka pali bene: te kuti cibe ifi muli imwe. Lelo uwa muli imwe uufwayo kubo mukalamba, abe kapyunga wenu.” (Mateo 20:25, 26) Ukuicefya kwa musango yo kulingile ukumonekesha ilyo baeluda ba Bwina Kristu balebomba na umo no munankwe, lintu balebomba na babomfi batumikila, na lintu balebomba no mukuni. Bushe ukufwaisha kwa maka kuti pambi kwabelebeshiwa, ku ca kumwenako, kuli kangalila wa kutangilila uulanshanya na baeluda banankwe pa milandu fye iinono lelo uucito kupingulapo kwa mpikwe konse pa lwakwe? Bushe mu cine cine ali uwaitemenwa ukwakanya imilimo? Impika kuti shafumamo nga ca kuti umubomfi utumikila uuletungulula ukukumana kwa mulimo wa mwi bala aali uupinda mu kubulamo ukupelulula mu kutantika kwakwe, nelyo fye ukupanga amafunde.—1 Abena Korinti 4:21; 9:18; 2 Abena Korinti 10:8; 13:10; 1 Abena Tesalonika 2:6, 7.
17. Mulandu nshi cibelele icalinga ukulanguluka ifya kulya lintu tulelanshanya pa citeyo ca bufunushi?
17 Ifya kulya lubali na lumbi umo abengi bekatwa mu citeyo ca bufunushi. Kwena, ca cifyalilwa ukusanga ukuipakisha mu kulya no kunwa; Baibolo ilanda mu kusuminisha ulwa ifyo. (Lukala Milandu 5:18) Nalyo line, caliba icaseeka ku kufwaisha muli uku kulundana ukukula mu kupita kwa nshita, ukutanunuka ukufika bushilya bwa caba ica kuipakisha mu kulinga kabili icakumanina. Nga ca kuti iyi tayali ni ncende yalinga iya kwangwako ku babomfi ba kwa Lesa, mulandu nshi Icebo ca kwa Yehova cingasosela pa Amapinda 23:20 ati: “Wiba pa banwensho mwangashi, pa bafunukile nama”? Nalyo line, ni shani tusengauka ici citeyo?
18. Kuibebeta nshi ukwa pa lwesu pa lwa fya kulya ne fya kunwa pambi twingacita?
18 Lesa tatubulula ukuti abantu bakwe baleikalila ku mitantikile ya kulya iyakosa. (Lukala Milandu 2:24, 25) Lelo na kabili tasuminisha ku kupanga ifya kulya ne fya kunwa ulubali lukalamba ulwa kulanshanya kwesu na mapange. Kuti pambi twaipusha fwe bene ukuti, ‘Bushe ilingi line ndaba uwacincimuka mu kucishamo lintu nalondolola ica kulya cimo ico nacilya nelyo ico ndepanga ukulya?’ ‘Bushe lyonse ndalanda pa fya kulya ne fya kunwa?’ Ica kulangilila na cimbi kuti pambi caba ifyo twankulako lintu tulekwata ica kulya ico tushacipekanya nelyo ico tushilipililepo indalama, nakalimo lintu tuli abeni mu ŋanda ya muntu umbi nelyo lintu ifya kulya fili ifyafulisha pa kulongana kukalamba ukwa Bwina Kristu. Bushe kuti caba ukuti lyene tulakongamina ku kulya ukucila mu cipimo? Tuleibukisha ukuti Esau asuminishe ifya kulya ukuba ifyakatama mu kucishamo, ku kucenwa kwakwe ukubelelela.—AbaHebere 12:16.
19. Ni shani fintu ubufunushi bwingaba impika ukulosha ku buseko bwa kwampana kwa bwamba?
19 Paulo atupeele ukushilimuka mu citeyo na cimbi: “Lelo ubulalelale no kukowela konse, nangu bufunushi, mwileka filumbulwe muli imwe, ifyo kwayana ku bashila.” (Abena Efese 4:17-19; 5:3) Mu cine cine, ubufunushi ku buseko bwa kwampana kwa bwamba kuti bwalunduluka. Uku kuipakisha, kwena, kwalikwata ukulumbulula kwalinga mu kati na nkati ka fikakilo fya cupo. Icitemwishi capalamina icalundana no bu buseko cibomba ulubali mu kwaafwa abalume na bakashi ukwikala abaipeela kuli umo no munankwe pa myaka iingi iya cupo. Bantu abanono e bengakaana, nangula ni fyo, ukuti icalo ca lelo calikomaila mu kucishamo pa bwamba, ukutambika nge caba fye bwino ico mu cituntulu caba kubelebesha kwa bufunushi ubo Paulo alumbwile. Imimwene yalubana iya buseko bwa kwampana kwa bwamba iya musango yo ilapokelelwa ukucilisha kuli abo abaisansalika abene kuli bucisenene na ku kulangisha ubwamba ifyaseeka ilelo mu mafilimu ayengi, amavideo, na bamagazini, pamo pene ne fifulo fyabamo ifya kusekesha.
20. Ni shani fintu Abena Kristu bengailangisha abene ukuba abaibukila ku busanso bwa bufunushi mu milandu ya kwampana kwa bwamba?
20 Ubulondoloshi bwalembwa ubwa lubembu lwa kwa Davidi na Bati-sheba bulangisha ukuti umo uwa babomfi ba kwa Lesa kuti aikatwa ku citeyo ca kufunukilo bwamba. Nangu ca kuti ali umuntungwa ukuipakisha ubuseko mu kati na nkati ka cupo cakwe ciine, Davidi alekele ulunkumbwa lwa kwampana kwa bwamba ukushili kwa mwi funde ukukula. Ukumona fintu umukashi wa kwa Uria aali uwayemba, anakile kwi tontonkanyo—ne ncitilo—ifya kusanga ubuseko bushili bwa mwi funde na wene. (2 Samwele 11:2-4; Yakobo 1:14, 15) Mu kushininkisha tulingile mu kucincila ukufulumuka uyu musango wa bufunushi. Nelyo fye ni mu kati na nkati ka cupo caliba icalinga ukufulumuka ubufunushi. Ici kuti casanshamo ukukaana ifibelesho fya kwampana kwa bwamba ifyacishamo. Umulume uwapampamina pa kusengauka ubufunushi muli ulu lubali kuti aba uwasekelela mu munankwe wa mu cupo mu cine cine, pa kuti ukusalapo ukuli konse babili bapangile pa lwa kulama ubufyashi te kuti kwimike ubuseko bwakwe ngo bwakatamisha ukucila ubutuntulu bwa mukashi ubwa ndakai nelyo ubwa nshita ya ku ntanshi.—Abena Filipi 2:4.
Twalilileni Ukuba Abapampamina pa Kusengauka Ifiteyo fya Bufunushi
21. Mulandu nshi ukulanshanya kwesu pa lwa bufunushi kushilingile ukutufuupula?
21 Yehova tapayanya ukusoka pa mulandu wa kukanacetekela ukuli konse. Alishiba ukuti ababomfi bakwe abaipeela bafwaya ukumubombela muli bucishinka, kabili aliba uwacetekela ukuti icinabwingi cikalamba bakatwalilila ukucite co. Pa lwa bantu bakwe bonse, kuti apanga inumbwilo yapala iyo asosele ulwa kwa Yobo lintu alelanda kuli Satana ati: “Bushe walolekesho mubomfi wandi Yobo no kumono kuti tapaba pe sonde uwaba nga wene, umuntu wa mpomfu kabili uwatambalala, uutiina Lesa kabili uwatalukako ku bubi?” (Yobo 1:8) Shifwe wa ku muulu uwakwato kutemwa, uucetekela alatucenjesha ulwa fiteyo fya busanso, pamo nge fyo ifyalundana ne misango ya bufunushi, pantu afwaya ifwe ukutwalilila ababulwa ukukantaikwa kabili aba busumino kuli wene.
22. Cinshi twingacita nga ca kuti isambililo lyesu lyasokolola ulubali lwa busanso bwa pa lwesu nelyo ubunake?
22 Umo umo uwa ifwe alipyana ukukongama ukulola ku musango umo uwa bufunushi, kabili kuti pambi twalilundulwile ici mu kulundapo pe samba lya kusonga kwa calo cibifi. Ni shani nga ca kuti mu kati ke sambililo lyesu pa lwa bufunushi—ukukuma ku fikwatwa, ifipe, amaka no bulashi, ifya kulya, nelyo ubuseko bwa kwampana kwa bwamba—mwacimonamo ulubali lumo ulwa bunake? Lyene bombela pa kupanda amano kwa kwa Yesu ukwa kuti: “Icisansa cobe nga cakulengo kuipununa, ciputuleko: cisuma kuli iwe ukwingila mu Mweo uwa makunkutu, ukucilo kuya ku Gehena ku mulilo uushingashimiwa uli ne fisansa fibili.” (Marko 9:43) Citeni ukwaluka ukuli konse ukulekabilwa mu mibele ya mutima nelyo mu fintu mwatemwa. Sengaukeni iciteyo ca kulenge mfwa ica bufunushi. Muli ifyo mu kuba no kwaafwa kwa kwa Lesa, kuti pambi ‘mwaingila mu Mweo.’
Cinshi Nasambilila?
◻ Mulandu nshi tulingile ukuba abayangwako pa lwa citeyo ca bufunushi?
◻ Ni mu nshila nshi pambi ukufunukila ifikwatwa nelyo ifipe kwingatwikata mu citeyo?
◻ Ni shani pambi fintu ubufunushi mu mbali shimbi isha bumi bwingatambika ubusanso bwine bwine?
◻ Cinshi cilingile ukuba imibele yesu iya mutima ukulola ku bunake ubuli bonse ubo twakwata ukulosha ku bufunushi?