Ukulingana Na Baibolo
Imiti ya Kundapa—Bushe Mufwile Ukusalulula?
UKULWALA, no kucenwa fyaliseeka ku bantunse. Ilyo baponenwa na malwele, abengi bafwayo kundapwa kwa kubomfya imiti. Yesu alishibe ubucindami bwa kucitila ico, e co alandile ukuti “abatuntulu tabakabila ng’anga iyo, kano abalwele.”—Luka 5:31.
Kalemba wa Baibolo uwalembele ayo mashiwi, Luka, ali ni shing’anga wa miti ya cipatala. (Abena Kolose 4:14) Nakalimo ilyo baleenda bonse, umutumwa Paulo alyundepweko kuli Luka. Lelo bushe Amalembo yalalangilila umusango wa miti iyasuminishiwa ku Bena Kristu? Bushe mulapoosako amano ilyo mulesala imiti ya kubomfya?
Ico Amalembo Yalandapo
Baibolo kuti yayafwa umuntu ukusala bwino umuti wa kubomfya. Ku ca kumwenako, ilembo lya Amalango 18:10-12 lilondolola ukuti ukubuka no kupendula fya “muselu” kuli Yehova. “Ubuloshi,” ubo Paulo asokelepo, busanshamo iyi micitile yabindwa. (Abena Galatia 5:19-21) E co, Abena Kristu ba cine balataluka ku myundapile yonse iisanshamo ukupupe mipashi.
Baibolo na kabili ilangilila ifyo Kabumba acindika ukushila kwa bumi no mulopa. (Ukutendeka 9:3, 4) Inte sha kwa Yehova shapampamina pa kumfwila ukusoka kutila ‘taluka ku kulya umulopa,’ shilakaana imyundapile ishumfwana ne funde lya mu Baibolo ilya kutaluka ku kulya umulopa. (Imilimo 15:28, 29) Ici tacipilibula ukuti balakaana inshila sha kundapilamo shonse iyo. Lelo, bafwaya fye inshila iisuma iya kubondapilamo pamo na bana babo. Nangu cibe fyo balomba abaishiba ukundapa amalwele ukutila bengabondapa mu nshila iyumfwana ne mipepele yabo.
Mwensekesheni Intampulo Shenu
Imfumu Solomone yasokele ukuti “Uwapelwa amano atetekele cebo conse; lelo uwacenjela amwensekeshe nyantilo shakwe.” (Amapinda 14:15) Nangu ca kutila inshila ya kundapilamo taipusene sana na mafunde ya mu Baibolo, umuntu onse alingile ‘ukumwensekesha intampulo shakwe.’ Te nshila shonse isha kundapilamo ishingabomba. Ilyo Yesu alandile ukuti ‘abalwele e bakabila ing’anga,’ tasuminishe inshila shonse isha kundapilamo ishalebomfiwa mu nshiku shakwe. Alishibe ukuti inshila sha kundapilamo shimo shali fye ishisuma lelo shimbi shali sha bucenjeshi.a
Kwati fye ni nshita twikelemo, imiti imo tayundapa nakalya, imo ya bucenjeshi. Ukukanasalulula kuti kwalenga umo ukuiletela amasanso yamo. Na kabili tulingile ukusumina ukuti umuti uwingabomba bwino ku muntu umo kuli umbi teti ubombe—nelyo fye ukuba uwa busanso—kuli umbi. Ilyo umuntu wa mano alesala umuti wa kubomfya, alapoosako amano ukubebeta imiti ilipo ukucila ‘ukutetekela icebo conse,’ nelyo fye alepandwa amano ku fibusa fisuma. Alingile ukuba ‘uwatekanya’ no kufwaya ukwishiba ifishinka pa kutila asale bwino.—Tito 2:12.
Beni ne Mibele Yashininkishiwa Kabili Iyalinga
Calilinga ukusakamana imibele ya bumi bwa muntu. Ukusakamana kwalinga ku bumi kulangilila ukuti tulatasha pa bumi e lyo na Lesa uwa bupangile. (Amalumbo 36:9) Nangu ca kutila balafwaya ukubomfya umuti walinga, Abena Kristu balingile ukuba abashikatala pa lwa mibele ya bumi bwabo. Ku ca kumwenako, nga ca kutila umuntu uuli fye bwino alapoosa sana amano ku bumi bwakwe, ici kuti camulenga ukukanapoosa amano ku fintu “ifyacilamo.”—Abena Filipi 1:10; 2:3, 4.
Umwanakashi uwalwele icine cine mu nshita ya kwa Yesu ‘apoosele fyonse ifyo ali na fyo’ mu kufwaya badokota bengondapa ubulwele bwakwe ubwa mutatakuya. Finshi fyacitike? Mu cifulo ca kundapwa, ubulwele bwakwe ena bwalikosele, ico cifwile camukalifye nga nshi. (Marko 5:25, 26) Alitukwite na maka yonse pa kuti fye apole, lelo takwali umuti wabombele. Ifyacitikile uyu mwanakashi filangilila ifyo imiti yaliko pali ilya nshita yapelebele. Na pali ino ine nshita, nangu kube ukulunduluka no kusapika pa lwa miti ne fya kupangapanga, abantu abengi baisanga mu mibele imo ine nge ya mwanakashi wa ku kale. E co calicindama ukukwata imimwene yalinga iya fyo imiti ya sayansi ingacita. Te kuti kube ubumi bwapwililika pali ino nshita. Abena Kristu baishiba ukuti inshita ya kwa Lesa iya “kuposhe nko” icili tailafika. (Ukusokolola 22:1, 2) E co kanshi tulingile ukukwata imimwene yalinga iya miti ya kundapilako.—Abena Filipi 4:5.
Cine cine, ukusala kwesu kwalicindama nga nshi. E mulandu wine, ilyo tulesala umuti wa kubomfya, tulingile ukwishiba ukuti tufwaya ukukwata ubumi busuma no kubakilila bucibusa busuma na Lesa. Kabili ilyo tulecita ico, tutwalilila ukuba aba citetekelo mu kufikilishiwa kwa bulayo bwa kwa Lesa ubwa kuti mu calo cipya icileisa, “umwikashi wa mu calo takasose, ati, Nindwala.”—Esaya 33:24.
[Futunoti]
a Ku ca kumwenako, muli encyclopedia ya miti iya kwa Dioscorides iya mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, umuti watashiwe uwa bulwele bwa jaundice wali kunwa umwangashi wasakaana na mafi ya mbushi! Kwena, twalishiba ukuti umuti wa musango yo nakalimo walelenga fye no mulwele ukulwalisha.
[Icikope pe bula 30]
“The Doctor,” uwalengele ni Sir Luke Fildes
[Abatusuminishe]
Tate Gallery, London/Art Resource, NY