Satana Ciwa

Ubulondoloshi: Icibumbwa ca mupashi uwaba icibambe cikalamba ica kwa Yehova Lesa kabili ica bonse abapepa Lesa wa cine. Ishina Satana lyapeelwe kuli wene pa mulandu wa kusanguka kakaanya wa kwa Yehova. Satana na kabili aishibikwa pamo nga Ciwa, pantu e wa lwambo wacishapo uwa kwa Lesa. Satana alondololwa nge nsoka ya kubalilapo, mu kumonekesha pa mulandu wa kubomfya kwakwe insoka mu Edene ku kutumpika Efa, kabili pali uyu mulandu “insoka” yaishile ku kupilibula “katumpika.” Mwi buku lya Ukusokolola, icilangililo ca ciŋwena na co calibomfiwa kuli Satana.

Ni shani twingeshiba nampo nga umuntu wa mupashi uwa musango yo mu cituntulu e ko aba?

Baibolo e ntulo ikalamba iya bushininkisho. Mulya mu kubwekeshabwekeshapo aloshiwako mwi shina (Satana imiku 52, Ciwa imiku 33). Ubunte bwa bansangwapo ukukuma ku kubako kwa kwa Satana na bo bwalilembwa mulya. Ni ani aali nsangwapo? Yesu Kristu, uwaikele mu mulu pa ntanshi ya kwisa kwi sonde, mu kubwekeshabwekeshapo alandile ulwa uyo mubifi mwi shina.—Luka 22:31; 10:18; Mat. 25:41.

Cintu Baibolo isosa pa lwa kwa Satana Ciwa cilapanga amano. Ububifi ubo umutundu wa muntu ukumanya bwalitalukisha ku cipimo ca mufulo wa bantunse babimbwamo. Ubulondoloshi bwa Baibolo ubwa ntulo ya kwa Satana ne mibombele yakwe bulengo umulandu ukumfwika ico, ukwabulo kusakamana ukufwaisha kwa cinabwingi ukwikala mu mutende, umutundu wa muntu wapumwa no lupato, ulukakala, ne nkondo pa makana ya myaka kabili umulandu ici cafikila pa cipimo ico nomba ciletiinya ukonaula umutundu wa muntu onse.

Nga ca kuti mu cituntulu takwaba Ciwa, ukupokelela cintu Baibolo isosa pa lwa wene te kuti kuleteko ukumwenamo kubelelela ku muntu. Mu milandu iingi, nangu cibe fyo, abantu abo kale baibimbile mu manga nelyo abaali mu mabumba yabelesha ukupupa imipashi bashimika ukuti pali iyo nshita bali abapopomenwa nga nshi pa mulandu wa kuumfwa “amashiwi” ukufuma ku ntulo shishimoneka, “ukuwilwa” na bantu bacilo buntunse, na fimbipo. Ukwilulukwa kwine kwine kwalinonkelwe lintu basambilile cintu Baibolo isosa pa lwa kwa Satana ne fibanda fyakwe, ukubomfya ukufunda kwa Baibolo ku kutaluka ku fibelesho fya kutiine mipashi‚ kabili bafwaile ukwaafwa kwa kwa Yehova mwi pepo.—Mona amabula 342-347, pe samba lya mutwe “Ukupupe Mipashi.”

Ukusumino kuti Satana e ko aba takupilibula ukupokelela imfundo ya kuti alikwata insengo, umucila wasongoka, na cifoloko cikalamba no kuti alaoca abantu muli helo wa mulilo. Baibolo taipeela ukulondolola kwa musango yo kuli Satana. Ico caba kuletwako kwa mintontonkanya ya bakalenga ba nkulo sha pa kati abasongelwe ku kwimininwako kwa kwa lesa wa mu nshimi sha baGreek Pan na kuli Inferno yalembelwe kuli kemba wa mishikakulo umwina Italia Dante Alighieri. Mu cifulo ca kusambilisha helo wa mulilo, Baibolo mu kulengama isoso kuti “abafwa bantu abashaishiba kantu nangu kamo.”—Luk. Mil. 9:5.

Bushe Satana nakalimo bubi fye bwaba mu bantu?

Yobo 1:6-12 na 2:1-7 atweba pa lwa kulanshanya pa kati ka kwa Yehova Lesa na Satana. Nga ca kuti Satana aali bubi mu muntu, ububi muli uyu mulandu bwali no kuba muli Yehova. Lelo ico caba mu kukanaumfwana umupwilapo na cintu Baibolo itweba pa lwa kwa Yehova pamo nga Umo “uushabamo ubupondamishi.” (Amalu. 92:15; Ukus. 4:8) Cabe camonekesha ukuti icalembwa ca ciHebere cibomfya inumbwilo has·Sa·tanʹ (the Satan, mu ciNgeleshi) mu fyalembwa muli Yobo, ukulanga ukuti ukuloshako kulecitwa kuli umo uo mu kupulamo aba kakaanya wa kwa Lesa.—Mona na kabili Sekaria 3:1, 2, futunoti mu kulembwa kwa NW ukwa Reference.

Luka 4:1-13 ashimika ukuti Ciwa aeseshe ukutunka Yesu ukucita ukutambika kwakwe. Icalembwa cishimika ukulanda kwacitilwe na Ciwa ne fyasuko fyapeelwe kuli Yesu. Bushe Yesu palya aletunkwa ku bubi bwali mu mwine? Imimwene ya musango yo tayumfwana no bulondoloshi bwa Baibolo ubwa kwa Yesu pamo ngo wabulwo lubembu. (Heb. 7:26; 1 Pet. 2:22) Nelyo cingatila pali Yohane 6:70 ishiwi lya ciGreek di·aʹbo·losʹ lyalibomfiwa ku kulondolola imibele yabipa iyalundulwike muli Yuda Iskariote, muli Luka 4:3, inumbwilo ho di·aʹbo·los (the Devil mu ciNgeleshi) yalibomfiwa, muli ifyo ukulangilila umuntu umo.

Bushe ukupeela Ciwa umulandu cibombelo fye cibomfiwa mu kwesha ukulufya icishingamo ku mibele yabipa?

Abantu bamo bapeela Ciwa umulandu pa cintu abene bene bacita. Mu kucilanako, Baibolo ilanga ukuti abantunse ilingi line basenda ukupeelwa kwa mulandu ukukalamba ku bubi ubo bakumanya, nampo nga ni pa maboko ya bantunse bambi nelyo pamo nge ca kufumamo ca myendele yabo iine. (Luk. Mil. 8:9; Gal. 6:7) Lelo, Baibolo taitusha mu bumbulu bwa kubako na mapangi ya cibambe cacilo buntunse uwaleta ubulanda ubwingi ku mutundu wa muntu. Ilanga ifyo twingafuma pe samba lya kulama kwakwe.

Ni kwi kwafumine Satana?

Imilimo ya kwa Yehova yonse yalibe yapwililika; te katendeka wa bupondamishi; e co tabumbile uuli onse umubifi. (Amala. 32:4; Amalu. 5:4) Umo uwasangwike Satana mu kubalilapo aali umwana wapwililika uwa ku mupashi uwa kwa Lesa. Lintu alesosa ukuti Ciwa “mu cine taimininamo,” Yesu alangilile ukuti pa nshita imo uyo umo aali “mu cine.” (Yoh. 8:44) Lelo, nga fintu caba ica cine ku fibumbwa fyonse ifyalamuka ifya kwa Lesa, uyu mwana wa mupashi alipeelwe ubuntungwa bwa kuisalila. Abomfeshe bubi bubi ubuntungwa bwakwe ubwa kusala‚ asuminishe ukuyumfwa kwa kucindama kwa pa lwakwe ukulunduluka mu mutima wakwe, atendeke ukufuluka ukupepa ukwali ukwa kwa Lesa eka fye, na muli ifyo abeleleke Adamu na Efa ukukutika kuli wene mu cifulo ca kumfwila Lesa. Muli ifyo kuli iyi nshila ya ncitilo aicitile umwine Satana, icipilibula “icibambe.—Yako. 1:14, 15; mona na kabili ibula 384, pe samba lya mutwe “Ulubembu.”

Mulandu nshi Lesa taonawilile Satana mu kwangufyanya fye pa numa lintu apondweke?

Ifikansa fyakakala fyalimishiwe kuli Satana: (1) Ukulungama ne nsambu sha bumulopwe bwa kwa Yehova. Bushe Yehova aletana umutundu wa muntu ubuntungwa ubwingasangwila ku nsansa shabo? Bushe amaka ya mutundu wa muntu aya kulama imilandu yabo mu kutunguluka no bumi bwatwalilila mu cine cine fyashintilile pa cumfwila cabo kuli Lesa? Bushe Yehova aali uwabulwo bufumacumi mu kupeela ifunde ilyalondolwele ukuti ukubulwe cumfwila kwali no kutungulula ku mfwa yabo? (Ukute. 2:16, 17; 3:3-5) E co, bushe Yehova mu cituntulu alikwete insambu ya kuteka? (2) Bumpomfu bwa fibumbwa fyalamuka ukulola kuli Yehova. Pa kupaasuka kwa kwa Adamu na Efa icipusho calimishiwe ica kuti: Bushe ababomfi ba kwa Yehova mu cituntulu balemumfwila pa mulandu wa kutemwa nelyo bushe bonse aba bene kuti basha Lesa no kukonka ukutungululwa kwapeelwa na Satana? Ifi fikansa fyalekeleshako fyalilundulwilweko pa numa kuli Satana mu nshiku sha kwa Yobo. (Ukute. 3:6; Yobo 1:8-11; 2:3-5; mona na kabili Luka 22:31.) Ifi fikansa te kuti fipwishiwe pa kuputunkanya fye abapondoshi.

Te mu kuti Lesa alekabila ukushininkisha icili conse ku mwine. Lelo pa kuti ifi fikansa te kuti na kabili fipumfyanye umutende no busuma bwa kubumbwa konse, Yehova alisuminisha inshita yalinga kuli fyene ukupwishiwa ukucila pa kutwishika konse. Ukuti Adamu na Efa balifwile pa numa ya kubulwe cumfwila kuli Lesa cabele camonekesha mu nshita yalinga. (Ukute. 5:5) Lelo ifingi fyali mu fikansa. E co, Lesa alisuminisha bonse Satana na bantunse ukwesha umusango onse uwa kamfulumende uwa mipangile yabo. Takwaba nangu umo uwaleta insansa shibelelela. Lesa alileka umutundu wa muntu ukufika ku cipimo ca kupelako mu kusupila inshila ya bumi iisuula ifipimo Fyakwe ifyalungama. Ifisabo filailandile ifine. Nga fintu Baibolo mu cishinka ilanda: “Te kwa muntunse ukwenda kwakwe; te kwa muntu uuleya ukushikimika amatampulo yakwe.” (Yer. 10:23) Pa nshita imo ine Lesa alipeela ababomfi bakwe ishuko lya mu nshita ilya kushininkisha bucishinka kuli wene ku ncitilo shabo isha cumfwila cabamo kutemwa, kabili ici mu kulolenkana no kubeleleka no kupakaswa kusongwa na Satana. Yehova akonkomesha ababomfi bakwe ukuti: “We mwana wandi, ube uwa mano, ulenge umutima wandi ukusamwa, ukuti njasuke ku ulensebanya.” (Amapi. 27:11) Abo baishininkisha aba cishinka balobolola ukumwenamo kukalamba nomba kabili bakwata icilolelo ca bumi bwa muyayaya mu kupwililika. Bakabomfya ubo bumi mu kucita ukufwaya kwa kwa Yehova, uo ubuntu bwakwe ne nshila batemwa mu cine cine.

Ni shani Fintu Satana aba umuntu wa maka mu calo ca lelo?

Yesu aloseshe kuli wene pamo nga “kateka wa pano isonde,” umo uo umutundu wa muntu umfwila mu cinkumbawile pa kumfwila ukucincisha kwakwe ku kusuula ififwaikwa fya kwa Lesa. (Yoh. 14:30; Efes. 2:2) Baibolo na kabili imwita “lesa wa ino micitile ya fintu,” uucindikwa ku fibelesho fya butotelo ifya bantu abalambatila kuli iyi micitile ya fintu.—2 Kor. 4:4; 1 Kor. 10:20.

Lintu aleesha ukutunka Yesu Kristu, Ciwa “amuninika, amulanga mu kashita kanononono amabufumu yonse aya pano isonde. Kabili [Ciwa] atile kuli wene, Kuli iwe nkapeelo lupaka lonse lwa yako, no bukata bwa yako; pa kuti capeelwa kuli ine, kabili ncipeela ku o ntemenwe. E ico iwe wampepa pa cinso candi, conse cikaba cobe.” (Luka 4:5-7) Ukusokolola 13:1, 2 kusokololo kuti Satana apeela ‘amaka, icipuna ca bufumu no lupaka lukalamba’ ku micitile ya bupolitiki iya mu cibulungwa iya mitekele. Daniele 10:13, 20 asokololo kuti Satana alikwete bacilolo ba fibanda pa mabufumu yakalamba ya pe sonde. Abena Efese 6:12 alosha kuli aya pamo nga yapanga ‘ba bukateka, bamwandanshi ba mfifi ino, ifimipashi fya bubifi ifya mu lwelele.’

Te ca kupapa ukuti 1 Yohane 5:19 asoso kuti: “Pano isonde ponse palaala mu maka ya Mubifi.” Lelo amaka yakwe ya cipimo fye capelela ica nshita kabili kusuminisha fye kwa kwa Yehova, uwaba Lesa Wa maka yonse.

Ni pa butali bwa shani Satana akasuminishiwa ukulufya umutundu wa muntu?

Ku bushininkisho bwa kuti nomba tuleikala mu nshiku sha kulekelesha isha micitile ya fintu ibifi iya kwa Satana, mona amabula 168-171, pe samba lya “Inshiku,” no mutwe ukalamba “Inshiku sha Kulekelesha.”

Ukupayanya ku kwilulukwa ukufuma ku kusonga kwabipa ukwa kwa Satana kwalilondololwa mu mampalanya muli iyi nshila: “Namwene malaika aleika mu mulu, ali no lufungulo lwa cilindi ca ku Mbo no munyololo ukalamba mu minwe yakwe. Wene aiketa iciŋwena, icisoka cikote (e Kaseebanya kabili Satana), no kucikaka imyaka ikana limo, no kucipoosa mu cilindi ca ku Mbo, no kwisalako no kukakatikapo pa mulu wa ciko, ukuti cilufya kabili inko ikasuke aifishiwa imyaka ikana limo: pa numa ya ifi ali no kukakulwa inshita inono.” (Ukus. 20:1-3) Lyene cinshi? “[Ciwa] uwalebalufya apooselwe muli bemba wa mulilo kabili wa libwe lya mingu.” (Ukus. 20:10) Cinshi cintu ico cipilibula? Ukusokolola 21:8 kwasuko kuti: “Iyi ni mfwa ya cibili.” Akaya ku ciyayaya!

Bushe ‘ukukaka’ Satana kupilibula ukuti akashinshibikwa kwi sonde lyabulwa akantu ukwabula uuli onse kuli wene uwa kutunka pa myaka 1,000?

Abantu bamo balosha ku Ukusokolola 20:3 (ukwambwilwe pe bula 246) ku kwafwilisha iyi mfundo. Basosa ukuti “icilindi,” nelyo “icilindi cabule mpela” (KJ) cimininako isonde mu mibele ya mapopa., Bushe e ifyo? Ukusokolola 12:7-9, 12 (KJ) kulanga ukuti pa nshita imo pa ntanshi ya kukakwa kwakwe Satana ‘alapooswa’ ukufuma mu mulu ukwisa pe sonde, apo aleta akalanda kaingilishiwako pa mutundu wa muntu. E co, lintu Ukusokolola 20:3 (KJ) kusoso kuti Satana “apooswa . . . mu cilindi cabule mpela,” mu kushininkisha talekwa apo ali kale—mu kubulwo kumoneka lelo uwashinshibikwa ku bwina mupalamano bwe sonde. Afumishiwa ukuya ukwalepesha “ukuti cilufya kabili inko ikasuke aifishiwapo imyaka ikana limo.” Mona ukuti Ukusokolola 20:3 kusosa ukuti, pa mpela ya myaka ikana limo, ni Satana, te nko, e ukakulwa ukufuma ku cilindi. Lintu Satana akakulwa, abantu abo bapangile kale isho nko kale kale bakabapo.

Esaya 24:1-6 na Yeremia 4:23-29 (KJ) inshita shimo yalabomfiwa ku kwafwilisha ici cisumino. Aya yasoso kuti: “Moneni, Yehova alekufye calo, no kucicita amapopa . . . icalo ukukufiwa cikakufiwa, kabili ukutapwa cikatapwa: pantu Yehova nasose cebo ici.” “Naloleshe calo, moneni, cimfulumfulu apabula akantu; . . . Nalolesha, moneni, tapali muntu, . . . Pantu e fyo Yehova asosa: Cikabe capomoka icalo conse; . . . umushi onse washiwa, tapali muntu wa kwikalamo.” Cinshi cintu aya masesemo yapilibula? Yakwete ukufikilishiwa kwa yako ukwa kubalilapo pali Yerusalemu ne calo ca kwa Yuda. Mu kuputunkanya ubupingushi bwa bulesa, Yehova asuminishe abena Babiloni ukucimfye calo. Mu kupelako cashele icapomoka kabili amapopa. (Mona Yeremia 36:29.) Lelo Lesa iyo nshita tafumishemo abantu bonse mu cibulungwa conse, kabili takacite fyo nomba. (Mona amabula 213-216, pe samba lya “Isonde,” no mutwe ukalamba “Umulu.”) Nangu cibe fyo, akapomona umupwilapo fyonse umunankwe wa kasuba ka muno nshiku uwa Yerusalemu wabulwo busumino, Kristendomu, uuseebanya ishina lya kwa Lesa ku myendele yakwe iishili ya mushilo, no kuteyanya konse ukwashala ukumoneka ukwa kwa Satana.

Mu cifulo ca kuba amapopa, mu kati ka Kuteka kwa myaka Ikana limo ukwa kwa Kristu, kabili ilintu Satana akaba mu cilindi, isonde lyonse likasanguka paradise. (Mona “Paradise.”)