Katolik Jyos Long Afrika

MAN BLONG WEKAP! LONG ITALI I RAETEM STORE YA

I GAT plante milyan man we oli stap go long Katolik Jyos long Afrika. Mo Katolik Jyos long Afrika i gat plante bigfala trabol tu. Long yia ya, bitim 300 lida blong skul oli mekem wan spesel miting blong wan manis long Vatikan long Rom, blong tokbaot sam long ol trabol ya.

Buk ya L’Osservatore Romano i talem tok blong pop taem hem i openem miting ya: “Tede, hem i fastaem i gat wan miting blong Jyos blong Afrika, we i blong olgeta ples long Afrika. Tede, olgeta ples blong Afrika oli stap long Jyos blong Sen Pita. Bisop blong Rom i talem halo long Afrika wetem bigfala lav.”

Faet Bitwin Ol Laen

Plante man oli save finis se ol trabol long Katolik Jyos oli bigwan tumas long tufala ples ya long Afrika, Burundi mo Rwanda, we bighaf blong ol man long tufala ples ya oli Katolik. Long yia ya, ol faet bitwin ol laen long tufala kantri ya i kam olsem wan nyus we i kasem olgeta ples long wol, taem plante handred taosen man oli ded from ol man we oli stap kolosap long olgeta oli kilim olgeta i ded. Wan man we i luk samting ya, i talem se: “Mifala i luk sam woman we oli stap karem ol smol pikinini blong olgeta long baksaed blong olgeta, nao oli stap kilim i ded ol narafala man. Mifala i luk sam pikinini we oli stap kilim i ded ol narafala pikinini.”

National Catholic Reporter i bin tokbaot ol wari blong ol lida blong Katolik Jyos. Hem i talem se pop i “harem ‘bigfala soa’ long tingting blong hem taem i kasem ripot blong ol nyufala faet long [Burundi], wan smol kantri long Afrika, we bighaf blong ol man long ples ya oli Katolik.”

Samting we i spolem ol lida blong Katolik Jyos moa, hemia ol grup blong man long Rwanda we oli ded, from ol narafala oli kilim olgeta i ded. Wan store long sem nyuspepa i tokbaot, “Pop i Tok Agensem Faet Ya Blong Traem Kilimaot Wan Ful Laen Blong Man Long Kantri ya We 70 % Blong Ol Man Oli Katolik.” Store ya i talem se: “Ol faet long kantri blong Afrika, ‘oli rili soemaot fulwan fasin ya blong traem kilimaot wan ful laen blong man. Sore tumas, be ol man Katolik tu oli gat fol from ol faet ya.’ Pop i talem tok ya.”

Ol rabis faet blong kilim man i ded long Rwanda, oli stap gohed long semtaem wetem spesel bigfala miting blong Katolik Jyos long Rom. Taswe i klia se ol samting we i stap kamaot long Rwanda oli pulum tingting blong ol bisop long miting ya. National Catholic Reporter i talem se: “Faet long Rwanda i soemaot wan samting we yumi wari long hem se: Kristin bilif i no putum ol rus blong hem i go dip inaf long Afrika blong winim fasin ya we laen i faetem narafala laen.”

National Catholic Reporter i gohed blong tokbaot wari blong ol bisop we oli stap mekem miting ya, i se: “Albert Kanene Obiefuna, bisop blong Awka, long Naejeria, i bin tokbaot fasin ya [we laen i faetem narafala laen] long miting ya.” Long tok blong hem, Obiefuna i bin eksplenem se: “Famle laef mo Kristin laef blong wan man Afrika i mas laenap wetem ol wok we hem i mekem long laen blong hem.”

I klia se Obiefuna i stap tingbaot Rwanda taem hem i gohed blong talem long miting ya se: “Tingting ya i bigwan tumas long Afrika. Mekem se ol man Afrika oli stap talem se sipos ol samting oli kam nogud tumas, oli no mas folem Kristin tingting blong Jyos, olsem wan famle, be oli mas folem olfala tok ya se, ‘blad i moa strong bitim wora.’ Mo yumi save bilif se wora long ples ya i minim tu, wora blong Baptaes, we i mekem se man i save kam insaed long famle blong Jyos. Famle laen i moa impoten tu long tingting blong wan man Afrika we hem i kam wan Kristin finis.”

Olsem nao, bisop ya i talemaot klia se, long Afrika, Katolik Jyos i no naf blong mekem wan kampani blong ol Kristin brata, we ol memba blong hem oli rili laeklaekem olgeta, folem fasin we Jisas Kraes i bin tijim. (Jon 13:35) Long tingting blong ol man Afrika we oli Katolik, “famle laen i moa impoten.” From samting ya, oli putum ol tingting blong no laekem narafala man from laen blong hem, fastaem long ol narafala samting. Olsem pop i talem, ol man Katolik long Afrika, oli gat fol tu from sam long ol faet we oli nogud tumas, we oli kamaot i no longtaem i pas.

Oli Talem Se Jyos i Stap Long Denja

Ol bisop blong Afrika we oli stap long bigfala miting ya, oli talemaot wari blong olgeta se maet Katolik Jyos i no save gohed long Afrika. Wan bisop blong Namibia, Bonifatius Haushiku, i talem se, “Sipos yumi wantem se Jyos ya i gohed blong stap long kantri blong mi, yumi mas tingting dip long fasin ya inkaljaresen.”

Adista, wan ofis blong Katolik long Itali we i prentem nyuspepa, i talem sem poen i se: “Taem yumi tokbaot ‘Inkaljaresen’ blong Gospel long Afrika, yumi rili stap tokbaot fyuja blong Katolik Jyos long kantri ya, mo yumi stap tokbaot sipos hem i save gohed no no gat.”

?Be ol bisop oli minim wanem taem oli tokbaot “inkaljaresen”?

Jyos Mo “Inkaljaresen”

John M. Waliggo i eksplenem se “tok ya jenis oli bin yusum longtaem finis blong talem samting ya.” Isi mining blong “inkaljaresen” se, ol kastom mo ol bilif blong skul blong ol laen, oli mas joen wanples wetem ol seremoni mo wosip blong Katolik. Samting ya bambae i givim wan nyufala nem mo nyufala mining long ol olfala kastom, ol olfala samting, ol olfala fasin blong sakem han, mo ol olfala ples.

Inkaljaresen i mekem se ol man Afrika, oli save gohed blong folem ol kastom, seremoni, mo bilif blong skul blong laen blong olgeta, be oli save holem gudnem long Katolik Jyos tu. ?Yu ting se i stret olsem? Blong tekem wan eksampel, wan nyuspepa long Itali, La Repubblica, i askem se: “?I no tru se long Yurop, lafet ya Solis Invicti, we i foldaon long Desemba 25, i stampa blong Krismas? Si, i tru.”

Olsem Josef Kadinol Tomko, kadinol blong Kongregesen ya we i stap Talemaot Gud Nyus Long ol Man, i talem se: “Jyos blong ol misinari, i mekem wok blong inkaljaresen long longtaem finis, bifo we oli stat blong yusum tok ya.” Lafet blong Krismas i soemaotgud poen ya, olsem La Repubblica i makem. Fastaem hem i wan lafet blong ol hiten man. New Catholic Encyclopedia, i agri se: “Desemba 25 i no stret wetem dei we Kraes i bon long hem, be hem i stret wetem lafet blong Natalis Solis Invicti. Hemia wan lafet blong san we ol man Rom oli mekem blong makem taem we san i stat blong kam strong bakegen.”

Krismas i wan long plante kastom blong jyos we oli stanap long tijing blong ol hiten man. Sem mak long ol bilif olsem Triniti, sol we i no save ded, mo sol blong ol man i harem nogud blong olwe afta long ded. John Henry Kadinol Newman we hem i laef long ol yia 1800, i raetem se “ol lida blong Jyos long taem bifo oli rere, sipos oli mas, blong akseptem, folem, no agri long wosip mo kastom we ol man long ol wanwan kantri oli stap mekem finis.” Hem i talem plante fasin mo lafet blong jyos we oli “kamaot long hiten stampa, mo from we Jyos i tekem olgeta oli kam insaed long Jyos, i olsem we hem i talem se oli gud nomo.”

Taem ol Katolik oli kam stap long ol ples blong ol man we oli no Kristin, olsem sam haf blong Afrika, plante taem oli faenem se ol man oli stap folem finis ol fasin blong wosip mo ol bilif we oli sem mak long hemia we jyos i stap folem. Samting ya i kamaot from we long ol handred yia we oli pas, jyos i tekem ol fasin mo ol tijing blong ol man we oli no Kristin, ale oli karem i kam insaed long Katolik Jyos. Kadinol Newman i talem se ol fasin mo ol tijing olsem, ‘i olsem we Jyos i talem se oli gud nomo, taem hem i tekem olgeta oli kam insaed long Jyos.’

Olsem nao, las yia taem Pop John Paul 2 i visitim ol man Afrika we oli no Kristin, nyuspepa ya L’Osservatore Romano i talem tok blong hem olsem: “Long Kotonu [Benin, Afrika], mi mitim ol man blong vudu, mo ol toktok blong olgeta i soemaot klia se long tingting, wosip, kastom mo ol fasin blong olgeta, ol samting we Jyos i wantem givim long olgeta, oli gat finis. Oli stap wet nomo long wan taem we bambae wan man i kam, mo i givhan long olgeta blong mekem ol jenis, mo tru long Baptaes, oli save folem ol sem samting we, long sam rod, oli stap folem mo kasem bifo we oli Baptaes.”

?Yu Mas Mekem Wanem?

Fasin ya we jyos i no tijim ol trufala tijing blong Kristin Skul long ol man Afrika, i mekem se bigfala trabol i kamaot. Faet bitwin ol laen i gohed, olsem ol faet bitwin ol nesen oli gohed long ol narafala ples, mekem se ol Katolik oli kilkilim ol Katolik bakegen. !Fasin ya i rili spolem nem blong Kraes! Baebol i talem se fasin ya blong kilim narafala we i olsem fasin blong brekem loa, i soem se ol man ya oli “pikinini blong Setan,” mo Jisas i talem long ol man olsem: “Yufala i man blong mekem i nogud, yufala i gowe long mi.”—1 Jon 3:10-12; Matyu 7:23.

From samting ya, ?ol Katolik we oli gat gudfala hat oli mas mekem wanem? Baebol i talem long ol Kristin blong lukaotgud, blong oli no folem ol fasin mo bilif we oli save mekem wosip blong olgeta i doti long ae blong God. Baebol i talem se, “Yufala i no go joen wetem ol hiten man blong mekem wok.” Blong mekem se God i glad long yu, ‘yu no mas joen mo tajem ol samting we i no klin long ae blong God.’—2 Korin 6:14-17.

[Tok blong makem poen pija long pej 26]

Pop i talem se, ‘Faet long Rwanda i rili soemaot fulwan fasin ya blong traem kilimaot wan ful laen blong man, mo ol man Katolik tu oli gat fol from faet ya.’

[Foto Credit Line blong pija long pej 24]

Photos: Jerden Bouman/Sipa Press