Twalilileni Ukwenda na Lesa
“Endeleni mu Mupashi; e lyo tamwakafishepo ulunkumbwa lwa mubili.”—ABENA GALATIA 5:16.
1. (a) Ni mu mibele nshi kabili ni pa butali bwaba shani Enoke aendele na Lesa? (b) Ni pa butali bwaba shani Noa aendele na Lesa, kabili kushingamwa nshi ukwafina uko akwete?
BAIBOLO itwebo kuti Enoke “aleenda na Lesa.” Te mulandu ne fyebo fyayafya ne milimo yonse iya kukanapepa ifya bantu bamushingulwike, wene atwalilile fye ukwenda na Lesa mpaka ne mpela ya bumi bwakwe pa mushinku wa myaka 365. (Ukutendeka 5:23, 24; Yuda 14, 15) Noa na o “aleenda na Lesa.” Aendele na Lesa uku ninshi alekusha ulupwa lwakwe, ukulashomboka ne calo icalesongwa na bamalaika bapondweke na bana babo aba lukaakala, kabili uku ninshi aleangwa ku fyebo fya kulonsha ifyabimbilwe mu kukuula icibwato icishaikulila icali icikalamba ukucila pa bwato ubuli bonse ubwa pa kale ubwaleenda pali bemba. Atwalilile ukulaenda na Lesa pa numa ya Mulamba, nangu fye ni lintu ukupondokela Yehova na kabili kwaishilemoneka pa Babele. Mu cine cine, Noa aleenda na Lesa ukufika fye ne mfwa yakwe pa mushinku wa myaka 950.—Ukutendeka 6:9; 9:29.
2. Cipilibula nshi ‘ukwenda na Lesa’?
2 Lintu Baibolo itila aba baume ba citetekelo ‘baendele’ na Lesa, ibomfya inumbwilo ya mampalanya. Cipilibule fyo Enoke na Noa baisungile mu nshila iyalangile ubushininkisho bwa citetekelo cakosa muli Lesa. Bacitile cintu Yehova abakambishe no kutungulula ubumi mu kumfwana na cintu baishibe pa lwa wene ku fyo alebombelamo na bantunse. (Linganyeniko 2 Imilandu 7:17.) Te ku muntontonkanya fye kweka balesuminishanya na fintu Lesa alesosa no kucita lelo balebombela pali fyonse ifyo aalefwaya—te pali fimo fimo fye lelo fyonse ukufika pantu baali no kupesha nga bantunse bashapwililika. Muli fyo Noa, ku ca kumwenako, acitile umwabelele conse ico Lesa amwebele. (Ukutendeka 6:22) Noa taletangililo kucite fintu ifyo bashimwebele, kabili taleshalila mu mibombele pa mulandu wa muleele. Pa kuba ne senge na Yehova, ukulapepa kuli Lesa apo alefwaila no kutemwisha ubutungulushi bwa bulesa, wene aaleenda na Lesa. Bushe na imwe e fyo mulecita?
Ukukanabwelele Numa
3. Cinshi cacindama sana ku babomfi ba kwa Lesa bonse abaipeela kabili ababatishiwa?
3 Cilakafyo mutima ukumona abantu uko baletendeka ukwenda na Lesa. Ilyo babombapo fimo mu kumfwana na cintu Yehova afwaya, balapeela ubushininkisho bwa kukwate citetekelo, ico nga umo tacikwete tengatemuna Lesa. (AbaHebere 11:6) Fintu tusekelela ukuti cila mwaka, nga kwakanya pa myaka yonse isano iyapita, abantu ukucila pali 330,000 baliipeela kuli Yehova no kubatishiwa mu menshi! Lelo na kabili calicindama bene na ifwe bonse ukulaenda na Lesa.—Mateo 24:13; Ukusokolola 2:10.
4. Nangu cingatila balilangisheko icitetekelo, mulandu nshi abena Israele bamo abafumine mu Egupti bashaingilile mu Calo Icalaiwe?
4 Mu kasuba ka kwa Mose, calefwaya icitetekelo ku lupwa lwa mwina Israele ukusefya ica Kucilila mu Egupti no kukana umulopa pa filu fya pa mwinshi na pa myalo ya pa mayanda yabo. (Ukufuma 12:1-28) Nangu cibe fyo, icitetekelo ca bengi calipungaile lintu bamwene umulalo wa kwa Farao naubasupila pali Bemba Wakashika. (Ukufuma 14:9-12) Ilumbo 106:12 lilango kuti ilyo babe nabaabuka kale pa mulimba wa bemba apauma no kumona amenshi yalulunkana uko yalelofya umulalo wa bena Egupti, na kabili “batetekele ifyebo [fya kwa Yehova].” Tapalepele sana ilyo baali mu matololo, nangu cibe fyo, abena Israele batendeke ukuilishanya pa lwa menshi ya kunwa, pa fya kulya, na pa butungulushi. Lipoti wa kufuupula uwa nengu 10 isha muli 12 ishabwelele ukufuma ku Calo Calaiwe abaleteele umwenso. Mu mibele ya musango yo, nga fintu Ilumbo 106:24 lisosa, “tabatetekele icebo [ca kwa Lesa].” Bafwaile ukubwelelamo ku Egupti. (Impendwa 14:1-4) Icitetekelo cintu balekwata calemoneka fye nga bamonapo ukulangisha kwaibela ukwa maka ya bulesa. Tabaletwalilila ukwenda na Lesa. Pali uyu mulandu, balya bena Israele tabaingilemo mu Calo Calaiwe.—Ilumbo 95:10, 11.
5. Bushe 2 Abena Korinti 13:5 na Amapinda 3:5, 6 fyayampana shani ku kwenda na Lesa?
5 Baibolo itukonkomesho kuti: “Muyeshe mwe bene, mumone nga muli mu kutetekela; muilinge mwe bene.” (2 Abena Korinti 13:5) Ukuba “mu kutetekela” cipilibula ukulambatila ku fisumino fya Bwina Kristu pantu fyapela. Ici cilafwaikwa sana pa kuti twingatunguluka mu kwenda na Lesa inshiku shonse lintu tuli abomi. Pa kwenda na Lesa, tufwile na kabili ukubelesha iyi mibele ya citetekelo, ukutetekela Yehova mu kukumanina. (Amapinda 3:5, 6) Kwalibako ifiteyo ifingi ne fimfokonshi ifingekata abo abafilwa ukucite fyo. Pali ifi paba finshi?
Sengaukeni Iciteyo ca Kucishamo Kuicetekela
6. Cinshi cintu Abena Kristu bonse baishiba pa lwa bulalelale no bucende, kabili bayumfwa shani pa lwa ishi membu?
6 Uuli onse uwasambililapo Baibolo, uwapeela ubumi bwakwe kuli Yehova, no kubatishiwa alishiba ukuti Icebo ca kwa Lesa calisenuka ubulalelale no bucende. (1 Abena Tesalonika 4:1-3; AbaHebere 13:4) Aba musango yo balisuminishanya ne co. Bafwaya ukwikala mu kumfwana ne co cine. Nangu cibe fyo, bucisenene butwalilila ukuba e cimo ica fiteyo fya kwa Satana ifyacilishapo kutunguluka. Mulandu nshi?
7. Pa Malungu ya Moabu, ni shani fintu abaume abena Israele baibimbile mu mibele iyo baishibe ukuti yalilubene?
7 Pa kutendeka fye, abo baibimba muli bucisenene bwa musango yo pambi taciba lipange lyabo ukucicita. Nakalimo e fintu cali na ku bena Israele pa Malungu ya Moabu. Ku baume abena Israele abatendelwe ne mikalile ya mu matololo, abanakashi ba ku Moabu na ku Midiani abababeleleke kuti pambi pa kutendeka bamoneke aba bucibusa kabili aba cileela. Lelo cinshi cacitike lintu abena Israele basumine ukulaalikwa kwa kuyabishanya na bantu abaalebombela Baali abashalebombela Yehova, abantu abalesuminisha abakashana babo (nangu fye aba mu ndupwa shalumbuka) ukuibimba mu kwampana kwa bwamba na baume bantu bashaupilweko? Lintu abaume ukufuma mu nkambi sha bena Israele batendeke ukumona ukubishanya kwa musango yo ngo kwawama, balibelelekwe ku kucite fintu ifyo baishibe ukuti fyalilubana, kabili cabalengele ukulufyo bumi.—Impendwa 22:1; 25:1-15; 31:16; Ukusokolola 2:14.
8. Mu nshiku shesu, cinshi cingatungulula Umwina Kristu muli bucisenene?
8 Cinshi cingalenga umuntu ukuwila mu citeyo cimo cine mu nshiku shesu? Nangu cingatila kuti pambi alishiba ukubipa kwa bucisenene, nga ca kuti na kabili tamona ubusanso bwaba mu kucishamo kuicetekela, kuti pambi aisuminisha ukwingila mu mibele muntu ukubelelekwa ku kulufyanya kwayansha ukupelulula kwakwe.—Amapinda 7:6-9, 21, 22; 14:16.
9. Kusoka nshi ukwa mu Malembo ukwingatubaka kuli bucisenene?
9 Ukwabula no kupita mu mbali Icebo ca kwa Lesa cilatusoka ukukanalatontonkanyo kuti twalikosa sana ica kuti ukubishanya kubi takwingatubotelesha. Ico cisanshamo ukutamba amaprogramu ya pa televishoni ayalangisha abantu ba bucisenene no kutamba bamagazini ababimbulo lunkumbwa lwa bucisenene. (1 Abena Korinti 10:11, 12; 15:33) Nangu fye kubishanya na basumina banensu mu mibele ishingulwikeko iyalubana kuti kwatungulula ku mafya yakakala. Ukucebusha kwaba pa kati ka mwaume no mwanakashi kwaliluma nga nshi. Ukuteyanya kwa kwa Yehova kanshi pa mulandu wa kwangwako kwabamo kutemwa kwalitusoka ukukanaba fweka na mu cifulo umo icinabwingi bashiletumona lintu tuli no muntu uo tushaba nankwe mu cupo nelyo uushaba wa mu lupwa lwesu. Pa kuti twingatwalilila ukwenda na Lesa, tulekabila ukusengauka iciteyo ca kucishamo ukuicetekela no kumfwila ukufunda kwa kusoka uko atupeela.—Ilumbo 85:8.
Mwitekwa ku Kutiino Muntu
10. Ni shani fintu “ukututumo muntu” kubike citeyo?
10 Ubusanso bumbi bwalishibishiwa pa Amapinda 29:25, apatila: “Ukututumo muntu kubike citeyo.” Iciteyo ca mulunshi ilingi line cilakwata ulusanga ulwisa mu kufyenta pa mukoshi wa nama nelyo umwando uukofyanya mu molu ya iko. (Yobo 18:8-11) Ukututuma abantu kuti kwacefya amaka ya muntu aya kuilandila no kuisunga mu nshila iitemuna Lesa. Ca cifyalilwa fye ukufwaya ukutemuna bambi, kabili ukusuulilila fye ku cintu bambi baletontonkanya tacaba Bwina Kristu. Lelo ukushikatala kulakabilwa. Lintu umuntu acita cintu Lesa aabinda pa kwangwa ku fyo abantu bambi bengatucita nelyo ukukanacita cintu Icebo ca kwa Lesa cikambisha, ninshi uyo muntu naikatwa mu citeyo.
11. (a) Ca kucingilila nshi icishingasuminisha umo ukutekwa ku kutiino muntu? (b) Ni shani fintu Yehova ayafwa ababomfi bakwe abaaleshomboka no kutiino muntu?
11 Ukucingililwa ku citeyo ca musango yo, takuba mu cifyalilwa cesu, lelo ni mu ‘kutetekela Yehova.’ (Amapinda 29:25b) Umuntu nangu fye wa cifyalilwa ca nsoni, nga acetekela muli Lesa kuti aba no bukose no kuba uwashangila. Apo fye twalishingwa no kutitikisha kwa ino micitile ya fintu iya kwa Satana, twakulakabila ukuibaka ku citeyo ca kutiino muntu. Nangu cingatila kasesema Eliya aishibikilwe ku kubomba umulimo mu kushipa, lintu Yesebele amupangiile ukumwipaya, alifulumwike ku mwenso. (1 Ishamfumu 19:2-18) Pa kutitikishiwa, umutumwa Petro ku mwenso alikeene ukuti alishibe Yesu Kristu, kabili ilyo papitile imyaka imo asuminishe umwenso ukumulenga ukuisunga mu nshila iyapusene ne citetekelo. (Marko 14:66-71; Abena Galatia 2:11, 12) Nangu cibe fyo, bonse babili Eliya na Petro balipokelele ukwaafwa kwa ku mupashi kabili, mu kuba no kutetekela Yehova, balitwalilile ukubombela Lesa mu kupokelelwa.
12. Fya kumwenako nshi ifya muno nshiku ifilanga fintu abantu umo umo bayafwiwa ukusengauka ukuleka umwenso ukubalenga ukukwinda ukukanatemuna Lesa?
12 Abengi aba mu babomfi ba kwa Yehova mu kasuba kesu na bo balisambilila ifya kucimfya iciteyo ca mwenso. Inte wa myaka ya bupungwe mu Guyana asumino kuti: “Pa sukulu ubulwi bwa kucincintila ukutitikisha kwa banobe bulaba ubwakosa.” Lelo alundileko ati: “Ne citetekelo candi muli Yehova na co calikosa.” Lintu kafundisha wakwe amutumfishe pa menso ya bonse mu kalasi pa mulandu wa mipepele yakwe, apepele kuli Yehova mu mutalalila. Pa numa lintu baali beka mu kushilimuka ashimikile uyu kafundisha. Umulumendo umo uwalesambilila ififwaikwa fya kwa Yehova, lintu atandalile itauni lya ku mwabo mu Benin apampamine pa konaula icilubi cintu wishi amupangile. Uyu mulumendo alishibe ifyo icilubi tacipeema, kabili tacitiinine, lelo nalyo line alibukiile ukuti abekala mushi nga bafulwa kuti pambi bafwayo kumwipaya. Alipepele kuli Yehova, kabili lyene ubushiku asendele icilubi mu mpanga no kucipoosa. (Linganyeniko Abapingushi 6:27-31.) Lintu umwanakashi umo mu Dominican Republic atendeke ukubombela Yehova, umulume wakwe amwebele ukuti asalepo pa kwikala na wene nelyo ukubombela Yehova. Uyu mwaume amupangile ukumutamfya. Bushe umwenso wali no kumulenga ukulekelesha icitetekelo cakwe? Umwanakashi ayaswike ati: “Nga ca kuti umulandu wali wa kubulwa bucishinka, kuti naumfwa insoni, lelo nshaba na nsoni pa kubombela Yehova Lesa!” Atwalilile ukwenda na Lesa, na mu kupita kwa nshita umulume wakwe ailundile kuli wene mu kucito kufwaya kwa kwa Yehova. Mu kuba ne citetekelo cakumanina muli Shifwe wa ku muulu, na ifwe bene tatwingasuminisha ukutiino muntu ukutulenga ukufilwa ukucite co twishibe fyo kuti cateemuna Yehova.
Sengaukeni Ukupeelula Ukufunda
13. Pali 1 Timote 6:9 twasokwa pa lwa citeyo ca musango nshi?
13 Nangu cingati ifiteyo fimo ifibomfiwa na balunshi fyabelako ukwikata inama iya kuti mu kukanaenekela yapita pa cifulo cimo, ifiteyo fimbi filacebusha inama pa mulandu wa bulyo mu kukopeka ubumoneka ubwa kucebusha. Ifyo e fyaba icuma ku bengi. (Mateo 13:22) Pali 1 Timote 6:8, 9, Baibolo itukoselesha ukwikushiwa ne fya kulya ne fya kufwala. Lyene itusoko kuti: “Abafwayo kuba ne fyuma bawila mu kweshiwa kabili mu lukose, kabili mu lunkumbwa ulwingi ulwa kutumpa kabili ulwa kucena, ifyo fiibisha abantu mu kupomonwa kabili mu boni.”
14. (a) Cinshi pambi cingalesha umuntu ukukanaumfwila ukufunda ukwa kuteko mutima ku fya kufwala ne fya kulya? (b) Ni shani fintu ukukanalondolola bwino ifyuma pambi kwingalenga umo ukupeelula ukusoka ukwalembwa pali 1 Timote 6:9? (c) “Ulwinso lwa menso” kuti lwalenga shani bamo ukufilwo kumona iciteyo icibalaalilile?
14 Ukukanasakamana uku kusoka, abengi balekatwa pa mulandu wa kukanabomfya uku kufunda mu bumi bwabo. Mulandu nshi? Bushe kuti cabo kuti icilumba cibalenga ukukosela fye pa kulambatila ku mikalile iifwaya ifyacila pa “fya kulya ne fya kufwala” fintu Baibolo itucincisha ukutekela umutima? Bushe nakalimo balapeelula ukusoka kwa Baibolo pa mulandu wa kuti bena balondololo kuti ifyuma filosha kuli filya abakankaala bakwata? Baibolo ipusanya fye ukufwaisha ukuba ne cuma e lyo no kuteko mutima ku fya kulya ne fya kufwala. (Linganyeniko AbaHebere 13:5.) Bushe “ulwinso lwa menso”—ukufwaisha ukukwata fintu amenso yamona, ukuipuswilapo fye ne fikonkelelo fya ku mupashi—kulabalenga ukusunkila ukupepa kwa cine mu cifulo ca bubili? (1 Yohane 2:15-17; Hagai 1:2-8) Mwandi baliba aba nsansa abo mu cine cine bomfwila ukufunda kwa Baibolo no kwenda na Lesa pa kushimpa imyeo yabo pa mulimo wa kwa Yehova!
Ukutunguluka mu Kubomba na Masakamika ya mu Bumi
15. Mibele nshi ukwabulo kutwishika iilenga ukusakamikwa pa bantu ba kwa Yehova abengi, kabili ni ku citeyo nshi tufwile ukuba abaibukila lintu twatitikishiwa muli yo nshila?
15 Icaseeka sana ukucila pa kufwayo kuba ne fyuma caba kusakamikwa pa lwa kusanga ifikabilwa mu bumi. Ababomfi ba kwa Yehova abengi baba fye ne fikwatwa finono. Balabombesha amaawala ayengi pa kuti bakwateko fye ifya kufwala, no mwa kuti ulupwa lulesendama nga bwaila, na fimo fintu bengalya fye pa bushiku bumo. Bambi bashomboka na mafya pa mulandu wa kulwala nelyo ubukote bwabo abene nelyo ubwa baba mu lupwa. Fintu cingabe cayanguka ukuleke mibele ya musango yu ukutusha ifya ku mupashi mu myeo yabo!—Mateo 13:22.
16. Ni shani fintu Yehova atwaafwa ukutunguluka mu kubomba no kutitikisha kwa mu bumi?
16 Mu kubamo kutemwa, Yehova atweba pa lwa kwilulukwa ukukabako mu Bufumu bwa buMesia. (Ilumbo 72:1-4, 16; Esaya 25:7, 8) Na kabili atwaafwa ukutunguluka mu kubomba no kutitikisha kwa buno bumi pa kutupeela ukufunda ukupitila mu kubika ifintu fya kubalilapo mu cifulo calinga. (Mateo 4:4; 6:25-34) Yehova alatwebekesha ukupitila mu fyalembwa pa fyo ayafwilishe ababomfi bakwe mu nshita sha ku numa. (Yeremia 37:21; Yakobo 5:11) Alatukosha mu kuba no kwishiba kwa kuti, te mulandu no bucushi ubuli bonse ubwingatwishila, ukutemwa uko atemwa aba bucishinka kukekalilila pe. (Abena Roma 8:35-39) Ku batetekela Yehova, abilisha kuli bene ati: “Nshakakupoose nakalya, nangu kukusha nakalya.”—AbaHebere 13:5.
17. Peeleni ifya kumwenako ifyo abantu abaalepita mu bucushi bwabipisha baali na maka ya kutwalilila ukwenda na Lesa.
17 Abena Kristu ba cine, pa kukoshiwa no ku kwishiba, batwalililo kwenda na Lesa mu cifulo ca kupumbukila ku nshila sha ku calo. Amano ya buntu aya ku calo ayaseeka pa bapiina mu fyalo ifingi ya kuti ukusenda pa wakwate fingi pa kuti uliishe ulupwa lobe takwaba kwiba. Lelo abendela mu kutetekela iyo mimwene baliikana. Bakatamika ububile bwa kwa Lesa ukucila icili conse cimbi kabili bashintilila pali wene ukulambula imyendele yabo iya bufumacumi. (Amapinda 30:8, 9; 1 Abena Korinti 10:13; AbaHebere 13:18) Mukamfwilwa umo mu India asangile ukuti ukuiteyanya ku kubomba pamo pene no kulamuka e fyamwafwile ukubomba mu kutunguluka. Mu cifulo ca kufiitwa umusango wa bumi aleikalilamo, alishibe ukuti, nga alibikile Ubufumu bwa kwa Lesa no bulungami bwakwe intanshi mu bumi bwakwe, Yehova aali no kupaala ukubombesha kwakwe ukwa kusanga ifyo umwine wine alekabila na fintu umwana wakwe umwaume alekabila. (Mateo 6:33, 34) Amakana ayengi ukushinguluke sonde balalangisho kuti, te mulandu no bucushi balepitamo, Yehova e cubo ne cele lyabo. (Ilumbo 91:2) Bushe na imwe mulalange co?
18. Cinshi caba e nkama ku kusengauka iciteyo ca calo ca kwa Satana?
18 Ilyo lyonse twakulaikala muli ino micitile ya fintu iya ndakai, kwakulaba ifiteyo ifya kusengauka. (1 Yohane 5:19) Baibolo ilafishibisha no kutulanga ifya kufisengauka. Abo mu cine cine batemwa Yehova kabili ababa no mwenso walinga uwa kukanafwaya ukumufulwisha kuti babomba ne fiteyo fya musango yo mu kutunguluka. Nga ‘batwalilila ukwendela mu mupashi,’ tabakanakile ku nshila sha ku calo. (Abena Galatia 5:16-25) Kuli bonse abo mu cine cine abaashingulusho bumi bwabo pa kwampana na Yehova, kwalibe cilolelo ca kwenda na Lesa, ukuipakisha isenge na wene kuli pe na pe.—Ilumbo 25:14.
Cinshi Cili E Casuko Cenu?
◻ Ni shani fintu ukucishamo kuicetekela kwingaba citeyo?
◻ Cinshi cingatubaka ku kukanatekwa ku kutiino muntu?
◻ Cinshi pambi cingatulenga ukufilwa ukubomfya ukufunda pa lwa busanso bwa kukonkelela icuma?
◻ Cinshi cingatwaafwa ukusengauka ukuponena mu citeyo ca masakamika ya bumi?
[Icikope pe bula 16, 17]
Abengi batwalilila ukwenda na Lesa ubumi bonse