Krisendom Mo Bisnes Blong Pem Mo Salem Ol Slef
LONG ol yia we oli ron biaen 1800, ol misinari blong Katolik mo Protestan skul oli joen long wan tingting nomo blong agensem fasin blong pem mo salem ol slef. Be oli no ting olsem oltaem. Plante handred yia bifo long 1800, tufala i agri mo joen long fasin blong salem mo pem ol slef nating se samting ya i mekem ol slef ya oli harem nogud tumas.
Ol misinari oli stat blong kam long is saed mo long wes saed tu blong Afrika taem oli faenemaot rod blong mekem bisnes i pas long solwota raon long Kep Blong Gud Hop biaen long 1400 yia. Be tri handred yia biaen, kolosap wok blong ol misinari long Afrika i kasem en blong hem. I gat smol man Afrika nomo we i kam Kristin. Wan risen long bisnes ya i from we Krisendom i joen long fasin blong pem mo salem ol slef. C. P. Groves i soemaot long buk ya blong hem (The Planting of Christianity in Africa) se:
“Bisnes ya blong pem mo salem ol slef i joen wetem wok blong ol Kristin misin mo oli ting se i no rong. Tru ya, wan tru misin i mas gat ol slef blong hem. Wan bigfala haos we ol man Katolik ya, ol Jesuit, oli stap long hem long Loanda [naoia hem i Luanda, kapitel blong Angola] i gat 12,000 slef long hem. Taem bisnes blong pem mo salem ol slef i kam antap bitwin Angola mo Brasil, bisop blong Loanda i sidaon long wan jea we oli wokem long ston long saed blong wof mo i blesem ol sip we bambae oli aot. Hem i promes se fyuja blong olgeta i save kam gud taem bambae oli winim ol trabol long laef.”
Long buk blong hem (Africa From Early Times to 1800) C. R. Boxer i talem se tru ya, ol Jesuit misinari oli no talem “wan samting agens long fasin blong ol blakman oli kam slef.” Boxer i talem se long Luanda, bifo oli fasem ol slef mo oli putum olgeta long sip blong sanem i go long ol ples we gavman blong Spen mo Potugal i rul long olgeta, “oli tekem olgeta i go long wan jyos kolosap . . . mo long ples ya wan pris i baptaesem ol grup we handred man i stap long olgeta wanwan.” Ale, biaen we oli sakem smol “tabu wora” long olgeta, ol pris i talem long ol slef se: “Naoia yufala i kam pikinini blong God finis. Yufala i stap go long ples blong ol man Spen we bambae yufala i lanem plante samting long saed blong Katolik bilif. Yufala i no moa tingbaot weples yufala i kam long hem . . . Go wetem gladhat.”
Yes i tru, i no ol misinari blong Krisendom nomo we oli agri long fasin blong pem mo salem ol slef. Geoffrey Moorhouse i talem long buk blong hem (The Missionaries) se “Gogo kasem ol yia we oli ron biaen 1700, i olsem se hemia i fasin blong plante man.” Moorhouse i talem eksampel blong wan misinari blong Protestan Skul biaen long yia 1700, Thomas Thompson, we i raetem wan traket (Engglis) nem blong hem: Bisnes Blong Mekem Ol Blakman Afrika Oli Slef Hem i Laenap Wetem Ol Loa Bong Man Mo Ol Loa Blong Skul.
Be yet, taem Krisendom i joen long bisnes ya hem i gat responsabiliti tu long ol nogud trabol we i kasem plante milyan slef blong Afrika. The Encyclopædia Britannica i talem se, “kaontem ol slef we oli ded bifo we oli lego Afrika long sip, 12 mo 1/2% blong olgeta oli lus taem oli stap go long Wes Indis, long Jamaika 4 mo 1/2% oli ded taem oli stap long haba no bifo we oli salem olgeta olsem ol slef, mo wan long evri tri man we oli stat mekem trip oli ded from ol nogud samting we ol man oli mekem long olgeta ‘blong mekem oli kam gud slef.’ ”
Kolosap nao Jeova bambae i askem kaon long Krisendom mo ol narafala gyaman skul long ol nogud fasin blong kafsaedem blad we oli fogivim mo we oli blesem tu.—Revelesen 18:8, 24.
[Tok Blong Pija Long Pej 8]
Pija blong soemaot olsem wanem ol slef oli fasfas long sip we i karem olgeta
[Credit Line]
Schomburg Center for Research in Black Culture / The New York Public Library / Astor, Lenox and Tilden Foundations