?Yu Bin Luk Wan Tilesin Finis?

MAN BLONG WEKAP! LONG OSTRELYA I RAETEM STORE YA

MAET yu askem bakegen se, ‘?Mi bin luk wanem? Mi mi no save wanem ya wan tilesin.’

Wod ya “tilesin” i sot nem blong Thylacinus cynocephalus. Hem i wan anamol we i pulum intres blong plante man, mo i stap long wan ples long saot blong wol. Hemia taega blong Tasmania, no wael dog blong Tasmania.

Thylacinus cynocephalus i rili minim “dog we i gat poket blong karem pikinini mo i gat hed olsem wael dog.” Be ol faswan waetman blong kam long Tasmania, wan smol aelan we i haf blong Ostrelya, oli givim plante narafala nem long anamol ya, we oli isi moa. Oli putum ol nem long hem olsem sebra posum, haeina, sebra wael dog, mo posum we i gat hed olsem dog. Ol Aborijini, we oli stap long Tasmania fastaem long ol waetman we oli jes kam 200 yia bifo, oli kolem tilesin se korina.

Taega ya blong Tasmania, naoia i lus olgeta. Be oli putum bodi blong sam taega long ol ples blong kipim ol samting blong bifo. Laswan tilesin we oli save long hem, i ded long 1936, long wan ples blong kipim ol anamol long Hobat, bigfala taon blong Tasmania. Be, samfala oli talem se i gat sam tilesin we oli laef yet i stap, mo oli stap haed long ol bus blong Tasmania. Samfala oli talem se oli stap luk ol tilesin yet.

Taega blong Tasmania i no rili wan taega, be i klia se oli putum nem ya long hem from we hem i gat ol mak olsem taega, mo from we hem i stap kakae mit. Ol klia mak, we oli braon mo blak lelebet, oli gokros long baksaed blong hem mo daon long longfala tel blong hem, we i stret mo i strong. Wan narafala poen we yumi intres long hem se tilesin i gat wan poket—hemia i min se, woman i gat wan ples blong karem pikinini blong hem. Taem ol pikinini oli bon, oli smol we i smol, oli no save mekem samting, mo oli no save lukluk. Be oli faenem rod blong kasem poket blong mama, mo long ples ya, oli titi gogo oli kam bigwan we oli strong mo oli save aot long poket ya. Afta we ol smosmol tilesin oli bon, oli stap long poket blong mama blong tri manis, bifo we oli traem wokbaot. Be taem oli stat blong wokbaot, kwiktaem nomo oli folem mama blong go lukaotem kakae.

Ol man oli talem se tilesin i bigwan moa long ol narafala anamol we oli save long olgeta, we oli karem pikinini long wan poket mo oli stap kakae mit. Hem i defren long ol narafala anamol we oli gat poket, olsem kangaru. Poket blong tilesin i tanem i go biaen. Hem i save karem mo givim titi long fo pikinini wantaem.

?Hem i Bin Stap Long Plante Ples?

Long plante defren ples long Ostrelya, oli bin faenem ol pija we ol Aborijini oli mekem, mo ol olfala ston we oli gat pija blong tilesin long olgeta, mo ol dedbodi blong ol tilesin we oli drae mo strong finis. Be i luk olsem se ples we i bin gat moa tilesin long hem, hemia Tasmania. Long ples ya tu, ating neva i bin gat plante tumas. Ol man oli kilim olgeta gogo oli lus olgeta. Taega ya blong Tasmania, hem i stap kakae ol narafala anamol. Be hem i no gat griri fasin mo fasin blong trikim narafala olsem sam waetman we oli kam blong ronem hem. From we tilesin i wanem faenemaot ol samting mo i no fraet long man, i isi nomo blong ol man wetem masket no trap oli kasem hem.

Plante man blong wokem garen, oli talem se taega blong Tasmania i kilim i ded plante sipsip blong olgeta. Taswe, ol bigfala kampani long saed blong agrikalja, mo gavman blong Tasmania tu, oli bin givim bigfala mane long ol man we oli kasem olgeta. Ol ples blong kipim ol anamol long ol narafala kantri, oli glad blong karem sam tilesin we oli laef, we ol man oli kasem long trap. Plante tilesin oli ded from wan strong sik, we ol man oli no save nem blong hem. Hem i spolem plante anamol long bus long Tasmania plante yia bifo. Be moa tilesin oli ded long han blong man.

Spesel Fasin Blong Hem Blong Ronem Ol Narafala Anamol

Kolosap oltaem, tilesin i lukaotem kakae hem wan nomo, samtaem maet tu i go tugeta. Hem i faenem wan anamol, olsem wan smol kangaru, ale hem i ron slou biaen long hem gogo anamol ya i taed. Taem anamol ya i no moa save ron kwik from hem i taed tumas, tilesin i jyam wantaem nomo long hem, mo i kilim hem i ded wetem strong maot blong hem. !Wan narafala samting we i defren long anamol ya, hemia se hem i save openem maot blong hem bigwan tumas, olsem 120 digri!

Fasin blong ol tilesin blong kakae sam haf nomo blong bodi blong narafala anamol—olsem ol haf insaed long bel nomo—i lidim sam man blong ting se oli stap kilim ol narafala anamol blong nating nomo. Be blong mekem se oli no westem kakae ya, wan narafala anamol we i smol moa, we i kakae mit mo i karem pikinini long poket tu, hemia devel blong Tasmania (we i gat plante i stap yet), i kam biaen long taega. Mo kwiktaem nomo, hem i klinim ples mo i kakae ol haf blong anamol we i stap—ol bun, hea, mo evri samting.

I luk olsem we tilesin i no mekem trabol long ol man. I no gat wan pruf blong soem se hem i bin ronem wan man samtaem. Wan olfala i rimemba se plante yia bifo, let long wan naet, hem i stap sidaon long fored blong faea we hem i mekem afsaed blong kukum kakae blong hem, mo hem i stap ridim wan buk. Nao long narasaed blong faea ya, hem i luk wan taega blong Tasmania i stap sidaon kwaet nomo, i stap muvmuf sloslou blong kam kolosap long hem. Man ya i fraet se anamol ya bambae i kakae hem. Ale, long kwaet fasin, hem i karem masket blong hem, i poenem i gotru long faea, mo i sut. Tilesin i jyambak kwiktaem mo i tantanem bodi blong hem. Be i luk olsem we hem i no kasem bigfala kil, from we hem i girap kwiktaem mo i lus long tudak. Nao man ya i girap i go blong luk sipos i gat blad i stap, blong traem faenemaot sipos hem i bin givim bigfala kil long taega ya. Jes long fored blong faea, hem i faenem wan bigfala posum we bolet i stap insaed long hem. !Hemia nao samting ya we tilesin i stap traem blong kasem!

?Olsem Wanem Long Ol Ripot Se Sam Man Oli Bin Luk Anamol Ya?

I gat plante man we oli givim ripot se oli bin luk wan tilesin afta we laswan i ded long 1936. Be kam kasem naoia, i no gat plante pruf blong mekem ol man blong stadi long ol anamol ya oli bilif se i gat sam we oli laef yet i stap. I luk olsem we i nidim wan foto blong wan trufala tilesin, no wan we oli kasem we i laef yet, blong mekem ol man ya oli agri se i gat sam tilesin yet.

Plante olfala we oli laef long ol ples afsaed long taon long Tasmania, oli talem se sipos oli luk wan taega blong Tasmania, bambae oli no talemaot. Oli wari from we taem oli yangfala, ol man oli stap kilim ol spesel anamol ya. Sipos i gat sam tilesin oli stap yet, ol man olsem oli wantem se oli stap we i no gat wan man i spolem pis blong olgeta.

Taswe sipos wan man i askem se, “?Yu bin luk wan tilesin i no longtaem?” bambae oli ansa—nating se i tru no i gyaman—“!No gat!”

[Foto Credit Line blong pija long pej 30]

Tom McHugh/Photo Researchers