Prij Long Ol Velej Wanwan Long Spen
JISAS KRAES i stap wokbaot “i stap pas long ol taon mo velej, i stap tijim ol man, mo i stap folem rod blong hem blong go long Jerusalem.” (Luk 13:22) Blong gohed long minista wok, Jisas mo ol disaepol blong hem oli no prij nomo long “ol taon” be oli prij tu long “ol velej.” Nating se bambae i moa isi long olgeta blong oli prij nomo long ol taon, olgeta oli no mestem ol velej we oli stap afsaed long taon.a
Ol Wetnes blong Jeova long Spen oli fesem sem problem olsem we Jisas i fesem. Long 1970, i gat bigfala eria afsaed long taon we oli olsem garen we oli rere finis blong karem kakae long olgeta i kam. (Matyu 9:37, 38) Plante handred velej we oli stap long ples blong ren antap long ol hil long not, mo long ol flat ples we oli drae, mo kolosap long solwora we ol man long olgeta oli neva harem mesej blong Kingdom.
Ol Wetnes blong Jeova long Spen oli traehad blong tekem gud nyus i go long ol ples ya. ?Be from wanem ol man long ol eria ya oli mas wet longtaem olsem bifo oli harem mesej blong Kingdom? ?Mo wanem tingting blong ol man long ol ples ya?
Fasin Fri i Pusum Wok Blong Prij Long Ol Velej
Gavman i putum tabu long wok blong ol Wetnes blong Jeova long Spen stat long en blong faet long kantri ya long 1939. Long ol yia 1951 go kasem 1969, ol Wetnes we oli gat strong tingting oli stap prij wetem waes fasin long ol taon nomo, from i no isi blong ol man oli luksave olgeta. Taem gavman i tekemaot tabu long wok blong olgeta long 1970, i gat kolosap 10,000 man blong talemaot Kingdom long Spen. Kolosap evriwan oli stap long ol taon mo ol bigfala taon nomo, be ol man long velej tu blong Spen oli mas harem mesej blong Kingdom. ?Hu bambae i mekem wok ya?
Long ol yia 1970 plan i goaot se oli mas talemaot gud nyus long olgeta eria blong Spen we solwora i raonem tri saed blong hem. Kolosap evri manis stat long 1973 go kasem 1979, Kingdom Wok Blong Yumi hemia wan nyuspepa we i kamaot evri manis long ol kongregesen blong ol Wetnes blong Jeova, i makem spesel nid long ol defren ples long kantri ya. Plante famle oli rere mo oli wantem go long ol ples we i gat moa nid.
Rosendo mo waef blong hem, Luci, tufala i wan long olgeta ya. Oli sanem tufala olsem spesel paenia (man we i wok fultaem blong talemaot Kingdom) long wan velej blong ol man blong pulum fis, velej ya i stap long not-wes Spen mo biaen tufala i wantem stap nomo long ples ya taem tufala i gat pikinini. Rosendo i talem se: “Mi mas talemaot stret se mitufala i kasem sam hadtaem. I had blong faenem wok, be mifala i trastem help blong Jeova mo mifala i neva hanggri no mifala i no gat ples blong slip long hem. Mifala i glad we mifala i bin stap from i gat gudfala frut i kamaot.” Long ol yia we oli pas tufala i bin givhan blong stanemap fo kongregesen long eria ya blong Spen.
‘Traem Faenem Ol Gudfala Man’
Jisas i talem long ol disaepol blong hem blong “faenem” ol gudfala man long evri taon no velej blong yufala i go stap wetem olgeta. (Matyu 10:11) Long ol eria afsaed long taon long Spen, i nidim fasin traehad mo fasin we man i rere mo i naf blong statem wok long ol ples ya, olsem Ángel, wan brata blong Alkoi (Alikant), i faenemaot. Hem i jes finis prij long ol haos wanwan long velej blong Masías taem hem i harem wan man faol i singaot. Hem i tingting se: “Sipos i gat wan man faol, i mas gat wan haos samples ya—wan haos we mifala i mestem.” Afta we Ángel i lukluk raon, hem i faenem wan smol rod we i pas long saed blong wan hil mo i kam long wan haos we i stap hem wan.
José mo Dolores tufala i stap insaed long haos ya, tufala i brata sista long saed blong bodi mo tufala i gat bitim sikiste yia finis. Tufala i lesingud mo kwiktaem tufala i agri blong stadi Baebol. Be, i no isi blong stadi wetem tufala ya we oli gat tingting daon, from tufala i no save rid mo raet, mo oli mas transletem evri samting long Spanis i kam long Valensian, hemia lanwis ya nomo we tufala i save. Antap moa ol man raonabaot long tufala oli agensem tufala. Nating se i gat ol traem ya, José mo Dolores tufala i gohed long trutok, nating se tufala i mas wokbaot longwe krosem ol hil blong kam long ol miting. Biaen, tufala i kasem mak blong baptaes, mo tufala tugeta i gohed blong mekem wok blong Jeova.
Rosendo mo Luci, we yumi bin tokbaot tufala finis, tufala i talem olsem wanem wan woman long wan haos we i stap hem wan kolosap long Moaña, long not-wes Spen, i kasem trutok, woman ya haf bodi blong hem i ded. Nem blong hem Maria. Long fastaem we hem i toktok long ol Wetnes, hem i no save rid mo raet mo hem i stap nomo long bed, long plante yia finis from hem i kasem sik ya polio taem hem i pikinini nomo. Haos blong hem i stap olsem tu kilomita longwe long rod we i pas kolosap moa long hem. Nating se i olsem, hem i wantem tumas blong stadi Baebol, mo i no longtaem hem i soemaot strong tingting blong mekem wok blong Jeova. María i lanem blong rid mo raet mo hem i stat blong go long ol miting, tangkyu tumas from kongregesen i traehad blong givhan long hem. Ol brata oli stap karem hem long 200 mita, stat long haos blong hem i go long rod we i no gat kolta long hem mo putum gud hem insaed long wan trak. Nating se long stat ol famle blong hem oli agensem hem, be hem i gohed gogo kasem mak we hem i baptaes. Fasin gru long saed blong speret i mekem se hem i gat strong tingting, nao hem i lanem blong draevem wan spesel trak we i stret long hem mo hem i finisim kos blong stampa edukesen. Rosendo i eksplenem se, “From we mi save givhan long ol man olsem woman ya María, hadwok olsem hem i no mekem trabol long mi.”
Ol Man Blong Ridim Baebol Oli Rere Blong Lesin
Long ol yia 1970 ol man long Spen oli save kasem Baebol. Plante man Spen oli pem wan Baebol, mo sam oli stat blong ridim. Pilar, we hem i blong Medina del Kampo (Valadolid), i stat finis blong ridim Baebol taem ol Wetnes blong Jeova oli kam long taon blong hem fastaem long 1973. From we hem i wan Katolik, taswe hem i fraet blong tekem sam buk long ol Wetnes, be hem i wantem kasem save long Baebol. Nao, hem i agri blong toktok evri wik blong kasem ansa long ol kwestin blong hem long saed blong Baebol.
Paenia sista we i stap visitim Pilar, i yusumgud buk we Watch Tower Society i wokem blong ansarem plante kwestin blong woman ya. Pilar i laekem ol samting we hem i stap lanem, nao afta sam wik, hem i agri blong yusum buk ya Trutok Blong Soemaot Rod Blong Itenel Laef blong stadi long Baebol. Bifo we hem i finisim Trutok buk, hem i ridim ful Baebol mo hem i bilif se hem i faenem trutok. Hem i kam faswan Wetnes long Medina del Kampo, we naoia long ples ya i gat wan naesfala Haos Kingdom mo wan kongregesen blong 63 pablisa.
Ol Wetnes long Spen oli gohed yet blong faenem ol man we oli “stap lukaot God” mo we oltaem oli ridim Baebol blong traem kasem save long wil blong God. (Matyu 5:3) Pepi, we bifo hem i wan Katolik we i stap tij long Katolik skul long Sumaia (Not Spen), i stap prij long wan velej kolosap, taem hem i mitim pris blong eria ya.
Pris ya i talem long hem se, “Pepi, yu yu stap westem taem blong yu. Long velej ya blong Itsa, i gat tu man nomo—wan hasban mo waef—we tufala i stap tingbaot ol samting long saed blong speret. Ol narafala oli stap go long jyos olsem hem i kastom nomo blong olgeta.”
Pepi i ansa se “I gud, sipos i gat tu man we oli stap tingbaot ol samting long saed blong speret, bambae tufala i kam Wetnes blong Jeova.”
Pepi i gohed blong prij long ol haos wanwan wetem ol narafala Wetnes gogo oli finisim olgeta haos long velej ya. Yes, insaed long wan haos we i stap hem wan, ol brata oli faenem hasban mo waef ya we pris i bin tokbaot. Tufala i stap ridim Baebol be tufala i no kasem save long hem. Tufala i rere blong akseptem Baebol stadi, tufala i gohed kwik long saed blong speret, mo tufala i baptaes long Epril 1991.
Sam man we hat blong olgeta i stret oli bin lanem trutok taem olgeta nomo oli ridim ol buk we oli tokbaot Baebol, we Watch Tower Society i wokem. Eksampel, ol Wetnes long Almadén (Siudad Real) oli stap prij long wan smol taon blong Siruelas (Badajos) taem oli faenem wan woman we i lesingud long mesej blong olgeta. From we i klia se hem i intres, ale oli askem sipos oli save stadi Baebol wetem hem. Be, hem i no wantem, hem i talem se i gat wan olfala i stap givim Baebol lesen long hem finis. I gat sam narafala man tu long eria ya oli stap talem sem samting. Nao ol brata ya oli wantem faenemaot, oli askem sam kwestin long saed blong olfala ya. Oli tekem adres blong hem, mo oli go blong luk hem.
Oli sapraes blong faenem se man ya we nem blong hem Felipe, i bin kasem buk ya Yu Save Laef Foreva Long Paradaes Long Wol long Madrid. Afta we hem i ridim fulwan, hem i luksave se, hem i responsabiliti blong hem blong talemaot gud nyus ya long ol man raonabaot long hem. Taswe hem i yusum buk ya blong givim Baebol lesen long ol man. Ol brata ya oli mekem ol plan blong stadi wetem hem. Wan woman we Felipe i mekem stadi blong hem, hem tu i agri blong stadi. Nating se Felipe i gat 80 yia mo hem i no haremgud long helt blong hem, hem i gohed gud long saed blong speret.
Winim Ol Tingting We Oli Agens
I gat sam spesel kaen trabol oli kamaot long ol teritori afsaed long taon. Ol fasin blong skul mo gyaman bilif oli holemtaet tingting blong ol man long ol eria olsem, mo plante man we oli laef long ol ples afsaed long taon oli fraet long wan “nyufala skul.” Sam man blong velej oli fraet se bambae ol man raonabaot mo ol famle oli ting olsem wanem long olgeta, sipos oli jenisim skul blong olgeta. Be paoa blong Tok blong God i save winim ol trabol olsem mo jenisim laef blong man. Hemia nao wanem i hapen long velej blong Kangas de Moraso long not-wes Spen, hem i velej blong ol man blong pulum fis.
Wan man long velej ya, we nem blong hem Roberto, hem i go wok long sip taem hem i gat 14 yia from we hem i wantem independen. Wok blong hem olsem boskru long kago sip, i pulum hem blong i joen wetem ol narafala yangfala boskru we oli stap dring plante alkol mo oli yusum ol drag blong spenem ol haoa we olgeta nomo oli stap taem sip i stap ron long solwora. I no longtaem, Roberto tu i kam man blong dring plante alkol mo hem i no moa save lego fasin blong yusum drag oltaem.
Biaen Roberto i kambak, be hem i no save lego mo i no wantem lego ol rabis fasin ya blong hem. Blong sapotem hem long fasin ya blong yusum drag oltaem, hem i kam man blong stil mo sikis taem finis hem i bin go long kalabus. Taem hem i kasem 18 yia, hem i dring waen we i meks wetem drag, wan meks we kolosap i kilim hem i ded. Laki nomo ol dokta oli sevem laef blong hem, be hem i no moa save yusum ol han mo ol leg blong hem. Hem i livim hospital wetem ol leg mo ol han we oli ded. Nating se hem i stap nomo long wiljea, samting ya i no stopem hem long fasin blong yusum drag oltaem. Hem i no intres long skul from hem i luksave ol rabis fasin blong olgeta, mo i luk olsem se hem i glad blong stap laef from drag nomo—gogo kasem tri yia afta, hem i jenis taem ol Wetnes blong Jeova oli visitim hem.
Fasin blong lanem ol profet tok blong Baebol we oli bin kamtru i halpem Roberto blong hem i bilif long Baebol. Taem hem i luk fasin blong talem halo long Haos Kingdom, samting ya i pulum hem blong i bilif se trufala skul i mekem laef blong ol man i gud. Long naen manis, Roberto i winim fasin blong yusum drag oltaem mo hem i baptaes. Nating se hem i gat trabol long bodi blong hem, hem i stap mekem wok blong paenia long eit yia finis. Hem i wan elda tu long kongregesen long laswan tu yia. Francisco, we i wan long ol fren blong hem bifo, i sapraes blong luk jenis we Roberto i mekem long laef blong hem mekem se hem tu i kam wan Wetnes mo naoia hem i wan man blong givhan. Bigfala jenis we i kamaot long laef blong man ya we drag i holemtaet hem, i givhan long ol man long ples ya blong oli kasem save moa long wok blong yumi. Wan woman tu i tekem yangfala pikinini boe blong hem we i stap yusum drag oltaem i kam long Haos Kingdom blong luk sipos ol Wetnes oli save stopem fasin ya blong hem.
Ridim Baebol Blong Faenem Trutok
Plante taem, ol man we oli laef afsaed long taon oli laekem tumas trutok mekem se plante taem samting ya i mekem ol waes man long wol oli sem. (1 Korin 1:26, 27) Adelina, wan woman blong sem we i gat bitim 30 yia finis, hem i wan long olgeta ya we oli laekem tumas trutok. Bifo hem i stap strong long bilif blong skul blong hem Katolik. Evri moning hem i neva mestem, bambae hem i nildaon blong prea, talem tu no tri taem prea ya se Papa blong mifala mo tok ya O Mama Maria. Evridei long wik bambae hem i prea long ol defdefren “tabu man”—jes blong mekem se maet God i save harem wan long ol prea ya.
Taem Adelina i stat stadi Baebol hem i yusum strong tingting ya blong hem long saed blong skul long nyufala bilif blong hem. Fasin sem blong hem i no blokem hem, nating se long fastaem we hem mo hasban blong hem tufala i go long Haos Kingdom, i tekem ten menet blong tufala i mekemap strong tingting blong tufala i save go insaed. Be, taem tufala i stap insaed, Adelina i lesingud. Long wan taem, hem i harem tok long saed blong Wan Taosen Yia Rul blong Kraes. Hem i intres tumas long tok ya, mo taem hem i gobak long haos, hem i wantem ridim moa long saed blong samting ya long Baebol blong hem. Be hem mo hasban blong hem tufala i no save weples blong faenem, nating se tufala i save se tok ya i stap long buk blong Revelesen. Ale Adelina i stat blong ridim Revelesen long naet ya mo hem i gohed blong ridim gogo kasem japta 20 kolosap tu no tri klok long moning.
Long wan narafala taem, Adelina i lanem se i stret long wan hasban i mekem prea long saed blong tufala. Nating se hasban blong hem i agri blong prea, hem i no save wanem samting bambae hem i talem long prea. Long naet ya blong hem, Adelina i wantem faenem sam advaes we Baebol i givim long saed blong prea. Long tu klok long moning, hem i wekemap hasban blong hem blong talem long hem se hem i faenem Matyu japta 6, we i tokbaot bisnes ya blong prea long fasin we i klia. Afta we hasban blong hem i ridimgud ol tok ya blong Jisas, hem i talem wan prea blong tufala. Naoia Adelina mo hasban blong hem tufala evriwan i Wetnes blong Jeova.
Wan Gudfala Frut
Afta kolosap 25 yia we ol man blong Jeova oli stap prij long ol ples afsaed long taon, evri ples long Spen oli harem gud nyus. Olsem long faswan handred yia long Esia Maena, sem mak ‘tok blong Jeova i goaot long olgeta ples raonabaot long kantri ya finis.’ (Ol Wok 13:49) From samting ya, plante taosen man long ol velej oli kam long trutok.
Long Spen mo long evri ples, wok blong prij long ol ples afsaed long taon i nidim longfala tingting mo tingting blong mekem sakrifaes. Be from we wil blong God se ‘olgeta man bambae oli sef,’ taswe ol Wetnes blong Jeova oli glad blong lukaotem olgeta ya we oli laekem trutok. (1 Timote 2:4) Mo olsem ol ekspiryens ya oli soem, Jeova i blesem bigwan fasin traehad blong prij long ol velej wanwan long Spen.
[Futnot]
a Josephus i kaontem se i gat total blong 204 “taon mo velej” long Galili, mo hem i tokbaot eria ya se i gat “plante velej.”
[Map blong pija long pej 23]
(Lukluk niuspepa)
FRANIS
POTUGAL
SPEN
BALEARIK AELAN
KANARI AELAN
[Tok Blong Pija Long Pej 24]
Vilac, Lérida
[Tok Blong Pija Long Pej 24]
Puebla de Sanabria, Zamora
[Tok Blong Pija Long Pej 25]
Casarabonela, Málaga
[Tok Blong Pija Long Pej 25]
Sinués, Huesca
[Tok Blong Pija Long Pej 26]
Lekeitio, Vizcaya