Ukupekanishisha Libeela Abatemwikwa Besu

ILYASHI lya bulanda ilya kwa Annie lyafumine nomba line mu nyunshipepala ya mu Afrika. Muka Annie aali ni shimakwebo. Afwile mu 1995, ukusha bamotoka 15; amaakaunti yafulilako ku banki; indalama amadola mupepi na 4,000 (U.S.); ituuka; icikuulwa ca bwalwa; ne ng’anda ya miputule ya ku kati itatu. Ico ashashiile cipepala ca mwi funde ica kwakanishishapo ifipe fya ufwile (Will).

Mulamu wa kwa Annie ashimikwa ukuti apokele ifipe ne ndalama no kutamfya Annie na bana bakwe 6 mu ng’anda yabo. Pa mulandu wa kupeleelwa, ena na bana bakwe nomba bekala na ndume yakwe. Abana bakwe bane balileka isukulu, apo takuli ndalama sha kubalipilila nelyo amayuniformu ya ku sukulu.

Annie atwele umulandu ku cilye icikalamba, icapingwile ukuti afwile ukupeelwako ifipe fimo, ukusanshako na motoka. Lelo takwali ifyabwelele. Afwile aya ku cilye na kabili ukuyalembesha ukuti icilye cikambishe mulamu wakwe ukumfwila ifyo icilye cikalamba capingula.

Mulandu Nshi uwa Kutontonkanishisha pa Mfwa?

Ilyashi lya kwa Annie lyalangilila pambi icingacitika ilyo umutwe wa lupwa wafilwa ukupekanishisha imfwa. Pa mfwa, abantu bonse ‘basha kuli bambi ifyuma fyabo.’ (Ilumbo 49:10) Na kabili, abaafwa tabakwatapo maka pa cicitwa ku fikwatwa fyabo. (Lukala Milandu 9:5, 10) Pa kuti engakwatapo amaka pa cicitwa ku fikwatwa fyakwe, umo afwile ukutantika ifintu ilyo talafwa.

Nangu ca kuti bonse twalishiba ukuti pambi kuti twafwa ukwabula ukwenekela, abengi balafilwa ukupayanishisha libela ifikabilwa ku batemwikwa babo abashala aba mweo. Ilintu ukulanshanya kwesu kulelosha sana pa mabumba yamo aya lutambi mu Afrika, amafya yapalako yalasangwa na mu ncende shimbi isha calo.

Nampo nga kuti mwacitapo cimo pa lwa myakanishishe ya fikwatwa fyenu ilyo kwabako imfwa mulandu wa kuipingwila mwe bene. (Abena Galatia 6:5) Nalyo line, umo pambi kuti aipusha ukuti, ‘Mulandu nshi umuntu engateetesela no kusakamana umukashi wakwe na bana ilyo acili no mweo lelo afilwa ukubapayanishisha ifingabawamina nga ca kuti alifwile?’ Umulandu ukalamba wa kuti fwe bengi tatwatemwa ukutontonkanya ukuti pambi kuti twafwa, pali bufi nga kupekanishisha ukufwa. Na kuba, tatwingeshiba ubushiku tukafwa, pantu Baibolo isoso kuti: “Mwe bashaishiba cintu cimo ica mailo. Pantu ni shani umweo wenu? Muli fye fubefube uumoneka akashita kanono, no kwanduluka apo pene.”—Yakobo 4:14.

Ukupekanishisha imfwa kwaliba fye bwino. Na kabili kulangilila ukwangwako kwabamo kutemwa ku bashala aba mweo. Nga tatuteyenye imibombele yesu, abakatuteyanishisha ni bambi. Nakalimo abo tushabala atumonapo bakapingula pa fikwatwa fyesu na pa mitantikile ya cililo. Mu fyalo fimo, ilyo iyo mibele yabako, Ubuteko e bupingula abali no kupoka indalama ne fikwatwa. Mu ncende shimbi, ulupwa e lupingula, kabili uku kupingula ilingi line kwendela pamo no kuumana ukuluminisha impatila mu kati ka lupwa. Na kabili, icapingulwa pambi kuti capusaninina fye ne fyo pambi twali no kufwaya.

Ukupokolola Ifipe

Mukamfwilwa e uculisha ilyo umulume wakwe afwa. Pa mbali ya bulanda bwa kulufya umwina mwakwe, ilingi line alapokwa ne fikwatwa. Ici cacilondololwa mu kubangilila pa lwa kwa Annie. Umulandu umbi ifikwatwa fipokelwa waba musango abakashi bengamwenwamo. Mu ntambi shimo umukashi tamonwa nga lupwa wa mulume. Mu nshila imo amonwa ngo mulebeshi uwingabwelelamo ku lupwa lwakwe inshita iili yonse nelyo ukupilwa mu lupwa lumbi. Mu kupusanako, belenganya ukuti, indume, inkashi, na bafyashi ba mwaume tabakatale abamubutuka. Nga afwa, ulupwa lwakwe lwacetekela ukuti ifyo akwete fyabo, te fya mukashi na bana bakwe.

Abalume abashuba mu bakashi babo balakoselesha ukutontonkanya kwa musango yo. Mike alelanshanya imilandu ya bukwebo bwakwe na bamunyina ba ku mubili epela. Balishibe ifikwatwa fyakwe, lelo umukashi wakwe aishibepo fye ifinono. Ilyo afwile, bamunyina baishile ku mukashi wakwe no kufwaya abapeele indalama umulume wakwe aleenekela ku bamukongwele. Isho ashaishibe na kwishiba. Icakonkelepo, balisendele bamashini ba photocopy na ba kutaipilako abo umulume amushitiile. Kwi pele pele, bamunyina balipokele ing’anda na fyonse ifyalimo. Uyu mukamfwilwa no mwana wakwe umukashana umunono balipatikishiwe ukuya, ukusendako fye ifya kufwala fyabo.

“Abo Babili Bakabo Mubili Umo”

Abalume ba Bwina Kristu balitemwa abakashi babo no kubamona abawaminwa ukucetekela. Abaume ba musango yo balomfwila ukufunda kwa mu Malembo ukutila: “Abalume bafwile ukutemwa abakashi babo, nge mibili yabo iine.” Aba baume na kabili balasuminishanya na mashiwi yapuutwamo na Lesa ayatila: “Umwaume kuti aleka wishi na nyina, no kulambatila ku mukashi wakwe; na abo babili bakabo mubili umo.”—Abena Efese 5:28, 31.

Abalume ba bukapepa na kabili balasuminishanya no mutumwa wa Bwina Kristu Paulo, uwalembele ukuti: “Lelo umuntu nga tasunga abantu bakwe, pali bufi aba mu ng’anda yakwe, ninshi nakaana icitetekelo, kabili abo mubi ukucisha uushatetekela.” (1 Timote 5:8) Mu kumfwana ne ci cishinte, nga ca kuti umulume wa Bwina Kristu apekenye ubulendo ubwalepa, akashininkisha ukuti ulupwa lwakwe nalusakamanwa pa nshita ashakabepo. Mu kupalako, bushe tacilimo kupelulula ukuti akapayanishisha umukashi na bana bakwe nga afwile? Ukuipekanishisha ku busanso bwabulo kwenekela ni nshila iisuma kabili iya kutemwa.

Imyata ya pa Cililo

Ku balume ba Bwina Kristu kwalibako umulandu na umbi uwa kulangulukapo. Ukulunda pa bulanda bwa kwa mukamfwilwa ubwa kulufya umwina mwakwe, ifikwatwa, nangu fye abana, injikalo shimo shilapatikisha mukamfwilwa ukucitako impupo sha kuloosha kwa cishilano. Inyunshipepala ya ku Nigeria iya The Guardian yalilishika ukuti mu ncende shimo, caba cishilano ukuti mukamfwilwa alaale mu muputule umwafiita fititi umo babikile icitumbi ca mulume wakwe. Mu ncende shimbi, bamukamfwilwa tabasuminishiwa ukufuma pa mayanda yabo pa myeshi mupepi na 6 iya kuloosha. Pali iyo nshita, tabafwile ukusamba, nangu fye ukusamba ku maboko ilyo bashilatendeka ukulya nelyo pa numa ya kulya, kwalibindwa.

Imyata ya musango yo ilemya amafya, ukucilisha kuli bamukamfwilwa Abena Kristu. Ukufwaisha kwabo ukwa kusekesha Lesa kulabakunta ukukaana imyata iishumfwana ne fisambilisho fya Baibolo. (2 Abena Korinti 6:14, 17) Nangu cibe fyo, pa mulandu wa kukanasuminishanya ne iyi myata, mukamfwilwa pambi kuti apakaswa. Kuti pambi akabila fye no kufulumuka pa kupususha ubumi bwakwe.

Ukucitapo Fimo Mwi Funde

Mano mano Baibolo isoso kuti: “Amapange ya wacincila yatwala ku kutuntumika.” (Amapinda 21:5) Mapekanyo nshi umutwe wa lupwa wingacita? Mu mekashi ayengi kuti cacitika ukulemba will nelyo icalembwa icilondolola ifyo ifikwatwa fya muntu fingaakanishiwa nga ca kuti afwile. Kuti pambi casanshamo ubulondoloshi pa fya mitantikile ya cililo. Ici calembwa pambi na kabili kuti calondolola mu kulungatika ifyo umwina mwakwe engacita (nelyo ashingacita) ukulosha ku cililo ne myata ya kuloosha.

Umwanakashi uwe shina lya Leah alufishe umulume wakwe mu mfwa mu 1992. Atila: “Ndi na bana basano—abakashana bane no mulumendo umo. Umulume wandi alikokwele mu kulwala ilyo ashilafwa. Lelo nangu fye ni lintu ashilalwala, alilembele icipepala ukusosa ukuti alefwaya ifikwatwa fyakwe fyonse fikashale fyandi na bana besu. Ici casanshishemo indalama sha inshuwalansi, impanga ya kulimapo, ifiteekwa fya pa farmu, ne ng’anda. Alisaine icipepala no kumpeela. . . . Pa numa ya mfwa ya mulume wandi balupwa bafwaile ukwakanako ifikwatwa fyakwe. Nalibalondolwele ukuti umulume wandi ashitile impanga ya kulimapo mu ndalama shakwe no kuti tabakwete insambu sha kufwaya icili conse. Ilyo bamwene icipepala calembwa ica kwakanishishapo ifikwatwa, balisumine ifyo nasosele.”

Ukulanshanya Ifintu no Lupwa

Kuti kwaimako amafya nga ca kuti umo talanda ku lupwa lwakwe pa lwa fisumino fyakwe na fintu afwaya. Langulukeni umwaume umo uo ulupwa lwakwe lwapampamine pa kuti ashiikwe ku mushi ukulingana no mwata wa kuli ilya ncende. Bapatikiishe mukamfwilwa na bana bakwe ukushiila balupwa icitumbi, lintu bafwaile ukubepaya. Umwanakashi alilishike ukuti: “Umulume wandi eebako fye nangu umo uwa banalume nelyo abafyala bakwe ifyo alefwaya ukuti ashiikwe, balupwa nga tabaapampamine pa kuti ashiikwe ukulingana ne cishilano.”

Mu bwikashi bumo ukumfwana kwa pa kanwa kwaba fye ukwa mwi funde nga fintu fye icipepala calembwa caba. Ifi e fyo caba mu ncende shimo isha Swaziland, uko abengi bakwata ifisumino ifikoselesha imishiikile ne milooseshe ya cishilano. Pa kwishiba ici, umwaume wa Bwina Kristu uwe shina lya Isaac alonganike balupwa lwakwe, abashali Inte sha kwa Yehova, no kulanshanya ico alefwaya ukucitwa pa numa ya mfwa yakwe. Abebele uwali no kupoka ifikwatwa fya kulungatika, kabili alilondolwele bwino ifyo icililo cakwe cali no kucitwa. Ilyo aafwile, ifintu fyaendele ukulingana no mo afwaiile. Isaac ashikilwe mu nshila ya Bwina Kristu, kabili umukashi wakwe alisungilwe bwino.

Cingilileni Ulupwa Lwenu

Ico mukacita ku kucingilila ulupwa lwenu nga mwafwa ca kwishiba mwe bene, lelo Umwina Kristu uwe shina lya Edward atila: “Nalilembesha inshuwalansi ku kwaafwa aba mu lupwa lwandi 8. Ishina lya mukashi wandi e lyaba pali akaunti wa ku banki. Kanshi nga nafwa, kuti ayafumya indalama ku banki. . . . Nalilemba icipepala ca kwaafwa ulupwa lwandi. Nga nafwa, conse ico nkasha cikaba ca mukashi wandi na bana. Nalembele will wandi imyaka isano iyapitapo. Aapekanishiwe na loya, kabili umukashi wandi no mwana umwaume balimukwatako. Muli will wandi, nalilondolola bwino ukuti balupwa lwandi tabafwile kuyobeka mu fya cililo candi. Naba mu kuteyanya kwa kwa Yehova. E co nangu fye nga kukasangwa Nte umo nelyo babili ku kutungulula icililo candi, abo bene bengi sana. Nalilanshanya ici na balupwa bandi.”

Mu nshila imo, ukutantika kwa musango yo ca bupe ku lupwa lwenu. Kwena, ukupekanishisha imfwa takuli ngo bupe bwa switi wa cokoleti nelyo nge cisansangu ca maluba. Nalyo line, cilangilila ukutemwa kwenu. Cishininkisha ukuti mulafwaya ‘ukusunga aba mu ng’anda yenu’ nangu fye ni lintu mushakabe kabili na bena.

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 21]

Yesu Alipayanishishe Nyina

“Awe ku [cimuti ca kucushiwilwapo, NW] ca kwa Yesu kwaiminine nyina, ne nkashi mbiye ya kwa nyina, Maria muka Klopa, na Maria umwina Magadala. E ico Yesu pa kumona nyina no musambi uo atemenwe nabeminina, atile kuli nyina, Mukwai, mono mwana obe! E lyo atile na ku musambi, Mona, noko! Kabili pa nshita ilya umusambi [Yohane] alimubuulile, bali nankwe ku mwabo.”—Yohane 19:25-27.

[Icikope pe bula 22]

Abena Kristu abengi mu kusakamanishisha balacingilila ulupwa lwabo ukupitila mu kulembesha kwa mwi funde