Holemstrong Kristin Fasin Long Taem Blong Faet Long Laeberia
Wan man we i luk i talem store ya
“TAEM ol elefan oli faet, ol gras tu bambae oli ded.” !Proveb ya blong ol man Wes Afrika i stret nomo long ol samting we i kamaot long taem blong faet long Laeberia! Samwe 20,000 man oli ded, mo haf long namba blong ol man long kantri ya we i gat 2.6 milyan man oli ronwe long ples blong olgeta. Plante long olgeta we oli stap ded oli no soldia. Olgeta ya oli olsem “gras”—ol man, woman, mo pikinini we oli no save mekem trabol long ol man.
Taem faet i kamaot long Desemba 1989, kolosap 2,000 Wetnes blong Jeova we oli stap long Laeberia oli stap glad from namba we i stap gru oltaem mo oli stap tingting strong long fyuja. Be sore tumas, olgeta oli haf blong ‘gras ya we i stap ded.’
Faet i Kam Bigwan
Faet i stat kamaot long mak blong graon we i seraotem Laeberia mo Côte d’Ivoire, i no longtaem ol man oli stat blong ronwe long Monrovia, bigfala taon blong kantri ya. Taon ya i gat bitim haf milyan man oli stap laef long hem. Stat long Maj kam kasem Mei 1990, taem faet i stap go moa long saot, ol misinari blong ol Wetnes blong Jeova fastaem oli aot long Ganta mo biaen oli aot long Gbarnga. Olgeta oli stap wetem ol man we oli laswan blong aot long ol taon ya. Faet ya i kasem mak blong hem taem ol ami oli go insaed long Monrovia long Julae 2, 1990.
Ol man oli no rere long nogud trabol we i kamaot biaen. I gat tri defren ami oli stap faet long ol rod wetem bolet, ol roket, mo ol hanbom. Ol man we oli stap laef yet from we oli no haf blong laen ya we oli stap kilim ded olgeta, oltaem ol man oli stap mekem i strong tumas long olgeta mo oli stap traem faenemaot sipos oli haedem sam samting. Long wan naet long Ogis, ol man blong faet oli kilim ded bitim 600 man, woman mo ol pikinini we oli wantem go haed long jyos haos blong St. Peter’s Lutheran Jyos.
Plante handred oli ronwe long faet ya wetem ol klos we oli stap werem nomo. Ol famle oli seraot mo long plante manis biaen oli no save joen bakegen. Olgeta man long Monrovia oli ronwe, nao ol soldia mo ol man we oli ronwe long sam haf blong taon ya oli kam slip insaed long ol haos we i no gat man long hem. Bitim stret haf long ol man blong Monrovia oli ronwe long ples blong olgeta. Plante oli lusum olting blong olgeta mo tu, wanwan famle i lusum wan memba blong olgeta. Sam oli lusum plante moa.
Trabol ya i mekem se ol narafala faef kantri long Wes Afrika oli sanem ol soldia i kam blong putumbak pis bakegen. Long en blong Oktoba 1990, faet i stap godaon. Be nao ful taon ya i kasem trabol blong kakae i sot. Ol kampani we oli stap givhan oli ripotem se wan taem kolosap bitim haf blong ol pikinini blong Monrovia we yia blong olgeta i no bitim faef oli no gat inaf kakae mo bitim wan handred man oli stap ded evri dei. Ol man we oli tekem jans ya blong winim sam samting from, oli stap mekem laef i had moa. Plante man oli stilim ol raes mo oli salem bakegen long 20 dola long wan kap. I gat sik i stap, olsem kolera, from we wora blong taon, ples blong doti, mo lektrik oli no moa wok.
Samwe wan taosen Wetnes blong Jeova we oli stap laef long Monrovia oli harem nogud tu from. Plante oli ronwe long taon mo oli go laef afsaed long taon, sam oli tekem sip oli go long Gana mo Naejiria no oli folem rod i go long Côte d’Ivoire no Siera Leone. Stat long Julae go kasem Desemba 1990, bitim 30 Wetnes oli ded. Sam oli ded from ol man oli sutum olgeta wetem masket, sam oli ded from we oli sik mo oli hanggri. Alan Battey mo Arthur Lawson blong Amerika, we tufala i kamaot long Ministeriol Trening Skul, tufala i ded tu long taem ya. !Man, hop blong Baebol long saed blong laef bakegen i givhan long sam long mifala we oli lusum ol famle no ol fren long trabol taem ya!—Ol Wok 24:15.
Ol Kristin Brata Oli Wok
Taem faet i stap gohed, plante Wetnes oli ronwe long ples blong olgeta blong go haed long brenj-ofis blong ol Wetnes blong Jeova mo long haos blong ol misinari long narasaed long taon ya. Sam long olgeta oli wantem haed from we oli blong laen ya we ol soldia oli stap kilim olgeta. Plante oli gat wok blong mekem long brenj, mo oli kukum kakae mo klinim ples, sam oli lukaot ol kakae afsaed sipos hem i sef blong oli mekem olsem.
Ol man oli slip long evri ples nomo, long bed blong ol misinari, long ples blong wokbaot insaed long haos, long ol ples blong ol buk, mo long ol ofis. Mifala i digim ol tolet. Ol woman oli wok olsem ol nes, mo oli mekem gudfala wok blong lukaot long ol man we oli kasem malaria mo fiva. Plante taem sik ya sitsitwota hem i mekem trabol long mifala.
Long haos mifala i mekem sam program blong folem, olsem trening blong ronwe long bom. Taswe, taem ol ami oli faet agens long ol narafala ami mo oli sutum ol bigfala bolet i kam, mifala i bin tren finis blong ronwe mo haed kwiktaem long ol sef ples long brenj. Simen wol blong brenj we i tri mita hae i sevem mifala, be hem i no naf blong stopem ol bolet. !Ruf blong haos we mifala i stap long hem i gat ol smosmol hol long hem we bolet i mekem!
Kolosap plante Wetnes oli lusum laef blong olgeta taem oli stap givhan long ol narafala Wetnes we oli blong laen ya we ol man oli stap kilim olgeta. Wan dei wan Kristin sista i stap krae i kam long brenj-ofis wetem ol pikinini blong hem, wan i gat tu wik nomo. Hasban blong hem mo pikinini boe blong hem we i bigwan finis ol man oli sutum ded tufala long fes blong hem. Sista ya mo ol narafala pikinini blong hem oli laef from we wan narafala Wetnes i haedem olgeta taem ol rabis man ya oli kambak blong kilim olgeta.
Wan narafala famle i kam long brenj wetem wan pablisa we i no baptaes yet. Pablisa ya i bin givhan long olgeta taem laen blong hem oli traem kilim famle ya. Nao ol samting i jenis, laen blong famle ya oli stap kilim laen blong pablisa ya, ale famle ya i sevem laef blong pablisa.
Evri taem ol misinari oli mas toktok wetem ol soldia long get blong brenj-ofis blong oli no kam insaed blong faenem no stilim ol samting blong brenj. Wan taem wan grup we i kros tumas i fos i kam insaed, oli holem mifala wetem masket mo oli talem se mifala i stap haedem ol memba blong wan kaen laen. Be oli sapraes blong luk se ol Wetnes long ples ya oli stap kwaet mo oli gat gudfala fasin, oli stap kwaet mo oli stap lesin long miting we oli gat. Oli lukluk insaed long haos be oli no faenem samting we oli stap lukaotem. Oltaem mifala i save talem long ol man we oli stap fos blong kam insaed, se mifala i no stap haedem ol soldia no ol enemi blong olgeta. Olsem ol Kristin, mifala i no joen long faet blong olgeta.
Wan taem, taem faet i kam bigwan, wan grup blong ol Wetnes oli kamtru long brenj oli karem wan brata we i gat kansa. Be sore tumas, biaen hem i ded. Mifala i digim beregraon blong hem long yad mo mifala i mekem wan miting we i tajem hat blong mifala. Brata ya hem i wan long ol gudfala elda blong mifala, hem i mekem gudfala wok long plante yia finis. Kolosap wan handred man oli kam hivap wanples blong harem tok ya, we i kamaot taem ol masket oli stap faerap.
Kasem Kakae Mo Wora
I no gat plante kakae i stap. From we bifo faet i stat, ol bisnesman oli no moa odarem kakae i kam insaed long kantri. Taswe i gat smol kakae nomo i stap long taon. Kakae we i stap long brenj i naf long ol 12 memba blong Betel blong oli save kakae long plante manis, be samtaem mifala i gat 200 man i stap wetem mifala, ol man raonabaot long mifala we oli no Wetnes oli rili nidim help. Evriwan naoia oli mas kakae smol nomo long wan dei. Mifala i laef olsem long sam manis. Evriwan i hanggri. Ol pikinini oli bunbun nomo, oli stap slak long han blong ol papa mama blong olgeta.
I no longtaem kakae blong mifala bambae i finis. ?Weples mifala i save kasem moa kakae long hem? Long Monrovia ol stoa oli no open. Ol hanggri man oli stap wokbaot long rod oli stap lukaot ol kakae long evri ples. Ol man oli stap kakae enikaen samting nomo—olsem ol dog, ol puskat, mo ol rat. Tu misinari long brenj tufala i traem blong go long Kakata, wan taon we i stap samwe long 60 kilomita, long ples ya faet i stop finis long hem.
Tufala i putum ol Wajtaoa magasin mo ol saen long windo blong trak blong tufala, blong soem se tufala i Wetnes blong Jeova. Afta we tufala i bin gotru long sam ples we oli stap jekem ol trak long hem, tufala i stop bakegen mo wan bigfala man i blokem trak blong tufala mo i askem kwestin long tufala. Man ya i gat ol hanbom we oli hang long jes blong hem mo wan masket we i hang long saed blong hem. Tufala i soem se tufala i Wetnes blong Jeova mo talem se tufala i wantem go long Kakata blong tekem sam kakae.
Hem i talem long tufala se: “Tufala i folem mi, mi mi komanda blong faet long ples ya.” Hem i tekem tufala i go long hedkwota blong hem. Taem hem i save se tufala i stap lukaot long sam man we oli ronwe long ples blong olgeta, hem i givim oda long ol man blong hem blong tekem 20 bag raes i go long brenj blong mifala. !Hemia ol bag raes we oli gat 45 kilo! Mo tu oli mekem wan pepa blong letem tufala i go long Kakata, mo hem i sanem wan gad blong mekem se tufala i save pastru long ol narafala ples blong jekem ol trak.
Long Kakata tufala i faenem Kristin brata blong yumi, Ebraham, we hem i gat wan stoa. Hem i hivimap ol katon blong kakae long mifala, i gat ol paoda melek, suga, ol tin ligim, mo ol narafala samting we mifala i nidim. Hem i gud tumas blong luk olsem wanem ol man oli lukaotgud long tufala brata blong mifala long trep ya. Ating Jeova i glad long fasin we mifala i serem kakae blong mifala wetem ol fren blong mifala mo ol man raonabaot long mifala, from we naoia kakae blong mifala i kam plante bakegen.—Proveb 11:25.
Long narasaed blong Monrovia, ol misinari we oli stap long haos blong olgeta, oli stap lukaot long ol man we oli ronwe long ples blong olgeta tu, mo tu oli kasem help long ples we oli no stap tingbaot. Eksampel, wan misinari i kasem tri bag raes long wan soldia we i tingbaot hem taem hem i stap wok olsem soldia long 16 yia finis. Narafala misinari i kasem fo bag raes long wan lida blong ol man blong faet afta we misinari i storeyan wetem hem.
Wan taem i luk olsem we mifala i mas livim brenj from we i no moa gat wora. Ol man oli stap kam tekem wora blong dring long wel blong mifala nomo. Mo tu, masut blong enjin blong pamem wora i no moa gat. Nao wan man we bifo i haed long brenj long ol faswan dei blong faet i harem trabol ya blong mifala, i givim sam masut long mifala blong soemaot fasin tangkyu blong hem from we mifala i givhan long hem. Nao saplae blong mifala i no moa ron sot.
Stap Strong Long Saed Blong Speret
Taem laswan long mifala ol misinari i mas livim Laeberia long Oktoba 1990, bigfala tingting blong mifala se, ?Olsem wanem bambae ol brata mo sista blong mifala oli save gohed long ples ya? Ol ripot we mifala i kasem stat long taem ya, i soemaot se olgeta oli stap bisi long minista wok.
Bifo we faet i kamaot namba blong haoa we ol Wetnes wanwan oli spenem long wok blong prij i samwe long 17 haoa long evri manis. Be, long taem blong faet, nating se oltaem oli mas go long bus blong lukaotem kakae, ol Wetnes long sam kongregesen oli kasem olsem 20 haoa long wan pablisa. Mo tu, from we Wajtaoa magasin i sot, plante sista blong mifala oli mekem kopi long ol haf we oli stadi long hem wetem han nomo, blong oli gat naf Wajtaoa long taem blong stadi long Sande.
Ol fo kongregesen kolosap long Monrovia oli fulap wetem ol Wetnes we oli ronwe long taon ya Monrovia taem faet i kamaot. Ol fren ya oli lusum evri samting we oli gat, from we oli no save gobak long ples blong olgeta blong tekem. !Mo long plante manis, plante famle oli seraot, oli stap longwe long ol pikinini mo ol papa mama blong olgeta! Long taem blong Memoriol blong ded blong Jisas long Maj 30, ol fo kongregesen ya oli joen mo i gat 1,473 man i stap long taem ya.
Samwe long 300 Wetnes we oli stap long Monrovia oli traehad blong mekem haftaem paenia long manis blong Memoriol, nating se sam wik we i pas, oli kam slak long bodi from we oli hanggri mo i hadwok blong wokbaot. Olgeta oli wok strong blong askem ol man blong kam long Memoriol, mo i gat 1,116 man we oli kam long taem ya.
Wan Kristin elda long Monrovia i eksplenem se: “Mifala i tingting blong statem miting blong mifala long Haos-Kingdom bakegen long stat blong Desemba 1990. Long faswan miting i gat 17 man oli kam. Biaen namba i go antap long 40, mo namba ya i stap nomo long 40 olsem, nao long Febuwari 24, namba blong ol man i go antap kasem 65. Mo wan wik biaen i kasem 85. Mo tu, kolosap evriwan long kongregesen oli wantem mekem haftaem paenia long Maj.”
Lukaot Long Ol Narafala Man
“Ol brata blong mifala long sem jyos oli stap bisi blong kilim olgeta wanwan [olgeta we oli agensem narafala laen] long taem blong faet, i no gat taem blong tingbaot narafala man.” Hemia tok blong wan man we hem i no Wetnes be famle blong hem, i wan Wetnes. !Be ol man blong Jeova oli narakaen!
Jeaman blong wan kampani blong ol man we oli stap traem blong givhan long ol man, i raetem wan leta long Febuwari 1991 long ol brata we oli lukaot long brenj, hem i se: “Leta ya i blong soemaot nomo fasin tangkyu long yufala mo kampani blong yufala from ol samting we yufala i gat mo yufala i stap gohed blong givim long mifala long taem blong seraotem ol kakae long ol man blong mifala. Fasin blong yufala blong tingbaot ol man hem i soemaot se yufala i glad olsem wan Sosaete blong mekem pis mo gud fasin long kantri ya. Plis yufala i gohed long gudfala wok ya.”
Ol Wetnes blong Jeova long narafala kantri oli hareap blong givhan long ol nid blong ol brata long Laeberia. I gat ol samting we oli sanem i kam long ol kantri olsem Siera Leone mo Côte d’Ivoire long Wes Afrika, long Nedelan mo long Itali long Yurop, mo long Yunaeted Stet.
Wan smol gel we i lusum mama blong hem from we hem i memba blong laen ya we ol man oli stap kilim, i talemaot fasin tangkyu blong hem from ol samting we hem i kasem. Hem i raetem wan leta, i se: “Tangkyu tumas long ol samting we yufala i sanem long mi. Yufala i mekem mi mi harem olsem we mama blong mi i stap kolosap long mi nomo. Mi bin lusum hem wetem smol brata blong mi long faet. Mi mi askem Jeova blong i blesem yufala. Mi gat 11 yia.”
Wan brata we i gat sikis man long famle blong hem mo we waef blong hem i mas haed long plante manis from we hem i kamaot long wan laen we ol man oli no laekem nating, i talem tangkyu blong hem from ol samting we hem i kasem mo hem i raetem leta i se: “Mifala i no go insaed long haos blong ol man, blong stil no blong salem ol samting blong olgeta, be yet, mifala i no mekem olsem ol man raonabaot, mifala i gat samting blong kakae long evri dei from we mifala i save olsem wanem blong yusum gud ol smol samting nomo we mifala i gat. Mifala i lanem samting ya long Jeova.”
Wan brata we hem i ronwe i go long Côte d’Ivoire wetem waef mo tu pikinini blong hem i gat gudfala tingting. Hem i ronwe long gudfala haos blong hem, mo afta oli bonem daon. !Be yet hem i talem se hem i no harem nogud from, no from ol samting we hem i lusum, be hem i harem nogud nomo from hem i lusum ol buk blong hem long saed blong Baebol!
Ol Gudfala Samting Blong Lanem
Taem mi luklukbak, mi luksave se Jeova i tijim mifala long plante gudfala samting. Mi wan mi save ol man we oli holemstrong long bilif blong olgeta mo oli laef, mo tu olgeta we oli holemstrong long bilif blong olgeta mo oli ded, mi lanem mo luksave olsem wanem i impoten blong gat tingting ya olsem aposol Pol, hem i raetem se: “Sipos yumi stap laef, bambae yumi stap laef blong yumi leftemap nem blong Masta blong yumi. Mo sipos yumi ded, bambae yumi ded blong yumi leftemap nem blong Masta blong yumi. Ale, nating we yumi laef, no yumi ded, be yumi man blong Masta ya blong yumi.”—Rom 14:8.
Wan misinari we i stap longtaem long wok ya i talem se: “Tru long olgeta samting ya, yumi lanem se Jeova nomo i Man blong Givhan. Olsem we Pol i talem: “Mifala i harem olsem we oli jajem mifala finis, se bambae mifala i mas ded. Be ol samting ya oli kamtru long mifala blong mekem mifala i no moa stap strong long paoa blong mifala. Oli kam blong mekem mifala i stap strong long paoa blong God nomo, we hem i save mekem ol dedman oli laef bakegen long ded.” (2 Korin 1:9; Ol Sam 30:10) Mo bakegen misinari ya i talem se: “Faet ya i mekem se mifala i luksave se ol man blong Jeova oli rili stap olsem oli brata nomo, oli gat fasin blong laekem ol man we oli no tingbaot olgeta nomo olsem we Jisas i makem.”—Jon 13:35.
Wan leta we wan sista blong Laeberia i raetem long mifala ol misinari, we mifala i mas livim kantri ya long taem blong faet long Oktoba 1990, i soemaot paoa we i joenem mifala olsem ol Kristin brata sista. Hem i raetem se: “Hemia prea blong mi se yufala evriwan i save kambak long Laeberia kwiktaem mo bambae yumi save gat wan asembli. !O! Mi stap tingbaot dei ya nomo. Mi mi harem gud tumas taem mi stap tingbaot dei ya.”
Yes, bambae i gud tumas blong luk wok blong ol Kristin we i gohed long fasin we i olsem bifo long kantri ya Laeberia bakegen. Sista blong mifala i talem stret. Faswan asembli long Monrovia afta we ol misinari oli kambak bakegen mo ol narafala man we oli ronwe long kantri blong olgeta bambae i mekem ol man oli harem gud tumas. !Mifala i sua long samting ya!
[Map Blong Pija Long Pej 27]
(Lukluk niuspepa)
LIBERIA
Monrovia
Kakata
Gbarnga
Ganta
SIERRA LEONE
GUINEA
CÔTE D’IVOIRE
Atlantic Ocean
[Tok Blong Pija Long Pej 27]
Ol pikinini blong ol Wetnes we oli ronwe long ples blong olgeta oli stap long brenj-ofis long taem blong faet
[Tok Blong Pija Long Pej 30]
Ol man we oli ronwe long ples blong olgeta oli stap lukluk ol klos we ol Wetnes blong Jeova long Côte d’Ivoire oli givim