?Baebol i Agensem Hem Wan?

MAN blong raetem ol buk, Henry Van Dyke i raetem se: “Samting ya i bon long Medel Is mo i toktok olsem ol man Medel Is mo i tokbaot ol fasin blong olgeta, hemia Baebol we i stap go long olgeta ples long wol mo hem i go insaed long plante ples blong faenem ol man we oli wantem hem. Baebol i lanem blong toktok long hat blong ol man long plante handred lanwis. Ol pikinini oli laekem blong lesin long ol gudfala store blong hem, ol waes man oli tingbaot ol store ya olsem ol pijatok blong laef. Ol rabis man mo ol flas man oli seksek from ol woning blong hem, be Baebol i olsem voes blong wan mama long olgeta we oli harem nogud mo olgeta we oli sore from ol rabis fasin blong olgeta. . . . Man we i gat Baebol hem i no wan puaman no hem i stap hem wan nomo.”

Tru ya Baebol ‘i lanem blong toktok long plante handred lanwis.’ Wan long ol 66 buk we i stap long Baebol oli bin tanem i kam samwe long 1,970 lanwis. Plante milyan man oli luk Baebol olsem wan presen we i kam long God mo oli glad blong ridim mo oli kasem blesing from. Be, sam narafala man oli talem se ol tok insaed long hem oli stap agensem olgeta mo from samting ya ol man oli no save trastem. ?Be gudfala stadi long buk ya i soemaot wanem?

Olsem pija long magasin ya i soemaot, God i yusum ol man we oli stap tru long hem blong oli raetem Baebol. Tru ya, stadigud long Baebol i soemaot se i gat olsem 40 man oli bin raetem long bitim 1600 yia. ?Ol man ya oli savegud fasin blong raet? No gat. Olgeta we oli raetem Baebol sam oli man blong lukaot long ol sipsip, ol man blong pulum fis, ol man blong tekem takis, dokta, man blong mekem haos tapolen, pris, profet, mo king. Ol store we oli raetem samtaem oli tokbaot ol man mo ol kastom we naoia long taem blong yumi, yumi no savegud long olgeta. Mo tu, ol man we oli raetem Baebol samtaem oli no save mining blong ol samting we oli stap raetemdaon. (Daniel 12:​8-10) Taswe yumi no mas sapraes sipos yumi faenemaot se i hadwok blong kasem mining blong ol samting long Baebol taem yumi stap ridim.

?Ol samting we oli strong blong kasem save long ol oli gat ansa blong olgeta? ?Baebol i stap agensem hem wan? Blong faenemaot, i gud yumi tingbaot sam eksampel.

?I Tru We i Hadwok?

▪ ?Weples Ken i tekem waef blong hem? (Jenesis 4:17)

Maet wan man i save ting se afta we Ken i kilim Ebel, Ken ya we i mekem sin wetem papa mama blong hem, Adam mo Iv, olgeta nomo oli stap long wol. Be no, Adam mo Iv tufala i gat bigfala famle. Olsem Jenesis 5:​3, 4, i talem se Adam i gat wan pikinini boe nem blong hem Set. Store i gohed se: “Adam i bonem Set finis, nao i stap laef gogo eit handred yia i pas. Long ol yia ya, hem i bonem ol pikinini bakegen, sam we i boe mo sam we i gel.” (NW) Taswe Ken i maredem wan long ol sista blong hem no maet wan long ol pikinini gel blong ol brata no ol sista blong hem. Long taem ya bodi blong man kolosap i stretgud olgeta, taswe fasin blong mared long famle we i kolosap, i no save givim sik long olgeta olsem we tede sipos ol man oli mekem olsem oli save kasem sik from.

▪ ?Hu i salem Josef i go long Ijip?

Jenesis 37:27 i talem se ol brata blong Josef oli wantem salem hem i go long ol man Ismael. Be nekis vas i talem se: “Nao taem ol man Midian ya oli kam kolosap, ol brata ya oli go long wel ya, oli pulumaot Josef bakegen, oli salemaot hem i go long han blong olgeta, we praes blong hem, faef taosen vatu. Nao olgeta ya oli tekem hem i go long Ijip.” ?Oli salem Josef long ol man Ismael no ol man Midian? Yes, ol man Midian maet oli stap singaot olgeta olsem ol man Ismael, from we oli kamaot long bubu blong olgeta, Ebraham. No maet wan bisnesman blong Midian i stap ron long kat blong ol man Ismael. Be hemia nomo se, ol brata blong Josef nao oli salem hem, mo biaen Josef i save talem long olgeta, i se: “Mi mi Josef ya. Mi mi brata ya blong yufala, we yufala i bin salemaot mi bifo blong mi kam slef blong ol man blong ples ya.”​—Jenesis 45:4.

▪ ?Hamas man Isrel oli ded taem oli mekem nogud wetem ol woman Moab mo taem oli joen blong mekem gyaman wosip long Bal long ples ya Peor?

Namba 25:9 i se: “Olgeta we oli ded long panis [we God i mekem from rabis fasin blong olgeta] i kasem twantefo taosen man.” Be, aposol Pol i talem se: “I nogud yumi stap mekem ol fasin nogud ya wetem gel olsem we sam long olgeta ya bifo oli stap mekem. Nao long wan dei nomo i gat twantetri taosen blong olgeta oli ded.” (1 Korin 10:8) Maet namba blong ol man we oli ded hem i stap bitwin 23,000 mo 24,000, taswe tufala namba ya i stret nomo. Be, buk ya blong Namba i soemaot se ol jaj oli kilim ded “olgeta jif blong ol man” we oli joen long sin ya. (Namba 25:​4, 5) Maet i gat wan taosen “jif blong ol man” we oli gat fol mekem se namba i kasem 24,000 man taem oli ademap 1,000 man ya long 23,000 man we Pol i tokbaot. I klia nomo se 23,000 man ya oli ded from panis we God nomo i givim, mo olgeta 24,000 man ya oli kasem panis long Jeova, evriwan oli ded from stret jajmen blong God.​—Dutronome 4:3.

▪ ?Agag i rul semtaem we King Sol blong Isrel i rul, be olsem wanem bifo longtaem Balam i save tokbaot rula blong ol man Amelek we nem blong hem Agag?

Samwe long yia 1473 B.K.T., Balam i talem se wan king blong Isrel bambae i “hae moa long Agag.” (Namba 24:7) I no gat narafala tok we i tokbaot Agag go kasem taem blong rul blong King Sol (1117 kasem 1078 B.K.T.). (1 Samuel 15:8) Ol tok ya oli stret nomo, nem ya “Agag” maet i wan big nem blong king olsem nem ya Fero blong Ijip. Mo tu maet Agag i prapa nem blong wan man we oli putum bakegen long narafala rula blong ol man Amalek.

▪ ?Hu i mekem se Deved i kaontem ol man Isrel?

Namba tu Samuel 24:1 i se: “Mo bakegen kros blong Jeova i kam hot agensem Isrel, taem wan i pusum Deved [no, “taem Deved i gat tingting,” futnot] blong i agensem olgeta, se: ‘Yu go, yu kaontem ol man Isrel mo Juda.’” Be i no Jeova we i pusum King Deved blong mekem sin, from we 1 Kronikel 21:1 i se: “Setan [no, “man blong agensem man,” futnot] i stanap mo i agensem Isrel mo i pusum Deved blong kaontem ol man Isrel.” God i no glad long ol man Isrel taswe hem i letem Devel Setan blong pulum olgeta oli mekem sin. From samting ya, 2 Samuel 24:1 i tok olsem we God i mekem. Be hem i defren taem yumi luk tok ya we Joseph B. Rotherham i tanem, hem i se: “Kros blong Yahweh i go agensem ol man Isrel, taswe hem i letem Deved i mekem wan samting agensem olgeta, i se: Go kaontem ol man Isrel mo Juda.”

▪ ?Olsem wanem ol defren namba we Deved i givim taem hem i kaontem ol man Isrel mo ol man Juda oli laenapgud?

Long 2 Samuel 24:9 hem i givim namba ya se 800,000 man Isrel mo 500,000 man Juda, be long 1 Kronikel 21:5 namba blong ol man Isrel we oli save faet i 1,100,000 mo ol man Juda se 470,000. Oltaem ol man we oli stap mekem wok olsem ol soldia blong king oli 288,000, oli seraotem olgeta long ol 12 grup olsem 24,000 man long evri grup wanwan oli stap mekem wok long wan manis long evri yia. Mo i gat wan namba bakegen blong 12,000 man long ol 12 prins blong ol laen, we i mekem 300,000 man evriwan. I klia se 1,100,000 man we 1 Kronikel 21:5 i tokbaot i kaontem 300,000 man ya we oli kaontem olgeta finis, be 2 Samuel 24:9 i no kaontem olgeta bakegen. (Namba 1:16; Dutronome 1:15; 1 Kronikel 27:​1-22) Long saed blong Juda, 2 Samuel 24:9 i kaontem 30,000 ami we oli stap wok long ples we mak blong Filistia i finis long hem be oli no stap insaed long namba we 1 Kronikel 21:5 i givim. (2 Samuel 6:1) Sipos yumi tingbaot se tu man i raetem 2 Samuel mo 1 Kronikel mo tufala i gat defren tingting mo tufala i gat defren risen blong tokbaot ol samting ya, bambae yumi luksave se ol namba oli laenap.

▪ ?Hu i papa blong Salatiel?

Sam vas long Baebol oli soemaot se Jekonaea (King Jeoakin) hem i stret papa blong Salatiel. (1 Kronikel 3:​16-18; Matyu 1:12) Be Luk man blong raetem Gospel i talem se Salatiel i “pikinini blong Neri.” (Luk 3:27) Neri i givim pikinini gel blong hem long Salatiel olsem waef. Ol man Isrel oli stap singaot man we i tekem gel blong wan narafala man olsem pikinini blong hem, taem oli tokbaot ol laen, from samting ya i stret nomo we Luk i talem se Salatiel i pikinini blong Neri. Sem mak, Luk i tokbaot Josef olsem pikinini blong Heli, be Heli i papa blong Meri, we i waef blong Josef.​—Luk 3:23.

Joenemgud Ol Vas Long Saed Blong Jisas

▪ ?Hamas man Jisas Kraes i ronemaot ol devel long olgeta i go long ol pig?

Matyu man blong raetem Gospel i tokbaot tu man, be Mak mo Luk tufala i tokbaot wan man nomo. (Matyu 8:28; Mak 5:2; Luk 8:27) I klia se, Mak mo Luk tufala i stap tokbaot wan long tufala man ya we ol devel oli stap long hem from we Jisas i stap toktok wetem hem mo store blong hem i bigwan moa long narawan. Maet, man ya i save mekem moa trabol no hem i harem nogud moa from ol devel ya oli bos long hem longtaem moa i bitim narafala. Biaen, maet sem man ya nomo i wantem kampani wetem Jisas. (Mak 5:​18-20) Sem mak olsem, Matyu i tokbaot tu blaen man we Jisas i mekem ae blong tufala oli gud bakegen, be Mak mo Luk tufala i tokbaot wan man nomo. (Matyu 20:​29-34; Mak 10:46; Luk 18:35) Ol store ya oli no agensem olgeta, from we wan long ol man ya i kasem ol trabol olsem.

▪ ?Wanem kala blong kot Jisas i putum long dei ya we hem i ded long hem?

Mak (15:17) mo Jon (19:2) tufala i talem se ol soldia oli putum wan kot we kala blong hem i haf red mo blu long Jisas. Be Matyu (27:28) i talem se hem i “red kot.” From we kala ya i haf red mo blu, Mak mo Jon tufala i agri se kot ya i gat red kala. Laet mo ol samting we i stap biaen long kala ya oli save mekem kala blong kot ya i luk defren, mo ol man blong raetem Gospel oli tokbaot kala we oli luk se i kamaot klia moa long olgeta mo long ol man we oli talem ol store ya long olgeta. Ol samting ya we oli defren smol oli soemaot se ol man ya wanwan oli raetem ol Gospel mo oli pruvum se oli no mekem plan tugeta blong raetem sem samting.

▪ ?Hu i karem pos blong Jisas?

Jon (19:17) i se: “Hem (Jisas) i karem [pos, NW] blong hem, i go afsaed long taon ya, i go long wan ples, nem blong hem, ‘Ples we i olsem bun blong hed blong man.’ Long lanwis blong ol man Isrel, oli kolem ples ya ‘Golʹgo·tha.’” Be Matyu (27:32), Mak (15:21), mo Luk (23:26) oli talem se ‘taem oli stap wokbaot i go, oli holem wan man Saerin, nem blong hem Saemon blong hem i karem pos blong Jisas.’ Jisas i karem pos blong hem, olsem we Jon i talem. Long sot store we hem i raetem, Jon i no tokbaot poen ya se oli fosem Saemon blong i karem pos blong Jisas. Ol store blong Gospel oli laenap olsem.

▪ ?Olsem wanem Judas Iskariot i ded?

Matyu 27:5 i talem se Judas i hangem hem wan, be long Ol Wok 1:18 i talem se: “Hem i foldaon long ples ya, bel blong hem i brok, nao wantaem nomo gat blong hem i kamaot.” Matyu i stap tokbaot fasin blong Judas blong traem kilim hem wan i ded, be buk blong Ol Wok i talemaot risal we i kamaot taem hem i wantem kilim hem wan. I klia se Judas i fasem wan rop long han blong wan tri, mo i putum rop ya raon long nek blong hem, mo hem i jyam long wan ples ya we i hae blong rop i jokem hem. I luk olsem we maet rop no han blong tri ya i brok nao hem i foldaon mo bel blong hem i brok long ol ston daon. Ol ston we i stap raonabaot long Jerusalem i soemaot klia se samting ya i tru.

?Wanem Tingting Blong Yu Long Bisnes Ya?

Sipos yumi faenem sam tok we oli narakaen insaed long Baebol, i gud blong luksave se samtaem ol man oli stap talem ol samting we i luk olsem we oli agensem olgeta be i isi nomo blong eksplenem no blong kasem save long hem. Eksampel, wan bisnesman maet i yusum sekretari blong hem blong raetem wan leta long wan man. Sipos oli askem hem, bambae hem i talem se hem nao i sanem leta ya. Be from we sekretari blong hem hem i taepem mo hem i sanem leta ya, hem i save talem se hem i sanem leta ya. Sem mak, Baebol i no agensem hem wan taem yumi tingbaot olsem Matyu (8:5), i talem se wan kapten blong ol soldia i askem Jisas long wan samting, be Luk (7:​2, 3) i talem se man ya i sanem man blong askem Jisas.

Ol eksampel we yumi bin tokbaot oli soemaot se ol tok long Baebol we i had blong kasem save long olgeta i save gat ansa blong olgeta. Taswe i stret nomo blong gat wan gudfala tingting long saed blong Baebol. Tingting olsem long saed blong Baebol i nambawan olsem ol tok we i kamaot long wan famle Baebol we oli wokem long yia 1876 i talem:

“Stret tingting blong winim ol tok ya blong Baebol we i hadwok blong kasem save long olgeta, i blong tingbaot olgeta olsem we oli no stap, mo holem mo stap obei long trutok, nating se yumi no save kasem evri samting i klia. Yumi mas mekem olsem ol aposol, we, taem sam disaepol oli lego Kraes from ‘tok ya we i strong tumas,’ ol aposol oli winim ol nogud tingting ya olsem ya: ‘?Masta, mifala i save go long hu? Yu nomo yu gat ol tok blong laef ya we i no save finis. Mo mifala i bilif finis long yu. Mifala i save finis we yu yu Tabu Man ya blong God.’ . . . Taem wan trutok i luk olsem we i agensem narafala trutok, yumi traem faenem ansa blong hem, mo soemaot se ol samting ya i stret nomo.”​—Jon 6:​60-69.

?Bambae yu yu holem tingting olsem? Afta we yumi jekemgud sam long ol eksampel blong soemaot olsem wanem Baebol i no agensem hem wan, mifala i hop se yu yu agri wetem tok blong Ol Sam we i talem long God, i se: “Stampa blong ol tok blong yu, hem i trutok.” (Ol Sam 119:160) Ol Wetnes blong Jeova oli bilif se ful Baebol i olsem mo oli glad blong bambae oli talem from wanem oli putum bilif blong olgeta long hem. I gud blong yu toktok wetem olgeta long buk ya blong dip save. Ol mesej blong hem bambae oli mekem yu yu haremgud mo bambae oli givim trufala hop mo gladtaem long yu.

[Tok Blong Pija Long Pej 7]

?Yu yu askem ol Wetnes blong Jeova finis from wanem oli bilif long Baebol?